بررسی نمادها و آیین‌های آشناسازی در منظومة بانو گشسب‌‌‌نامه

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

نسیم پریزاد ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
حمیدرضا فرضی ² (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
رستم امانی آستمال ³ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)

تاريخ الإرسال : 29 الأحد , جمادى الثانية, 1441 تاريخ التأكيد : 08 الإثنين , ذو القعدة, 1441 تاريخ الإصدار : 06 السبت , ربيع الثاني, 1442

الکلمات المفتاحية: حماسه, اسطوره‌‌, کلید واژه‌ها: نماد, مراسم آشناسازی‌‌, بانوگشسب‌‌‌نامه‌‌,

ملخص المقالة :

چکیده آشناسازی (پاگشایی، تشرّف، گذار، نوآموزی و سرسپاری) عبارت از آیین‌ها و مراسم و مناسکی است که در راستای ایجاد تغییر و تحوّل در زندگی فرد انجام می‌گیرد و از آن به مرگ (از بین بردن جهالت و نادانی و وضع کفرآمیز کودکی) و تولّد دوباره (تعالی روحی و استعلای حیات) تعبیر می‌شود. با توجّه به اعتقاد برخی از محقّقان از جمله میرچاالیاده که اسطوره‌ها و قصّه‌های پریان را سرچشمه گرفته از آیین‌های آشناسازی و دیگر آیین‌های گذار یا بیان نمادین آن آیین‌ها می‌دانند. در این مقاله داستان بانوگشسپ نامه به عنوان یک اثر حماسی و اساطیری از این دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است. فرض نگارندگان بر این بوده است که این داستان، آیین‌ها و مراسم آشناسازی (پاگشایی) را در خود نمودار می‌سازد. مبتنی بر ایده مذکور و با تحلیل محتوایی داستان، قابل تطبیق بودن این داستان با مراسم آشناسازی اثبات شده است؛ همة اجزا و مراحل مراسم آشناسازی از قبیل انزوا، جداسازی، بردن نوآموز به بیشه (بیابان)،آزمون سخت و ... را می‌توان در داستان مذکور مشاهده کرد. افزون بر این عناصر نمادین و کهن الگوهای دیگری نیز در متن وجود دارد که در ارتباط با مضمون اصلی (آشناسازی) هستند و بر این اساس تحلیل شده‌اند.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

• اتونی، بهروز، (1390)، «پاگشایی قهرمان در حماسه‌ها‌ی اسطوره‌ای»، مجلّة ادب پژوهی، شمارة 16، صص81-105.


• الیاده، میرچا، ( 1392)، آیین‌ها و نمادهای تشرّف، ترجمة مانی‌صالحی علّامه، تهران: نیلوفر، چاپ اوّل.

3-_______ ، (1365 )، اسطورة بازگشت جاودانه، ترجمة بهمن سرکاراتی، تبریز: نیما، چاپ اوّل.

4-_______ ، (1392)، چشم اندازهای اسطوره، ترجمة جلال ستّاری، تهران: توس، چاپ سوّم.

5-_______ ، (1385)، رساله در تاریخ ادیان، ترجمة جلال ستاری، تهران: سروش، چاپ سوّم.

6-_______ ، (1390)، مقدّس و نامقدّس، ترجمة بهزاد سالکی، تهران: علمی و فرهنگی،چاپ سوّم.

7- امیرقاسمی، مینو، (1391)، دربارة قصّه‌های اسطوره‌ای، تهران: مرکز، چاپ اوّل.   

8- بانوگشسب نامه، (1393)، تصحیح روح انگیز کراچی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، چاپ دوم.

9- بتلهام، برنر، (1389)، کاربردهای افسون، تهران: دستان، چاپ اوّل.

10- برفر، محمّد، (1389)، آیینة جادویی خیال، تهران: امیرکبیر، چاپ اوّل.

11- بولن، شینودا، (1391)، نمادهای اسطوره ای و روان شناسی زنان، ترجمة آذر یوسفی، تهران: روشنگران مطالعات زنان، چاپ ششم .                                                             

12- بهار، مهرداد، (1393)، از اسطوره تا تاریخ، تهران: چشمه، چاپ هشتم.

13- _______، (1393)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه، چاپ دهم.

14- توسل پناهی، فاطمه، (1391)، توتم و تابو در شاهنامه، تهران: ثالث، چاپ اوّل.

15- رضایی، مهدی، (1384)، آفرینش و مرگ در اساطیر، تهران: اساطیر، چاپ دوّم.

16- سرکاراتی، بهمن، (1378)، سایه‌های شکار شده، تهران: قطره، چاپ اوّل.

17- شوالیه، ژان و گربران، آلن، (1385)، فرهنگ نمادها، 5ج، ترجمة سودابه فضایلی، تهران: جیحون، چاپ اوّل.

18- صفا، ذبیح الله، (1392)، حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ دهم.

19- فریزر، جیمزجورج، (1394)، شاخة زرّین، ترجمة کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.

20- قلیزاده، خسرو، (1392)، دانشنامة اساطیری جانوران و اصطلاحات وابسته، تهران: پارسه، چاپ اوّل.

22- کمپبل، جوزف، (1392)، قدرت اسطوره، ترجمة عباس مخبر، تهران: مرکز، چاپ هشتم.

23-_________ ، (1389)، قهرمان هزار چهره، ترجمة شادی خسرو پناه، مشهد: گل آفتاب، چاپ چهارم.

24- کوپر، جی سی، (1386)، فرهنگ مصوّر نمادهای سنّتی، ترجمة ملیحه کرباسیان، تهران: نشرنو، چاپ دوم.

25-گرین، ولفرد و دیگران، (1391)، مبانی نقد ادبی، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نیلوفر، چاپ پنجم.

26- مول، ژول، (1354)، دیباچة شاهنامه، ترجمة جهانگیر افکاری، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چاپ دوّم.

27- معین، محمد، (1385)، مزدیسنا و ادب پارسی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اوّل.

28- موسوی، سیدکاظم؛ خسروی، اشرف، (1389)، پیوند خرد و اسطوره در شاهنامه، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.

29- وولف، دیویدام، (1386)، روانشناسی دین، ترجمة محمّد دهقان، تهران: قطره، چاپ اوّل.

30- هندرسن، جوزف لوئیس، (1386)، انسان و اسطوره هایش، ترجمة حسن اکبریان طبری، تهران: دایره، چاپ اوّل.

31- یونگ، کارل گوستاو، (1377)، انسان و سمبول‌هایش، ترجمة محمود سلطانیه، تهران: جامی، چاپ اوّل.

32- ___________ ، (1390)، چهار صورت مثالی، ترجمة پروین فرامرزی، مشهد: به نشر، چاپ سوّم.