رویکرد مقایسه‌ای ایران و مصر درقبال گروه‌های جهادی فلسطین (1979 تا 2012 می‌لادی)
محورهای موضوعی : کالبدی
1 - استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران
2 - کارشناس ارشد روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت معلم تهران
کلید واژه: ایران, سازه‌انگاری, خاورمیانه, فلسطین, مصر, واژگان کلیدی: سیاست خارجی,
چکیده مقاله :
چکیده جمهوری اسلامی ایران و مصر، دو کشور مهم و تأثیر گذار در جهان اسلام، منطقه ژئواستراتژیک خاورمیانه و شمال آفریقا محسوب می شوند. مصر مدعی رهبری جهان عرب، کشوری تأثیر گذار در می‌ان کشورهای اسلامی، عربی‌و غیر متعهدها است. این کشور در مسأله فلسطین تاکنون بیشترین تأثیر گذاری را داشته وگروه‌های جهادی فلسطینی، مصر را همچنان اصلی‌ترین حامی خود می دانند. ایران نیز به عنوان کشوری اسلامی و تأثیرگذار در مناسبات منطقه‌ای، نقشی راهبردی در مناسبات جهان اسلام، خاورمیانه و فلسطین دارد. بنابراین تاثیرپذیری گروه‌های جهادی فلسطینی از دو کشور در منطقه حساس خاورمیانه دارای اهمیت بسیار است. به ویژه اینکه هر دو کشور طی سه دهه گذشته رویکردهای متفاوتی را نسبت به مساله فلسطین دنبال کرده‌اند. روابط ایران ومصر پس از انقلاب اسلامی با چالش‌ها و تنش‌های مختلفی مواجه بوده است. با شناسایی موجودیت اسراییل از سوی مصر –پیمان صلح کمپ دیوید – اختلافات به اوج رسیده ومنجر به قطع روابط دو کشور شد. طی سه دهه گذشته سیاست خارجی مصر با سیاست‌های کشورهای غربی به خصوص ایالات متحده همسو بوده است و این کشور به دستیابی به بخشی از حقوق فلسطینی‌ها رضایت داده است، اما ایران موجودیت اسراییل را هرگز به رسمیت نشناخته و از حقوق کامل فلسطینی‌ها و بازپس‌گیری سرزمین‌های اشغالی و تشکیل دولت فلسطین حمایت کرده است. بر این اساس، مصر از گروه‌های فلسطینی سازشکار مانند فتح و تشکیلات حکومت خودگردان حمایت کرده وایران از گروه‌های معتقد به ادامه مقاومت وجهاد مانند گروه‌های حماس و جهاد اسلامی حمایت کرده است. بنابراین تاکنون مساله فلسطین مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در روابط ایران ومصر بوده است.
منابع
اطهری، اسدالله(1380)ایران و مصر: از دوره لیبرالی تا صلح دمکراتیک، ارزیابی سیاست خارجی خاتمی، تهران، انتشارات همشهری.
الهیئة العامه للاستعلامات المصریه، الکتاب الفصوص2007، مادة القضیه الفلسطینه.
پاشاپور یوالاری، حمید (1381) امام خمینی و انتفاظه فلسطین، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
حافظ نیا، محمد رضا، (1385)، اصول و مفاهیم ژئوپلتیک، مشهد، نشر پاپلی.
حسینی، مختار و دیگران(1381)برآورد استراتژیک مصر، تهران، موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر.
خمینی، روح الله(1370) صحیفة نور، مجموعه رهنمودهای امام خمینی، چاپ دوم، تهران، مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، وزارت ارشاد اسلامی.
دهشیری، محمدرضا (1380) درآمدی بر نظریه سیاسی امام خمینی(ره)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
رنجبر، مقصود(1378)ملاحظات امنیتی در سیاست خارجی جمهوریاسلامی ایران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
سالمی قمصری، مرتضی و حسن باقری(1381)عملیات استشهادی چرا و چگونه، تهران، نشر نذیر.
سپهری اردکانی، علی (1382)سیری در تاریخ فلسطین: از آغاز تا پایان سال 2003 می‌لادی، چاپ اول، تهران، اطلاعات.
سریع القلم، محمود، (1379) سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک.
شقاقی، فتحی ابراهیم (1375) جهاد اسلامی، ترجمه سید هادی خسرو شاهی، تهران، انتشارات اطلاعات، تهران، انتشارات می‌راث ماندگار.
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
قوام، عبدالعلی (1382) اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران، انتشارات سمت.
قوام، عبدالعلی(1372)اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران، انتشارات سمت.
محمدی، منوچهر(1377) سیاست خارجی جمهوری اسلامی، تهران، انتشارات نشر دادگستر.
نعیم، قاسم(1383)حزب الله لبنان: خط مشی، گذشته و آینده، تهران، انتشارات اطلاعات.
مقالات
تحولات جنبش حماس از زمان تأسیس تاکنون (1383) مرکزاطلاعرسانی فلسطین، قابل دسترس در:
www. palestine_persian. info/jonbesh_e_hemas/moshobe/goftogoha20183/masahebe6
جعفری ولدانی، اصغر(1385)«ایران و مصر، از رقابت تا همکاری»، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، آذر و دی، شماره 231و232، صص 33-18.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال(1381)«سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران:روندها و بازتابها»فصلنامهء مطالعات خاورمیانه، سال نهم، شماره 31، پاییز.
روزنامه جمهوری اسلامی ایران(17/01/1381).
عزتی، عزت الله(1379) «ژئوپلیتیک جهان اسلام و جایگاه کشورهای شمال آفریقا»، مطالعات آفریقا، شماره اول، بهار و تابستان، ص3.
قهرمان پور، رحمان (1386)«چشم‌انداز موقعیت مصر در خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال چهاردهم، شماره 2 و3پیاپی 51.
متقی، ابراهیم(1376)«تحلیل رفتار سیاسی اسرائیل در برابر جمهوریاسلامی ایران»، سیاست دفاعی، سال پنجم، شماره 29، بهار 76، ص 29.
هادیان، ناصر، (1382) سازه انگاری: از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی، فصلنامه سیاست خارجی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، سال هفدهم، شماره4.
Dikshit. R. D. political Geography, New Delhi, Tata Mc Growhill Publish in company,1982.
Chubin,Shahram and charles Tripp(1996)”Iran-Saudi Arabia Relation and Regional order” (Oxford: Oxford University press)p62
Gregory L. Afton dilan(1993) “Egypt, S Bid Arab Leader Ship, implications For U. S Policy New York”, Council of Foreign Relation Pres.
Ibrahim A. Karawan(2002) "Identify and Foreign Policy : The Case of Egypt" ,in Identity and Foreign Policy in the Middle East. Edited by Shibley Telhami and Michael Barn, London: Cornell University Press. pp 155-168.
Professor Kenneth(1997) W. stein “Egypt –Israel Relation “ Meria Journal, volume 1,NO. 3-september.
Web site of ministry of Foreign (1985) trade-of Egypt Washington post, June 29.
htt://1cweb2. loc. gov/cgi-bin/query
