Subject Areas :
1 -
Keywords:
Abstract :
ORIGINAL RESEARCH PAPER |
|
Journal Organization of Space Economy journal homepage: https://sanad.iau.ir/journal/jose
|
Investigating the role of social components and dimensions affecting the development of tourism in the industrial city of Asalouye |
Hossein Ahmadi *1
* Corresponding Author: Hossein Ahmadi Email: Hossein13ahmadi59@gmail.com |
ARTICLE INFO | EXTENDED ABSTRACT | |
History Article: Received: 12 December 2024 Revised: 25 December 2024 Accepted: 31 May 2025
| Introduction And Objectives: This study explores the local social components and dimensions that influence the development of tourism in Asaluyeh. The research is applied in nature and employs a descriptive-survey method for data collection. The primary data collection instrument is a questionnaire. The statistical population includes all tourism experts in Asaluyeh city, hotel owners, tourists, merchants, and other individuals interested in the tourism sector of Asaluyeh. The age range of participants is between 18 and 60 years old, totaling 5,742 individuals. A simple random sample of 360 participants was selected as the study sample. Methodology: The current study is applied in terms of purpose and ex-post facto (causal-comparative) in terms of research method. Statistically, it employs a correlational approach to examine the potential relationships among the variables. Results and Discussion: The social dimensions identified in Asaluyeh include quality of life, amenities and infrastructure, local community participation, congestion and crowding, responsibility, social cohesion, social resilience, social support, and institutional trust. These dimensions have a significant impact on the development of tourism in the city. Results and Discussion: The findings indicate that social components and dimensions have a statistically significant effect on the development of the tourism industry in Asaluyeh. The degree of this impact is estimated at 87.8%. Moreover, all aspects of development—including social, environmental, and economic dimensions—are influenced by the social dimensions addressed in this study.
| |
| ||
| ||
| ||
| ||
* Corresponding Author: Seyed Hassan Rasouli Email: hasanrasoli.63@gmail.com |
|
نشریه ساماندهی اقتصاد فضا https://sanad.iau.ir/journal/jose
|
نشریه علمی ساماندهی اقتصاد فضا، 2(7) 41-21، بهار 1404 |
مقاله علمی |
بررسی نقش مولفه ها و ابعاد اجتماعی موثر بر توسعه گردشگری درشهر صنعتی عسلویه |
نام نویسندگان
حسین احمدی 1
مشخصات مقاله | چکیده | |
تاریخ دریافت: 22/9/1403 تاریخ بازنگری: 06/9/1403 تاریخ پذیرش: 20/11/1403
| بیان مسئله: در این پژوهش به مؤلفه‌ها و ابعاد اجتماعی بومی مؤثر بر توسعه گردشگری عسلویه پرداخته خواهد شد. این پژوهش از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر روش گردآوری داده‌ها توصیفی پیمایشی است. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه‌ای است. جامعه آماری در این پژوهش شامل کل کارشناسان حوزه گردشگری شهر عسلویه، هتل داران، گردشگران شهر عسلویه، بازاریان و سایر افرادی می‌باشد که حوزه گردشگری شهر عسلویه علاقه‌مند هستند که دامنه سنی 18 سال تا 60 سال بوده برابر با 5742 نفر می‌باشد که حجم نمونه برابر با 360 نفر به‌صورت احتمالی ساده به‌عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شدند. در این پژوهش از پرسشنامه ابعاد اجتماعی توسعه گردشگری بنتا و همکاران (2012) و شارپلی و تلفر (1391) استفاده شد که روایی پرسشنامه‌ها از طریق روایی همگرا و پایایی پرسشنامه‌ها از طریق آلفای کرونباخ تعیین شد که بیشتر از 7/0 بود. آزمون فرضیه‌های پژوهش با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS 26 و Smart PLS 4 انجام شد روش: تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش علی پس رویدادی است. از نظر آماری روش همبستگی است که به شناخت رابطه در صورت وجود بین متغیرها می‌پردازد. یافته‌ها و بحث: . ابعاد اجتماعی شهر عسلویه شامل کیفیت زندگی، امکانات و تسهیلات، مشارکت‌پذیری جامعه محلی، ازدحام و شلوغی، مسئولیت‌پذیری، همبستگی اجتماعی، تاب‌آوری اجتماعی، حمایت اجتماعی و اعتماد نهادی بر توسعه گردشگری در این شهر تأثیر معنی‌داری دارد. نتیجهگیری: نتایج نشان داد که مؤلفه‌ها و ابعاد اجتماعی بر توسعه صنعت گردشگری در شهر عسلویه تأثیر معناداری دارد و میزان این اثربخشی برابر با 8/87 درصد می‌باشد و تمامی ابعاد توسعه شامل توسعه ابعاد اجتماعی، زیست‌محیطی و اقتصادی تحت تأثیر ابعاد اجتماعی تحقیق حاضر می‌باشد. | |
واژگان کلیدی: اجتماع، گردشگری، توسعه، توسعه‌پایدارگردشگری، شهر عسلویه | ||
| ||
| ||
| ||
* نویسنده مسئول:حسین احمدی پست الکترونیک: Hossein13ahmadi59@gmail.com hossein13.ahmadi59@gmail.com |
* نویسنده مسئول: سید حسن رسولی پست الکترونیک: hasanrasoli.63@gmail.com |
* نویسنده مسئول: سید حسن رسولی پست الکترونیک: hasanrasoli.63@gmail.com |
* نویسنده مسئول: سید حسن رسولی پست الکترونیک: hasanrasoli.63@gmail.com |
بیان مسئله
گردشگری پدیده‌ای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، محیطی و سیاسی است. این پدیده باعث به وجود آمدن جریان مالی در اجتماع و مکان‌های مختلف می‌شود. گردشگری تأثیر مثبتی بر اقتصاد، جامعه، فرهنگ و محیط‌زیست دارد. ازجمله سهم آن در تولید ناخالص داخلی، بهبود زیرساخت‌ها، حفاظت و بازسازی فرهنگ و افزایش آگاهی محیط‌زیستی است (رضایی عارف، محسن و همکاران، 1403). گردشگری فرهنگی معمولاً جاذبه‌هایی است که به‌صورت سنتی گردشگران را به‌سوی خود جلب می‌کند. گردشگران همواره به دنبال نوعی تجربه جدیدند تا بتوانند کنجکاوی شخصی خود را برطرف کنند. دیدار از میراث گذشتگان در کنار احساس نزدیکی فرهنگی، تلاش برای حفظ بافت تاریخی مراکز شهرها، صنایع قدیمی و... همه و همه حاصل این رویکرد است (آزاده فر، 1395: 79). ایران به دلیل وجود جاذبه‌های طبیعی، تاریخی، فرهنگی گوناگون خود در رده مستعدترین کشورهای جهان به‌منظور برپایی این‌گونه جشنواره‌های محلی محسوب می‌شود. بدین سبب، با بررسی دقیق‌تر رویدادها و جشنواره‌های برگزارشده در سطح کشور، می‌توان گام‌های مؤثری در جهت توسعه موفقیت‌آمیز این نوع از گردشگری در کشور برداشت (اکبری و همکاران، 1403). صنعت گردشگری یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در جهان به شمار می‌آید. علاوه بر منافع اقتصادی فرصت بسیار مناسبی را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد تا نسبت به اهمیت حفظ فرهنگ و چگونگی محافظت از فرهنگ محلی و چشم‌اندازهای طبیعی آگاه شوند (اکبرپور و اربابی، 1394: 65). چراکه رشد اقتصادی در جهان، تنها از طریق کارخانه و تولید مواد آلاینده و... حاصل نمی‌شود. تنها از طریق ساختن مکان‌های دست و پاگیر و یا تولید چیزی که بعد از مدتی باید آن را دور ریخت یا به‌عنوان زباله، محیط‌زیست را به نابودی می‌کشاند به رشد اقتصادی نمی‌رسد. راه‌های درآمدزای کوتاه‌تر، بهتر، کم‌هزینه‌تر و پاک‌تری وجود دارد که می‌تواند اشتغال‌زایی بیشتری و گسترده‌تری انجام دهد. گردشگری به‌ویژه گردشگری پاک در همه‌ی موارد آن راه‌حلی مناسب برای رشد و توسعه‌یک سرزمین به‌حساب می‌آید. برای گسترش گردشگری باید برنامه‌ریزی علمی و عملی در کنار توجه به توسعه زیرساخت‌ها داشت و بتوان رویکرد مردم و مسئولان به آن را بااطلاع رسانی، آگاهی سازی و تبلیغات مناسب تغییر داده و گردشگری از این حالت عامیانه خارج کرد و با یک رویکرد علمی به آن پرداخته‌شده تا زمینه‌ای برای رشد اقتصادی کشور باشد که این مسئله نیازمند توجه به‌تمامی مکان‌ها و یا اکوسیستم‌هایی است که زمینه و یا استعداد توسعه در حوزه گردشگری را دارند که این مکان‌ها می‌تواند شامل اکوسیستم‌های طبیعی، دریا، سواحل، جنگل‌ها، روستاها، شهرها و حتی ناحیه‌های صنعتی باشد چراکه برخی نواحی صنعتی نیز علیرغم ماهیت صنعتی بودن می‌تواند جنبه گردشگری نیز داشته باشد (قره قول، 1399: 59). از جمله شهرها یا مناطقی که علیرغم قطب صنعتی و پالایشگاهی بودن کشور، می‌تواند قطب گردشگری نیز باشد می‌توان به شهر صنعتی عسلویه اشاره کرد.
چراکه علیرغم دارا بودن جنبه‌های طبیعی گردشگری شامل سواحل زیبا ماسه‌ای و صخره‌ای، جنگل‌های حرا، دریا، ورزش‌های آبی و بازارهای محلی، ته لنجی و مرزی و ... به لحاظ صنعت نیز می‌تواند جنبه گردشگری داشته باشد و همچنین به‌ویژه آن‌که شهر عسلویه باوجود مذهب و فرهنگ خاص خود از جمله دارا بودن مسجدهای متفاوت با مناطق شیعه‌نشین، مراسم‌های مذهبی و شادی و جشن‌ها به‌ویژه عروسی و عزاداری‌های محلی و نوع پوشش لباس و مهمانی و رفتار مردم و روش عشق ورزیدن و عزاداری و حتی مناسبات شیعه و سنی می‌تواند در جذب گردشگر تأثیرگذار باشد؛ اما بااین‌وجود این مسائل مطرح است که گردشگری در یک شهر چگونه رونق می‌یابد و چه عواملی باعث درآمدزایی بیشتر آن می‌شود؟ که در پاسخ می‌توان چنین بیان کرد که در عصر حاضر صنعت گردشگری به‌عنوان بزرگ‌ترین صنعت جهان امروز و یکی از ارکان توسعه پایدار معرفی می‌شود. جهانگردی تا رسیدن به وضعیت کنونی، مراحل مختلفی از توسعه را پشت سر گذاشته است. یکی از ویژگی‌های صنعت گردشگری در عصر پسامدرن آن است که پول و گردشگر از مرکز به پیرامون حرکت می‌کند، یعنی جریان مدام سرمایه و انسان از مرکز به پیرامون جریان دارد، هیچ رشته‌ی اقتصادی دیگری این‌همه انسان‌ها را از مراکز عمده سکونتی به‌سوی مناطق دورافتاده روستایی و حاشیه‌ای به حرکت درنمی‌آورد. (پاپلی یزدی و سقایی، 1400: 10).
رقابــت میــان شــهرها، به‌عنوان مقاصــد گردشــگری، شـهرها را ناگزیـر بـه یافتـن راهکارهایـی بـرای متمایـز شـدن ایـن موضـوع، از سـایر شـهرها و مقاصـد کـرده اسـت (اقبال مقدم و همکاران، 1403). در این نوشتار سعی بر آن است به روش‌های گسترش و رونق گردشگری در شهر عسلویه پرداخته شود که چرا این صنعت در این شهر به‌خوبی جا نیفتاده و ما نتوانسته‌ایم زیرساخت‌های آن را تقویت کنیم، بااینکه از منابع مالی و انسانی بالایی برخوردار است؟ چگونه باید به این موضوع بپردازیم؟ تأکید اصلی ما بر روی فرهنگ و جامعه‌ی عسلویه می‌باشد که چه نقشی می‌توانند در بالا بردن گردشگری منطقه داشته باشند. با توجه به این موضوع که مسائل اجتماعی، فرهنگ، مذهب و بسیاری از ارزش‌های مردم عسلویه با نکات دیگر ایران تفاوت‌هایی دارد، می‌توان با تقویت آنها به جذب گردشگر بیشتر کمک کرد. هدف اصلی ما از این پژوهش چیست؟ بررسی نکات ضعف و قوت و جایگاه گردشگری شهر صنعتی عسلویه در بین گردشگران است و اینکه بتوانیم این موقعیت و جایگاه را گسترش دهیم و هر چه بیشتر و بهتر تقویت کنیم.
شاید جایگاه اقتصادی عسلویه مانع از آن شده باشد تا این شهر حالت گردشگری خوبی به خود بگیرد، به همین خاطر هتل و یا رستوران چندان مناسبی در بخش خصوصی برای گردشگرانی که می‌خواهند از ایران یا خارج از ایران هزینه بالایی کنند ندارد. صنعت گردشگری از جمله صنایعی است که در چند دهه گذشته موردتوجه بسیاری از کشورها قرارگرفته است. بااینکه در ایران مکان‌های گردشگری فراوان است، اما توجه به آن در درجه پایینی قرار دارد. عسلویه شهری که هنوز شناخته‌شده نیست و بیشتر جامعه‌ی ایران آن را با عنوان شهری صنعتی و کارگری می‌شناسند. یکی از عوامل آب‌وهوای نامناسب در فصل‌های گرم سال می‌باشد و دیگری کمبود امکانات است و اگر امکاناتی باشد خیلی از مردم به دلایل گوناگون هزینه نمی‌کنند. شاید هنوز عادت نداریم برای گردشگری هزینه زیادی انجام دهیم حتی اگر موجب خوشی و راحتی بیشتر شود. دور بودن آن از استان‌های پرجمعیت و بالای کشور در فصل خوب و خوش آب‌وهوای سال یعنی پاییز، زمستان و بهار در عسلویه اضافه بر علت می‌باشد. این صنعت علاوه بر ایجاد سلسله فعالیت‌های جدید در کشور و اشتغال‌زایی مستقیم، سایر بخش‌های اقتصادی را هم تحت تأثیر قرار داده و بخش‌هایی مانند حمل‌ونقل، تولید و توزیع مواد غذایی، سوخت و انرژی، صنایع‌دستی و صنعت ساختمان و ... را رونق می‌بخشد. وجود پتانسیل‌های گردشگری در کشورها به معنی جذب درآمدهای ارزی بوده و ازاین‌رو موردتوجه دولت‌ها قرارگرفته است. در این میان، کشورهایی که تولیدات صنعتی مطلوبی برای صادرات نداشته و از سویی به منابعی مانند نفت جهت کسب درآمدهای ارزی دسترسی نداشته‌اند توجه بیشتری به این صنعت نموده‌اند (مؤمنی وصالیان، 1390: 167). عسلویه با توجه به شرکت‌های، پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌های گوناگون در آن و آنچه اطرافش هست خوشبختانه خیلی از امتیازها دارد. دارای ساختار فرهنگی و اجتماعی ویژه‌ی خود است که با محیط کارگری و صنعتی به همراه بازار و ویژگی‌های بندری توانسته در فصل‌های گوناگون سال جمعیت زیادی به‌طرف خود بکشد. در این تحقیق در پی پردازش مسائل زیر هستیم.
1. گردشگری را در عسلویه چگونه گسترش دهیم؟
2. با توجه به ساخت‌های اجتماعی، فرهنگی و جامعه‌ی عسلویه چگونه زیرساخت‌های شهری را گسترش دهیم تا گردشگری پررونق‌تری داشته باشد؟
3. چه کنیم در گردشگری‌ها و تورهای مسافرتی مسائل اجتماعی، فرهنگ و ارزش‌های عسلویه تقویت شود بدون آن‌که درگیری مذهبی و فرهنگی به وجود آید؟
4. از نظر فرهنگی، اجتماعی و رسانه‌ای چه‌کارهایی جامانده است که با انجام آنها دری تازه بر روی گردشگری عسلویه باز می‌شود؟
در این پژوهش به این موضوع پرداخته می‌شود چه عوامل فرهنگی و اجتماعی و به دنبال آن، دیگر امکانات در شهر و منطقه‌ی عسلویه باید تغییر یابند تا گردشگری به وضعیت بهتری دست یابد؟ می‌توان گفت اجتماع و جامعه‌ی عسلویه در رشد و یا کاهش گردشگری این شهر تأثیرگذار هستند. راه مشارکت بیشتر مردم چگونه خواهد بود؟ شهر عسلویه از نظر ساختاری و مبلمان شهری در این چند سال وضع بهتری پیداکرده است، اما هنوز دیدگاه مردم ایران نسبت به عسلویه به‌عنوان شهری است که باید رفت و کالای قاچاق و غیر قاچاق آورد یا شاید ماهی و میگو باشد یا کاری و شغلی پیدا کرد. اگر زیرساخت‌های آن درست نباشد بااینکه حجم پولی که در این منطقه ورود و خروج می‌کند زیاد است واقعاً خسارت‌بار است. در این تحقیق به راه‌های جذب سرمایه و کشاندن بسیاری از شرکت‌ها و پیمان‌کارها و صاحبان تورها و شرکت‌های مسافرتی و گردشگری و همچنین هتل سازان و کسانی که در کار رستوران و... به سرمایه‌گذاری در عسلویه می‌پردازیم. با توجه به اهمیت محیط‌زیست و حفظ منابع طبیعی راه‌های وادار کردن شرکت‌ها و کسانی که تخریب می‌کنند پرداخته می‌شود. می‌توان گفـت "علیرغم همه موانع و محدودیت‌ها، صنعت گردشگری مدلی مناسب برای توسعه اقتصادی انتخاب‌شده است " (زمانیان، 1389: 183) و عسلویه باید از آن به‌خوبی بهره ببرد. شاید بسیاری از کمبودها و مشکلات مانع از آن شده باشد تا این شهر حالت گردشگری خوبی به خود بگیرد آنچه در عسلویه به‌عنوان جای سکونت و پذیرایی مناسب وجود دارد که می‌توان گفت قابل‌قبول برای گردشگری است مربوط به شرکت‌ها، پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها می‌باشد که در دسترس همه نیست. عسلویه شهری که علیرغم شناخت آن به‌عنوان یک شهر صنعتی ولی به لحاظ گردشگری هنوز شناخته‌شده نیست و بیشتر جامعه‌ی ایران آن را با عنوان شهری صنعتی و کارگری می‌شناسند، نه ازآن‌جهت که گردشگری صنعتی می‌تواند رونق داشته باشد، بلکه ازآن‌جهت که صنعت و اشتغال می‌تواند رونق داشته باشد. یکی از عوامل، آب‌وهوای نامناسب در فصل‌های گرم سال و کمبود امکانات است و اگر امکاناتی باشد خیلی از مردم به دلایل گوناگون هزینه نمی‌کنند. شاید هنوز عادت نداریم برای گردشگری هزینه زیادی انجام دهیم، حتی اگر موجب خوشی و راحتی بیشتر شود. این صنعت علاوه بر ایجاد سلسله فعالیت‌های جدید در کشور و اشتغال‌زایی مستقیم، سایر بخش‌های اقتصادی را هم تحت تأثیر قرار داده و بخش‌هایی مانند حمل‌ونقل، تولید و توزیع مواد غذایی، سوخت و انرژی، صنایع‌دستی و صنعت ساختمان و ... را رونق می‌بخشد. وجود پتانسیل‌های گردشگری در کشورها به معنی جذب درآمدهای ارزی بوده و ازاین‌رو موردتوجه دولت‌ها قرارگرفته است. در این میان، کشورهایی که تولیدات صنعتی مطلوبی برای صادرات نداشته و از سویی به منابعی مانند نفت جهت کسب درآمدهای ارزی دسترسی نداشته‌اند توجه بیشتری به این صنعت نموده‌اند (مؤمنی وصالیان، 1390: 168). عسلویه با توجه به شرکت‌ها و پروژه‌های صنعتی گوناگون موجود در آن از بسیاری امتیازهای دیگر برخوردار است چراکه دارای ساختار فرهنگی و اجتماعی ویژه‌ی خود است که با محیط کارگری و صنعتی به همراه بازار و ویژگی‌های بندری توانسته در فصل‌های گوناگون سال جمعیت زیادی به‌طرف خود بکشد. صنعت گردشگری، به‌عنوان رویکردی جدید برای توسعه همزیستی انسان و اجتماع، به‌منظور بهره‌وری اقتصادی، امروز در توسعه مناطق، جایگاه چشمگیری یافته است. گردشگری بزرگ‌ترین و متنوع‌ترین صنعت در دنیا به‌حساب می‌آید. (بهاری میمندی و دیگران، 1397: 149) با توجه به اینکه گردشگری یک امر مهم برای شناسایی و درآمد بیشتر یک سرزمین می‌باشد ما در این پژوهش در پی آن هستیم تا ابتدا نقاط قوت و ضعف منطقه صنعتی عسلویه را به دست آوریم، سپس شرایط بیشتر شدن و بالاتر رفتن درآمد منطقه را نشان دهیم. بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به‌عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه زیر بنایی می‌دانند، به‌ویژه در سراسر دنیا و کشورهای درحال‌توسعه، یعنی در آنجا که شکل‌های دیگر توسعه اقتصادی مثل تولید یا استخراج از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست یا نقش چندان مهمی درصحنه تجارت و بازرگانی ندارد، به توسعه صنعت گردشگری توجه زیادی می‌شود. (بهاری میمندی و دیگران، 1397: 150). در این پژوهش ضمن روش کردن گردشگری صنعتی در پی آن هستیم تا به روش‌های رونق این صنعت در منطقه عسلویه بپردازیم ابتدا به کمبودها و کاستی‌ها بپردازیم با ارائه راه‌حل و راهکار در پی آن به مزیت‌ها و امتیازها بپردازیم و در پی تقویت آنها باشیم یا به‌طورکلی قابل‌ذکر است که هدف اصلی پژوهشی حاضر بررسی نقش مؤلفه‌ها و ابعاد اجتماعی مؤثر بر توسعه گردشگری در شهر صنعتی عسلویه می‌باشد.
مبانی نظری
صنعــت گردشــگری فرصت‌های جدیــدی را بــرای بســیاری از کشــورها، شــهرها و مناطــق شــهری و روســتایی و فرصت‌های شــغلی متعــددی را بــرای کارآفرینــان محلــی ایجــاد می‌کند (قاسمی وهمکاران،1403). گردشگری امروزه در اشکال مختلف خود بیشتر مناطق به‌ویژه شهرها و روستاهای گردشگر پذیر را تحت تأثیر مستقیم خود قرار داده است. گردشگری و توریسم در زمینه توسعه پایدار از بعد فرهنگی و اجتماعی سبب تعامل فرهنگی با دنیای خارج، بین‌المللی شدن فرهنگ بومی، بهبود نظام‌های آموزشی و بهداشتی و... شده است (پاپلی یزدی و سقایی، 1400: 74). گردشگری پایدار شهری یک مفهوم کلیدی است که در مهروموم‌های اخیر در حوزه توسعه شهری رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده است. این مفهوم تأکید بر استفاده بهینه از منابع طبیعی و حفاظت از محیط‌زیست را در کنار توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد. توسعه گردشگری پایدار شهری، از یکسو بهبود کیفیت زندگی شهروندان، جذب گردشگران و افزایش درآمد شهری را هدف می‌گیرد و از سوی دیگر، محیط‌زیست را در تداوم و ارتقای پایداری بهره‌برداری گردشگری حفظ می‌کند (کریمی و همکاران، 1403). ارتقاء بخش خدمات و اشتغال‌زایی در بخش گردشگری علاوه بر ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ابعاد مختلف بخشی از پایداری اجتماعی را به‌عنوان نوعی از گذران اوقات فراغت به همراه دارد. گردشگری با همه تأثیرات مفید خود در حیطه‌های مختلف، از مؤلفه‌ها و شاخص‌های اجتماعی- فرهنگی تأثیرپذیر است. کشور ایران نیز به‌عنوان یکی از کشورهای برتر در زمینه داشتن جاذبه‌های گردشگری با دارا بودن شاخص‌های فرهنگی متنوع و بومی و همچنین وضعیت اجتماعی متفاوت در نقاط مختلف جغرافیابی از وضعیت گردشگری خاصی برخوردار می‌باشد که یکی از این مکان‌های خاص دارای تنوع فرهنگی و اجتماعی ویژه نیز شهر عسلویه می‌باشد که نیاز است بحث توسعه گردشگری در این منطقه با استفاده از رویکردهای نظری مختلف به بحث گذاشته شود، این در حالی است که در ارتباط با بحث رابطه بین مؤلفه‌ها و شاخص‌های فرهنگی و اجتماعی با بحث توسعه گردشگری نظریه‌های مختلفی ارائه‌شده است.
همان‌طور که بانو و همکاران (۲۰۲۲) نشان دادند که افزایش پیری جمعیت و شهرنشینی تقاضا برای گردشگری را بالابرده است. هدف توسعه گردشگری ایجاد فراغت می‌باشد. بخش انرژی‌های تجدید پذیر از گزینه‌های اثرگذار بر توسعه گردشگری است. استخراج منابع طبیعی از گزینه‌های مرتبط با توسعه گردشگری است. رشد اقتصادی و فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند گزینه‌های توسعه گردشگری را ارتقا دهد. این محققین توسعه گردشگری را تحت تأثیر مؤلفه‌های زیر می‌دانند. این مؤلفه‌ها شامل نوآوری‌های صنعتی در گردشگری، رشد اقتصادی، انرژی‌های تجدید پذیر، منابع طبیعی و انرژی‌های تجدید پذیری می‌باشد که به دلیل ارزانی و پایداری تمایل گردشگران به استفاده از مقصد را تقویت می‌کند. همچنین منابع طبیعی بیشتر و فراوان‌تر از گزینه‌های توسعه گردشگری است (میری و همکاران، 1402: 10).
در مطالعه‌ای دیگر یونیارتی و همکاران در سال (۲۰۲۲) اثبات کردند که اجرای سیاست توسعه مناطق گردشگری به اعتبارات مالی بستگی دارد. هر چه سطح اعتبارات مالی بیشتر باشد توسعه مناطق گردشگری بهتر خواهد بود. دسترسی دشوار و امکانات و زیرساخت‌های از گزینه‌های مهم برای توسعه گردشگری می‌باشد. انتظار بر این است که گردشگری بتواند میزان تمایل به درخواست‌های مقصد سفر را تأمین نماید و این گزینه مهم‌ترین عامل برای جذب گردشگر در یک مقصد می‌باشد. این کار توسعه گردشگری را ارتقا می‌دهد. همچنین می‌تواند امکانات گردشگری را برای یک مقصد خاص بسیج نماید. همچنین ریدرستات و همکاران در سال (۲۰۲۲) نشان دادند که توسعه گردشگری با فقر اجتماعی ارتباط دارد. توسعه گردشگری همچنین با نقش‌های میانجی توسعه انسانی و رشد اقتصادی قابل‌بررسی است. روابط بین توسعه گردشگری، رشد اقتصادی، توسعه انسانی و فقر از گزینه‌های اصلی به شمار می‌رود. ارتباط سطح توسعه گردشگری با فقر معمولاً یک رابطه مستقیم می‌باشد. به عبارتی افزایش توسعه گردشگری به‌صورت مستقیم بر روی فقر منطقه‌ای اثرگذار است. پیچیدگی‌های بین توسعه گردشگری و فقر نیاز به مطالعه بیشتری دارد. سیاست‌گذاران و مدیران می‌توانند برای بهبود اثر گردشگری بر فقر از متغیرهای میانجی استفاده نمایند (میری و همکاران، 1402: 11). همچنین رج و همکاران در سال (۲۰۲۲ ) در نظریه خود اثبات کردند که پیامدهای سیاست گردشگری پایدار به محیط بستگی دارد. رشد اقتصادی، گردشگری بین‌المللی، آموزش، مصرف انرژی تجدید پذیر معمولاً با توسعه گردشگری در ارتباط است. استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر و تشکیل سرمایه ناخالص انتشار گازهای گلخانه‌ای سطح توسعه گردشگری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تشکیل سرمایه در مسیر فعالیت‌های گردشگری پایدار مؤثر نبوده است. شاخص آموزش و مصرف انرژی‌های تجدید پذیر، اهمیت پیشرفت آموزشی در مسیر نفوذ انرژی‌های تجدید پذیر را مشخص می‌کند (پیراحمدی، 1402: 7). در ادامه نیز گانون و همکاران در سال (۲۰۲۱) در نظریه خود اثبات کردند که توسعه گردشگری می‌تواند تحت تأثیر ادراک ساکنان قرار گیرد. به عبارتی توسعه گردشگری معمولاً با تغییراتی که در متغیر ادراک ساکنان ایجاد می‌شود، دچار تغییر می‌شود. زمانی که سازمان در نظر داشته باشد سطح توسعه گردشگری را تغییر دهد، پیشنهاد می‌شود که ابتدا سطوح مرتبط با متغیر ادراک ساکنان را تغییر دهد. در نهایت اینکه گیلوویک و مک اینتوش در سال (۲۰۲۰ ) نشان دادند که دسترسی یکی از ملاحظات در توسعه گردشگری است. نحوه قرارگیری گردشگری از گزینه‌های مهم برای توسعه آن به شمار می‌رود. توسعه گردشگری از سیاست‌های اصلی دولت‌ها می‌باشد. نتایج توسعه گردشگری زمانی ملموس می‌شود که پایداری در اقتصاد گردشگری ایجاد شود. افزایش مشارکت افراد به‌عنوان مصرف‌کنندگان مقصد گردشگری بر توسعه گردشگری اثرگذار است. مشارکت افراد در تصمیم‌گیری؛ تغییر در مکان‌ها و مردم گردشگری نیز از گزینه‌های اثرگذار بر توسعه گردشگری است. موانع اجتماعی در کنار مصرف‌کنندگان گردشگری می‌تواند از گزاره‌های توسعه گردشگری باشد (رضائی و شهریزاد، 1402: 8).
باتوجه به مباحث بالا قابل‌ذکر است که امروزه توسعة گردشگری در کشورهای مختلف چه از لحاظ اقتصادی و چه از جنبه‌های فرهنگی _ اجتماعی و سیاسی موردتوجه همگان بوده است و در کشور ما نیز از مدت‌ها پیش، این مهم موردتوجه قرارگرفته است. ازاین‌روی گردشگری از نظر فرهنگی و اجتماعی دارای اهمیت است و در کوتاه‌مدت موجب اتحاد و پیوند بیشتر اقوام، مذاهب و فرهنگ‌های مختلف شده است، به همین دلیل باگذشت زمان‌بر اهمیت ابعاد فرهنگی و اجتماعی این صنعت افزوده می‌شود. چراکه گردشگری موجب افزایش آگاهی جوامع از شیوه‌های زندگی یکدیگر و درنتیجه نزدیکی فرهنگ‌های ملل مختلف شده است و سبب می‌شود تا گردشگری اجتماعی و فرهنگی به‌عنوان نزدیک‌ترین گونه به عنصر فرهنگ، رشدی سریع‌تر از میزان رشد گردشگری را در دنیا کسب کند. برخی از سودمندترین اثرات گردشگری بر جامعة میزبان، ایجاد اشتغال، تجدید حیات نواحی فقیر، بهبود زندگی اجتماعی و فرهنگی جامعة محلی و... است، ازآنجایی‌که توسعة پایدار در هر مقصد گردشگری از جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی _ فرهنگی و زیست‌محیطی ارزیابی می‌شود، در چند سال گذشته تنها علایق زیست‌محیطی بیشترین توجه را به خود جلب کرده بود، اما امروزه بعُد اجتماعی _ فرهنگی با توجه به نقش مهم فرهنگ و عرصة اجتماعی به‌ویژه ابعاد فرهنگی شامل گویش‌های محلی، آداب‌ورسوم، معماری محلی، تنوع قومی، مراسم‌های شادی و مذهبی و.؛ و همچنین ابعاد اجتماعی (کیفیت زندگی، ایجاد اشتغال و کارآفرینی و ... ) در این بخش، از ارزشی همسان با دیگر جنبه‌ها برخوردار شده است و مدیریت و توسعه گردشگری در صورتی می‌تواند موفقیت‌آمیز عمل کند که ارتباط بین این سه بعُد را به‌خوبی شناسایی کند.
تحقیقات مک بس و همکاران (2004) نیز نشان می‌دهد دیدگاه‌های سنتی توسعة منطقه گردشگری بر عوامل اقتصادی و نوآوری بالقوه در فرآیندهای بالقوه و فرآیندهای فنی و بهره‌برداری منابع متمرکزشده است؛ اما عامل مؤثر دیگری که می‌تواند کلیة عوامل فوق را تحت تأثیر قرار دهد ابعاد فرهنگی و اجتماعی منطقه است که می‌تواند نقش اساسی در جذب گردشگر داشته باشد. میشل میکو (2006) با ارجاع به پژوهش‌های لینز دربارۀ گردشگری پایدار در هاوایی، درك بهتری از این مفهوم ارائه می‌کند: گردشگری پایدار برای منع گردشگری طراحی نشده است بلکه برای مدیریت علایق سه گروه ذینفع شامل ساکنین، جوامع میزبان، گردشگران و دست‌اندرکاران صنعت گردشگری و به دنبال ایجاد تعادل بین توسعه و محافظت و به‌طورکلی به دنبال یافتن بهترین شکل از توسعة گردشگری برای یک ناحیه با توجه به فرهنگ و محیط‌زیست آن است (میلر و توینینگ، 2005: 28).
براساس موارد گفته‌شده و نظر ال. اجل تعریف، توضیح و برآورد گردشگری پایدار می‌تواند دشوار باشد زیرا به خاطر آینده باید نیازهای پویای امروز گردشگری را با دلواپسی‌های فردا مرتبط کرد. مقالة تونی گریفینو نیکولت بولز با عنوان راه‌های قابل‌تصور برای دستیابی به گردشگری پایدار، پنج عنصر کلیدی شامل حفاظت و نگهداری از اصل منابع کنونی برای نسل‌های آینده؛ برقرار نگه‌داشتن زایندگی اصل منابع؛ برقرار نگه‌داشتن تنوع زیستی و اقلیمی و اجتناب از تغییرات غیرقابل‌بازگشت؛ تضمین عدالت و تساوی بین نسل‌ها و برقرار نگه‌داشتن و حمایت از میراث فرهنگی و تاریخی محیط، منطقه یا کشور را برای پایداری گردشگری مطرح می‌کند (ال. اجل، 2019: 35). حال با توجه به ابعاد رویکرد پایداری، اجتماعی _ فرهنگی طبق نظر سواربروك و مشاهدات محقق، بعُد اجتماعی _ فرهنگی گردشگری نسبت به دو بُعد دیگر در گردشگری پایدار، توجه بسیار کمتری جلب کرده است. احتمالاً به دلیل اینکه اثرات اجتماعی _ فرهنگی گردشگری بسیار کُند و آرام در طول یک دوره زمانی به‌صورت ناملموس اتفاق می‌افتد اغلب به‌صورت نامشهود و غیرقابل لمس هستند؛ درحالی‌که این اثرات گردشگری غالباً ماندگارترند و فرصت تغییر آنها کمتر رخ می‌دهد. زمانی که به ابعاد اجتماعی _ فرهنگی گردشگری پایدار توجه شود، اغلب تمرکزها بر جامعة میزبان است و غالباً احساس خاصی برای حفظ جامعة میزبان از اثرات منفی و تهاجمی گردشگری وجود دارد. بنا به همین ضرورت در پژوهش حاضر، سعی بر آن است تا به بررسی ابعاد اجتماعی و در پی آن فرهنگی مؤثر در توسعة گردشگری پرداخته شود و نگارنده سعی کرده است که جهت تحقیق حاضر از ترکیبی از نظریات مطرح‌شده فوق را در کنار نظریه توسعه پایدار در گردشگری بکار گیرد. در سطوح مختلف بین‌المللی، ملی، محلی و صنعت، اسناد سیاست‌گذاری، ضوابط و جهت‌دهی‌های برنامه‌ریزی، نمونه‌های موردی، کدهای اخلاقی برای گردشگران، بیانیه‌ی عملکرد خوب و دیگر نشریات همه و همه در سطح وسیعی با تأکید بر موضوعات توسعه‌ی گردشگری پایدار در حوزه گردشگری داشتند و همچنین شورای جهانی گردشگری و مسافرت (2010) توسعه‌ی پایدار را احترامی تضمین‌شده به محیط‌های زیست، فرهنگ‌ها و اجتماعات محلی برابر دانسته است و بالابرده.
منافع وابسته به گردشگری هم در سطح محلی و هم در سطح جهانی نیازمند توجه به ابعاد اقتصادی، زیست‌محیطی و فرهنگی-اجتماعی است که در پژوهش حاضر سعی بر تشریح ابعاد اجتماعی مؤثر بر توسعه گردشگری در منطقه عسلویه را داریم. براساس مطالعات شارپلی و تلفر (1391) و اقبالی و همکاران (1400) ابعاد اجتماعی مؤثر بر توسعه گردشگری شامل کیفیت زندگی، امکانات و تسهیلات، مشارکت‌پذیری جامعه محلی، ازدحام و شلوغی، مسئولیت‌پذیری، همبستگی اجتماعی، تاب‌آوری اجتماعی، حمایت اجتماعی و اعتماد نهادی می‌باشند.
مدل مفهومی تحقیق
باتوجه به مغیرهای تعریف‌شده در قالب متغیر مستقل (ابعاد فرهنگی و اجتماعی) و متغیر وابسته (توسعه گردشگری) مدل مفهومی تحقیق به شرح زیر است
شکل 1. مدل مفهومی تحقیق
پیشینه تحقیق
داخلی
- یاوری گهر و همکاران (1399) در تحقیقی با عنوان " مدل کسب‌وکار گردشگری الکترونیک " یافته‌ها حاکی از آن است که حضور در شبکه‌های اجتماعی بر عناصر مشتریان بیشتر از عناصر مربوط به تأمین‌کنندگان اثر می‌گذارد. به سخن دیگر، عناصر مربوط به ارتباط با مشتریان، ساختار هزینه، ارزش پیشنهادی و کانال‌های توزیع بیشتر از عناصر مربوط به جریان‌های درآمدی، منابع کلیدی، فعالیت‌های کلیدی و مشارکت‌های کلید تأثیر می‌پذیرد.
-اسدی کرم (1398) در تحقیقی با عنوان " تدوین برنامه راهبردی توسعه گردشگری در مناطق نمونه گردشگری روستایی (مطالعه موردی: روستای نمونه گردشگری میمند در شهرستان شهربابک) گردشگری روستایی می‌تواند به‌مانند یکی از گزینه‌های مناسب برای درآمدزایی و ایجاد شغل و تحولات و دگرگونی‌های مثبت روستاها در نظر گرفته شود. این پژوهش در پی‌شناخت توانمندی‌های روستای نمونه گردشگری میمند و تدوین برنامه استراتژیک گردشگری با استفاده از مجموعه عوامل درونی (قوت، ضعف) و مجموعه عوامل بیرونی (فرصت، تهدید) می‌باشد. روش تحقیق در پژوهش توصیفی- تحلیلی می‌باشد.
-میرزایی قلعه و منشی‌زاده (1398) در تحقیقی با عنوان " تعیین ظرفیت گردشگری کارآفرینی در جزیره قشم به‌منظور توسعه پایدار گردشگری " با توجه به ژئوپارک قشم که بحث حفاظ از آن بسیار مهم است. باید ظرفیت برد گردشگری در پذیرش گردشگران را مورد توجه قرار داد و سعی کرد تا گردشگری بر طبق ظرفیت کاربری خودشان پذیرای گردشگر بوده و با توجه به نتایج گردشگری متمرکز و گسترده، فعالیت گردشگری نیز بر طبق گسترده یا متمرکز بودن مورداستفاده و بازدید قرار بگیرد.
خارجی
-اسملش و کومار (2019) در پژوهشی به بررسی ارزیابی پیشرفت پایداری گردشگری: توسعه و اعتبارسنجی شاخص‌های پایداری پرداختند. نتایج نشان داد توصیه می‌شود که مشارکت گسترده سهامداران کلیدی برای توسعه شاخص‌های خوبی که به تصمیم‌گیری آگاهانه در صنعت گردشگری کمک می‌کند، بسیار مهم است.
-ژوانگ و همکاران (2019) در پژوهشی به بررسی تأثیرات فرهنگی اجتماعی گردشگری بر ساکنان سایت‌های میراث فرهنگی جهانی در چین پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که توسعه گردشگری کاتالیزور اصلی برای تغییر در ارزش‌های اخلاقی ساکنان محلی است.
-کاوالیائسکه وکوکیته (2014) در پژوهش: توسعه گردشگری در منطقه نرینگا. به این نتیجه رسیده‌اند: صنعت گردشگری یکی از مهم‌ترین بخش‌های خدمات است با این حال، گسترش صنعت گردشگری نیز ممکن است سبب آسیب رساندن به محیط‌زیست شود؛ بنابراین، توسعه گردشگری پایدار در چنین مناطق حساس زیست –محیطی مانند منطقه نرینگا در لیتوانی که توسط یونسکو هم حفاظت می‌شود، بسیار مهم است. تحقیق کیفی کارشناسان گردشگری در منطقه نرینگا برای تعیین کارشناسان گردشگری در منطقه نرینگا برای تعیین وضعیت خطی و اسکان توسعه گردشگری پایدار در منطقه نرینگا انجام می‌شود.
روش تحقیق
این تحقیق توصیفی و از نوع پیمایشی و همبستگی است به دلیل اینکه محقق تلاش دارد تا آنچه هست را به دور از هر گونه استنتاج ذهنی گزارش دهد. (حافظ نیا، 1395). باتوجه به شکل 2، تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش علی پس رویدادی است. از نظر آماری روش همبستگی است که به شناخت رابطه در صورت وجود بین متغیرها می‌پردازد.
شکل 2. روش‌شناسی پژوهش
تحقیق حاضر از نوع کاربردی است. هدف تحقیق حاضر نیز بررسی شاخص‌های فرهنگی مؤثر بر توسعه گردشگری و ایجاد بستر شناختی و معلوماتی در شهرهای صنعتی نظیر شهر عسلویه است. در این تحقیق جامعه آماری (کل) کارشناسان حوزه گردشگری شهر عسلویه، هتل داران، گردشگران شهر عسلویه، بازاریان و ... می‌باشد. حوزه گردشگری شهر عسلویه است که پس از انجام مطالعه‌ی مقدماتی روی بخش کوچکی از جامعه آماری و تعیین انحراف معیار، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران در سطح خطای 05/0 درصد و دقت 5/0 برابر با حجم نمونه برآورد می‌شود. دامنه سنی جامعه آماری 18 سال تا 60 سال می‌باشد و طبق برآورد میان‌دوره‌ای تعداد آنها با احتساب 5742 نفر بود که در نیمه دوم سال 1402 در شهر عسلویه حضور داشتند. در این پژوهش از روش نمونه‌گیری در دسترس استفاده‌شده است. نمونه برابر با 360 نفر به دست آمد و این تعداد پرسشنامه به‌عنوان مبنا قابل‌قبول است.
شکل 3. فرمول و روش نمونه‌گیری
هر یک از متغیرهای مدل مفهومی تحقیق، متغیرهای پنهان، سازه‌ای یا کنون می‌باشند مستقیماً قابل‌اندازه‌گیری نیستند، باید از پرسشنامه بهره گرفت. پرسشنامه عبارت است از بهرستی مدون از سؤالات برای جمع‌آوری اطلاعات از پاسخ‌دهندگان. کاربرد پرسشنامه در اندازه‌گیری و ارزیابی رفتارهای گذشته، طرز فکرها و برداشت‌ها و ویژگی‌های پاسخ‌دهنده است (قره‌باغی، 1390: 7). پایایی پرسشنامه در پژوهش بنتا و همکاران (2012) بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 89/0 مورد تائید قرار گرفت. برای جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و میدانی، فیش، جدول و نمودار استفاده‌شده است. در تحلیل آمار توصیفی، عمل تعمیم به افراد گروه خاصی که مورد مشاهده قرارگرفته‌اند محدود می‌شود. در تجزیه‌وتحلیل توصیفی، پژوهشگر داده‌های جمع‌آوری‌شده را با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی خلاصه و طبقه‌بندی می‌کند. در تحلیل استنباطی همواره محقق با جریان نمونه‌گیری و انتخاب گروه کوچکی موسوم به نمونه از گروه بزرگ‌تری موسوم به جامعه آماری یا جمعیت اصلی سروکار دارد. (احمدی،1397)
فرایند اجرای تحقیق
پس از جمع‌آوری پرسشنامه‌ها، نتایج استخراج و با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS 26 جداول و نمودارهای آماری تهیه‌شده است و سپس توصیف و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات با استفاده از مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار Smart PLS 4 انجام‌گرفته و میزان ارتباط بین عوامل مذکور از طریق کشف روابط علی بین متغیرهای مکنون یا پنهان با متغیرهای مشاهده‌شده یا پرسش‌های پژوهش مورد ارزیابی قرارگرفته است.
مدل یابی معادله ساختاری یک رویکرد آماری جامع برای آزمون فرضیه‌هایی درباره روابط بین متغیرهای مشاهده‌شده و مکنون است که گاه تحلیل ساختاری کوواریانس، مدل یابی علی و گاه نیز PLS نامیده شده است؛ اما اصطلاح غالب در این روزها، مدل یابی معادله ساختاری یا به گونه خلاصه SEM است (جودی بیگدیلو و سیم خواه 1398: 11).
روش و ابزار تجزیه‌وتحلیل
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها فرایند چندمرحله‌ای است که طی آن داده‌هایی که به طرق مختلف جمع‌آوری‌شده‌اند، خلاصه، دسته‌بندی و در نهای پردازش می‌شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل و ارتباط بین داده‌ها به‌منظور آزمون فرضیه‌ها فراهم آید. در این فرایند داده‌ها هم از لحاظ مفهومی و هم از جنبه تجربی پالایش می‌شوند و تکنیک‌های گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاج و تعمیم به عهده دارند (جودی بیگدیلو و سیم خواه 1398: 5).
محدوده موردمطالعه
شهرستان عسلویه از شمال با شهرستان مهر استان فارس، از شرق با شهرستان پارسیان استان هرمزگان، از غرب با شهرستان کنگان و از جنوب با خلیج‌فارس همسایه است. عَسَلویه یک شهر بندری و مرکز شهرستان عسلویه از توابع استان بوشهر در جنوب ایران و در کرانه خلیج‌فارس است. این بندر تا مرکز استان (بندر بوشهر) ۲۹۰ کیلومتر فاصله دارد. منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در گستره جغرافیایی شهرستان عسلویه قرار دارد و حدود ۱۰۵ کیلومتر از میدان گازی پارس جنوبی که در میان خلیج‌فارس واقع‌شده (دنباله حوزه گنبدشمالی قطر) فاصله دارد. محدوده منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس براساس مصوبه هیئت‌وزیران و شورای عالی مناطق آزاد تجاری - صنعتی به این شرح تعیین گردیده است: از غرب به روستای شیرینو، از جنوب به خلیج‌فارس، از شمال به دامنه ادامه سلسله جبال زاگرس و بخش اسیر شهرستان مهر و از شرق به روستای چاه مبارک. این محدوده طبق مصوبه هیئت‌وزیران ۱۰۰۰۰ هکتار بوده که براساس استانداردها تفکیک می‌گردد. این منطقه در شرق استان بوشهر در حاشیه خلیج‌فارس در ۳۰۰ کیلومتری شرق بندر بوشهر و در ۴۲۰ کیلومتری غرب بندرلنگه و در ۵۷۰ کیلومتری غرب بندرعباس واقع است و حدود ۱۰۰ کیلومتر با حوزه گاز پارس جنوبی که در میان خلیج‌فارس واقع‌شده (دنباله حوزه گنبد شمالی قطر) فاصله دارد.
وجه‌تسمیه
رضا طاهری در کتاب از مروارید تا نفت (شرح مفصل تاریخ عسلویه و شهرستان کنگان) می‌نویسد نام «عسلویه» مرکب است از: عسل + او (= آب) + -ه (پسوند) و روی‌هم‌رفته به معنای «آب عسلی» است. عسلویه در زمان‌های کهن از توابع سیراف کهن محسوب می‌شده است.
مردم
طبق سرشماری رسمی سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر عسلویه ۱۳٬۴۷۶ نفر بود. مذهب مردمان این شهر شیعه و سنی می‌باشد. زبان بومیان عربی می‌باشد. یکی از آثار دیدنی شهرستان عسلویه، آسیاب آبی و قدیمی است که در فهرست آثار ملی نیز ثبت‌شده است. موزه مردم‌شناسی و سواحل تفریحی و نخلستان‌های زیبا از دیگر دیدنی‌های عسلویه هستند.
شکل 4. ساحل مسکونی و تجاری عسلویه شکل 5. نقشه استان بوشهر و عسلویه
شکل 6. ساحل دیدنی عسلویه
شکل 7. ساحل زیبا و بکر عسلویه شکل 8. طرح ملی کاهش آلایندگی عسلویه
(https://fa.wikipedia.org/wiki).
یافته‌ها
فرضیه: مؤلفه‌ها و ابعاد اجتماعی شهر عسلویه بر توسعه گردشگری در این شهر تأثیر معنی‌داری دارد.
شکل 9. مدل تأثیر ابعاد اجتماعی بر توسعه گردشگری مدل فرعی در حالت ضرایب مسیر استانداردشده
شکل 10. مدل تأثیر ابعاد اجتماعی بر توسعه گردشگری مدل فرعی در حالت معناداری تی
شکل 11. مدل تأثیر ابعاد اجتماعی بر توسعه گردشگری در حالت سطح معنی‌داری
جدول 1: نتایج مربوط به اثرگذاری ابعاد اجتماعی بر متغیر توسعه گردشگری عسلویه
مسیر | ضریب مسیر (B) | آماره تی | سطح معنی‌داری | نتیجه |
ابعاد اجتماعی --> توسعه گردشگری | 0.886 | 59.697 | 0.000 | تائید شد |
همبستگی اجتماعی --> توسعه گردشگری | 0.110 | 48.681
| 0.000 | تائید شد |
مسئولیت‌پذیری --> توسعه گردشگری | 0.115 | 36.180 | 0.000 | تائید شد |
کیفیت زندگی --> توسعه گردشگری | 0.132 | 40.038 | 0.000 | تائید شد |
امکانات و تسهیلات --> توسعه گردشگری | 0.124 | 39.767 | 0.000 | تائید شد |
تاب‌آوری اجتماعی --> توسعه گردشگری | 0.131 | 48.174 | 0.000 | تائید شد |
اعتماد نهادی --> توسعه گردشگری | 0.122 | 34.634 | 0.000 | تائید شد |
مشارکت‌پذیری جامعه محلی --> توسعه گردشگری | 0.089 | 41.258 | 0.000 | تائید شد |
ازدحام و شلوغی --> توسعه گردشگری | 0.120 | 50.283 | 0.000 | تائید شد |
حمایت اجتماعی --> توسعه گردشگری | 0.130 | 42.847 | 0.000 | تائید شد |
همان‌طور که در جدول فوق نمایان است، مقدار آماره تی و ضریب مسیر مربوطه به ترتیب برابر 59.697 و 0.886 برآورد شده است. لذا باتوجه به اینکه مقدار عدد معناداری (t-Value) بیشتر از 1.96 و سطح معنی‌داری (0.000) کمتر از 0.05 به‌دست‌آمده، می‌توان نتیجه گرفت که این ضریب مسیر در سطح خطای 0.05 معنادار است و بنابراین باتوجه به داده‌های گردآوری‌شده می‌توان فرضیه فوق تحقیق با احتمال 95 درصد را تائید کرد و در ارتباط با مؤلفه‌های بررسی‌شده در قالب ابعاد اجتماعی مؤثر در توسعه گردشگری نیز تمامی مؤلفه‌های دارای سطح تأثیر معنی‌داری بوده است.
نتایج مربوط به مؤلفه‌ها و ابعاد و شاخص‌های اجتماعی توسعه گردشگری
- مؤلفه‌ها و ابعاد اجتماعی مؤثر بر توسعه گردشگری شهر عسلویه شامل نوع تعاملات مردم، جامعه شهری، مسئولیت‌پذیری، سلامت اجتماعی و ... می‌باشد.
- مؤلفه‌ها و ابعاد اجتماعی شهر عسلویه بر توسعه گردشگری در این شهر تأثیر معنی‌داری دارد.
بحث و نتیجهگیری
تائید فرضیه: مؤلفه‌ها و ابعاد اجتماعی شهر عسلویه بر توسعه گردشگری در این شهر تأثیر معنی‌داری دارد.
نتایج آزمون فرضیه فوق نشان داد که مقدار آماره تی و ضریب مسیر مربوطه به ترتیب برابر 59.697 و 0.886 برآورد شده است. لذا باتوجه به اینکه مقدار عدد معناداری (t-Value) بیشتر از 1.96 و سطح معنی‌داری (0.000) کمتر از 0.05 به‌دست‌آمده، می‌توان نتیجه گرفت که این ضریب مسیر در سطح خطای 0.05 معنادار است و بنابراین باتوجه به داده‌های گردآوری‌شده می‌توان فرضیه فوق تحقیق با احتمال 95 درصد را تائید کرد و در ارتباط با مؤلفه‌های بررسی‌شده در قالب ابعاد اجتماعی مؤثر در توسعه گردشگری نیز تمامی مؤلفه‌های دارای سطح تأثیر معنی‌داری بوده است.
مقوله‌های اجتماعی باتوجه به پتانسیل جمعی و فرهنگی خود همواره در رشد و یا عقب‌ماندگی پدیده‌ها اقتصادی اثرگذار هستند. عوامل اجتماعی مؤثر بر توسعه گردشگری را می‌توان در دو قالب شاخص‌های روبنایی و شاخص‌های زیربنایی تقسیم‌بندی نمود. هریک از این عوامل به‌صورت مستقیم و یا باواسطه بر روند و توسعه گردشگری می‌تواند اثرگذار باشد. تقویت مشارکت‌های مردمی و تقویت مؤلفه‌های اجتماعی و توانمندسازی بومیان واگذاری مدیریت گردشگری به آنها می‌تواند ضعف‌های مذکور در ساختار کلان را حل و سبب توسعه گردشگری گردد. به همین ترتیب یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های اثرگذار در فرآِیند توسعه‌یافتگی و پیشرفت کشورها، امر گردشگری است که به‌طور کامل متأثر از شرایط اجتماعی و فرهنگی جوامع است. طبق یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان به این نتیجه رسید که تقویت مؤلفه‌های اجتماعی از جمله تقویت میزان تعاملات جامعه میزبان با گردشگران، تقویت سرمایه اجتماعی برون گروهی شهروندان و میزان مشارکت آنها در شهرهای توریست پذیر از جمله عسلویه و مهم‌تر از همه حمایت از گردشگران از اصلی‌ترین مؤلفه‌های اثرگذار بر توسعه گردشگری است. به‌طورکلی امروزه کشورهای توسعه‌نیافته و یا درحال توسعه همچون ایران در تمامی حوزه‌های مرتبط با توسعه از جمله گردشگری باید در برنامه‌ریزی‌های خود علاوه بر توجه به مؤلفه‌های زیرساختی و عینی، همواره باید شاخص‌ها اجتماعی را به‌عنوان اصلی‌ترین مؤلفه پیشرفت، در برنامه‌ریزی‌های خود عملیاتی نمایند.
توسعه گردشگری در یک منطقه، عامل مؤثری برای مقابله با فقر محسوب می‌شود و موجب افزایش درآمد قشرهای مختلف، کاهش بیکاری، رونق اقتصادی و درنتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی می‌شود.
محدودیت‌های تحقیق
-عدم تعمیم نتایج به سایر مناطق و استان‌ها.
-بی‌توجهی برخی افراد موردمطالعه به تکمیل دقیق پرسشنامه
-مشکل در زمینه جلب همکاری برخی ارگان‌ها جهت توزیع
-مشکل دسترسی به برخی افراد جهت توزیع و جمع‌آوری پرسشنامه‌ها
-کمبود تحقیقات مشابه در زمینه موضوع تحقیق در ایران و خارج از کشور
-مشکل دسترسی به افراد موردمطالعه در این منطقه مطالعاتی.
-بي‌علاقه بودن برخی از افراد جهت همکاری در جهت تكميل پرسشنامه
پیشنهادها
- به نظر می‌رسد در مقصدهاي گردشگري به‌ویژه در مناطق کوچک مانند شهر عسلویه تحلیل به‌موقع وضعیت گردشگري از نظر اینکه گردشگري در آن منطقه در کدام مرحله از چرخه حیات خود به سر می‌برد ضروري است تا برنامه‌ریزی با توجه به آن به‌درستی صورت گیرد.
- فرهنگ‌سازی در جوامع میزبان در جهت معرفی قابلیت‌های گردشگري براي ایجاد رفاه در جوامع انسانی می‌تواند نقش مهمی در تعامل مثبت بین جوامع میزبان و میهمان ایفا نماید.
- دستگاه‌های متولی گردشگري و به‌ویژه دفاتر خدمات مسافرتی و تورگردان ها باید ملزم شوند تا به مسافران خودآگاهی‌های لازم پیرامون ویژگی‌های فرهنگی مقصد ارائه نمایند تا گردشگران از قبل با آمادگی وارد تعامل با جوامع میزبان شوند.
- تدوین، چاپ و نشر دفترچه‌ها، کتابچه‌ها و بروشورها و لوح‌های فشرده می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مناسب تبلیغاتی براي مقصدهاي گردشگري مطرح باشد.
- جلب مشارکت مردم جامعه میزبان به فعالیت در زمینه گردشگري می‌تواند فرآیند توسعه را با سرعت و سهولت بیشتري همراه سازد.
-زیرساخت‌ها و خدمات اساسی گردشگری بر گردشگري پايدار با تأکید برجذب توريسم تجاري در شهر عسلویه تأثیر معنی‌داری دارد پس پیشنهاد می‌شود که معماری، فضا، طراحی‌ها و المان‌های شهر عسلویه کامل هنری باشد.
-یک برنامه استراتژیک و مدیریت خوب وجود داشته باشد تا هر مقصد گردشگری بتواند از زیرساخت‌های گفته‌شده نگهداری مؤثری داشته باشد، به‌گونه‌ای که گردشگر هر دو احساس رضایت و راحتی کند.
-بررسی تأثیر مؤلفه‌های آمیخته بازاریابی مؤثر در توسعه جغرافیای گردشگری
-ارزیابی قابلیت‌های گردشگری با تأکید بر توسعه پایدار با استفاده از مدل‌های استراتژیک گردشگری
-ارزیابی فرصت‌ها و چالش‌های گردشگری توریستی با استفاده از شاخص‌های جغرافیایی.
-تأملی بر راهبردهای بازاریابی پساکرونا در صنعت گردشگری و هتل‌داری
-نقش نوآوری و رضایتمندی بر بهزیستی ذهنی و قصد رفتاری در گردشگری واقعیت
حامی مالی
بنا به اظهار نویسنده مسئول، این مقاله حامی مالی نداشته است.
تضاد منافع
هیچ‌گونه تضاد منافعی در رابطه با نویسندگی و یا انتشار این مقاله وجود ندارد.
تقدیر و تشکر
از خداوند بزرگ و مهربان و همه‌کسانی که در تهیه، ویرایش، پذیرش، چاپ و نشر این مقاله همکاری نموده‌اند تشکر و قدردانی می‌شود.
منابع
-اکبری، مجید، طالشی انبوهی، مرضیه و طالشی انبوهی، محمد. (1403). گردشگری رویداد محور: محرکی مؤثر برجذب گردشگران به جشنواره‌های محلی موردمطالعه: جشنواره انارچینی روستای انبوه شهرستان رودبار. نشریه ساماندهی اقتصاد فضا. 2(4) 1 20. تابستان. https://sanad.iau.ir/journal/jose
-ال اجل دیوید، (1398)، مدیریت گردشگری پایدار؛ میراثی برای آینده. مترجمان: حمیدرضا جعفری، علیرضا موسائی و حسن هویدی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی
-اسدی کرم، رخساره. (1398). تدوین برنامه راهبردی توسعه گردشگری در مناطق نمونه گردشگری روستایی (مطالعه موردی: روستای نمونه گردشگری میمند در شهرستان بابک). فصلنامه راهبردی توسعه روستایی جلد 6، شماره 3، پاییز
-اکبرپور، محمد و اربابی، محمد، (1394)، واکاوی موانع گردشگری در روستاهای هدف گردشگری استان خراسان شمالی، فصلنامه میراث و گردشگری، 1(1): 96-63
-احمدی، مسعود، (1397)، روش تحقیق (روش‌شناسی کمی و کیفی با رویکرد پایان‌نامه و مقاله‌نویسی)، تهران، انتشارات پژوهش‌های فرهنگی، چاپ سوم
- اقبال مقدم، رویا، سعیده زر آبادی، زهرا سادات و ذبیحی، حسین، (1403)، گردشـگری خلاق در بافت‌های تاریخـی بـا رویکـرد کسب‌وکارهای نوپـا (موردپژوهشی: شـهر رشـت)، فصلنامه علمی _ پژوهشی گردشگری و توسعه، سال سیزدهم شماره سوم، پاییز. 35-19
-آزاده فر، محمدرضا، (1397)، طراحی بسته‌های گردشگری موسیقی. هنرهای نمایشی و موسیقی (هنرهای زیبا)، 23(1)، 77-86.
-بهاری میمندی، سید امیرعباس، دریاباری، سید جمال‌الدین، بخشنده نصرت، عباس و نجفی، عباس، (1397)، نقش گردشگری در توسعه پایدار رامسر، فصلنامه علمی – پژوهشی، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، (10)2: 157-147
-پاپلی یزدی، حسن و سقای، محمد، (1400)، گردشگری (ماهیت و مفاهیم)، انتشارات سمت، تهران.
-پیراحمدی، مهسا، (1402)، توسعه‌ی گردشگری هدفمند در حفظ معماری زیست‌مبنا بافت‌های تاریخی و رشد آرمان‌شهر نمونه موردی (محله‌ی سنگلج تهران)، دومین کنفرانس بین‌المللی معماری- شهر: " از معماری زیست‌مبنا تا آرمان‌شهر "، قزوین، (3)2: 47-3.
-جودی بیگدیلو، شجاعت و سیم خواه مسعود، (1398)، روش تحقیق و کاربرد نرم‌افزارهای LISREL,SPSS و Smart PLS در تحقیق‌های علمی، تهران، انتشارات سنجش و دانش، چاپ اول
-خاکی، غلامرضا، (1390)، روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه نویسی، تهران، انتشارت بازتاب و فوژان، چاپ نهم
-رضائی، رسول و شهریزاد، زهرا، (1402)، نقش راهبردهای فرهنگ‌سازی در توسعه گردشگری پایدار با تأکید بر ارزش‌های بومی- محلی، اولین کنفرانس ملی بدون نفت، چگونه؟، تهران
-رضایی، عارف، محسن، امینی، مرضیه و داوری، سیده الهام. (1403). سنجش سناریوهای گردشگری شهر قم در افق 1410. نشریه علمی ساماندهی اقتصاد فضا، 2(5 )53-34، پاییز. https://sanad.iau.ir/journal/jose
-زمانیان، روزبه.، فتحی، حمید.، نهیبی، سارا، (1389)، بررسی اثرات ژئوپلیتیکی توسعه گردشگری منطقه‌ای با بهره‌گیری از رهیافت برنامه‌ریزی راهبردی نمونه موردی: منطقه گردشگری چادگان که سوار طرار، فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک، 6(18): 182-214.
- کریمی، حمید، اربابی، سبزواری، آزاده، ادیبی سعدی نژاد، فاطمه و رستم پیشه، مریم. (1403). ارزیابی رابطه توسعه گردشگری پایدار شهری با توان اکولوژیک (مطالعه موردی: منطقه 22 کلان‌شهر تهران). ساماندهی اقتصاد فضا. 1(2). 96-82. https://sanad.iau.ir/journal/jose
- قاسمی، مسلم، موحد، علی، صداقت، مریم و خدا یار، امیرحسین، (1403)، عوامل و محرکهای مؤثر بر امنیت شغلی راهنمایان گردشگری شهر تهران، فصلنامه علمی – پژوهشی گردشگری و توسعه، سال سیزدهم، شماره سوم، پاییز، 18-1
-قره قول، ناصر، (1399)، مطالعه اهمیت گردشگری بر زندگی ساکنان بندر ترکمن، نشریه پویش در آموزش علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان، 6(18): 70-57
-مؤمنی وصالیان، هوشنگ.، غلامی پور، لیلا، (1390)، تخمین تابع تقاضای گردشگری در استان‌های منتخب، اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه)، 5(14): 162-180.
-میرزایی قلعه، فرزانه و منشی‌زاده، رحمت‌الله. (1395). تعیین ظرفیت گردشگری کارآفرینی در جزیره قشم به‌منظور توسعه پایدار گردشگری " فصلنامه مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج‌فارس
-میری، محسن.، انوری، قاسم و محدثی، الهام، (1402)، موسیقی مقامی و تأثیر آن در توسعه گردشگری استان خراسان، دوازدهمین کنفرانس گردشگری، فرهنگ و هنر، (2)3: 42-5.
-یاوری گهر، فاطمه.، حنفی زاده، پیام و حاجی احمدی فرمهینی، (1399)، مدل کسب‌وکار گردشگری الکترونیک. دو فصلنامه مطالعات اجتماعی گردشگری، (8): 15.
Reference
Asmelash, A.G., & Kumar, S. (2019). Assessing progress of tourism sustainability: Developing and validating sustainability indicators. Tourism Management, 71, 67-83.
-Zhuang, X., Yao, Y., & Li, J. (2019). Sociocultural impacts of tourism on residents of world cultural heritage sites in China. Sustainability, 11(3), 840
Kavaliauska, monika & Kocyte, Rasa, (2014), sustainable tourism development innering a region.publisher Elseveir science Direct. Journal procedia. Social and behavioral. Scienes 156,26: 208-212. 19 international scientific conference economic s and manageme
پیوست‌ها
Descriptive Statistics | |||||||||||
| N | Minimum | Maximum | Mean | Std. Deviation | Variance | Skewness | Kurtosis | |||
Statistic | Statistic | Statistic | Statistic | Statistic | Statistic | Statistic | Std. Error | Statistic | Std. Error | ||
Kifiat | 360 | 35.00 | 175.00 | 124.7569 | 37.01582 | 1370.171 | -.503 | .129 | -.292 | .256 | |
emkanat | 360 | 35.00 | 175.00 | 117.4896 | 36.78147 | 1352.877 | -.117 | .129 | -.435 | .256 | |
mosharekat | 360 | 35.00 | 175.00 | 114.3542 | 39.69569 | 1575.748 | -.060 | .129 | -.911 | .256 | |
ezdhm | 360 | 35.00 | 175.00 | 114.3542 | 39.69569 | 1575.748 | -.060 | .129 | -.911 | .256 | |
masouliat | 360 | 35.00 | 175.00 | 117.3437 | 38.31788 | 1468.260 | -.161 | .129 | -.627 | .256 | |
hmbstgi | 360 | 35.00 | 175.00 | 115.5451 | 38.27771 | 1465.183 | -.072 | .129 | -.837 | .256 | |
tabavri | 360 | 35.00 | 175.00 | 114.9861 | 36.01263 | 1296.910 | .092 | .129 | -.240 | .256 | |
hmayt | 360 | 35.00 | 175.00 | 113.6493 | 37.10391 | 1376.700 | -.173 | .129 | -.390 | .256 | |
etemad | 360 | 35.00 | 175.00 | 118.71 | 40.29 | 1623.641 | -.326 | .129 | -.713 | .256 | |
Valid N (listwise) | 360 |
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
Tests of Normality | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Kolmogorov-Smirnova | Shapiro-Wilk | ||||
Statistic | df | Sig. | Statistic | df | Sig. | |
TPG | .162 | 360 | .000 | .911 | 360 | .000 |
Frhng | .144 | 360 | .000 | .898 | 360 | .000 |
Ejtmei | .123 | 360 | .000 | .951 | 360 | .000 |
Zban | .115 | 360 | .000 | .950 | 360 | .000 |
Adab | .165 | 360 | .000 | .907 | 360 | .000 |
Adbit | .252 | 360 | .000 | .882 | 360 | .000 |
Memari | .233 | 360 | .000 | .865 | 360 | .000 |
Ghom | .295 | 360 | .000 | .858 | 360 | .000 |
Adyan | .256 | 360 | .000 | .888 | 360 | .000 |
TTG | .075 | 360 | .000 | .959 | 360 | .000 |
Kifiat | .116 | 360 | .000 | .936 | 360 | .000 |
emkanat | .110 | 360 | .000 | .944 | 360 | .000 |
mosharekat | .118 | 360 | .000 | .943 | 360 | .000 |
ezdhm | .118 | 360 | .000 | .943 | 360 | .000 |
masouliat | .103 | 360 | .000 | .949 | 360 | .000 |
hmbstgi | .131 | 360 | .000 | .947 | 360 | .000 |
tabavri | .155 | 360 | .000 | .921 | 360 | .000 |
hmayt | .113 | 360 | .000 | .951 | 360 | .000 |
etemad | .128 | 360 | .000 | .935 | 360 | .000 |
a. Lilliefors Significance Correction
Correlations | |||||
| TPG | Frhng | Ejtmei | ||
Spearman's rho | TPG | Correlation Coefficient | 1.000 | .711** | .762** |
Sig. (2-tailed) | . | .000 | .000 | ||
N | 360 | 360 | 360 | ||
Frhng | Correlation Coefficient | .711** | 1.000 | .703** | |
Sig. (2-tailed) | .000 | . | .000 | ||
N | 360 | 360 | 360 | ||
Ejtmei | Correlation Coefficient | .762** | .703** | 1.000 | |
Sig. (2-tailed) | .000 | .000 | . | ||
N | 360 | 360 | 360 | ||
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). | |||||
| Original sample (O) | Sample mean (M) | Standard deviation (STDEV) | T statistics (|O/STDEV|) | P values |
آداب و رسوم و اعیاد -> ابعاد فرهنگی | 0.23 | 0.23 | 0.004 | 64.473 | 0 |
ابعاد اجتماعی -> توسعه گردشگری | 0.409 | 0.409 | 0.042 | 9.818 | 0 |
ابعاد فرهنگی -> توسعه گردشگری | 0.565 | 0.565 | 0.04 | 14.06 | 0 |
ادبیات و شخصیتهای اسطوره ای -> ابعاد فرهنگی | 0.173 | 0.173 | 0.004 | 46.227 | 0 |
ادیان و آیین ها -> ابعاد فرهنگی | 0.124 | 0.124 | 0.003 | 38.295 | 0 |
ازدحام و شلوغی -> ابعاد اجتماعی | 0.12 | 0.12 | 0.002 | 51.191 | 0 |
اعتماد نهادی -> ابعاد اجتماعی | 0.09 | 0.089 | 0.002 | 41.674 | 0 |
امکانات و تسهیلات -> ابعاد اجتماعی | 0.124 | 0.124 | 0.003 | 40.511 | 0 |
تاب‌آوری اجتماعی -> ابعاد اجتماعی | 0.13 | 0.131 | 0.003 | 48.729 | 0 |