بررسی رابطه عملکرد با اجزای عملکرد ژنوتیپ‌های مختلف گندم دیم

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

الیاس نیستانی ¹ , حسن مکاریان ² , علی اکبر عامری ³ , مصطفی حیدری ⁴

1 - استادیار ، بخش غلات، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی، سازمان تحقیقات ، آموزش و ترویج کشاورزی، شیروان، ایران.
2 - دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران
3 - استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی، شاهرود، ایران
4 - دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

تاریخ دریافت : 1397/01/27 تاریخ پذیرش : 1398/06/31 تاریخ انتشار : 1399/01/01

کلید واژه: تجزیه علیت, عملکرد دانه, سنبله, ضرایب همبستگی,

چکیده مقاله :

به منظور بررسی تجزیه علیت عملکرد دانه با اجزای عملکرد آزمایشی با 20 ژنوتیپ گندم دیم در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در دو مکان (ایستگاه تحقیقات دیم شیروان و ایستگاه تحقیقات سیساب) در استان خراسان شمالی در سال 95-1394 به اجرا در آمد. در طی مراحل رشد و بعد از برداشت، از صفات ارتفاع بوته، تعداد روز تا سنبله‌دهی، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، تعداد روز تا رسیدگی، وزن هزار دانه و عملکرد دانه یادداشت‌برداری به عمل آمد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، بین ژنوتیپ‌ها از نظر تعداد روز تا سنبله‌دهی، تعداد روز تا رسیدن، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و عملکرد دانه اختلاف معنی‌دار وجود داشت. با توجه به مقایسه میانگین‌ها، ژنوتیپ‌های 17 (SISABAN-4) و 12 (MOB/NE94406=NE86582//84MC29/NE82583)//KS91) به ترتیب با 2522 و 2364 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند و ژنوتیپ 20 (SOKOLL//SUNCO/2*PASTOR) با 1190 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد دانه را داشت. بر اساس نتایج تجزیه علیت، صفت تعداد سنبله در متر مربع (8/69 درصد)، تعداد دانه در سنبله (9/64 درصد) و وزن هزار دانه (9/38 درصد) به ترتیب بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد دانه داشتند. از طرفی ضرایب همبستگی نیز نشان داد که صفت وزن هزار دانه با تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در مترمربع همبستگی منفی و معنی‌داری داشت و صفات تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبله در مترمربع با عملکرد دانه رابطه مثبت و معنی داری داشتند.

چکیده انگلیسی:

In order to investigate path analysis of grain yield and yield components, an experiment was carried out with 20 genotypes of wheat in a randomized complete block design with four replications in two places in North Khorasan Province, dry land Research Station of Shirvan and Sisab, Iran. In 2015-2016. During the growth stages and after harvesting, traits like plant height, number of days to heading, numbers of spikes per square meter, number of grains per spike, number of days to maturity, seed weight and seed yield were recorded. according to the analysis of variance, between genotypes in terms of number of days to heading, days to maturity, numbers of spikes per square meter, number of grains per spike and grain yield, differences were significant. According to the comparison of the averages, genotypes 17 and 12 with 2522 and 2364 kg.ha-1 had the highest grain yield respectively and genotype 20 with 1190 kg.ha-1grain yield was the lowest. Based on the path analysis results, the number of spike per square meter (69.8%), the number of grains per spike (64.9 %) and grain weight (38.9 %) had the highest direct effect on grain yield. The correlation coefficients showed that seed weight and number of grains per spike and number of spikes per square meter had a significant negative correlation and the number of grains per spike and number of spikes per square meter were significant positive correlation with yield.

منابع و مأخذ:

احمدی، ع.، ر. پورقاسمی.، ط. حسین پور و س. سهرابی. 1395. ارزیابی روابط عملکرد دانه با صفات زراعی در ژنوتیپ­های گندم دیم بهاره. مجله اکوفیزیولوژی. جلد 1 شماره 24، ص 1-12.

حمزه­پور، غ.، ا. توبه و پ. شیخ­زاده. 1396. مطالعه همبستگی و تجزیه رگرسیون بین صفات کمی و کیفی ارقام مختلف کلزا در آرایش­های مختلف کاشت. مجله اکوفیریولوژی گیاهی. شماره 31: 177-159.

جلالی‌فر، س.، س. موسوی.، م.ر.عبدالهی.، م.ر. چائیچی و د. مظاهری. 1391. ارزیابی تحمل به تنش خشکی در برخی ارقام گندم نان با استفاده از شاخص‌های قدیم و جدید. فناوری تولیدات گیاهی. جلد 12 شماره 1، ص 15-26.

چالیش، ل و س. هوشمند. 1390. برآورد وراثت­پذیری و ارتباط بین برخی صفات گندم دوروم با استفاده از لاین­های خاص نوترکیب. مجله تولید گیاهان زراعی. جلد 4 شماره 2، 223-238.

چقامیرزا، ک و ع. فرشادفر. 1385. مطالعه روابط عملکرد و اجزای آن در نخود. 1385. نهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. کرج. مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر.

دادشی، م.، ا. مجیدی هروان.، ا. سلطانی و ع. نوری­نیا. 1376. ارزیابی واکنش لاین­های مختلف جو به تنش شوری. مجله علوم کشاورزی. جلد 13 شماره 1، 182-191.

روستایی، م. 1379. بررسی صفات زراعی موثر در افزایش عملکرد گندم دیم در مناطق سردسیر. مجله نهال و بذر. جلد 16 شماره 3، 285-299.

فارسی، م. و ع. باقری. 1393. اصول اصلاح نباتات. جهاد دانشگاهی مشهد. 368 صفحه.

مردایان، پ.، ح. کاظمی اربط و م.ع. رضایی. 1393. ارزیابی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک لاین­ها و ارقام گندم نان. مجله اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی. جلد 1 شماره 29، 57-70.

Abdolshahi, R., A, Safarian., M, Nazari., S, Pourseyedi and G, Mohamadi-Nejad. 2013. Screening drought-tolerant genotypes in bread wheat (Triticum aestivum L.) using different multivariate methods. Archive of Agronomy and Soil Science 59(5): 685-704.

Dawari, N. H, and O. P. Luthra. 1991. Character association studies under high and low environments in wheat.Indian Journal of Agricultural Research. 25:515-518.

Eqbal, M., A. Nabavi., D.F, Salmon., R.C, Yang and D, Spaner. 2007. Simultaneous selection for early maturity, increased grain yield and elevated grain protein content in spring wheat. Plant Breed. 126: 244-250.

FAO. 2011. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Quarterly Bulletin of Statistics. Rome, Italy.

Ghasemi, M. and E. Farshadfar. 2015.  Screening drought tolerant genotypes in wheat using multivariate and stress tolerance score methods.  International Journal of Biosciences. 6(1): 326-333.  

Habibullah Khan, S., R. Magbol, I. Khaliq, A. Rahman, and A. Salam Khan. 2010. Morphological diversity and traits association in bread wheat. Euphytica. 71:211-219.

Mohammadi, M., R, Karimzade and M, Abdipour. 2011. Evaluation of drought

Mojena, R., 1977. Hierarchical grouping methods and stopping rules: an evaluation. Computer Journal 20: 359-363.

Slafer, G. A. and J. L. Araus. 1998. Improving wheat responses to abiotic stresses. Pp. 201-213, In. A.E. Slinkard. Proceeding of the 9^th international Wheat Genetics Symposium. Volume1, Saskatoon, Saskatchewan, Canada.

Sneler, C. H. 1994. Pedigree analysis of elite soybean lines. Corp Science 34: 1515-1522.

Subhashchandra, B., H.C, Lohithaswa., A.S, Desai and R.R, Hanchinal. 2009. Assessment of genetic variability and relationship between genetic diversity and transgressive segregation in tetraploid wheat. Karnataka J. Agric. Sci., 22 : 36-38.

Tardieu, F. 2012. Any trait or trait-related allele can confer drought tolerance: just design the right drought scenario. Journal of Experimental Botany 63(1): 25-31.

tolerance in bread wheat genotypes under dryland an supplemental irrigation conditions. Australian Journal of Crop Science 5(4): 487-493.

Yin, X., S. D. Chasalow, P. M. Stam, J. Kropff, C. J. Dourleijn, I. Bos, and P. S. Bindraban. 2002. Use of component analysis in QTL mapping of complex crop traits: a case study on yield in barley. Plant breeding. 121 (4):314-319