جامی و مشکل عشق

محورهای موضوعی : اسطوره

بهاءالدین اسکندری ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

تاریخ دریافت : 1394/03/03 تاریخ پذیرش : 1394/03/03 تاریخ انتشار : 1390/07/01

کلید واژه: عشق, انسان, جامی, حق, هستی,

چکیده مقاله :

جامی افزون بر سرودن منظومه‌های عاشقانه‌ای همچون "لیلی و مجنون" و"یوسف و زلیخا" به عشق از منظر یک محقق مدرسی و با نگاه و تحلیل عارفان نیز نگریسته است. در این جهان‌بینی عشق کلیدی‌ترین عنصر است؛ عنصری که آفرینش با او تبیین می‌شود و در همه جا و همه چیز جاری است. سرآغاز فتنة وجود ، عشق حق است به خویشتن و شهود کمالات خویش. جامی می‌کوشد گونه‌های مختلف این عشق‌ورزی و شهود و نیز آدمیان و تنوع نگاه عاشقانة آنان را باز نماید. کوشش او در تبیین سریان عمومی عشق، انواع شهود حق و انگیزه‌های متفاوت آدمیان، کوششی است سزا و اما در مواضعی مبهم و شاید نارسا و ناتمام. در این نوشتار سعی بر آن است که به برخی از این ابهامات و ناهماهنگی‌ها، نارسایی‌ها و ناتمامی‌ها اشارت رود. نیز تلاش شده است تا براساس همان نگاه جامی، در طرحی دیگر تا آن‌جا که ممکن است این ناهماهنگی‌ها به هماهنگی رسد و ابهامات رفع شود.

چکیده انگلیسی:

  Nur ad-Din Abd al-Rahmān Jāmi (1414 –1992) is the Persian poet and composer of two long love stories in poemsverse, Leili and Majnoon and Yusof and Zoleikha, where he has examined the concept of love from mystical and scholastic point of view. He believes that love flows in all things and creation can only be made sense by love. Since God loved himself and intuited his own perfections and so the Creation was begun. The present article tries to illuminate ambiguities and inconsistencies that exist in his Jāmi’s interpretation of Love.    

منابع و مأخذ:

کتابنامه

آبراهاموف، بنیامین. 1388. عشق الهی در عرفان اسلامی. ترﺟﻤﮥ مرضیه شریعتی. چ1. تهران: حکمت.

آل رسول، سوسن. 1383. عرفان جامی. چ1. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

ابن دباغ، عبدالرحمن بن محمد الانصاری. 1379. مشارق انوار القلوب و مفاتیح اسرار الغیوب. تحقیق پروفسور ﻫ . ریتر. ترجمة قاسم انصاری. چ 1. تهران: طهوری.

بیانی، علیقلی. 1370. منطق عشق عرفانی. چ 3. تهران: سهامی انتشار.

تحریرچی، محمد. 1380. مدرﺳﺔ عشق (ترجمه و تنظیم بخش‌هایی از فتوحات مکیه). چ 1. تهران: ناشر مؤلف.

جامی. 1353. اشعة اللمعات فی شرح اللمعات. به تصحیح حامد ربانی. تهران: گنجینه.

ـــــ . 1374. بهارستان. به تصحیح اسماعیل حاکی. چ 3.  تهران: اطلاعات.

ـــــ . 1379. بهارستان و رسائل جامی. با مقدمه و تصحیح اعلا خان افصح زاد، محمد جان عمراف و ابوبکر ظهورالدین. چ 1. تهران: میراث مکتوب.

ــــــ . 1376. تائیه. به تصحیح صادق خورشا. چ 1. قم: نقطه.

ــــــ . 1358. الدرة الفاخره فی تحقیق مذهب الصوفیه و المتکلمین و الحکماء (به انضمام حواشی مؤلف و شرح عبدالغفور لاری). به اهتمام نیکولا هیرو و علی موسوی بهبهانی. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبة تهران: دانشگاه تهران.

ـــــ . 1378الف. دیوان جامی. با مقدمه و تصحیح  اعلاخان افصح زاد. چ 1. تهران: مرکز مطالعات ایرانی.

ــــــ . 1360. سه رساله در تصوف، لوامع . لوایح و شرح قصیدة خمریة ابن فارض در بیان معارف و معانی عرفانی (به انضمام شرح رباعیات در وحدت وجود). با مقدمة ایرج افشار. تهران: کتابخانه منوچهری

ــــــ . 1373. لوایح. به تصحیح یان ریشار. چ 1. تهران: اساطیر.

ـــــ . 1370. نقدالنصوص فی شرح نقش الفصوص. به تصحیح ویلیام چیتیک. چ 2. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

ــــــ . 1378 ب. مثنوی هفت اورنگ. به تصحیح اعلاخان افصح زاد، حسین احمد تربیت، جابلقاداد علیشاه، اصغر جانفدا و طاهر احراری. چ 1. تهران: مرکز مطالعات ایرانی.

ـــــ . 1375. مثنوی هفت اورنگ. به تصحیح مرتضی مدرس‌گیلانی. چ 7. تهران: مهتاب.

حلبی، علی‌اصغر. 1380. سخن عشق. چ 1. تهران: بهبهانی.

خلیلی. 1380. مبانی فلسفی عشق از منظر ابن سینا و ملاصدرا. چ 1. قم: مؤﺳﺴﮥ بوستان کتاب قم.

ستاری، جلال. 1375. عشق صوفیانه. چ 2. تهران: مرکز.

صیقلانی، علی. 1386. عشق در سه مکتب. چ 1. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

محمود الغرائب، محمود. 1387. عشق و عرفان از دیدگاه ابن‌عربی. ترﺟﻤﮥ دکتر سیدمحمود رادمنش. چ 2. تهران: جامی.

نجیب مایل هروی. 1377. شیخ عبدالرحمن جامی. چ 1. تهران: طرح نو.

هجویری، علی بن عثمان. 1383. کشف المحجوب. به تصحیح محمود عابدی. چ 1. تهران: سروش.

References

Āl-e Rasoul, Soosan. (2004/1383H). Erfān-e Jāmi. 1^st ed. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Abrahamov, Binyamin. (2009/1388H). Eshgh-e Elāhi dar Erfān-e Eslami (Divine Love in Islamic Mysticisim: The Teachings of al-Ghazali and al-Dabbagh). Tr. by Marzieh Sharī’ati. 1^st ed. Tehran: Hekmat.

Bayāni, Ali Gholi. (1991/1370H). Mantegh-e Eshgh-e Erfāni. 3^rd ed. Tehran: Sahami-e Enteshar.

Halabi, Ali Asghar. (2001/1380H). Sokhan-e Eshgh. 1^st ed. Tehran: Behbahāni.

Hojviri, Ali Ibn Osman. (2004/1383H). Kashf-ol Mahjoob. Ed. by Mahmood Ābedi. 1^st ed. Tehran: Sorush.

Ibn Dabbāgh, Abdorrahman Ibn Mohammad Al Ansari. (2000/1379H). Masharegh-e Anvar El Ghloub va Mafatih-e Asrar El Ghoyub. Research by Prof. H. Ritter. Tr. by Ghāsem Ansāri. 1^st ed. Tehran: Tahuri.

Jāmi. (1974/1353H). Asha’at-al Lom’āt fi Sharh-el Lom’āt. Ed. by Hāmed Rabbāni. Tehran: Ganjineh.

--------. (1979/1358H). Addorrat-el Fakhera fi Tahghigh-e Maz’hab-e Sufia val Motekallemin val Hokama (With the Author’s annotation and Abdol Ghofoor Lāri’s commentary). With the efforts of Nicola Hiroo and Ali Mousavi Behbahāni. Tehran: Moassese-ye Motāle’āt-e Eslami-e Daneshgah-e McGill, Tehran Branch (McGill University, Institute for Islamic Studies): Tehran University.

--------. (1981/1360H). Se Resāleh dar Tasavvof, Lavāme’, Lavāyeh va Sharh-e Ghaside-ye Khamriye-ye Ibn Farez Dar Bayān-e Ma’āref va Ma’āni-e Erfāni (plus a commentary on the couplets about The Unity of Being). Intr. by Iraj Afshār. Tehran: Ketabkhane-ye Manuchehri.

--------. (1991/1370H). Naghd-ol Nosus fi Sharh-e Naghsh-ol Fosus. Ed. by William Chittick. 2^nd ed. Tehran: Moassese-ye Motāle’āt va Tahghighāt-e Farhangi.

--------. (1994/1373H). Lavāyeh. Ed. by Jan Richard. 1^st ed. Tehran: Asātir.

--------. (1995/1374H). Bahārestān. Ed. by Esmāīl Hāki. 3^rd ed. Tehran: Ettelā’āt.

--------. (1996/1375H). Masnavi Haft Owrang. Ed. by Morteza Modarres Gilāni. 7^th ed. Tehran: Mahtāb.

--------. (1997/1376H). Tā’iyyeh. Ed. by Sadegh Khorsha. 1^st ed. Qom: Noghteh.

--------. (1999/1378H).A. Divān-e Jāmi. Itroduction and ed. by A’alā khān Afsah Zād. 1^st ed. Tehran: Markaz-e Motāle’āt-e Irani (Center for Iranian Studies).

--------. (1999/1378H). B. Masnavi Haft Owrang. Ed. by A’alā khān Afsah Zād, Hossein Ahmad Tarbiat, Jabelghadad Alishah, Asghar Jān Fada, and Taher Ahrāri. 1^st ed. Tehran: Markaz Motāle’āt-e Irani (Center for Iranian Studies).

--------. (2000/1379H). Bahārestān va Rasāel-e Jāmi. Intr. and ed. by A’alā khān Afsah Zād, Mohammad Jān Omarov, and Abubakr Zohuroddin. 1^st ed. Tehran: Miras-e Maktub.

Khalili. (2001/1380H). Mabāni-e Falsafi-e Eshgh az Manzar-e Ebn-e Sina va Molla Sadra. 1^st ed. Qom: Moassese-ye Boostan-e Ketab-e Qom.

Mahmood Al-gharāeb, Mahmood. (2008/1387H). Eshgh va Erfān az Didgāh-e Ibn Arabi. Tr. by Seyyed Mahmood Rād Manesh. 2^nd ed. Tehran: Jāmi.

Najib Mayel Heravi. (1998/1377H). Sheikh Abdorrahman-e Jāmi. 1^st ed. Tehran: Tarh-e Nou.

Sattāri, Jalāl. (1996/1375H). Eshgh-e Sufiāneh. 2^nd ed. Tehran: Markaz.

Seighalāni, Ali. (2007/1386H). Eshgh dar Se Maktab. 1^st ed. Qom: Daftar-e Enteshārāt-e Eslāmi.

Tahrirchi, Mohammad. (2001/1380H). Madrese-ye Eshgh (Tr. of parts of Fotuhat-e Makkieh). 1^st ed. Tehran: Moallef.