جامی و مشکل عشق

الموضوعات :

بهاءالدین اسکندری ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

تاريخ الإرسال : 06 الأحد , شعبان, 1436 تاريخ التأكيد : 06 الأحد , شعبان, 1436 تاريخ الإصدار : 25 الجمعة , شوال, 1432

الکلمات المفتاحية: عشق, انسان, جامی, حق, هستی,

ملخص المقالة :

جامی افزون بر سرودن منظومه‌های عاشقانه‌ای همچون "لیلی و مجنون" و"یوسف و زلیخا" به عشق از منظر یک محقق مدرسی و با نگاه و تحلیل عارفان نیز نگریسته است. در این جهان‌بینی عشق کلیدی‌ترین عنصر است؛ عنصری که آفرینش با او تبیین می‌شود و در همه جا و همه چیز جاری است. سرآغاز فتنة وجود ، عشق حق است به خویشتن و شهود کمالات خویش. جامی می‌کوشد گونه‌های مختلف این عشق‌ورزی و شهود و نیز آدمیان و تنوع نگاه عاشقانة آنان را باز نماید. کوشش او در تبیین سریان عمومی عشق، انواع شهود حق و انگیزه‌های متفاوت آدمیان، کوششی است سزا و اما در مواضعی مبهم و شاید نارسا و ناتمام. در این نوشتار سعی بر آن است که به برخی از این ابهامات و ناهماهنگی‌ها، نارسایی‌ها و ناتمامی‌ها اشارت رود. نیز تلاش شده است تا براساس همان نگاه جامی، در طرحی دیگر تا آن‌جا که ممکن است این ناهماهنگی‌ها به هماهنگی رسد و ابهامات رفع شود.

المصادر:

کتابنامه

آبراهاموف، بنیامین. 1388. عشق الهی در عرفان اسلامی. ترﺟﻤﮥ مرضیه شریعتی. چ1. تهران: حکمت.

آل رسول، سوسن. 1383. عرفان جامی. چ1. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

ابن دباغ، عبدالرحمن بن محمد الانصاری. 1379. مشارق انوار القلوب و مفاتیح اسرار الغیوب. تحقیق پروفسور ﻫ . ریتر. ترجمة قاسم انصاری. چ 1. تهران: طهوری.

بیانی، علیقلی. 1370. منطق عشق عرفانی. چ 3. تهران: سهامی انتشار.

تحریرچی، محمد. 1380. مدرﺳﺔ عشق (ترجمه و تنظیم بخش‌هایی از فتوحات مکیه). چ 1. تهران: ناشر مؤلف.

جامی. 1353. اشعة اللمعات فی شرح اللمعات. به تصحیح حامد ربانی. تهران: گنجینه.

ـــــ . 1374. بهارستان. به تصحیح اسماعیل حاکی. چ 3.  تهران: اطلاعات.

ـــــ . 1379. بهارستان و رسائل جامی. با مقدمه و تصحیح اعلا خان افصح زاد، محمد جان عمراف و ابوبکر ظهورالدین. چ 1. تهران: میراث مکتوب.

ــــــ . 1376. تائیه. به تصحیح صادق خورشا. چ 1. قم: نقطه.

ــــــ . 1358. الدرة الفاخره فی تحقیق مذهب الصوفیه و المتکلمین و الحکماء (به انضمام حواشی مؤلف و شرح عبدالغفور لاری). به اهتمام نیکولا هیرو و علی موسوی بهبهانی. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبة تهران: دانشگاه تهران.

ـــــ . 1378الف. دیوان جامی. با مقدمه و تصحیح  اعلاخان افصح زاد. چ 1. تهران: مرکز مطالعات ایرانی.

ــــــ . 1360. سه رساله در تصوف، لوامع . لوایح و شرح قصیدة خمریة ابن فارض در بیان معارف و معانی عرفانی (به انضمام شرح رباعیات در وحدت وجود). با مقدمة ایرج افشار. تهران: کتابخانه منوچهری

ــــــ . 1373. لوایح. به تصحیح یان ریشار. چ 1. تهران: اساطیر.

ـــــ . 1370. نقدالنصوص فی شرح نقش الفصوص. به تصحیح ویلیام چیتیک. چ 2. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

ــــــ . 1378 ب. مثنوی هفت اورنگ. به تصحیح اعلاخان افصح زاد، حسین احمد تربیت، جابلقاداد علیشاه، اصغر جانفدا و طاهر احراری. چ 1. تهران: مرکز مطالعات ایرانی.

ـــــ . 1375. مثنوی هفت اورنگ. به تصحیح مرتضی مدرس‌گیلانی. چ 7. تهران: مهتاب.

حلبی، علی‌اصغر. 1380. سخن عشق. چ 1. تهران: بهبهانی.

خلیلی. 1380. مبانی فلسفی عشق از منظر ابن سینا و ملاصدرا. چ 1. قم: مؤﺳﺴﮥ بوستان کتاب قم.

ستاری، جلال. 1375. عشق صوفیانه. چ 2. تهران: مرکز.

صیقلانی، علی. 1386. عشق در سه مکتب. چ 1. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

محمود الغرائب، محمود. 1387. عشق و عرفان از دیدگاه ابن‌عربی. ترﺟﻤﮥ دکتر سیدمحمود رادمنش. چ 2. تهران: جامی.

نجیب مایل هروی. 1377. شیخ عبدالرحمن جامی. چ 1. تهران: طرح نو.

هجویری، علی بن عثمان. 1383. کشف المحجوب. به تصحیح محمود عابدی. چ 1. تهران: سروش.

References

Āl-e Rasoul, Soosan. (2004/1383H). Erfān-e Jāmi. 1^st ed. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Abrahamov, Binyamin. (2009/1388H). Eshgh-e Elāhi dar Erfān-e Eslami (Divine Love in Islamic Mysticisim: The Teachings of al-Ghazali and al-Dabbagh). Tr. by Marzieh Sharī’ati. 1^st ed. Tehran: Hekmat.

Bayāni, Ali Gholi. (1991/1370H). Mantegh-e Eshgh-e Erfāni. 3^rd ed. Tehran: Sahami-e Enteshar.

Halabi, Ali Asghar. (2001/1380H). Sokhan-e Eshgh. 1^st ed. Tehran: Behbahāni.

Hojviri, Ali Ibn Osman. (2004/1383H). Kashf-ol Mahjoob. Ed. by Mahmood Ābedi. 1^st ed. Tehran: Sorush.

Ibn Dabbāgh, Abdorrahman Ibn Mohammad Al Ansari. (2000/1379H). Masharegh-e Anvar El Ghloub va Mafatih-e Asrar El Ghoyub. Research by Prof. H. Ritter. Tr. by Ghāsem Ansāri. 1^st ed. Tehran: Tahuri.

Jāmi. (1974/1353H). Asha’at-al Lom’āt fi Sharh-el Lom’āt. Ed. by Hāmed Rabbāni. Tehran: Ganjineh.

--------. (1979/1358H). Addorrat-el Fakhera fi Tahghigh-e Maz’hab-e Sufia val Motekallemin val Hokama (With the Author’s annotation and Abdol Ghofoor Lāri’s commentary). With the efforts of Nicola Hiroo and Ali Mousavi Behbahāni. Tehran: Moassese-ye Motāle’āt-e Eslami-e Daneshgah-e McGill, Tehran Branch (McGill University, Institute for Islamic Studies): Tehran University.

--------. (1981/1360H). Se Resāleh dar Tasavvof, Lavāme’, Lavāyeh va Sharh-e Ghaside-ye Khamriye-ye Ibn Farez Dar Bayān-e Ma’āref va Ma’āni-e Erfāni (plus a commentary on the couplets about The Unity of Being). Intr. by Iraj Afshār. Tehran: Ketabkhane-ye Manuchehri.

--------. (1991/1370H). Naghd-ol Nosus fi Sharh-e Naghsh-ol Fosus. Ed. by William Chittick. 2^nd ed. Tehran: Moassese-ye Motāle’āt va Tahghighāt-e Farhangi.

--------. (1994/1373H). Lavāyeh. Ed. by Jan Richard. 1^st ed. Tehran: Asātir.

--------. (1995/1374H). Bahārestān. Ed. by Esmāīl Hāki. 3^rd ed. Tehran: Ettelā’āt.

--------. (1996/1375H). Masnavi Haft Owrang. Ed. by Morteza Modarres Gilāni. 7^th ed. Tehran: Mahtāb.

--------. (1997/1376H). Tā’iyyeh. Ed. by Sadegh Khorsha. 1^st ed. Qom: Noghteh.

--------. (1999/1378H).A. Divān-e Jāmi. Itroduction and ed. by A’alā khān Afsah Zād. 1^st ed. Tehran: Markaz-e Motāle’āt-e Irani (Center for Iranian Studies).

--------. (1999/1378H). B. Masnavi Haft Owrang. Ed. by A’alā khān Afsah Zād, Hossein Ahmad Tarbiat, Jabelghadad Alishah, Asghar Jān Fada, and Taher Ahrāri. 1^st ed. Tehran: Markaz Motāle’āt-e Irani (Center for Iranian Studies).

--------. (2000/1379H). Bahārestān va Rasāel-e Jāmi. Intr. and ed. by A’alā khān Afsah Zād, Mohammad Jān Omarov, and Abubakr Zohuroddin. 1^st ed. Tehran: Miras-e Maktub.

Khalili. (2001/1380H). Mabāni-e Falsafi-e Eshgh az Manzar-e Ebn-e Sina va Molla Sadra. 1^st ed. Qom: Moassese-ye Boostan-e Ketab-e Qom.

Mahmood Al-gharāeb, Mahmood. (2008/1387H). Eshgh va Erfān az Didgāh-e Ibn Arabi. Tr. by Seyyed Mahmood Rād Manesh. 2^nd ed. Tehran: Jāmi.

Najib Mayel Heravi. (1998/1377H). Sheikh Abdorrahman-e Jāmi. 1^st ed. Tehran: Tarh-e Nou.

Sattāri, Jalāl. (1996/1375H). Eshgh-e Sufiāneh. 2^nd ed. Tehran: Markaz.

Seighalāni, Ali. (2007/1386H). Eshgh dar Se Maktab. 1^st ed. Qom: Daftar-e Enteshārāt-e Eslāmi.

Tahrirchi, Mohammad. (2001/1380H). Madrese-ye Eshgh (Tr. of parts of Fotuhat-e Makkieh). 1^st ed. Tehran: Moallef.