Form Follows Architecture Event (An Objective Representation from a Modern Perspective in Post-Modern Conditions)

Subject Areas : Urban Futurology

Amir Davood Maslahatjoo ¹ , Maryam Ghasemi Sichani ² , Vahid Ghobadian ³ , Bijan Abdolkarimi ⁴

1 - Department of Architecture, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran.
2 - Department of Architecture, Isfahan Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran.
3 - Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
4 - Department of Philosophy, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

Received: 2024-01-12 Accepted : 2024-05-14 Published : 2024-02-11

Keywords: Objective Representation, Form, Event, Modern/Post-Modern, Global Culture.,

Abstract :

The concept of "Form follows Architecture Event" serves as a contextual method within the contradictory complexities of architecture. This method facilitates the emergence of diverse interpretations through the flexible adaptation of spatial characteristics and program-oriented oppositions to one another. Simultaneously, it maintains its modern essence while reframing all actions within postmodern conditions. This qualitative research employs the grounded theory approach, with the overarching goal of achieving an objective representation of form and function in architecture following global culture. Specifically, the study seeks to answer the question, "What is the role of physical form in contemporary architecture, particularly in the context of contemporary Iranian architecture?" Data compilation and analysis were conducted through semi-structured interviews, reaching a saturation point at the 17th interview. The mean agreement of 90.37% indicates relatively complete reliability, while a Kappa coefficient greater than 0.6 describes the validity as ideal. Thus, the research's quality index is accepted, and the results can be assessed and interpreted based on the criteria of matching, generalization, comprehensibility, and control. It appears that the function of form in contemporary architecture is influenced by an objective representation of global culture. This representation engages with physical space in an event-driven format that responds to function. In the face of an evolutionary self-reflection crisis, the representation fosters a temporary transition between alternative situations. Rather than promoting a clash between two forms, it aims to establish a connection between them.

References:

منابع
آدورنو، تئودور؛ و هورکهایمر، ماکس. (1944). دیالکتیک روشنگری، ترجمه مراد فرهادپور و امید مهرگان (1401)، چاپ نهم، نشر هرمس، تهران.
آیزنمن، پیتر؛ و ایتوربه، الیسا. (2020). تأخر، ترجمه حسام عشقی صنعتی و مرتضی نیک فطرت (1399)، فکر نو، تهران.
انصاری، حمیدرضا. (1399). تحلیلی بر معماری معاصر ایران، چاپ سوم، نشر سبزان، تهران.
بانی¬مسعود، امیر. (1399). پست¬مدرنیته و معماری؛ بررسی جریان¬های فکری معماری معاصر غرب، چاپ هفتم، نشر خاک، اصفهان.
برمن، مارشال. (1982). تجربه مدرنیته: هر آنچه سخت و استوار است دود می‌شود و به هوا می‌رود، ترجمه مراد فرهادپور (1401)، چاپ ششم، تهران: طرح نقد، تهران.
بلوگولوفسکی، ولادیمیر. (2015). مظنونین همیشگی، جلد دوم، ترجمه‌ علی شامس و مهشید معتمد (1400)، انتشارات فکر نو، تهران.
پازوکی، شهرام. (1401). عرفان و هنر در دوره مدرن (فرهنگ و تکنولوژی مدرن)، چاپ سوم، نشر علم، تهران.
پالمر، ریچارد ا. (1969). علم هرمنوتیک، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی (1401)، چاپ دوازدهم، نشر هرمس، تهران.
جنکز، چارلز. (2011). داستان پست مدرنیسم، ترجمه احسان حنیف (1400)، چاپ دوم، فکر نو، تهران.
چومی، برنارد. (1994). معماری و انفصال، ترجمه حسام عشقی صنعتی و مرتضی نیک¬فطرت (1399)، فکر نو، تهران.
حقیر، سعید و کامل¬نیا، حامد. (1400). نظریه مدرنیته در معماری ایران، چاپ دوم، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه، تهران.
خویی، حمیدرضا. (1386). مقدماتی در باب نقد آثار معماری و شیوه¬های آن در دوره جدید، فصلنامه پژوهشنامه فرهنگستان هنر، 1(2)، 61-46. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/540145
دانایی¬فرد، حسن؛ و اسلامی، آذر. (1400). کاربرد نظریه داده بنیاد در عمل؛ ساخت نظریه بی¬تفاوتی سازمانی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، تهران.
دیبا، داراب. (1374). مروري بر معماري معاصر جهان و مسئله هويت، فصلنامه معماری و شهرسازي، 1(1)، 57ـ46. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1377908
روحی، پویان. (1399). پیتر آیزنمن؛ یادداشت¬ها، گفت¬وگوها، مناظره¬ها، کتابکده کسری، مشهد.
شایگان، داریوش. (1960). افسون¬زدگی جدید: هویت چهل¬تکه و تفکر سیار، چاپ دوازدهم، ترجمه فاطمه ولیانی (1401)، نشر فرزان¬روز، تهران.
شجاعی، مجتبی و متین، مهرداد. (1398). تبیین نشانه¬شناختی رمزگان در روش های بازنمایی معماری، فصلنامه آرمانشهر، 12(29)، 63ـ45. DOI:10.22034/aaud.2020.102364
طهوری، نیر. (1396). آموختن از هایدگر، فصلنامه کیمیای هنر، 6(25)، 92-73. https://kimiahonar.ir/browse.php?a_id=1181&sid=1&slc_lang=fa
عبدالکریمی، بیژن. (1398). بازخواني پرسش از پست¬مدرنیسم ایرانی (1395)، مرکز پژوهش¬های اسلامی، تهران.
قبادیان، وحید. (1400). سبک¬شناسی و مبانی نظری در معماری معاصر ایران، چاپ چهارم، فکر نو (علم معمار)، تهران.
قبادیان، وحید. (1398). بازخوانی: ما میراث¬داران میراث¬خواریم (1395)، دوهفته نامه طراح امروز، 1(6)، 8. https://www.caoi.ir/fa/note/952
کرم¬اللهی، نعمت¬الله و حسنی، محمد. (1396). مبانی نظری مفهوم بازنمایی؛ با تأکید بر ابعاد معرفت¬شناختی، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 8(32)، 68ـ45. https://ensani.ir/fa/article/395026
کوربین، جولیت ام. و اشتراوس، آنسلم ال. (2014). اصول تحقیق کیفی: شیوه ها و رویه های توسعه گراندد تئوری، ترجمه ناهید دهقان نیری و علی فخرموحدی و مریم اسماعیلی و تابنده صادقی و زهرا طیبی (1400)، اندیشه رفیع، تهران.
گادامر، هانس ـ گئورک (1976). دیالکتیک هگل: مقاله هایی از مجموعه فلسفه نوین، ترجمه پگاه مصلح (1401)، چاپ چهارم، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
گروت، لیندا و وانگ، دیوید. (2005). روش های تحقیق در معماری، ترجمه علیرضا عینی فر (1400)، چاپ یازدهم، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
گیدنز، آنتونی. (1991). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان (1398)، چاپ یازدهم، نشر نی، تهران.
نوذری، حسینعلی. (1398). نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی، چاپ ششم، انتشارات آگه، تهران.
لوینز، آن و سیلور، کریستینا. (2007). راهنمای گام به گام استفاده از نرم افزار MAXqda2 در تحقیق کیفی، ترجمه ابوالفضل رمضانی (1399)، چاپ دوم، نشر جامعه شناسان، تهران.
References:
Abdolkarimi, B. (2019). the Question of Iranian Postmodernism review (2016), Islamic Research Center Press, Tehran. [In Persian]
Adorno, Theodor W. & Horkheimer, M. (1944), Dialectic of enlightenment: philosophical fragments, translated by Morad Farhadpour and Omid Mehrgan (2022), 9th edition, Hermes Pub., Tehran. [In Persian]
Ansari, H. (2019), an analysis on Iran contemporary architecture, third edition, Sabzan Pub., Tehran. [In Persian]
Bani Masoud, A. (2019). Postmodernity and Architecture; Review of currents of contemporary architecture in the West, 7th edition, Khak Pub., Esfahan. [In Persian]
Belogolovsky, V. (2015). Conversations with architects : in the age of celebrity: David Adjaye, Alejandro Aravena, Shigeru Ban, Elisabeth Diller, Peter Eisenman et al, second vol., translated by Ali Shams and Mahshid Motamed (2021). Fekr-e-No Pub., Tehran. [In Persian]
Berman, M. (1982). all that is solid melts into air: the experience of modernity, translated by Morad Farhadpour (2022). 6th edition, Tarh-e-Naghd, Tehran. [In Persian]
Brinkmann, S. (2022). Qualitative Interviewing: Conversational Knowledge through Research Interviews, Oxford University Press. London.
Charmaz, K. (2021). the genesis, grounds, and growth of constructivist grounded theory, Oxford University Press. London.
Clark, T.; Foster, L.; Bryman, A.; & Sloan, L. (2021). Bryman's social research methods, Oxford University Press. London.
Collier, D. (2011). Understanding process tracing, PS: political science & politics, 44(4), 823-830. https://doi.org/10.1017/S1049096511001429
Corbin, Juliet M. & Strauss, Anselm L. (2014). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory, translated by Nahid Dehghan Nayyeri, Ali Fakhrmovahedi, Maryam Esmaili, Tabandeh Sadeghi, and Zahra Tayebi (2021). Andishe Rafi Pub., Tehran. [In Persian]
Danaei Fard, H. & Eslami, A. (2021). the application of Grounded theory in practice; constructs the theory of organizational indifference, second edition, Imam Sadegh University Press, Tehran. [In Persian]
Diba, D. (1995). a review of contemporary world architecture and the issue of identity, Architecture and Urbanism, 1(1), 46-57. [In Persian] https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1377908
Eisenman, P., & Iturbe, E. (2020). Lateness, Princeton University Press.
Flick, U. (2022). The SAGE Handbook of Qualitative Research Design: An introduction to qualitative research, SAGE, London.
Gadamer, Hans-Georg (1976). Hegel's dialectic: Five hermeneutical studies, translated by Pegah Mosleh (2021). 4th edition, Scientific and Cultural Pub., Tehran. [In Persian]
Ghobadian, V. (2021). stylistics and theoretical foundations in Iran contemporary architecture, 4th edition, Fekr-e-No Pub. (Architectural Science), Tehran. [In Persian]
Ghobadian, V. (2019). review: We are the inheritors of the inheritance (2016), Designer Today, 1(6), 8. [In Persian] https://www.caoi.ir/fa/note/952
Giddens, A. (1991). Modernity and self-identity, translated by Nasser Movaffaghian (2019), 11th edition, Ney Pub., Tehran. [In Persian]
Grote, L., & Wang, D. (2005). Research Method in Architecture, translated by Alireza Einifar (2021), 11th edition, Tehran University Press, Tehran. [In Persian]
Haghir, S. & Kamelnia, H. (2021). The theory of modernity in Iranian architecture, second edition, Tehran University Press, Tehran. [In Persian]
Jameson, F. (2016). Postmodernism or the cultural logic of late capitalism, Routledge, Oxfordshire.
Jay, M. (2022), the Authoritarian Personality and the Problematic Pathologization of Politics, Polity, Vol. 54, No. 1, PP. 124-145. https://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/717189
Jencks, Ch. (1996). What is post-modernism? Academy Editions. London.
Jencks, Ch. (2011). The story of post-modernism : five decades of the ironic, iconic and critical in architecture, translated by Ehsan Hanif (2021). second edition, Fekr-e-No Pub., Tehran. [In Persian]
KaramAllahi, N. & Hassani, M. (2017). theoretical foundations of the concept of representation; with an emphasis on the epistemological dimensions, Cultural and Social Knowledge, 8(32), 45-68. [In Persian] https://ensani.ir/fa/article/395026
Khoei, H. (2016). Preliminaries on the criticism of architectural works and methods in the new age, research journal of the Iranian Academy of Art, 1(2), 46-61. [In Persian] https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/540145
Kriegel, U. (2020). The Oxford handbook of the philosophy of consciousness, Oxford University Press. London.
Lewins, A. & Silver, C., (2007). Using software in qualitative research: A step-by-step guide, translated by Abolfazl Ramazani (2020). second edition, Sociologists Pub., Tehran. [In Persian]
Libeskind, D. (1992). Between the Lines: The Jewish Museum; Berlin, Research in phenomenology, Vol. 22, No. 1, PP. 82-87. https://www.jstor.org/stable/24654490
Libeskind, D. (2021). Being at the Edge of Order, Spirituality in Architectural Education: Twelve Years of the Walton Critic Program, the Catholic University of America, Washington, D.C.
Mayring, P. (2021). Qualitative content analysis: A step-by-step guide. Qualitative Content Analysis, SAGE, London.
Morawski, S. (2020). the troubles with postmodernism, Routledge, Oxfordshire.
Morgan, A. (2020). Representations mental, psicologosenlinea, HealthFlex, Italy.
Nozari, H. (2019). Critical theory of the Frankfurt school in social and human sciences, 6th edition, Agah Publ., Tehran. [In Persian]
Palmer, Richard E. (1969). Hermeneutics: interpretation theory in Schleiermacher, Dilthey, Heidegger and Gadamer, translated by Mohammad Saeed Hanaei Kashani (2022), 12th edition, Hermes Pub., Tehran. [In Persian]
Pazouki, Sh. (2022). mysticism and art in the modern era (culture and modern technology), third edition, Elm pub., Tehran. [In Persian]
Rouhi, P. (2019). Peter Eisenman; Notes, conversations, debates, Kasra Pub., Mashhad. [In Persian]
Shayegan, D. (1960). La lumière vient de l’Occident, Le réenchantement du monde et la pensée nomade, twelfth edition, translated by Fateme Valiani (2022), Farzan-Roz Pub., Tehran. [In Persian]
Shojaei, M. & Matin, M. (2019). Semiotic explanation of codes in architectural representation methods, Armanshahr, 12(29), 45-63. [In Persian] DOI:10.22034/aaud.2020.102364
Strauss, A. L. & Corbin, J. M. (2020). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, SAGE, London.
Tahori, N. (2017). Learning from Heidegger, Advanced Research Institute of the Art, 6(25), 73-92. [In Persian] https://kimiahonar.ir/browse.php?a_id=1181&sid=1&slc_lang=fa
Tschumi, B. (1994). architecture and Disjunction, translated by Hessam Eshghi Sanati and Morteza Nikfetrat (2019). New Thought, Tehran. [In Persian]
Wigley, M., & Derrida, J. (2022). The Deconstructive Project is a project of Optimism, ARQ, No. 112, PP. 4-21. http://dx.doi.org/10.4067/S0717-69962022000300004

Full-Text:



Journal of Urban Futurology Volume 4, Number 2, Summer 2024     Online ISSN: 2783-4344 https://uf.zahedan.iau.ir/

Journal of Urban Futurology

 

Form follows Architecture Event (Objective representation from a modern situation in post-modern conditions)

 

Amir Davood Maslahatjoo¹, Maryam Ghasemi Sichani2, Vahid Ghobadian3, Bijan Abdolkarimi4

        

1- Department of Architecture, Shahrekord Branch, Islamic Azad University, Shahrekord, Iran.

2- Department of Architecture, Isfahan Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran.

3- Department of Architecture, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

4- Department of Philosophy, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

        

 

Article info

Abstract

Article type: Research Article   Received: 2024/01/12 Accepted: 2024/05/14 pp: 27-47   Keywords: Objective Representation, form, Event, Modern/Post-Modern, Global Culture.

The idea of Form follows Architecture Event is a contextual method of different reading formation process in the contradictory complexities of architecture; which is allowed to emerge in a flexible way from the adaptation of spatial characteristics (space) and program-oriented oppositions (function) to each other; While still maintaining its modern nature, it reframes all actions in postmodern conditions. This research - which has been done using the qualitative method and the grounded theory approach - with the general purpose of the research is the objective representation of the form and function of architecture in following of global culture, looking for an answer to this question, what is the function of physical form in contemporary architecture, especially the Iran contemporary architecture? To this end, the data has been compiled and analyzed in semi-structured interviews, and the responses reached the highest level of saturation in the 17th interview. The mean agreement of 90.37% indicates relatively complete reliability and coverage of criterion level of more than 0.6 of the Kappa coefficient, describing validity as ideal. Therefore, the quality index of the research is accepted and the result of the research can be evaluated and interpreted by examining the criteria of matching, generalization, comprehensibility and control. It seems that the function of form in contemporary architecture is subject to an objective representation of global culture; which due to its interactive property with the (physical) space, in the event format of a program-oriented, will involve responding to the function and in a crisis of self-reflection of evolution, it leads to a temporary transition between alternative situations; that instead of creating a conflict between two forms, seeks to create a connection between them.

 

Citation: Maslahatjoo, A.; Ghasemi Sichani, M.; Ghobadian, V. & Abdolkarimi, B. (2024). Form follows Architecture Event (Objective representation from a modern situation in post-modern conditions). Journal of Urban Futurology, 4(2), 27-47.  © The Author(s).              Publisher: Islamic Azad University, Zahedan Branch.

 

 

 

 

---

[1]  Corresponding author: Maryam Ghasemi Sichani, Email: [e-mail], Tell: [phone]

This study is extracted from Amir Davood Maslahatjoo PhD Dissertation entitled “a Dialectical analysis from Iran contemporary architecture identity focused on Post-Modernism Critical Reading”, which was carried out under the supervisor of Dr. Maryam Ghasemi Sichani and the advisors of Dr. Vahid Ghobadian and Dr. Bijan Abdolkarimi, in the Architecture Department of Islamic Azad University, Shahrekord branch.

Extended Abstract

Introduction

The practical purpose of the research is the objective representation of the form and function of architecture in following of global culture; which has been done in a qualitative method and has been analyzed using the grounded theory approach. In other words, this research seeks to answer the question, what is the physical usage of culture in contemporary architecture, especially the Iran contemporary architecture?

Methodology

The current research method is of a qualitative type, which has been carried out in the Grounded Theory method. Grounded Theory is an approach in qualitative research; that develops a theory by using a set of data. In this research, the systematic approach known as Strauss and Corbin's theory (2019) was used to analyze the data. According to the classification of Corbin and Strauss (2022), the systematic approach has three stages of open coding (concepts), axial coding (Casual Conditions, Actions & Interactions, Context, Intervening Conditions and Consequences) and selective coding. These three types of coding show different levels of coding and each of them deals with a distinct point in expressing the categories in foundational data theorizing. In the collection and extraction of the main categories and sub-categories, from the documentary and citation resources and the interview and questionnaire tools have been used. The special emphasis of the research is on the views and opinions of those professors and architects who work both academically and professionally.

Results and discussion

The research data has been compiled and analyzed in semi-structured interviews, and the responses at the highest saturation level reached relative saturation in the 17th interview. The interview process is continued until the 27th to ensure the data collected and obtain absolute saturation. The content of data was coded by Strauss and Corbin coding method in three stages (open, central and selective). In the coding process of 17 interviews, the frequency of the coded items, 5969 codes, was reduced to 666 open codes from the frequency ratio of 1337 codes, after refining and merging. The obtained codes, in the number of 123 axial categories and 17 selective categories, were related to the axial theme of form follows architecture event. The mean agreement of 90.37% indicates relatively complete reliability and coverage of criterion level of more than 0.6 of the Kappa coefficient, describing validity as ideal. Therefore, the research quality index is acceptable, and the reliability and validity of the research are confirmed. The research results can be valuable and interpreted by examining the criteria of matching, generalization, understanding, and control.

Conclusion

Results show that the consequence of causal variables in the mediating conditions of the current situation is an event; that expresses the verity, quiddity, and reality of Iran contemporary architecture. It seems that the function of form in contemporary architecture is subject to an objective representation of global culture; which due to its interactive property with the (physical) space, in the event format of a program-oriented, will involve responding to the function and in a crisis of self-reflection of evolution, it leads to a temporary transition between alternative situations; that instead of creating a conflict between two forms, seeks to create a connection between them; Either in the form of continuous evolution and transformation in the development of space (through technology and function); or the complexity of the structure (through program-oriented and practical relationships), in the form of dynamic contrasts and abstract complexities.

Funding

There is no funding support.

Authors’ Contribution

Authors contributed equally to the conceptualization and writing of the article. All of the authors approved the content of the manuscript and agreed on all aspects of the work declaration of competing interest none.

Conflict of Interest

Authors declared no conflict of interest.

Acknowledgments

We are grateful to all the scientific consultants of this paper.

This study is extracted from Amir Davood Maslahatjoo PhD Dissertation entitled dialectical analysis of the identity of contemporary Iranian architecture with an emphasis on the critical reading of postmodernism, which was carried out under the supervisor of Dr. Maryam Ghasemi Sichani and the advisors of Dr. Vahid Ghobadian and Dr. Bijan Abdolkarimi, in the Architecture Department of Islamic Azad University, Shahrekord branch.

 

 

 

 

 

 

 

فرم، تابع رويداد معماري (بازنمایی عینی از یک وضعیت مدرن در شرایط پست­مدرن)

 

اميرداود مصلحت­جو¹، مريم قاسمي سيچاني2، وحيد قباديان3، بيژن عبدالكريمي4

 

1- گروه معماری، واحد شهركرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهركرد، ایران.

2- گروه معماری، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

3- گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

4- گروه فلسفه، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

 

 

اطلاعات مقاله

چکیده

نوع مقاله: مقاله پژوهشی   دریافت: 22/10/1402 پذیرش: 25/02/1403 صص: 27- 47   واژگان کلیدی: بازنمايي عيني، فرم، رويداد، مدرنيسم/پست­مدرنيسم، فرهنگ جهاني.

ایده فرم تابع رويداد معماري، شیوه­ای زمینه­ای از روند شکل­گیری قرائت­های متفاوت از فرم در پیچیدگی­های تضاد گونه معماری است؛ که از انطباق خصوصیات مکانی (فضا) و تقابل­های برنامه­محور (عملكرد) بر یکدیگر، به شکلی انعطاف­پذیر اجازه بروز می­یابد؛ درحالی‌که ـ کماکان ـ ماهیت مدرن خود را حفظ نموده، تمامی كنش­ها را ـ دوباره ـ در شرايط پست­مدرن قالب­ریزی می­کند. اين پژوهش ـ كه به روش كيفي و با رهيافت نظري­پردازي داده بنياد انجام‌شده است ـ با هدف بازنمایی عینی فرم و عملکرد معماری در تبعیت از فرهنگ جهانی، به دنبال پاسخ اين پرسش است كه كاركرد کالبدی فرم در معماری معاصر ـ به‌ویژه معماری معاصر ایران ـ چگونه است؟ به اين منظور، داده­ها در قالب مصاحبه­های نیمه ساختاریافته، گردآوری و واكاوي گرديده و پاسخ­ها در مصاحبه 17 ام، به بالاترين سطح اشباع رسیده است. میانگین توافقِ 90.37 درصد، نشان از قابلیت اعتماد نسبتاً کامل و پوشش سطح معيار بیش از 0.6 کاپا، قابلیت اعتبار را ایده­آل توصیف می­کند؛ بنابراین، شاخص کیفیت تحقیق، موردقبول و روایی و پایایی تحقیق، مورد تأیید و نتیجه تحقیق ـ با بررسی معیارهای تطبیق، تعمیم، قابلیت فهم و کنترل ـ قابل ارزیابی و تفسیـر مي­باشد. به نظر می‌رسد کارکرد فرم در معماری معاصر، تابع بازنمایی عینی از فرهنگ جهانی است؛ که به­واسطه خاصیت تعاملی­اش با فضا (کالبد)، در قالب یک رویداد برنامه­محور، متضمن پاسخ­گویی به عملکرد خواهد بود و در بحرانی خودانعکاسی از تغییراتی مداوم، به گذرگاهی موقتی میان وضعیت­های جايگزين منجر می­شـود؛ که به­جـای ایجـاد تضـاد بین دو فـرم، به دنبال برقراري ارتبـاط میان آن­ها است؛ خواه به شکل تداوم تغییر و تحول در تکوین فضا (از طریق تکنولوژی و عملکرد)؛ و یا به شکل تضادهای پویا و پیچیدگی­های انتزاعی (از طریق روابط برنامه­محور و کاربردی).

 

استناد: مصلحت­جو، اميرداود؛ قاسمي سيچاني، مريم؛ قباديان، وحيد؛ عبدالكريمي، بيژن. (1403). فرم، تابع رويداد معماري (بازنمايي عيني از يك وضعيت مدرن در شرايط پست­مدرن). فصلنامه آینده پژوهی شهری، 4(2)، 27-47. © نویسندگان                                                          ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان.

 

 

 

مقدمه

تصورات ذهنی، امکان نمایش عيني پديده­هایی را که هرگز تجربه نشده‌اند و چیزهایی را که وجود ندارند، امکان‌پذیر می‌کند. اگرچه فقط تصاویر بصري هستند كه به خاطر مي­آیند؛ اما تصاویر نيز ممکن است مورد بازنمایی در هر یک از روش­های حسی (مانند شنوایی، بویایی، چشایی و ...) قرار گيرند. بازنمایی، فرایندی است که از یک­سو، مرتبط با عالم عینیات بيروني بوده و از دیگر سو، کنشی است که فاعل بازنما از طریق میانجی به مخاطب ارائه می­کند. بازنمایی، به افراد اجازه می‌دهد تا چیزهایی را درست در نقطه مقابل خود، تجربه نمايند. در این معنا، فرایند بازنمایی در گذر از سه جهان «بود، نمود و بازنمود»، پديد می­آيد. به‌نحوی‌که ابتدا مفهوم، در ارتباط با جهانِ «بود»، شکل می­گیرد؛ سپس، مفاهیم در جهانِ «نمود»، تنظیم، دسته­بندی و بازآرایی می­شوند؛ سرانجام، از مجرای ابزار زبانی، به عالم «بازنمود»، عرضه می­شوند. حاصل این­که بازنماییِ یک امر بیرونی، از فرایندی چندمرحله­ای می­گذرد؛ که هر مرحله، از ساختار، حدود، ایده و اراده پیش­ساخته و یا پیش­فهم، اشباع شده، انتقال صِرف و بدون خدشه مفاهیم عینی به مخاطب را به زیر سؤال می­برد (کرم­اللهی و حسنی، 1396: 45ـ68). مورگان² (2020)، از بازنمایی با عنوان «بازنمایی شناختی» یاد می­کند و معتقد است كه بازنمايي، یک نماد شناختی درونی و فرضی است؛ که واقعیت بيروني را نشان می‌دهد و در غیر این صورت، روندي است که از یک سیستم توليد بازنمایاننده استفاده می‌کند. در این میان، نماینده­گرایی ـ که با عنوان «رئالیسم مستقیم» نیز شناخته می‌شود ـ اصلی‌ترین راه دسترسی به واقعیات بيروني است؛ و به­ عنوان واسط میـان موضوع مشاهده­کننده و اشیاء مشاهده­شونده در دنیای خـارجی، عمل می‌نماید. بنابراين: 1. يا چیزی را نشان می‌دهد که دارای جهت التفاتی است؛ 2. يا رابطه خاصی است که در آن، شیء نمایش داده شده نیاز به وجود ندارد؛ 3. يا محتوا در آن­چه نمایان می‌شود، نقش علّی دارد.

بازنمایی عینی، نزدیک­ترین نظریه به «ردیابی فرايند» است؛ که برای توضیح تغییر و ارزیابی و شكل­گيري پديده­ها، استفـاده می­شود (كوير³، 2011: 823ـ830). لذا می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. چراکه رابطه بین دو نوع نمایندگی، متفاوت است (كريگل⁴، 2020)؛ بنابراین، نه‌تنها هیچ تفکیکی میان این دو (بازنمايي) وجود ندارد، بلکه هر دو در درون یکدیگر قرار می­گيرند و در نسبتی از واقعيت جزء و کل، چنان پیوندی برقرار می­کنند که دیگر جدا کردن آن­ها از يكديگر ممکن نیست (جي⁵، 2020: 124ـ145)؛ و از آنجا که یکی از اساسی­ترین مضامین پست­مدرن، پیرامون مسئله واقعیت، یا فقدان واقعیت، یا چندگانگی واقعیت شکل ­می­گیرد، بنابراين هر مفهوم، مفهوم بعدی را ایجاب می­کند و هر یک خود را به دیگری می­بندد و سرانجام، تضـاد پدید می­آید (گادامر، 1401)؛ بدون آن­که شئون، آثار و نتایج حاصل از جهان متمايز هر يك را ردّ کند. حال آن­كه، طرح وضعيت پست­مدرني موجود، موضعی است که در آن، مدرنیته ـ با تحقّق تمام امکاناتش ـ ارائه مي­نمايد؛ اما اعتقاد به آن، سست شده است (داوری­اردکانی به نقل از قبادیان، 1398: مصاحبه شخصی). جنبش نوگرای ایرانی دهه­هـای 40 و 50 شمسی نیز در واقع تلاشی است برای سازگار کردن ساختار مدرنیته (جهانی) با بافتـار (سنتی) معمـاری ایـرانی ـ اسلامی؛ که در هر دوره تاریخی که یک ایدئولوژی، قـدرت يافته است ـ بی­هیچ مناقشه ـ معماری آن دوره نيز به سمت آن سبکی میل نموده که دارای ایستایی و پایداری و ثبات است. انقلاب ایران نيز از این قاعده مستثنا نبوده است؛ ليكن معیارهای قدرت پس از انقلاب اسلامی، ديگر آن معیارهای (سنتي) معماری ایرانی نیست. بلکه معیارهایی است که تفکرات اسلامیت و دینی در آن جاي گرفته است؛ و صحنه­گرداني آن را گروه­هايي به عهده گرفته­اند كه:

1. خود را وابسته به فرهنگ اسلامی می­دانند و فقط پلاژیاکاری و کپی­کاری می­کنند و فرم­های نوستالژیک را با فرم­های مدرن ترکیب می­نمایند؛

2. خود را وابسته به فرهنگ اسلامی نمی­دانند و ساختمان­های بزرگ مدرنیسم را با تقلید از لوکوربوزیه⁶، تولید می­کنند و یا خود را وابسته به آخرین جریان­های فکری غرب می­دانند.

در نتیجه، یا عیناً به بازتولید فرم­های غربی می­پردازند و یا روشنفکران فلسفه­زده­ای که با استعانت از نظریات فلاسفه ایرانی، بر این تصورند تا با ایجاد فرم­هایی که در غرب نظیر ندارند، تفکر خود را به جامعه، القاء نمایند (حقیر و کامل­نیا، 1400). حال از آنجا که فرهنگ‌های خالص، مفاهیمی موهومی­اند که به­واسطه ایدئولوژی­های کلی­پرداز عصر مدرن عنوان شده­اند، ما نيز هم­اکنون شاهد تجدید حیات همه گفتارهای از یاد رفته­ایم (شایگان، 1401).

ایده فرم تابع رويداد معماري، شیوه­ای زمینه­ای از روند شکل­گیری قرائت­های متفاوت از فرم در پیچیدگی­های تضادگونه معماری است؛ که از انطباق خصوصیات مکانی (فضا) و تقابل­های برنامه­محور (عملكرد) بر یکدیگر، به شکلی انعطاف­پذیر اجازه بروز می‌یابد؛ درحالی‌که ـ کماکان ـ ماهیت مدرن خود را حفظ نموده، تمامی كنش­ها را ـ دوباره ـ در شرايط پست­مدرن قالب­ریزی می­کند. اين پژوهش ـ كه به روش كيفي و با رهيافت نظري­پردازي داده بنياد انجام‌شده است ـ با هدف بازنمایی عینی فرم و عملکرد معماری در تبعیت از فرهنگ جهانی، به دنبال پاسخ اين پرسش كه كاركرد کالبدی فرم در معماری معاصر ـ به‌ویژه معماری معاصر ایران ـ چگونه است؟ بر آن است تا سطوح طراحی فرم و کاربردهای بالقوه آن را در معماری معـاصر، معرفی نماید. ازاین‌رو، با سازمان‌دهی «رویداد به­مثابه عملکرد، برنامه و کاربرد» (چومی، 1399)، امکان تئوریک (نظري) ارائه یک بدیل رادیکال (اساسي) را در تجـلی تکامـل (عینـی و انتـزاعی) از یک وضعیت پارادوکسیکال (متناقض­نما)، موردبررسی قـرار مي­دهد. به نظر می­رسد کارکرد فرم در معماری معاصر، تابع بازنمایی عینی از فرهنگ جهانی باشد؛ که در قالب كاربرد یک رویداد برنامه محور، متضمن پاسخ­گویی به عملکرد آن فرم در شرايط جديد بوده است.

 

ضرورت بازنمايي فرم در معماری معاصر

بشر همواره و به نحو اجتناب­ناپذیری بر اساس مجموعه کثیری از ارزش­ها، باورها، مفروضات پیشین، مواضع و جهت­گیری­ها، با پدیدارها مواجه می­شود و پدیداری به نام پست­مدرنیسم نیز از این اصل انسان­شناختی، معرفت­شناختی و هرمنوتیکی جدا نیست؛ بنابراین، چنین نیست که بحث از پست­مدرنیست در ایران و پرسش و پاسخ پیرامون آن، مثل هر بحث و موضوع دیگری، یک بحث نظری محض باشد. بلکه هم طرح پرسش و هم‌معنای پرسش و هم پاسخ بدان، بستگی به این دارد که ما چه نسبتی با شرایط، موقعیت و جهان پیرامونی خویش داریم. به بیان ساده­تر، بسته به نسبتی که انسان با عالم غرب، عصر روشنگری، مدرنیته، سنت، تفکر دینی، جهان­بینی و ارزش­های معنوی این عصر دارد و این­که از چه موضع و مفروضات فرهنگی، سیاسی، ایدئولوژیک یا پروژه اجتماعی برخوردار است، نحوه مواجهه با پرسش مذکور و پاسخ بدان متفاوت خواهد بود.

این پژوهش، درحرکتی هم­راستا با جهان­شمولی عصر معاصر، به ارائه چهار فرهنگ می­پردازد و در تحلیلی سیستماتیک و پس از فـرهنگ مدرن ـ که نگاه بر رَویه وحدت دارد ـ در روایتی هرمنوتیک ـ که متأثر از سَویه کثرت است ـ فرهنگ جهانی/ محلی را معرفی می­کند و درحالی­که این فـرهنگ ـ خود ـ آمـاده جهش به فرهنگ پنجم (و به تعبیری، فرهنگ کیهانی) است، پیش­فرضی برای موضوع پژوهش بنا می­گذارد که در آن، کثرت، شکلی از وحدت است؛ در آستانه جهشی کیهانی. بدین ترتیب، در تفکری پست­مدرنیستی و حرکت به­سوی نوعی پیچیدگی مبتنی بر بی­ارجاعیِ غیرخطیِ انتزاعی در مقابل آنتروپی بسته خطی (و نه سادگی متمرکز نقطه­ای)، با تکیه‌بر فروریختن ارگان سنتی مسلط بر معماری، به شکل تازه­ای از فـرم­های مختصر دست می­یابد؛ که دارای برنامه­ای برای آغـاز تحولی بنیادین از طریق تعبیـر پیش­فرض­های تحقیق است؛ و با ابزار شالوده­شکنی و نظریه­پردازی خودانعکاسی، باورهای انتـزاعی را مورد انتقـاد و ارزیابی قرار می­دهد و با ردّ هرگونه ایدئولوژی، در خوانشی انتقادی بر لبه نظمِ در پس بی­نظمی⁷ متأثر از پیچیدگی پلورالیسم فرهنگی، در پرتو روش­شناختی پدیدارشناسانه (هایدگری) و با بهـره­گیری از فهم دیالکتیک به عنوان ابزار فهم فرهنگ جهانی و در ادامه مراحل رشد (ربّانی، متافیزیکی و پوزیتیویسم) که ژاک­تورگو⁸ ـ سیاست­مدار و اقتصاددان فرانسوی قرن هجدهم ـ برای بشر قائل است (نوذری، 1398)، تکامل فکری را به مرحله نقد، به مثابه پارادایم چهارم رشد ارتقاء می­دهد؛ که موضعِ رویکردِ موضوعِ چالشِ موردِ تحقیق است. در این میان، با هدف­گذاری نظری و محوری مبنی بر مؤلفه هویت معماری معاصر که رویدادی انتقادی، در تداومی در عین تغییر است، در جستجوی هویتی نو، با نقد تمامیت­خواهی (در تضاد با پست­مدرن تمامیت­خواه) و نقد جوامع سرمایه­داری (در احیای روح رادیکال معماری)، دست به بازاندیشی مضمون هویت در معماری معاصر ایران می­زند؛ که در آن، فرم، متضمّن پاسخ­گویی به عملکردی است که در عین شکل­گیری، تأمین­کننده نیازهای کاربردی نیـز باشـد (خویی، 1386). بر این اسـاس، در آنالیـزی درون­مـایه­ای از مواجهه، ماهیت، پیامد هویت معمـاری (به روش ون­منن⁹)، در تطبیق با مدل دیکانستراکتیو چومی¹⁰ مبتنی بر برنامه، عملکرد، کاربرد ـ که از مدل پدیدارشناسی کانتر¹¹ از مکان در ارتباطِ فرم، عملکرد، معنا، بهـره گرفته است ـ به کیفیتی تازه از فـرم (در قالبی انتزاعی)، دست می­یابد؛ که در آن، درک رابطه بین تئوری معماری و کارکرد فرهنگی اثر، ابزاری برای رسیدن به فرم یا توجیه فرم یا فرایند عملکرد معماری است (چومی، 1399). کیفیت ثابتی که ناشی از تراکم حکمت­های گذشته نبوده و حاصل الصاق زمان حال به هنجارهایی است که سنت­ها در بطن خود جای داده­اند (گیدنز، 1398: 206). لذا، در نقد هویت چهارم که در آن، معماری بر مبنای فرم تعریف نمی­شود و به مثابه فضایی برای رویداد، فرم را تابع دیدگاه جهانی/ محلی می­داند (جنكس¹²، 1996)، ایده فرمِ تابع رویداد را مطرح می­نماید. حال یا در تکوین فضا (از طریق تکنولوژی و ساختـار جدید) و یا در پیچیدگی عملکرد (از طریق روابط برنامه­محور و کاربردی) (چومي، 1399)؛ که در پسِ چهار نیروی اصلی اجتماعی، اقتصادی، فنی و اکولوژیک، رخ می­دهد (جنكز، 1400).

 

اهمیت بازخوانی مفاهیم پست­مدرنیسم در معماری

در دوران حاکمیت معماری مدرن که دستورالعمل­ها و روش­ها و ایده­های نو و بدعت­های معماران پیش­گام و صاحب­نام، به­منزله مانیفست معماری، گستـره جهان را درمی­نوردد، معماریِ کارکردگرای مدرن، مطابق با صورت­های دیکته­شده از سوی معماران، همه­جا را پر می­کرد و سیطره خود را بر جهان اعلام می­داشت (طهوری، 1396: 92-73). خاصه آن­که معماری عاری از هر نوع هویت و تشخّص، دستورالعمل معماری مدرن (بین­الملل) بود. روشنفکری ایرانی، در دوره پس از کودتای 28 مرداد، با تکیه بر برداشتی رمانتیک از تشیع و جـایگاه روحـانیت شیعی، به بومی­گرایی روی ­آورد و پارادایم خود را از سکولاریسم و غرب­گرایی، به بومی­گرایی و بازگشت به خویشتن، تغییر داد. در این زمینه، جنبش مدرنیزاسیون ایرانی دهه­های 40 و 50 شمسی، در واقع تلاشی برای سازگارکردن مدرنیته با بافت ایرانی ـ اسلامی بود؛ تا چگونگی چیرگی روایت غرب­مدار از مدرنیته در ایران و پیامدها و تبعات آن (از جمله غلبه روند غربی­سازی بر برنامه­ها اقدامات نوسازانه در ایران عصر پهلوی و دوران مشروطه ایرانی، غلبه روایت غـربی مدرنیته بر تفکر و تاریخ­نگری و تاریخ­نگاری معاصر) را نشان دهد. این امر باعث شد تا تاریخ معـاصر ایران، بر پایه روایت غربی مدرنیته و اندیشه ترقی بیان شود. بدین ترتیب، روایت غرب­محورانه تجدد و ترقی و جنبش مشروطیت، بازتاب نخستین کوشش فـراگیر برای تطبیق ایده غـربی مدرنیته با شـرایط اجتماعی ایران شد و از آن­جـا که جنبش مزبور، به دلیـل تسلیم بی­چون­وچـرا در برابر هنجـارهای غـربی، نتوانست شـالوده استواری در ایران برای نیـل به مدرنیته­ای ماندگار و دموکراتیک بنا کند، روش­های معماری معاصر ایران، ارتباطی با واقعیت­های اجتماعی، دینی و اقتصادی زندگی مـردم پیدا نکرد و با هدایت همگان در شکلی استبدادی، باعث شد تا فرهنگ جـاری و اصیل توسعه، پیشرفت و مدرنیزاسیون در جامعه، نادیده انگاشته شود. حال آن­که معماری جهانی به سمت و سوی معماری دموکراتیک پیش می­رفت (دیبا، 1374: 57-46).

پس از مشروطیت و به ویژه در دوره پهلوی اول، بر اثر تغییرات به­وجودآمده در ساختار سیاسی، اجتماعی فرهنگی و اقتصادی، دگرگونی­های بسیاری تابع جریان­های حاکم بر کل معماری ایران اعم از سنتی، باستان­گرایی، ملی­گرایی و نئوکلاسیک مدرن، در معماری و شهرسازی ایران به وقوع می­پیوندد. پس از آن و هم­زمان با اوج و اقتدار جهانی نهضت مدرنیسم، تحولات بی­شماری به تبعیت از آن اتفاق می­افتد؛ که در طول تاریخ معماری ایران بی­سابقه است: معماری ایرانی ـ که در طول هزاران سال، با فرهنگ، اقلیم، جامعه، دین و انسان ایرانی پیوند یافته بود ـ دست­خوش تغییرات می­شود و معماری مدرن وارداتی از غرب و سبک بین­الملل، جـای آن را می­گیرد و رویارویی بین سنت و مدرنیته در ایران، آغاز می­گردد. اگرچه جنکس مرگ معماری مدرن را به سال 1351 / 1972 اعلام می­کند، اما این به معنای پایان این گونه معماری نبوده و در واقع، معماری مدرن به عنوان یک سبک پیش­رو، در این سال پایان می­یابد؛ ولی کماکان اکثر ساختمان­های جدید، به سبک مدرن طراحی و ساخته می­شوند. اگرچه با پیروزی انقلاب اسلامی (1357/1979)، اقتدار معماری مدرن، کم­رنگ می­گردد و با پایان نئوکلاسیک، فصل تازه­ای از معماری معاصر ـ با نام پست­مدرن ـ آغاز می­شود.

 

لزوم کاربست بازنمايي فرم در خوانش پست­مدرن

آن­چه از معماری در طول تاریخ باقی مانده، حاصل رادیکالیسم عصر روشنگری و گفتمان انتقادی آن بوده است. ویژگی منحصربه‌فردی که آن­چه را باید، تغییر می‌دهد (بلوگولوفسکی، 1400). از آن­جا که فهم کامل و دقیق تمام پدیده­های اجتماعی تنها با برخورداری از یک نظریه انتقادی تاریخی ـ تفسیری امکان­پذیر خواهد بود که مبنایی برای نقد عینی نهادهای اجتماعی باشد (نوذری، 1398)، مواضع پست­مدرنیته در معماری و نظریه انتقادی، ابعـاد جدیدی در رویکردهـای معماری به وجود آورد که در نقطه مقـابل شرایط سلطه مدرنیته قرار داشت. تفـکر پست­مدرن، با انکار هرگونه بنیادی برای معرفت، به نسبیت­اندیشی مطلق و مرگ حقیقت می­انجامد. لذا در مرحله عمل، فاقد بنیاد است؛ و از آن­جا که مرحله عمل نمی­تواند فاقد بنیاد باشد، برای ورود و عبور از پست­مدرنیسم، یک بنیـاد نظری لازم است؛ بنابراین، اگر نظریه انتقـادی در معماری بخـواهد به صورت یک امکان تئوریک جدی باقی ­بماند و امیدهایش را زنده نگه ­دارد، چاره­ای به جز ارائه یک بدیل رادیکال مبتنی بر اندیشه ضرورت تحول بنیادین، ندارد. لذا، ضروری است تا با مرور واقع­بینانه، چرایی وقوع این امر تاریخی و چیستی عوامل این رویداد بحران­ساز، در تفسیری همه­جانبه، مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و در نگرشی انتقـادی بر مسئله هویت معماری معاصر، با دست­یابی به یک بدیل رادیکال متشکل از بنیادی نظری در تداومی در عین تغییر از نحوه حضور و بودن در ساحت ساخته­ها، آن تحول بنیادین، واقع گردد؛ اما به راستی در شرایط موجود ـ که از یک­سو، دیدگاه لیبرال­ها و محافظه­کارانی متعارض است که چشم­اندازی بر تحـول اسـاسی در منـاسبات بشری قـائل نیستند و سنت را پایان تاریـخ می­دانند و در یک کلام، معتقدند از اصول لیبرال دموکراسی نمی­توان فراتر رفت و از دیگرسو، پست­مدرن­هایی که قائل به تاریخ­های بی­پایان در انکاری فراروایی هستند و امکان وجود یک جایگزین دوران­ساز و تحول­بخش را برای وضعیت فعلی نفی می­کنند ـ دفاع از ایده تحول بنیـادین تا چه حد امکان­پذیر است؟ دفاع از پست­مدرنیسم در ایران نیز تا حدود زیادی نشأت­گرفته از انگیزه­های سیاسی و اجتماعی همین نقد وضع موجود اجتماعی است. در نقد ایرانی مدرنیته، عقلانیت جدید و اساساً متافیزیک، وصفی ایدئولوژیک می­یابد؛ بنابراین به هیچ وجه امری مطلق و یگانه نبوده و چون جایگزین دیگری برای عقلانیت مدرن و ارزش­های حاصل از جهان­بینی عصر روشنگری ندارد، بحران­های عقلانیت جدید را می­پذیرد و در عین حال که خود از نقادان مهم مدرنیته است، پروژه مدرنیته را ناتمام دانسته، با بازاندیشی و تأمل دوباره و انتقادی از مدرنیته، در جهت مواجهه با بحران­ها و نارسایی­های آن گام برمی­دارد (عبدالکریمی، 1398). عقلانیت نگاه انتقادی نشان می­دهد که هدف معماری این نیست که خطاهـای جامعه را به صورت واقع­گرایانه توصیف کند؛ بلکه با توجه به فنونی که فرم تازه­ای را پیشنهاد می­کنند و آگاهی را به جریان می­اندازند، لازم است نمایش و تقلیدگری را بازتعریف نموده و توهمات تازه­ای را جهت آزمون واقعیت، به وجود آورد. از اين رو، آفرینش واقعی تنها زمانی آغاز می­شود که در رویکردی رادیکال، معماري ـ از بنیاد ـ دگرگون شده و با درک و تثبیت دوباره خود، در واقعیتي به دور از بیگانگی و مصادره هویت، سر بر­آورد.

 

پیشینه پژوهش

علي­رغم آن­که نگاه مدرنیست­ها به معماری نوعی مسئله تکنولوژیک به شکل یک خصوصیت عام است که در سرتاسر جهان از قواعد و اصولي یکسان تبعیت می­کند، پست­مدرنیست­ها به معماری نگرشی فرهنگی دارند. حال آن­که فـرهنگ هر منطقه، متفاوت با سایر مناطق مي­باشد. لذا این سؤال مطرح مي­گردد که چه مسائلی باید فـرم معمـاری را (در مفهـوم شکلِ توأم با معنا) مشخص نمـايد و این فرم، باید پاسخ­گوی چه مسائلی باشد؟ معماری پست­مدرن، این مسائل را در موارد زیر خلاصه نموده است:

1. خصوصیات فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و اقتصادی افرادی که از آن ساختمان استفاده می­کنند؛

2. خصوصیات شهری (خیابان، میدان، کوچه، مغازه)؛

3. شرایط اقلیمی (رطوبت، سرما، گرما، جنگل، صحرا)؛

4. زندگی روزمره اهالی ساختمان، نیازها و عادات آن­ها، طرز استفاده و پیش­زمینه­های ذهنی آنان از اشكال و فرم­های زيست­بوم (بانی­مسعود، 1399).

در اکثر آثار معماران پست­مدرن مشاهده می­شود که آنان سعی دارند تا از نشانه­ها و نمادهایی استفاده کنند که در هر منطقه، مشخص­کننده نوع کاربری آن ساختمان باشد. برخلاف ایده مطرح­شده در ویلا ساووا (خانه، ماشینی برای زندگی) و یا خانه شیشه­ای (کمتر، بیش­تر است)، در خانه مـادر ونتوری¹³ (1964ـ1962)، ایده «خانه، خـانه است» بیان می­شود. به بیانی دیگر، اگرچه لوکوربوزیه¹⁴ (1927)، در تفکـر به سوی یک معمـاری جدید، نـگاه معمـاران را به سـوی خودرو، کشـتی و به طـور خـلاصه، به تکنولوژی معطوف مي­دارد، اما ونتوری و دیگر معماران پست­مدرن، می­خواهند نگاه معماران را به سمت فرهنگ، تاریـخ، سنت و در یک کلام، آن چیزی که محیط کالبدی پیرامون انسان را شکل می­دهد، برگردانند (قبادیان، 1400). در این راه، معماران دیگری هم­چون آیزنمن، بـا بسـط تئوری انتقادی انقلاب پیوسته در كتاب بنیان فرمیک معماری مدرن (1963)، ونتوری، با نقد معماری دوره مدرن و ارائه معیارهای معماری پست­مدرن در قالب كتاب پیچیدگی و تضاد (1966)، جنکس¹⁵ با طرح مواضع انتقادي خود نسبت به مدرنيسم و پست­مدرنيسم در كتاب­هاي زبان معماری پست­مدرن (1977) و پست­مدرنیسم چیست (1996)، چومی¹⁶ (1996) با طرح مفاهيم پست­مدرني در كتاب معماری و انفصال، لیبسکیند¹⁷ (1992) با طرح نظريه نظم و بي­نظمي ميان خطوط در كتاب لبه نظم، همگی سعی بر تثبیت مباني و بيان معيارهاي معماری پست­مدرن داشته­اند. چه­بسا ظهور مکاتیب و سبک­های مختلف در معماری نيز نتیجه نقد این منتقدان از سبک­های پیشین بوده است.

چارلز الکساندر جنکس (۱۹۳۹ـ۲۰۱۹) ـ که بیش­تر با نام چارلز جنکس شناخته می‌شود ـ به عنوان یکی از نظریه­پردازان اصلی جریان پست­مدرنیسم در معماری و معرف اصلی معماری پست­مدرن، در روند فعالیت پژوهشی خود، ناپایداری و تغییرپذیری سبک­های معماری پس از مدرنيسم را دسته­بندی و مورد بررسی قرار مي­دهد. ديدگاه­هاي جنکس بر پایه این نکته استـوار است که مدرنیسم، در دغدغه فرم و زاویه­های قائم، غرق شده است. او در مصاحبه­ای (2019)، پست­مدرنیسم را واکنشی از درون مدرنیسم عنوان مي­كند و آن را کنشی انتقـادی نسبت به مدرنیسم و برخاسته از باطن آن مي­داند. وي در تکوین مبادی و تعاریف بنیادین پست­مدرن (1987)، به بیان جنبش دیگری از معماری ـ تحت عنوان مدرن متأخر ـ می­پردازد و با انتشار نظریه معماری پرش کیهانی (1995)، سبب پیدایش سبک جدیدی در معماری (با عنوان پرش کیهانی) مي­گردد. این سبک ـ که از آن با نام معماری غیرخطی نیز ياد شده است ـ با شعار «فرم، تابع انسان»، به مقابله با نظریه «فرم، تابع عملکرد» سالیوان¹⁸ و نظریات ریشه‌دارتری چون «فرم، تابع سنت» و تحليل انتقادی نظریه بنیان فرمیک معماری مدرن آيزنمن¹⁹ (1963)، برمی­خیزد.

نگاه پيتر آيزنمن به فـرم در معماری، از دریچه­ای مفهومی و فارغ از ابعاد عملكردی و زیبایی­شناختی است؛ كه با بهره­گيري از فلسفه دريدا²⁰، به جنبه­های فرادیداری واسازي در معماری و نسبت آن با ساختارزدايي فرم، می­پردازد. توسعه مفهوم فرم و شالوده­شكني در ظرف­های شکل، توده، حجم، بلوک، جسـم، سطح و فضا، هم­سو با کنکاش آن در برخی از پروژه­های معماری مدرن، کلید راه آيزنمن در بسط آن چیزی است که او تلاش در بیان آن دارد. وي با بيان مسئله تأخر (1993) ـ به مثابه نوعی دیرکرد زمانی ـ اصطلاح تازه­اي را به ادبيات معماري انتقادي مي­افزايد. تأخر، با رهایی از محدودیت­های سبکی اثر معماری، در خارج از ویژگی­های زمانی خود حرکت می­کند و نوعی نابهنگامی زمانی را به وجود مي­آورد؛ كه در اين وضعیت، حالتی ايجاد می­گردد که در آن، ديگر ابداع فرم جدید هدف معماری نیست! بلکه ممکن است در پيوند با اجزای مختلف فرمِ اثر و تطبیق آن با مسئله زمان، قرائت متفاوتی از معماری مبتنی بر استقلال و انضباط²¹ در معماری، ايجاد كرده باشد (آيزنمن و ايتوربه²²، 1399).

برنارد چومی، دیگر معمار و نظـریه­پرداز سوئیسی است؛ که نقش معماری را در تجربه آزادی­های فـردی و سیاسی، دگرگون ساخته است. وی معتقد است هیچ رابطه ثابتی بین فرمِ معماری و عملکردهایی که در درون آن اتفاق می­افتد، وجود ندارد. لذا، الزامات اخلاقی و سیاسی که باعث ایجاد یک معماری فعال و درگیر توازن غیرسلسله­مراتبی می­شود، تنها از طریق دستگاه­های برنامه­ریزی فضایی، میسر خواهد شد. در تئوری چومی، نقش معماری، بیان یک ساختار موجـود اجتمـاعی نیست. بلکه به عنوان ابزاری برای سؤال درباره ساختار موجود و پاسخی بر اصلاح آن، به­کارمی­رود. وی با پیروی از اصل انفصال و اتصال در عناصر معماری، سیستم «فضا، حادثه، حرکت» را مبنای عمل قرار مي­دهد؛ كه در آن، هر چیزی که از مکان خود خارج مي­شود و هر پديده­ای که امکان خوانشی جدید را معین مي­سازد، حاصل یک پروژه پساساختارگرا است (چومی، 1399). مباحثات چومی، همواره بنيادين و اغتشاش­گرایانه، تلقی مي­شود. او با «ایدئولوژی» مدرنیسم و «نوستالژی» پست­مدرنیسم، درمی­افتد؛ چراكه هر دو را تحمیل­گر معیارهای محدودکننده بر آن­چه ممکن است در موقعیت­های آنی، مشروع تلقی مي­شود، می­داند. از اين روي، با تمرکز بر ساختار سازه­های تک­کاربری ـ که به شکل برنامه­ریزی­های چندگانه انعکاس پیدا می­کنند ـ به عملکردی انتقادی دست می­یابد؛ که پیش­تر در نظریات انتقادی پست­مدرنیستي جنکس، بیان شده بود. نوشتارها و ایده­های معماری چومی، تحت تأثیر فیلسوفانی چون بارت²³، فوکو²⁴، باتای²⁵، دلوز²⁶ و دریدا و تکرار آن عقيده است که معماری، بدون رویداد، بدون عمل، بدون فعالیت و بدون کاربرد، ممكن نیست. او به دنبال آن نوع از معماری است که در آن، ترکیب فضاها، رویدادها و حرکات ـ بدون هیچ سلسله­مراتب یا اولویتی میان مفاهیم ـ دیده شود. از نظر او، به تَبَع تغییر شرایط اجتماعی ـ سیاسی جامعه، باید تعریفی دوباره از معماری ارائه نمود؛ که متناسب با تغيير آن شرایط باشد. درست همان­گونه که دریدا در مكتب واسازي²⁷ بيان نموده است؛ حال آن­که در زمان حاضر، معماری به شرایط طراحی نمی­پردازد؛ بلکه موضوع معماري، طراحی شرایط است (چومی، 1399: 83). ایده چومی از فلسفه شالوده­شكني و ساختارزدايي دریدا (1967)، اكسپرسيونيسم فلسفي دلوز (1968) و آموزه­های پساساختارگرايانه فوکو (1969ـ1962)، تغذیه می­شود. چومی امیدوار بود که در معماری، هرگاه تضاد برنامه­ها واسازی شوند، معلوم مي­گردد که این تضادها، درست بر ضد همان اساسی هستند که برنامه­ها بر آن استوار بوده­اند (بانی­مسعود، 1399). طرح چومی، از به­روی­هم­قرارگیری سه سیستم منظمِ کاملاً متفـاوت ـ نقـاط، خطوط و سطوح ـ تشکیل می­شود؛ که هرکدام در درون خود، کامل است؛ ولی وقتی بر روی­ هم قرار می­گیرند، تلاقي مبهمي با یکدیگر پيدا مي­كنند (ويگلي²⁸، 2022: 4ـ21).

شکل 1- تأخر؛ مكس راينهارت هاوس29 برلين، آلمان (1993ـ1992) | پيتر آيزنمن تداوم در عين تغيير (از طريق شالوده­شكني و ساختارزدايي) واسازي (دریدا / آيزنمن) (منبع: آيزنمن30، 2020)

شکل 2- نظم شطرنجی؛ پارک دُلاویلت31 پاریس، فرانسه | برنارد چومی تکوین فضا (از طریق تکنولوژی و عملکرد) تضادهای پویا (دریدا / چومی) (منبع: چومی، 1399)
شکل 3- سکانس­بندی؛ پارک دُلاویلت پاریس، فرانسه | برنارد چومی پیچیدگی ساختار (از طریق روابط برنامه­محور و کاربردی) پیچیدگی­های انتزاعی (دریدا / ونتوری)  (منبع: چومی، 1399)
شکل 4- نظم در پسِ بی­نظمی؛ باغ خیال كيهاني32 فرایشایر، اسکاتلند | چارلز جنکس کولاژ و تکرار (از طریق هندسه­های خودسامان­ده) معماری پرش کیهانی (دلوز / دریدا / جنکس)  (منبع: 2022©Google Earth) [55.13025939819076, -3.666314022896516]
شکل 5- فضاي پايان؛ موزه يهود33 برلين، آلمان (1992) | دانيل ليبسكيند رويداد، واقعه، مواجهه (از طریق حركت ميان خطوط) پیچیدگی فرم بر لبه نظم (جنكس / ليبسكيند) (منبع: ليبسكيند، 2021)

 

مبانی نظری پژوهش

پست­مدرنیته، نقد مدرنیته در فرایند تاریخ است و پست­مدرنیسم، آینه بحران مدرنیته؛ ليکن از آن­جا که پست­مدرنيسم، جایگزینی برای تفکر مدرن ندارد، تنها به­صورت سلبی (و نه ایجابی)، با آن برخورد مي­نمايد. به رغم آن­كه اندیشه مسلط، هم­چنان تفکر مدرن است؛ تا آن­جا که بتوان پست­مدرنیسم را ادامه مدرنیته عنوان کرد (پازوکی، 1401). به زعم موراوسكي³⁴ (2020)، نقطه ارجاع این­گونه پست­مدرنیسم، همان اشكال متنوع مدرنیسم است؛ كه نماینده نوعی تأملات فلسفی و رویکردهـای رادیکال³⁵‌ می­باشد. هدف اصلی این نظریه، به­چالش­کشیدن شکاکیت و بدبینی نگرش پساانتقادی پست­مدرنیسم و احیای تفکر رادیکال ـ مبني­بر دگرگوني­هاي بنيادي ـ است؛ و مادام که چنین نگرشی حاکم باشد، هیچ جایگاهی برای جنبه ناپيداي تجربه، باقی نمی­گذارد و تنها آن­چه كه تحقّق­پذیر است واقعی خواهد بود. در نتیجه، تعریف تجربه ـ خود ـ طردکننده داده­های تجربه از خود و تلقی دیالکتیکی از «رویـداد، واقعه و مواجهه» است (پالمر، 1401). از اين رو، اگر در جهان سنت، ماهیت فرم، تابع سنت و در جهان مدرن، تابع عملکرد بوده است، در جهان کنونی، فرم باید تابع دیدگاه جهانی باشد (جنکز، 1400). بدین ترتیب و در چالشی ناگزیر، لیبرالیسم ـ به­عنوان دربردارنده تصویر آن جامعه­ای که با عزیمت از فرض حقيقتِ اصلِ وحدت، به توجیه و دفاع از اكنونيّتِ اصلِ كثرت در وضع موجود می­پردازد ـ در مقابلِ رادیکالیسم ـ به­­عنوان شاخص روشنگری عصر جدید که در نهفته­گیِ صوری­شدنِ عقل، به تحول در وضع مطلوب انجاميده است ـ قرار می­گیرد (آدورنو و هورکهایمر، 1401). واقعیتی که ناگزیر از رویداد است. در اين ميان، پست­مدرنیسم، وجه غالب باور فرهنگی زمانه­ای است که تمامی كنش­هاي مدرن را ـ دوباره ـ در شرايط پست­مدرن قالب­ریزی می­کند (جيمسون³⁶، 2016): همه روابط ثابت و منجمد همراه با پیش­داوری­ها و عقاید کهنه و محترم وابسته به آن­ها، به­ حاشیه رانده می­شوند و تمامی روابط تازه­شکل­یافته، قبل از آن­که استوار شوند، منسوخ می­گردند؛ هر آن­چه سخـت و استـوار است، دود می­شود و به هوا می­رود؛ هـر آن­چه مقـدس است، دنیـوی می­شود و دست آخر، آدمیان ناچار می­شوند با وضعیت واقعی زندگی و روابط­­شان با هم­نوعان خویش، رو به­رو گردند (مارکس و آنگل به نقل از برمن، 1401)؛ تا آن­جا که وحدت متمرکز، جای خود را به کثرت گسسته داده، رويدادي مدرن از معماري را آشكار مي­كند.

تمامی رویدادهای معماری معاصر ایران و وجه تمـایز این دوره با دیگر اعصار نیز ناشی از مواجهه فرهنگ ایرانی با فرهنگ مغرب زمین است. مواجهه­ای که دیـگر نقش هم­حضوری را بر عهده ندارد و حتی فراتر از آن، به اقتباس و تقلید کشانده شده است (انصاری، 1399)؛ و از آن­جا که در این دوران، معماری ابزار (ایدئولوژیک) سرمایه­داری گردیده، مسير حرکت مدرنیته ـ به ­صورتی کنایه­آمیز ـ تغییـر جهت داده و علیه محـرک اصلی خود ـ یعنی بورژوازی ـ به­ جریان می­افتد؛ و برای آن­که مبرهن کند پست­مدرنیسم، مرحله­اي­ دیگر از بسط دیالکتیک فرهنگ کاپیتالیسم (سرمایه­داری) بوده است ـ که به­ دنبال رئالیسم و مدرنیسم می­آید ـ شیوه­ای منطقي را در تکامل گونه­ای جدید از فرهنگ جهانی، از طریق بازسازی در وضعیت­های آستانه­ای و ناپایدار، در پیش می­گیرد؛ که به واسطه ابهام، گشودگی و تعیّن­ناپذیری خود، به گذرگاهی موقت میان وضعیت­های جايگزين، منتـج گشته و به­ جای ایجاد تضاد، درگیر پدیدآوردن ارتباط ميان اين مواضع می­گردد. از این­رو، مکرراً به ایجاد رابطه بین سیستم­ها و خلق فرم­هایی که حداکثر تنش را در ارتباط با دیگر فرم­ها داشته باشند، پرداخته و در یک وضعیت پایدار از گذری ناتمام، شرایط موجود را متحول می­سازد؛ و بدین ترتیب، این امکان را فراهم می­نماید تا عقلانیّت، قطعیّت خود را از دست داده و موقعیت جایگزین جدید را بپذيرد؛ و در یک وضعیت میانجی حاصل از جهشی بی­انتها، رشدی نامحدود را ممکن سازد. این تکامل، در توالی ترکیب و اختلاط میان سیستم­های فرمال³⁷ (صوري)، تداوم يافته، جنبش خطي³⁸ (خنثی) را کنتـرل نموده و کیفیت فرمال چیدمان فضـایی سیالیت غيرخطي³⁹ (پیچیده) را ممکن می­سازد؛ که به ايجـاد وضعیتی پايدار می­انجامد؛ از اين رو، به صورت مستمر مورد قیاس و تفسیر (نقـد) قـرار می­گیرد. در نهایت، این پیچیدگی (فرمال)، چارچوبی را برای معماری ـ به­مثابه فرایندی برای تفسیر ـ تعيين می­نماید؛ که به­دلیل مقاومتش در برابر گرایش‌های عقيدتي، به ابزاری انتقادی و شیوه‌ای برای مقاومت در برابر قدرت‌، تبدیل می­شود (آیزنمن و ایتوربه، 1399)؛ حال آن­که خود، آماده تغییر به واقعیتی دیگر است؛ تا آن­چه را که بايد، تغییر دهد (آیزنمن به نقل از روحی، 1399) و در نگرشي واقع­گرايانه، بر پیچیدگی موسمی آن وضعیتی تأکید مي­ورزد که در بازتابي از واسازی مداوم وضعیت­های آستانه­ای ناپایدار، به بازنمایی از خوانش انتقادی پست­مدرنیسم در معماری مي­پردازد.

 

مواد و روش پژوهش

در دهه­های اخیر، برخلاف سنت­های رایج دانشگاهی که آموزش معماری را فقـط مبتنی بر تجـربه و تمرین طراحی می­دانستند، نیاز به پژوهش در زمینه­های نظری و برقراری پیوند بين دیدگاه­های نظری و شیوه­های تجربی، بیش از پیش آشکار شده است. تحولات ایجاد شده در آموزش معماری، گسترش علوم مرتبط با معماری و نیاز طراحی به مبانی برگرفته از تحقیقات روش­مند، از مهم­ترین زمینه­های ایجاد این نیاز است (عینی­فر؛ پیشگفتار مترجم، گروت و وانگ، 1400). امروزه استفاده از بازنمایی معماری به عنوان یک مفهوم محوری در ساخت واقعیت، بسیار مرسوم است. بازنمایی معماری روش‌های خود را در نظم و معنابخشیدن به مفاهیم، یافته ‌است؛ لذا برای معناکاوی آن‌ها در متون معماری، می‌باید از مفاهیمی که درک بازنمایی را آسان‌تر می‌کنند، استفاده نمود (شجاعی و متین، 1398: 45ـ63). روش تحقیق نیز در بازنمایی‌های معماری، می‌باید توسط یک روش پژوهش کیفی آمیخته، بسط داده شود و نظام معنایی آن، ارزیابی و تفسیر گردد. در این راستا و با شناخت تفاوت‌های اساسی میان انواع بازنمایی‌ معماری، سه نقش کلی برای مفاهیم، فرض شده است. سپس، در بخش تحلیلی، با رویکردی تفسیری، جداول استقرایی از آمیختن بازنمایی‌های معماری بر پایه هدف پژوهش، شکل گرفته است. بدین ترتیب تفاسیر به‌دست­آمده می‌توانند ظرفیت‌های بازنمایی معماری را خصوصاً در حوزه معانی انتزاعی، ارتقاء دهند. در نتیجه می‌توان اظهار داشت که مهم‌ترین دلالت‌های ضمنی در شکل‌گیری بازنمایی‌های عینی در معماری معاصر به ویژه معماری معاصر ایران، از تقابل و ترتیب زمانی، مشابهت ظاهری و مجاورت مکانی و هم‌چنین تأثیر از متون مرتبط دیگر، شكل گرفته­اند. در رويکرد استقرايي ـ که بيش­ترين کاربـرد را در روش­هاي پژوهش کيفـي از جمله در نظریه­پردازی داده بنیـاد دارد ـ تأکیـد پژوهش­گران بر تحليل استقرايي داده‌ها است. اگرچه برخی، نظریه داده بنیاد را فرایندی صرفاً قیاسی توصیف کرده­اند، ولی اشتراوس و كوربين چنین تصوری را اشتباه می­دانند و معتقدند همه نظریه­های علمی، پیش از آن­که نیازمند به­تصویردرآمدن باشند، به دقـت در صورت­بندی و در نهایت، به کنترل نیاز دارند؛ بنابراین، همان­قدر که قیاس (دریافت نظریه) لازم است، به استقراء (تشریح و صورت­بندی) و درستی­سنجی (کنترل) نیز محتاج­اند (کوربین و اشتراوس⁴⁰، 1400).

روش تحقیق حاضر، از نوع کیفی است؛ که به شیوه نظریه­پردازی داده بنیاد⁴¹ انجام شده است. نظریه داده­بنياد (يا گراندد تئوري)، رهیافتی در پژوهش کیفی است؛ که به­ وسیله آن و با استفاده از دسته­اي از داده­ها، يك نظریه توليد و تکوین می­شود. در این تحقیق، براي تجزیه و تحلیل داده­ها از رهيافت نظام­‌مند (يا سيستماتيك) ـ که با نظريه اشتراوس و کوربین (1998) شناخته می­شود ـ استفاده شده است. بنابر تقسيم­بندي کوربین و اشتراوس (1400)، رهيافت سیستماتیک داراي سه مرحله کدگذاري باز (مفاهیم)، کدگذاري محوري (شرایط علّی، راهبردها، زمينه، شـرایط مداخله­گر و پیامدها) و کدگذاري انتخابی (گزینشی)، است. این سه نوع کدگذاری، سطوح مختلف کدگذاری را نشان می­دهند و هر یک به نکته متمایزی در بیان مقوله­ها در نظریه­پردازی داده بنیاد می­پردازد (دانایی­فرد و اسلامی، 1400). در واقع ـ و به بیانی دیگر که چارمز⁴² (2021) معتقد است ـ در فرایند کدگذاری، ابتدا پژوهش­گر با ذهنی باز، انبوهی از ایده­های خود را درباره داده­های موجود، بیان می­کند؛ که این کار (کدگذاری اولیه)، نخستین گام در منطقی­کردن و انتزاعی­نمودن داده­های خام است. سپس، با تأکید بیش­تر بر کدهای مشترک، از ترکیب کدهای اولیه، کدهای جدیدی به دست می­آيد (کدگذاری متمرکز)؛ كه نیازمند تصمیماتی است مبني بر اين­كه کدام کدها، تحلیلی­ترین منطق را برای طبقه­بندی جامع، فراهم می­کنند.

روش گردآوري اطلاعات

این پژوهش، از مطالعات کتابخانه‌ای (منابع اسنادی و استنادی) و روش میدانی (مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه)، در گردآوری اطلاعات، استفاده کرده است. در این تحقیق، از نرم­افزار تحقیقات کیفی مكس كيودآ⁴³ در مراحل مختلف تحلیل، بهره­گیری شده است. این نرم­افزار، علاوه بر تسهیل فرايند کدنویسی، با ارائه خروجی­های گرافیکی، فرايند تحلیل را نیز تسهیل می­کند. توجه کنید علی­رغم آن­که نرم­افزار، به محقق در انجام وظایف خود کمک زیادی می­کند، اما ـ در واقع ـ تحلیل را انجام نمی­دهد. فرايند تحلیل و گزارش اطلاعات کیفی، به صورت دستی و توسط محقق، صورت می­گیرد. مهم­ترین ابزار گردآوری داده­ها در تحقیقات کیفی، مصاحبه است. مصاحبه، گفتگویی هدفمند است؛ که در آن پژوهش­گر تلاش می­کند تا از طریق تعامل با مصاحبه­شونده، اطلاعاتی درباره مسئله مورد نظر خود، به دست آورد (فليك⁴⁴، 2022). روشی که برای مصاحبه انتخاب می­شود، با راهبردها، اهداف و سؤال­های پژوهش، تناسب دارد. از این رو، داده‌های تحقیق، به روش مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با اساتید و متخصصین معماری ـ که هم به صورت آکادمیک و هم به صورت حرفه­ای مشغول به فعالیت هستند ـ گردآوری شده است. مصاحبه نیمه‌ساختاریافته از معمول­ترین انواع مصاحبه است که در تحقیقات کیفی مورد استفاده قرار می­گیرد. این نوع مصاحبه، بین دو حد نهایی ساختاریافته و بدون ساختار، واقع می­شود (برينكمان⁴⁵، 2022). شيوه­نامه مصاحبه⁴⁶ شامل سؤالات ازپیش­تعیین­شده است. در مصاحبه، از تمام مصاحبه­شوندگان سؤالات مشابهی پرسیده می­شود؛ اما ايشان آزاد هستند که پاسخ­هاي خود را به هر طریق که تمایل دارند، ارائه نمايند. در این مـورد، مسئولیت كدگذاري پاسخ­ها و طبقه­بندی آن­ها، بر عهده پژوهش­گر (به عنوان شخص مصاحبه­كننده) خواهد بود (كلارك و همكاران⁴⁷، 2021). نكته قابل توجه آن­كه ترتیب سـؤالات در مصاحبه نیمه­ساختاریافته، بنا بر مقتضیات مصاحبه، می­تواند تغییر كند؛ تا از گسترش و تولید اطلاعات زائد، جلوگیری و مصاحبه حول محور اصلی مسئله، ادامه یابد (لوینز و سیلور، 1399). بدين ترتيب، در مصاحبه هفدهم، اشباع نسبي (در مفهـوم اشباع هركدام از سؤالات) در بالاترين سطح اشباع، حاصل گرديد و به منظور اطمينان از داده­هاي جمع­آوري­شده و دستيابي به اشباع مطلق (در مفهوم اشباع مجموع سؤالات)، فـرايند مصاحبه تا مصاحبه بيست و هفتم ادامه يافت و مورد كفايت نظري قرار گرفت. یافته‌ها نشان می‌دهند که از مجمـوع 17 مصاحبه، میزان فراوانی گویه­های کدگذاری­شده، تعداد 5969 کد از نسبت فراوانی 1337 کد، بوده است؛ كه پس از پالایش و ادغام، به 666 کد، تقلیل و در 123 مقوله و 17 طبقه، با طبقه محوری فرمِ تابع رویداد معماری، مرتبط شده­اند.

روايي و پايايي داده­ها

پس از پايان مصاحبه­ها و پياده­سازي گفتگوها و اشتراك­گذاري متن و كدهاي اوليه با هر یک از مصاحبه­شوندگان، شاخص اعتبار و قابلیت اطمینان، مورد ارزیابی قرار گرفت. تأييد شاخص كيفيت پایایی تحقيق، به روش تعیین درصد توافق درون موضوعی، ارزیابی گرديد. ميانگين قابلیت اطمينان ميان محقق و مصاحبه­شوندگان در 17 مصاحبه مورد تحليل، 90.37 درصد به دست آمد. هم­چنین، قابلیت روایی حاصل از اعتبار داده­ها نيز با همكاري محقق و دو همكار تحليل­گر كيفي (با درجـه علمي دكتري مديريت و آمار تحلیلی)، دو همكار پژوهشي هيئت ­علمي (با درجه دكتري معماري) و دو همكار پژوهشي نظريه­پرداز داده­بنياد (با درجه علمي دانش­آموخته دكتري؛ در مرحله تدوين رساله با رهيافت نظريه­پردازي داده­بنیاد)، محاسبه گردید. ميزان روایی مصاحبه­هاي نهايي، ميانگين 78.0720 درصد را نشان داد. میانگین توافق 90.37 درصد، نشان از قابلیت اطمینان تقریباً کامل و ميانگين 78.0720 درصد سطح معيار کوهن و پوشش بیش از 0.6 ضریب کاپا، قابلیت اعتبار را ایده­آل توصیف می­نماید. با توجه به آزمون­های انجام­شده، روایی و پایایی کیفی، مورد تأیید و نتایج به­دست­آمده ـ با بررسی معیارهای تطبیق، تعمیم، قابلیت فهم و کنترل ـ قابل ارزیابی و تفسیر می­باشند. لازم به ذكر است كه به منظور حصول یک توافق کامل، فرایند كدگذاري تا حصول توافق صد درصدي، مورد بازنگري و تصحيح، قرار گرفته است. توضيح اين­كه شاخص اعتبار و قابلیت اعتماد، بر پایه نقش­گرایی نظام­بنیاد هالیدی⁴⁸ (2014) و با استفاده از یک حجم نمونه 5 تا 25 آزمودنی، ارزیابی می­شود (مايرينگ⁴⁹، 2021).

 

یافته­هاي پژوهش

پس از انجام چهار گام اساسی (فراخوانی داده­ها، گروه­بندی اطلاعات، ایجاد پوشه­های فرعی و تخصیص متغیرها به اسناد در کدگذاری فایل­های مصاحبه)، نرم افزار مكس كيودآ، آماده ارائه مدل­هاي داده بنياد مي­باشد. شاخص­ترين اين مدل­ها، مدل نمودار درختی ـ با محوریت کدهای انتخابی کدگذاری­شده ـ است. نمودار درختی، معادل بصری روابط میان مفاهیم است؛ که با یک محور مرکزی آغاز می‌شود. این محور، در واقع همان مسئله‌ای است که باید حل شود و یا ایده‌ای است که مي­بايست مورد تحلیل و بررسی‌ قرار گیرد. از نمودار درختی می­توان برای اتخاذ تدابیر یا تعیین پیامدها و راهبردها و یا تأثیرات فرعی دسته‌بندی‌ها یا رویدادها و رسیدن به سطوح پایین‌تری از جزئیات، استفاده کرد. این امر کمک می‌کند تا بتوان با دقت در پیچیدگی‌های جزئی مسئله، راه‌حل‌های موجود و مسیر تصمیم­گیری را به یک تصویر بزرگ و جامع، تعميم داد. جدول 1، مقیاس فراوانی نظام­بنیاد هاليدي را براي متغيرهاي پژوهش در نسبت فراوانی کد انتخابي و تصوير 6، نمودار درختی کدهای مستخرج از تحلیل داده­ بنیـاد نمونه­مصاحبه (P01) را نمـايش مي­دهد. در پايان، نتايج پژوهش ـ در قالب يك گزارش عمومی و کلی، تفسير و ارائه شده است.

 

جدول 1- مقیاس فراوانی متغيرهاي پژوهش در نسبت فراوانی کد انتخابي بر اساس نقش­گرايي نظام­بنیاد هاليدي

کد انتخابی	متغیر محوري	درصد فراوانی	نمودار منحني فراواني
فرم تابع رویداد معماري	بازنمایی عینی	8
	تعامل	8
	رویداد	32
	قدرت	4
	ثروت	8

(منبع: یافته‌های پژوهش، 1401)

 

 

 

بحث و جمع­بندي

از میان انبوه مطالعاتي که به توصیف موضوع فرم در معماری معاصر ايران پرداخته­اند، چالش مواجهه و تقابل سنت و مدرنیته در تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران (به ويژه در عصر پهلوی)، مهم­ترین عامل شکل­گیری فرم در معماری معاصر بوده است. هم­چنین در موضعی مشابه، نوآوری عامل ارتقاء فرآورده­های معماری معاصر ایران ذكر شده است. لیکن هیچ­یک از این دو موضع، تفسیری از فرم در معماری ارائه نمی­دهند و صرفاً به تحلیل تاریخی و کالبدی آن از نگاه آبژکتیو می­پردازند. ليكن علي­رغم نگرشی بر بازشناسی و چگونگی تأثیرات معماری پست­مدرن بر معماری معاصر ایران، نگرش فلسفی اين مطالعات به پست­مدرنیته با محوریت معماری مدرن نيز صرفاً به نقدی پوزیتیویستی از آثار معماری ایران دست می­یابد؛ که در نهایت منتج به نقدی تطبیقی از آثار معماری معاصر شده است. بدين ترتيب نقد تفسیری از جریان تفکرات پست­مدرنیستی معاصر بی­ثمر می­ماند. خاصه آن­که تحولات دو دهه اخیر، بسیار فراتر از زمینه­های زمانی و مکانی تحلیلِ محقَّق بوده و این تحقیقات و نظریات از نقطه­ای به بعد (كه مشخصاً اواخر دوره پهلوي دوم مي­باشد)، پیش نمی­رود؛ و یا اگر هم حرکتی کرده است ـ صرفاً ـ به بازتعریف، بازشناخت یا بازگویی تاریخی این مقوله توجه دارد؛ آن هم نه به شیوه سیستماتیک و هدفمند؛ بنابراین، بازنگری در آرای گذشته و بازخوانی این نظرات نمي­تواند به بازسازی و بازآفرینی نظریات نوین منطبق با شرایط و نیازهای روز، منجر شود. از این جنبه، این تحقیق پا را فراتر می­گذارد و در روایتی فلسفی از یک تفسیر همه جانبه تاریخی و در راستای تبیین و تأویل یک تحول بنیادین، به ارائه نوعی از فرم در معماری خواهد پرداخت؛ که آن را در تبعيت از فرهنگ جهاني معرفی می­کند و در تطابق با یک دیدگاه جهانی از رویداد به­مثابه عملکردي كاربردي برنامه­محور (نظريه چومي)، فرم را تابع رویداد معماري می­نامد.

اين پژوهش ـ هم­راستا با دیگر سَلَف مشابه خود ـ بر محور مدرنیته می­ایستد. از این جهت با آنان مشترک است. لیکن آن­چه این پژوهش را از دیگران متمایز می­سازد، افق چشم­انداز آن است؛ که بر گستره معماری پست­مدرن ایرانی و آینده آن می­نگرد و با ورود به معماری پست­مدرن و جایگاه پست­مدرنیسم در معماری معاصر ایران، از آن عبور می­کند و در این مسیر، نحوه مواجهه معماری ایران معاصر با معماری جهانی را به چالش می­کشد و با طرح مواضع پست­مدرنیسم، در رویکردی انتقـادی، سرنوشت خرد دوره جدید را در تداومی در عین تغییر معین سازد. لذا در این راستـا سعی دارد تا از گذشته خود برخیزد، به حال معاصر برسد و به آینده دست یابد؛ و در تجلی تکامل (عینی و انتزاعی) از یک معماری رادیکال و در هم­سویی با معماری جهانی و به دور از هویت­شکنی، در عملکردی برنامه­محور و کاربردی نتیجه می­گیرد که معماری معاصر، همان رویدادی است که به هدایت این تحول بنیادین می­پردازد؛ و در اين وضعيت مدرن، ماهيت فرم در تبعيت از رويداد معماري در شرايط پست­مدرن شكل مي­گيرد.

 

نتیجه­گیری

هدف پژوهش حاضر، بازنمایی عینی فرم و عملکرد معماری در تبعیت از فرهنگ جهانی است. این پژوهش، به دنبال پاسخ این پرسش که كاركرد کالبدی فرم در معماری معاصر ـ به ویژه معماری معاصر ایران ـ چگونه است؟ به روش کیفی، انجام و با بهره­گیری از رهیافت نظریه داده ­بنیاد، مورد واكاوي و تحليل و در نهایت، ضمن تفسير سطوح مختلف فرم در معماري، منجر به تولید و ارائه نظريه فـرمِ تابع رویداد معماری شده است؛ داده­های پژوهش در قالب 17 مصاحبه نیمه­ساختاریافته، طبقه­بندی و محتوای پاسخ­ها، با استفاده از نرم­افزار تحلیل کیفی مكس كيودآ نسخه 2020، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به منظور استخراج مقوله­های اصلی و فرعی، از پرسشنامه­ای 8 سؤالی بر پایه اهداف پژوهش، استفاده گردیده است. محتوای فایل­های مصاحبه، در سه مرحله کـدگذاری (بـاز، محـوری و انتخـابی)، استخراج و پس از پالایش، با یکدیگر ادغام و در نهایت، در طبقه­بندی­های معنادار، دسته­بندی شد. مراحل کدگذاری، در قالب جداول نظام­یافته، گزارش و مقدار فراوانیِ متناظر با هر یک از کدها، ارزیابی، محاسبه و ارائه شد. بررسی شاخص­های به­ دست آمده حاکی از آن است که آزمون روایی و پایایی، مورد تأیید است. لذا، با تکیه بر یافتـه­ها و نتایج حاصل، به نظر می­رسد فرم در معماری معاصر، تابع یک بازنمایی عینی از فرهنگ جهانی است؛ که به­واسطه خاصیت تعاملی­اش با فضا (کالبد)، در قالب یک رویداد برنامه­محور، متضمن پاسخ­گویی به عملکرد خواهد بود. لیکن آن­چه این پژوهش را از دیگران متمایز می­سازد، افق چشم­انداز آن است؛ که بر گستره معماری پست­مدرن ایرانی و آینده آن می­نگرد و با ورود به معماری پست­مدرن و جایگاه پست­مدرنیسم در معماری معاصر ایران، از آن عبور می­کند و در این مسیر، نحوه مواجهه معماری ایران معاصر را با معماری جهانی، به چـالش می­کشد و با طرح مواضع پست­مدرنیسم، سرنوشت خرد عصر جدید را در تداومی در عین تغییر، بيان مي­دارد. لذا در این راستـا سعی دارد تا از گذشته خود برخیزد، به حال معاصر برسد و به آینده دست یابد؛ و در تجلی تکامل (عینی و انتزاعی) از یک معماری رادیکال و در هم­سویی با معماری جهانی، در عملکردی برنامه­محور و کاربردی نتیجه می­گیرد که معماری معاصر، بازنمایی از همان رویدادی است که با رویکردی واقع­گرایانه و انتقادی، به هدایت این تحول بنیادین مي­پردازد؛ و در بحرانی خودانعکاسی از تغییرات مداوم وضعیت­های آستانه­ای، به گذرگاهی موقتی میان وضعیت­های جايگزين منجر می­شود؛ که به­جای ایجاد تضاد بین دو فرم، به­دنبال پدیدآوردن ارتباط میان آن­ها است؛ حال، به شکل تغییر و تحول در تکوین بافتار فضا (از طریق تکنولوژی و عملکرد)؛ و یا به شکل تضادهای پویا و پیچیدگی­های انتزاعی ساختار (از طریق روابط برنامه­محور و کاربردی).

نظريه فرمِ تابع رویداد معماری

فـرم در معماری معاصر، یک بازنمایی عینی از فرهنگ در معماری است؛ که به واسطه خاصیت تعاملی­اش با فضا (کالبد)، متضمن پاسخ­گویی به عملکرد، خواهد بود؛ و در قالب یک رویداد مبتني بر تغییر و تحول در تکوین بافتار فضا (از طریق تکنولوژی و عملکرد) و یا پیچیدگی ساختار (از طریق روابط برنامه­محور و کاربردی)، به ­شکل تضادهای پویا و پیچیدگی­های انتزاعی، عمل خواهد کرد؛ و ناگزير از سلطه اراده سیاسی (قدرت) و عملکرد اقتصادی (ثروت)، تابع رویدادی است که ـ خود ـ تابع فرهنگ جهانی است و به­ دنبال جهانی­شدن؛ و دستیابی به آن، وابسته به صنعت، سرمایه، رقابت و تکنولوژی. از اين رو و به عبارتي اجمالي:

فرم، تابع رویداد معماری است!

کلیدواژگان نظريه فرمِ تابع رویداد معماری: بازنمایی عینی، تغییر و تحول، فرهنگ جهانی، قدرت، ثروت، رقابت، تکنولوژی.

 

 

منابع

آدورنو، تئودور؛ و هورکهایمر، ماکس. (1944). دیالکتیک روشنگری، ترجمه مراد فرهادپور و امید مهرگان (1401)، چاپ نهم، نشر هرمس، تهران.

آیزنمن، پیتر؛ و ایتوربه، الیسا. (2020). تأخر، ترجمه حسام عشقی صنعتی و مرتضی نیک فطرت (1399)، فکر نو، تهران.

انصاری، حمیدرضا. (1399). تحلیلی بر معماری معاصر ایران، چاپ سوم، نشر سبزان، تهران.

بانی­مسعود، امیر. (1399). پست­مدرنیته و معماری؛ بررسی جریان­های فکری معماری معاصر غرب، چاپ هفتم، نشر خاک، اصفهان.

برمن، مارشال. (1982). تجربه مدرنیته: هر آنچه سخت و استوار است دود می‌شود و به هوا می‌رود، ترجمه مراد فرهادپور (1401)، چاپ ششم، تهران: طرح نقد، تهران.

بلوگولوفسکی، ولادیمیر. (2015). مظنونین همیشگی، جلد دوم، ترجمه‌ علی شامس و مهشید معتمد (1400)، انتشارات فکر نو، تهران.

پازوکی، شهرام. (1401). عرفان و هنر در دوره مدرن (فرهنگ و تکنولوژی مدرن)، چاپ سوم، نشر علم، تهران.

پالمر، ریچارد ا. (1969). علم هرمنوتیک، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی (1401)، چاپ دوازدهم، نشر هرمس، تهران.

جنکز، چارلز. (2011). داستان پست مدرنیسم، ترجمه احسان حنیف (1400)، چاپ دوم، فکر نو، تهران.

چومی، برنارد. (1994). معماری و انفصال، ترجمه حسام عشقی صنعتی و مرتضی نیک­فطرت (1399)، فکر نو، تهران.

حقیر، سعید و کامل­نیا، حامد. (1400). نظریه مدرنیته در معماری ایران، چاپ دوم، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه، تهران.

خویی، حمیدرضا. (1386). مقدماتی در باب نقد آثار معماری و شیوه­های آن در دوره جدید، فصلنامه پژوهشنامه فرهنگستان هنر،  1(2)، 61-46. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/540145

دانایی­فرد، حسن؛ و اسلامی، آذر. (1400). کاربرد نظریه داده بنیاد در عمل؛ ساخت نظریه بی­تفاوتی سازمانی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، تهران.

دیبا، داراب. (1374). مروري بر معماري معاصر جهان و مسئله هويت، فصلنامه معماری و شهرسازي، 1(1)، 57ـ46. https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1377908

روحی، پویان. (1399). پیتر آیزنمن؛ یادداشت­ها، گفت­وگوها، مناظره­ها، کتابکده کسری، مشهد.

شایگان، داریوش. (1960). افسون­زدگی جدید: هویت چهل­تکه و تفکر سیار، چاپ دوازدهم، ترجمه فاطمه ولیانی (1401)، نشر فرزان­روز، تهران.

شجاعی، مجتبی و متین، مهرداد. (1398). تبیین نشانه­شناختی رمزگان در روش های بازنمایی معماری، فصلنامه آرمانشهر، 12(29)، 63ـ45. DOI:10.22034/aaud.2020.102364

طهوری، نیر. (1396). آموختن از هایدگر، فصلنامه کیمیای هنر، 6(25)، 92-73. https://kimiahonar.ir/browse.php?a_id=1181&sid=1&slc_lang=fa

عبدالکریمی، بیژن. (1398). بازخواني پرسش از پست­مدرنیسم ایرانی (1395)، مرکز پژوهش­های اسلامی، تهران.

قبادیان، وحید. (1400). سبک­شناسی و مبانی نظری در معماری معاصر ایران، چاپ چهارم، فکر نو (علم معمار)، تهران.

قبادیان، وحید. (1398). بازخوانی: ما میراث­داران میراث­خواریم (1395)، دوهفته نامه طراح امروز، 1(6)، 8. https://www.caoi.ir/fa/note/952

کرم­اللهی، نعمت­الله و حسنی، محمد. (1396). مبانی نظری مفهوم بازنمایی؛ با تأکید بر ابعاد معرفت­شناختی، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، 8(32)، 68ـ45. https://ensani.ir/fa/article/395026

کوربین، جولیت ام. و اشتراوس، آنسلم ال. (2014). اصول تحقیق کیفی: شیوه ها و رویه های توسعه گراندد تئوری، ترجمه ناهید دهقان نیری و علی فخرموحدی و مریم اسماعیلی و تابنده صادقی و زهرا طیبی (1400)، اندیشه رفیع، تهران.

گادامر، هانس ـ گئورک (1976). دیالکتیک هگل: مقاله هایی از مجموعه فلسفه نوین، ترجمه پگاه مصلح (1401)، چاپ چهارم، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.

گروت، لیندا و وانگ، دیوید. (2005). روش های تحقیق در معماری، ترجمه علیرضا عینی فر (1400)، چاپ یازدهم، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

گیدنز، آنتونی. (1991). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان (1398)، چاپ یازدهم، نشر نی، تهران.

نوذری، حسینعلی. (1398). نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی، چاپ ششم، انتشارات آگه، تهران.

لوینز، آن و سیلور، کریستینا. (2007). راهنمای گام به گام استفاده از نرم افزار MAXqda2 در تحقیق کیفی، ترجمه ابوالفضل رمضانی (1399)، چاپ دوم، نشر جامعه شناسان، تهران.

References:

Abdolkarimi, B. (2019). the Question of Iranian Postmodernism review (2016), Islamic Research Center Press, Tehran. [In Persian]

Adorno, Theodor W. & Horkheimer, M. (1944), Dialectic of enlightenment: philosophical fragments, translated by Morad Farhadpour and Omid Mehrgan (2022), 9th edition, Hermes Pub., Tehran. [In Persian]

Ansari, H. (2019), an analysis on Iran contemporary architecture, third edition, Sabzan Pub., Tehran. [In Persian]

Bani Masoud, A. (2019). Postmodernity and Architecture; Review of currents of contemporary architecture in the West, 7th edition, Khak Pub., Esfahan. [In Persian]

Belogolovsky, V. (2015). Conversations with architects : in the age of celebrity: David Adjaye, Alejandro Aravena, Shigeru Ban, Elisabeth Diller, Peter Eisenman et al, second vol., translated by Ali Shams and Mahshid Motamed (2021). Fekr-e-No Pub., Tehran. [In Persian]

Berman, M. (1982). all that is solid melts into air: the experience of modernity, translated by Morad Farhadpour (2022). 6th edition, Tarh-e-Naghd, Tehran. [In Persian]

Brinkmann, S. (2022). Qualitative Interviewing: Conversational Knowledge through Research Interviews, Oxford University Press. London.

Charmaz, K. (2021). the genesis, grounds, and growth of constructivist grounded theory, Oxford University Press. London.

Clark, T.; Foster, L.; Bryman, A.; & Sloan, L. (2021). Bryman's social research methods, Oxford University Press. London.

Collier, D. (2011). Understanding process tracing, PS: political science & politics, 44(4), 823-830. https://doi.org/10.1017/S1049096511001429

Corbin, Juliet M. & Strauss, Anselm L. (2014). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory, translated by Nahid Dehghan Nayyeri, Ali Fakhrmovahedi, Maryam Esmaili, Tabandeh Sadeghi, and Zahra Tayebi (2021). Andishe Rafi Pub., Tehran. [In Persian]

Danaei Fard, H. & Eslami, A. (2021). the application of Grounded theory in practice; constructs the theory of organizational indifference, second edition, Imam Sadegh University Press, Tehran. [In Persian]

Diba, D. (1995). a review of contemporary world architecture and the issue of identity, Architecture and Urbanism, 1(1), 46-57. [In Persian] https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1377908

Eisenman, P., & Iturbe, E. (2020). Lateness, Princeton University Press.

Flick, U. (2022). The SAGE Handbook of Qualitative Research Design: An introduction to qualitative research, SAGE, London.

Gadamer, Hans-Georg (1976). Hegel's dialectic: Five hermeneutical studies, translated by Pegah Mosleh (2021). 4th edition, Scientific and Cultural Pub., Tehran. [In Persian]

Ghobadian, V. (2021). stylistics and theoretical foundations in Iran contemporary architecture, 4th edition, Fekr-e-No Pub. (Architectural Science), Tehran. [In Persian]

Ghobadian, V. (2019). review: We are the inheritors of the inheritance (2016), Designer Today, 1(6), 8. [In Persian] https://www.caoi.ir/fa/note/952

Giddens, A. (1991). Modernity and self-identity, translated by Nasser Movaffaghian (2019), 11th edition, Ney Pub., Tehran. [In Persian]

Grote, L., & Wang, D. (2005). Research Method in Architecture, translated by Alireza Einifar (2021), 11th edition, Tehran University Press, Tehran. [In Persian]

Haghir, S. & Kamelnia, H. (2021). The theory of modernity in Iranian architecture, second edition, Tehran University Press, Tehran. [In Persian]

Jameson, F. (2016). Postmodernism or the cultural logic of late capitalism, Routledge, Oxfordshire.

Jay, M. (2022), the Authoritarian Personality and the Problematic Pathologization of Politics, Polity, Vol. 54, No. 1, PP. 124-145. https://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/717189

Jencks, Ch. (1996). What is post-modernism? Academy Editions. London.

Jencks, Ch. (2011). The story of post-modernism : five decades of the ironic, iconic and critical in architecture, translated by Ehsan Hanif (2021). second edition, Fekr-e-No Pub., Tehran. [In Persian]

KaramAllahi, N. & Hassani, M. (2017). theoretical foundations of the concept of representation; with an emphasis on the epistemological dimensions, Cultural and Social Knowledge, 8(32), 45-68. [In Persian] https://ensani.ir/fa/article/395026

Khoei, H. (2016). Preliminaries on the criticism of architectural works and methods in the new age, research journal of the Iranian Academy of Art, 1(2), 46-61. [In Persian] https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/540145

Kriegel, U. (2020). The Oxford handbook of the philosophy of consciousness, Oxford University Press. London.

Lewins, A. & Silver, C., (2007). Using software in qualitative research: A step-by-step guide, translated by Abolfazl Ramazani (2020). second edition, Sociologists Pub., Tehran. [In Persian]

Libeskind, D. (1992). Between the Lines: The Jewish Museum; Berlin, Research in phenomenology, Vol. 22, No. 1, PP. 82-87.  https://www.jstor.org/stable/24654490

Libeskind, D. (2021). Being at the Edge of Order, Spirituality in Architectural Education: Twelve Years of the Walton Critic Program, the Catholic University of America, Washington, D.C.

Mayring, P. (2021). Qualitative content analysis: A step-by-step guide. Qualitative Content Analysis, SAGE, London.

Morawski, S. (2020). the troubles with postmodernism, Routledge, Oxfordshire.

Morgan, A. (2020). Representations mental, psicologosenlinea, HealthFlex, Italy.

Nozari, H. (2019). Critical theory of the Frankfurt school in social and human sciences, 6th edition, Agah Publ., Tehran. [In Persian]

Palmer, Richard E. (1969). Hermeneutics: interpretation theory in Schleiermacher, Dilthey, Heidegger and Gadamer, translated by Mohammad Saeed Hanaei Kashani (2022), 12th edition, Hermes Pub., Tehran. [In Persian]

Pazouki, Sh. (2022). mysticism and art in the modern era (culture and modern technology), third edition, Elm pub., Tehran. [In Persian]

Rouhi, P. (2019). Peter Eisenman; Notes, conversations, debates, Kasra Pub., Mashhad. [In Persian]

Shayegan, D. (1960). La lumière vient de l’Occident, Le réenchantement du monde et la pensée nomade, twelfth edition, translated by Fateme Valiani (2022), Farzan-Roz Pub., Tehran. [In Persian]

Shojaei, M. & Matin, M. (2019). Semiotic explanation of codes in architectural representation methods, Armanshahr, 12(29), 45-63. [In Persian] DOI:10.22034/aaud.2020.102364

Strauss, A. L. & Corbin, J. M. (2020). Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, SAGE, London.

Tahori, N. (2017). Learning from Heidegger, Advanced Research Institute of the Art, 6(25), 73-92. [In Persian] https://kimiahonar.ir/browse.php?a_id=1181&sid=1&slc_lang=fa

Tschumi, B. (1994). architecture and Disjunction, translated by Hessam Eshghi Sanati and Morteza Nikfetrat (2019). New Thought, Tehran. [In Persian]

Wigley, M., & Derrida, J. (2022). The Deconstructive Project is a project of Optimism, ARQ, No. 112, PP. 4-21. http://dx.doi.org/10.4067/S0717-69962022000300004

---

[1]  نویسنده مسئول: مريم قاسمي سيچاني، پست الکترونیکی: [e-mail] ، تلفن: [phone]

اين مقاله برگرفته از رساله دکتري اميرداود مصلحت­جو با عنوان «تحلیل دیالکتیک هویت معماری معاصر ایران با تأکید بر خوانش انتقادی پست­مدرنیسم» است؛ که با راهنمایی دكتر مريم قاسمي سيچاني و مشاوره دكتر وحيد قباديان و دكتر بيژن عبدالكريمي، در دانشگاه آزاد اسلامي واحد شهركرد، انجام پذيرفته است.

[2]  Alexander Morgan

[3]  David Collier

[4]  Uriah Kriegel

[5]  Martin Jay

[6]  Le Corbusier

[7]  Cosmos behind the Chaos

[8]  Anne Robert Jacques Turgot

[9]  Max van Manen

[10]  Bernard Tschumi

[11]  David Canter

[12]  Charles Jencks

[13]  Robert Venturi

[14]  Le Corbusier

[15]  Charles Jencks

[16]  Bernard Tschumi

[17]  Daniel Libeskind

[18]  Louis Sullivan

[19]  Peter Eisenman

[20]  Jacques Derrida

[21]  Discipline

[22]  Eisenman & Iturbe

[23]  Roland Gérard Barthes

[24]  Paul-Michel Foucault

[25]  Georges Albert Maurice Victor Bataille

[26]  Gilles Louis René Deleuze

[27]  Deconstruction

[28]  Mark Wigley

[29]  Max Reinhardt Haus

[30]  Peter Eisenman

[31]  Parc de la Villette

[32]  The Garden of Cosmic Speculation

[33]  The Jewish Museum

[34]  Stefan Morawski

[35]  Radicalism

[36]  Fredric Jameson

[37]  Formal methods

[38]  Linear movement

[39]  Non-linear Fluidity

[40]  Juliet M. Corbin & Anselm L. Strauss

[41]  Grounded Theory

[42]  Kathy Charmaz

[43]  MaxQDA 2020

[44]  Uwe Flick

[45]  Svend Brinkmann

[46]  Interview Protocol

[47]  Clark, Tom; Foster, Liam; Bryman, Alan; & Sloan, Luke

[48]  M.A.K.Halliday’s Systemic functional

[49]  Philipp Mayring