Optimization of melatonin concentrations and storage time on qualitative properties of Badami pistachio using response surface methodology

Subject Areas : Food Science and Technology

Ali Asadian Ardakani ¹ , Abdolmajid Mirzaalian Dastjerdi ^{2 *} , Ahmad Shakerardekani ³ , Mansoureh Shamili ⁴

1 - Ph.D. Student, Department of Horticultural Sciences, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Hormozgan, Bandar Abbas, Iran.
2 - Associated Professor, Department of Horticultural Sciences, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Hormozgan, Bandar Abbas, Iran.
3 - Associated Professor, Pistachio Research Center, Horticultural Sciences Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Rafsanjan, Iran
4 - Associated Professor, Department of Horticultural Sciences, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Hormozgan, Bandar Abbas, Iran

Received: 2025-01-15 Accepted : 2025-04-13 Published : 2025-02-18

Keywords: Enzymatic Antioxidants, Melatonin, Pistachio, Response surface methodology,

Abstract :

Fresh pistachios are highly perishable. This study examined the effect of melatonin (0–0.6%) on fresh pistachios (Badami variety) using response surface methodology (RSM) with a central composite design (CCD), followed by storage at room temperature for 40 days. High coefficients of determination, significant p-values, and a non-significant lack of fit for the responses confirmed a good model fit. Results showed that melatonin treatment effectively reduced weight loss and preserved kernel hardness. Antioxidant activity increased with phenolic compound levels, and the interaction between melatonin and storage time had a synergistic effect on antioxidant activity. Although the decay rate increased during storage, melatonin treatment slowed the decay process. Melatonin also increased phenolic content and the activity of antioxidant enzymes (catalase, superoxide dismutase, and ascorbate peroxidase). While peroxide value and microbial contamination increased over time, the increase was less pronounced in treated pistachios (p < 0.05). The control group (melatonin: 0%, time 0–40 days) showed the highest decay, bacterial growth, and peroxide value, along with the lowest antioxidant levels. These findings support the role of melatonin in preserving pistachio quality. The optimal treatment was 0.5% melatonin for 22 days of storage, with a desirability index of 0.57. Model validation was confirmed, as experimental values did not significantly (p > 0.05) differ from predicted values.

Full-Text:



بهداشت مواد غذایی                                                                                                                                دوره 14، شماره 4، پیاپی 56، زمستان 1403، صفحات: 57-78

 

 

«مقاله پژوهشی»                                                                                  DOI: 10.71876/jfh.2025.1196626

 

بهینه­سازی غلظت ملاتونین و زمان نگهداری بر ویژگی­های کیفی پسته بادامی با استفاده از روش سطح پاسخ

تیمار پسته با ملاتونین

 

علی اسدیان‌اردکانی1، عبدالمجید میرزاعلیان‌دستجردی2*، احمد شاکراردکانی3، منصوره شمیلی2

 

1- دانشجوی دکترای تخصصی، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

2- دانشیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران

3- دانشیار، پژوهشکده پسته، موسسه تحقیقات علوم باغبانی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رفسنجان، ایران

*نویسنده مسئول مکاتبات: [e-mail]

(تاریخ دریافت: 26/10/1403 تاریخ پذیرش: 24/1/1404)

 

 

چکیده 

پسته تازه بسیار فساد­پذیر است و عمر ماندگاری محدودی دارد. در این تحقیق، پسته تازه رقم بادامی با استفاده از روش آماری سطح پاسخ در قالب طرح مرکب مرکزی تحت تیمار با ملاتونین (6/0-0 درصد) قرار گرفت و به مدت 40 روز در دمای محیط نگه‌داری شد. ضرایب تبیین بالا، ارزش p معنی­دار و عدم برازش غیرمعنی­دار برای پاسخ­های مورد بررسی نشان­دهنده برازش خوب مدل­ها بود. نتایج نشان داد که تیمار ملاتونین به‌طور مؤثری میزان افت وزنی را در پسته کاهش داد و سفتی مغز پسته را حفظ کرد. اگرچه میزان پوسیدگی میوه پسته با افزایش دوره انباری افزایش یافت ولی تیمار ملاتونین باعث کاهش این شاخص گردید. با افزایش ملاتونین، میزان  فنل کل مغز پسته افزایش یافت. افزايش فعالیت آنتي­اکسیداني وابسته به افزايش ترکیبات فنلي بود و اثر متقابل ملاتونین× زمان انباری اثر سینرژیستی بر میزان فعالیت آنتی­اکسیدان پسته داشت. تیمار ملاتونین فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدانی کاتاز، سوپراکسید دیسموتاز و آسکوربات پراکسیداز را افزایش داد. با افزایش دوره انبارمانی میزان پراکسید و آلودگی میکروبی پسته افزایش یافت، اگرچه این افزایش تحت تأثیر ملاتونین کمتر بود (p˂0.05). کمترین میزان آنتی‌اکسیدان­های آنزیمی و غیر آنزیمی و بیشترین پوسیدگی، رشد باکتری و عدد پراکسید در تیمار 13 یا شاهد (ملاتونین: زمان 0: 40) ثبت شد. این نتایج تأثیر تیمار ملاتونین را بر حفظ ویژگی­های کیفی و افزایش انبارمانی پسته تأیید کرد. نمونه بهینه با 5/0 درصد ملاتونین و 22 روز انبارمانی و میزان مطلوبیت 57/0 معرفی شد. ازآنجاکه مقادیر تجربی به مقادیر پیش‌بینی‌شده نزدیک بودند (p˃0.05)، اعتبارسنجی مدل مورد تأیید قرار گرفت.

 

واژه­های کلیدی: آنتی­اکسیدان­‌های آنزیمی، پسته بادامی، روش سطح پاسخ، ملاتونین

 

 

مقدمه

پسته (Pistacia vera L.) متعلق به خانواده Anacardiaceae است. ایالات‌متحده پیشروترین تولیدکننده پسته در جهان است که در سال 2020 تقریباً 47 درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داده است و پس از آن ترکیه (30 درصد) و ایران (19 درصد) قرار دارند. از معروف‌ترین انواع پسته در ایران می­توان به کله قوچی، اکبری، ممتاز، بادامی زرند، پسته سفید نوق، احمد آقایی، اوحدی، خنجری دامغان، شاه‌پسند دامغانی و پسته قزوینی اشاره کرد (Mandalari et al., 2022). 

پسته دارای چربی بالایی است که عمدتاً از اسیدهای چرب تک و چند غیراشباع و همچنین مقادیر کمتری اسیدهای چرب اشباع تشکیل‌شده است. پسته منبع مهمی از پروتئین، فیبر، مس، منگنز، تیامین، پتاسیم، فسفر، کروم، منیزیم، آهن، روی و سلنیوم ویتامین‌های ویتامین B6، E، K، ریبوفلاوین و فولات است. پروفایل مغذی پسته و ویژگی‌های زیست­فعال به کیفیت رژیم غذایی کمک می‌کند و می‌تواند خطر ابتلا به بیماری­های مرتبط با رژیم‌های غذایی را کاهش دهند (Mandalari et al., 2022).

بیشترین مصرف پسته به‌صورت خشک است. پسته تازه پس از برداشت، فسادپذیری بالا و ماندگاری کمی دارد و نمی­توان آن را برای مدت طولانی نگه‌داری کرد (Hashemi et al., 2018; Shakerardekani et al., 2021). پسته در مراحل قبل و بعد از برداشت در معرض آلودگی میکروبی و فساد شیمیایی است. مقادیر بالای روغن و اسیدهای چرب غیراشباع، پسته را مستعد اکسیداسیون می­کند. بررسی­های میکروبی نشان می­دهد که پسته بیشتر مورد تهاجم کپک­ها و سموم آفلاتوکسین قرار می­گیرد (Arjeh et al., 2021). لذا بررسی روش­های افزایش انبارمانی پسته تازه برای عرضه به بازار یکی از اهداف تولیدکنندگان این محصول است. استفاده از ترکیبات شیمیایی به دلیل اثرات مضر بر سلامت مورد استقبال مصرف­کنندگان قرار نمی­گیرد. بنابراین بسته­بندی مناسب و یا اعمال پوشش می­تواند یکی از راهکارهای حفظ کیفیت و افزایش بازارپسندی این محصول باشد (Rafieidolatabadi et al., 2020). 

ملاتونین (N-acetyl-5-methoxytriptamine) یک آمین بیوژنیک و یک ترکیب هتروسیکلیک ایندول مشتق شده از تریپتوفان است که در گیاهان، حیوانات و در پستانداران توسط غده صنوبری در هنگام تاریکی ترشح می‌شود (Salehi et al., 2019; Chuffa et al., 2021). ملاتونین دارای عملکردهای فیزیولوژیکی مختلفی ازجمله تنظیم خواب، ریتم شبانه‌روزی، خلق‌وخو، تعدیل­کننده سیستم ایمنی، اثرات محافظت­کننده عصبی، رشد استخوان، تنظیم هورمونی، سرکوب تومور، دفاع در برابر استرس اکسیداتیو و فعالیت ضدالتهابی است. همچنین ممکن است یک جایگزین درمانی برای مبارزه با عفونت­های باکتریایی، ویروسی و انگلی در نظر گرفته شود. ملاتونین سمی نیست و بی­خطر است. حتی در دوزهای شدید، عوارض جانبی خفیفی مانند سرگیجه، سردرد، حالت تهوع و خواب­آلودگی در تعداد کمی از افراد گزارش‌شده است (Meng et al., 2017; Salehi et al., 2019). ملاتونین علاوه بر این که به­عنوان جاروبگر رادیکال­های آزاد، آنتی­اکسیدان و عامل ضدتومور عمل می­کند، به‌طور موثر غشاهای سلولی را تثبیت می­کند، فعالیت آنزیم­ها را تعدیل می­کند و در عین حال عملکرد سلولی را بهبود می­بخشد. اگرچه ملاتونین کاربردهای زیادی دارد، اما به‌دلیل ویژگی‌های فارماکوکینتیک کمتر مطلوب آن، استفاده از آن در حال حاضر محدود است. استفاده از ملاتونین نانوفرمول شده نیز اخیراً به‌عنوان یک درمان بالقوه کووید-19 پیشنهاد شده است که در آن استرس اکسیداتیو نقش کلیدی دارد (Chuffa et al., 2021).

تحقیقات نشان می‌دهد ملاتونین در میوه‌ها با غلظت نانوگرم در گرم وجود دارد. نقش ملاتونین در تولید میوه و نگه‌داری آن پس از برداشت اثبات شده است. ملاتونین یک سیگنال بیولوژیکی همه‌کاره است که در تعدادی از فرآیندهای گیاهی از جمله جوانه‌زنی، نمو، گلدهی، فتوسنتز و دفاع نقش دارد. ملاتونین در پیری و رسیدن پس از برداشت نقش دارد. تاخیر پیری به توانایی آنتی­اکسیدانی ملاتونین نسبت داده شد. ملاتونین می­تواند از طریق کاهش غلظت آب اکسیژنه درون سلولی از پیری میوه جلوگیری کند، اما نحوه تأثیر ملاتونین بر رسیدن میوه و بیوسنتز اتیلن که مسئول رسیدن سریع میوه است پس از برداشت میوه نیاز به کاوش بیشتری دارد. ملاتونین برای افزایش عمر مفید میوه پس از برداشت و بهبود کیفیت میوه مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه مطالعات ملاتونین در گیاهان را جالب می­سازد نقش ملاتونين در بهبود پاسخ­هاي گياه به تنش­هايي چون خشكي، شوری، سرما، حمله پاتوژن­ها و محافظت در برابر علفکش­ها و نقش اکسیداتیو آن است (Wang et al., 2020). شواهد نشان می­دهد که ملاتونین یک فاکتور چند عملکردی در گیاهان است و نقش مهمی در ذخیره­سازی پس از برداشت دارد. ملاتونین می­تواند به رسیدن برخی از میوه­ها و همچنین بهبود کیفیت میوه کمک کند. ملاتونین مقاومت گیاه را در برابر پاتوژن­های باکتریایی و قارچی در برگ یا ریشه تنظیم می­کند. بنابراین، به‌عنوان یک چشم‌انداز عالی برای افزایش عمر پس از برداشت میوه و سبزیجات در نظر گرفته می­شود (Lin et al., 2019). 

با توجه به ارزش بالای اقتصادی و غذایی، همچنین تقاضای زیاد برای تازه­خوری پسته، اجرای تحقیقاتی در جهت افزایش انبارمانی و کیفیت پسته تازه ضرورت دارد. لذا در این تحقیق سعی شد تا عمر ماندگاری پسته بادامی با استفاده از ملاتونین افزایش داده شود و پارامترهای موثر بر کیفیت پسته بهینه­سازی گردد.

 

مواد و روش­ها

-طراحی آزمایش

پسته­های تازه رقم بادامی در زمان بلوغ از یک باغ تجاری واقع در شهرستان اردکان در شهریور 1401 برداشت و بلافاصله به آزمایشگاه علوم باغبانی دانشگاه هرمزگان منتقل ­شدند. ابتدا پسته‎­هاي سالم و یکنواخت انتخاب شدند و پس از اعمال تیمار به‌روش غوطه‌وری ملاتونین در غلظت‌های مختلف، در نهایت میوه‌ها در دمای محیط خشک شدند و در ظروف یکبار قرار گرفته و به سردخانه با دمای 1±3 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5±85 درصد منتقل شدند.

تیماردهی پسته براساس تیمارهای تعریف شده از نرم افزار مینی­تب (نسخه 22) و با روش سطح پاسخ (Response Surface Methodology; RSM) و طرح مرکب مرکزی (Central Composite Design; CCD) انجام شد. دو پارامتر ملاتونین (8/0-0%) و زمان نگه‌داری (40- 0 روز) به‌عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شد. 13 نمونه طبق طراحی با نرم افزار تولید شد (جدول 1).

آزمون­های پسته

- کاهش وزن 

پسته‎هاي تازه در ابتدا و انتهاي مدت زمان مشخص انبارمانی وزن شدند و با استفاده از رابطه (1)، شاخص درصد کاهش وزن ‎ اندازه‎‌گیری شد (Hashemi et al., 2018; Shakerardekani et al., 2021; Zibaei‑Rad et al., 2024):

= درصد کاهش وزن ×100(1)

- سفتی مغز

برای تعیین سفتی مغز پسته‌ تازه از دستگاه پنترومتر (Turoni, 53205, Italy) مجهز به پروب مسطح با قطر 8/7  میلي­متر استفاده شد (Shakerardekani et al., 2021).

- پوسیدگی

شاخص پوسیدگی در سطح پسته تازه (پوسته) به‌صورت بصری در طول نگه‌داری با استفاده از شدت علائم مرتبط با فساد باکتریایی و قارچی با استفاده از رابطه (2) گزارش شد (Afrashteh et al., 2023; Taghipour et al., 2024).

پوسیدگی =  ×100                                                (2)

- فنل کل مغز پسته

ترکیبات فنلي پسته با استفاده از روش رنگ سنجي فولین­سیو کالتیو تعیین گرديد. برای تهیه عصاره، 5/0 گرم از بافت گیاهي در 3 میلي­لیتر محلول متانول 85%  سايیده شد و به‌مدت 15 دقیقه در سانتريفیوژ با دور 10000 دور در دقیقه قرار داده شد. 25/0 میلي­لیتر از فاز رویی، 5/11 میلي­لیتر آب مقطر و  25/0 میلي­لیتر معرف فولین 10% با  75/0 میلي­لیتر کربنات سديم 2% مخلوط شدند. محلول به‌مدت 2 ساعت در تاريکي روي شیکر قرار گرفت. سپس جذب نمونه­ها در طول موج 760 نانومتر قرائت شد (Hashemi et al., 2021a; Zibaei‑Rad et al., 2024).

- فعالیت آنتی­اکسیدانی

فعالیت آنتی‎اکسیدانی نمونه‎ها با استفاده از مهار رادیکال DPPH (2,2-Diphenyl-1-picrylhydrazyl) تعیین شد. پس از آماده­سازی عصاره گیاهی، 1/0 میلی‎لیتر از فاز رویی با 5/1 میلی‎لیتر محلول متانولی DPPH (1/0 میلی‌مولار) ترکیب و محلول به‌شدت همزده شد. نمونه‎ها در تاریکی به‎مدت 30 دقیقه قرار گرفتند. سپس جذب آنها در طول موج 515 نانومتر قرائت شد. درصد مهار رادیکال با استفاده از رابطه (3) محاسبه شد (Hashemi et al., 2021b):

= درصد مهار رادیکال ×100        (3)

- فعالیت آنزیمی

برای سنجش کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز، پالپ میوه با وزن 2 تا 3 گرم در 10 میلی­لیتر بافر فسفات 25 میلی­مولار (8/7= pH) و 8/0 گرم اتیلن دی­آمین­تتراستیک اسید همگن شد. سپس در 12000 دور به‌مدت 20 دقیقه در دمای 4 درجه سلسیوس سانتریفیوژ شد. برای تعیین کاتالاز، مخلوط واکنش شامل 2 میلی‌لیتر بافر فسفات سدیم (50 میلی‌مولار، 7= pH)، 5/0 میلی‌لیتر آب اکسیژنه (40 میلی‌مولار) و 5/0 میلی‌لیتر عصاره آنزیمی بود. تجزیه آب اکسیژنه با کاهش جذب در 240 نانومتر و 25 درجه سلسیوس اندازه‌گیری شد (Molamohammadi et al., 2020).

برای تعیین سوپراکسید دیسموتاز، مخلوط واکنش (3 میلی‌لیتر) حاوی 50 میلی‌مولار بافر فسفات سدیم (8/7= pH)، متیونین، 75 میلی‌مولار نیتروبلو تترازولیوم، اتیلن دی­آمین­تتراستیک اسید، ریبوفلاوین و 1/0 میلی‌لیتر عصاره آنزیم بود. جذب در طول موج 560 نانومتر و دمای 25 درجه سلسیوس تعیین شد. حجم آنزیم مربوط به مهار 50 درصدی کاهش نیتروبلو تترازولیوم به‌عنوان واحد آنزیمی در نظر گرفته شد (Molamohammadi et al., 2020).

براي سنجش فعاليت آنزيم آسكوربات پراكسيداز، 2 ميلي­ليتر بافر فسفات 5/0 مولار، 2/0 ميلي­ليتر آب اكسيژنه (3/0 درصد) و 2/0 میلی­لیتر آسكوربات 50 ميكرومولار در حمام يخ مخلوط و بلافاصله 1/0 ميلي­ليتر عصاره آنزيمي به آن افزوده شد. جذب در طول موج 265 نانومتر خوانده شد و فعاليت آنزيمي بر حسب تغييرات جذب در دقيقه به ازاي هر گرم وزن تر پسته محاسبه شد (Molamohammadi et al., 2020).

- عدد پراکسيد

براي استخراج روغن پسته، پودر مغز خشک شده پسته با ان­هگزان مخلوط و بعد از 24 ساعت از صافي عبور داده شد. 5 گرم روغن استخراج شده با 25 ميلي‎ليتر مخلوط اسيد استيک و کلروفرم به نسبت 3 به 2 مخلوط و بعد از 5 دقيقه 1 ميلي‎ليتر محلول يدور پتاسيم اشباع به آن اضافه گرديد. مخلوط به‌مدت 1 دقيقه در جاي تاريک قرار داده شد. سپس، 25 ميلي‎ليتر آب مقطر و چند قطره معرف نشاسته 1% به آن اضافه شد و تيتراسيون با محلول تيوسولفات سديم 1/0 نرمال تا ازبين رفتن رنگ آبي محلول ادامه یافت. عدد پراکسيد از رابطه (4) محاسبه شد (Zibaei‑Rad et al., 2024; Hashemi et al., 2021a):

        (4)          ميلي ليتر مصرفي تيوسولفات سديم × نرماليته تيوسولفات سديم×1000=عدد پراکسید

- شمارش میکروبی 

از محیط کشت پلیت­کانت­آگار (Plate Count Agar, Merck, Germany) و گرمخانه­گذاری در دمای 30 درجه ‎سلسیوس به‌مدت 48 ساعت برای تعیین تعداد باکتری‌های مزوفیل هوازی استفاده شد (Shakerardekani et al., 2021; Hashemi et al., 2021b).

- تجزیه و تحلیل آماری

از نرم‌افزار مینی­تب (نسخه 22) و روش آماری سطح پاسخ در قالب طرح مرکب مرکزی با دو متغیر مستقل ملاتونین (6/0-0%) و زمان نگه‌داری (40 روز) جهت بررسی تاثیر شرایط فرآیند بر پسته و بهینه سازی فرآیند استفاده شد. در مجموع 13 تیمار با شش تکرار در نقطه مرکزی به‌منظور تعیین خطای خالص و تکرارپذیری همه داده­ها به‌دست آمد. رابطه (5) برای برازش پاسخ­های اندازه­گیری شده (yi) استفاده شد:

yi = β0 + βix1 + βijxixj + βiixi2 + ei                                                        (5)

                                  

yi پاسخ است، β0، βi، βij ضرایب رگرسیون، و xij پارامتر مستقل است. کفایت و کیفیت برازش معادلات ارزیابی شده برای متغیرهای وابسته با استفاده از تحلیل واریانس (ANOVA) و آزمون دانکن در سطح معناداری 05/0 مورد آزمایش قرار گرفت. بر اساس نتایج و جداول آنالیز واریانس، تعیین نمونه بهینه انجام شد. برای به‌دست آوردن نقطه بهینه، اهداف مورد نظر برای هر متغیر و پاسخ انتخاب شد. همه متغیرهای مستقل در محدوده نگه داشته شدند در حالی که پاسخ‌ها با توجه به ویژگی‌ها و کاربردهای مورد نظر به حداقل، حداکثر و در محدوده تنظیم شدند.

 

یافته­ها

- برازش مدل با روش سطح پاسخ (RSM)

مقادیر واقعی پاسخ­های پسته در جدول (1)گزارش شده است. در جدول (2) پارامترهای مختلفی شامل ضریب تبیین (R2)، ضریب تبیین تعدیل­شده (Adj-R2)، عدم برازش (Lack of fit)، F value و p value برای ارزیابی کفایت مدل استفاده شد. 05/0p≤ نشان می‌دهد که مدل برازش شده معنی‌دار است. عدم برازش غیرمعنی‌دار نشان می‌دهد مدل‌ها به­طور رضایت‌بخشی به داده‌های تجربی برازش می‌کنند و می‌توان از آنها برای اهداف پیش‌بینی استفاده کرد.

ضریب تبیین که با R2 نشان داده می­شود، به‌عنوان نسبت واریانس و تغییرات توضیح داده­شده به تغییرات کل پاسخ­ها تعریف می­شود و اندازه­گیری درجه تناسب است که توسط مدل رگرسیون توضیح داده شده است و کیفیت برازش را تعیین می­کند.  R2می­تواند از 0 تا 100 درصد متغیر باشد. برای یک برازش خوب مدل، R2 نباید کمتر از 80 درصد باشد. مدل‌های با مقادیر R2 بیشتر از 80/0 می‌توانند بیش از 80 درصد از تغییرپذیری پاسخ‌ها را تشکیل دهند. هنگامی‌که R2 به 100 درصد نزدیک می­شود، نشان­دهنده مناسب بودن برازش مدل تجربی با داده­های واقعی است. به­عبارت دیگر، مدل رگرسیون متغیرهای پاسخ را به اندازه کافی پیش­بینی و تغییرپذیری در متغیرهای پاسخ را به اندازه کافی توضیح می­دهد. مقدار کمتر R2 نشان‌دهنده نامناسب بودن مدل برای توضیح رابطه بین متغیرها است. یک مدل پیش‌بینی‌کننده خوب باید 80/0≤  R2و p<0.05 داشته باشد (Terefe et al., 2022).

برای گسترش مدل‌های سطح پاسخ، همه اصطلاحات غیرمعنادار (05/0p>) حذف شدند و  معادلات رگرسیون نهایی برای توضیح اثر ملاتونین بر متغیرهای پاسخ بر اساس ANOVA توسعه یافتند (معادلات 5 تا 14). ضرایب تک فاکتوری (X1 و X2) اثر مستقل یک متغیر خاص را نشان می‌دهند، درحالی‌که ضرایب دارای دو فاکتور (X1X2) و ضرایب با شرایط مرتبه دوم (X12 و X22) به‌ترتیب نشان­دهنده اثر متقابل بین دو فاکتور و اثرات درجه دوم است. علامت مثبت در مقابل عبارت رگرسیون نشاندهنده رابطه سینرژیستی است، در حالی که علامت منفی نشان­دهنده یک رابطه آنتاگونیستی است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول (1)- مقادیر متغیرهای مستقل و وابسته پسته تیمار شده با ملاتونین

ملاتونین (%)	زمان (روز)	افت وزنی (%)	سفتی (کیلوگرم نیرو)	پوسیدگی (%)	فنل کل (میلی­گرم بر صد گرم)	آنتی­اکسیدان (%)	کاتالاز ( میلی­گرم بر دقیقه)	سوپراکسیددیسموتاز (میلی­گرم بر دقیقه)	آسكوربات پراكسيداز (میلی­گرم بر دقیقه)	عدد پراکسید (میلی­اکی والان بر کیلوگرم)	شمارش میکروبی (log CFU/g)
5/0	0	76/0	4/3	5	48	35	24/0	1/4	33/0	2/0	1
0	20	65/0	2	9	32	30	3/0	3/4	46/0	5/0	4
25/0	20	72/0	56/2	7	38	32	32/0	4/4	5/0	32/0	2
5/0	40	68/0	41/2	12	33	28	25/0	1/4	7/0	41/0	6
25/0	20	66/0	66/2	8	38	32	35/0	5/4	57/0	34/0	3
25/0	20	67/0	66/2	8	42	31	34/0	4/4	6/0	33/0	4
0	0	77/0	2/3	1	47	33	45/0	8/5	32/0	28/0	1
60/0	20	66/0	41/2	7	38	30	42/0	9/4	49/0	3/0	3
25/0	20	65/0	66/2	11	45	25	31/0	3/4	47/0	33/0	3
25/0	40	59/0	4/2	6	46	20	29/0	2/4	55/0	58/0	7
25/0	0	78/0	3/3	1	38	33	39/0	1/5	34/0	18/0	4
25/0	20	65/0	7/2	7	44	30	25/0	¼	6/0	34/0	4
0	40	61/0	05/2	14	27	20	19/0	5/3	4/0	66/0	9

 

جدول (2)- تجزیه و تحلیل واریانس (ANOVA) برای تعیین برازش مدل، ضریب رگرسیون (β) مدل‌های چند جمله‌ای مرتبه دوم پیش‌بینی‌شده برای پاسخ‌های پسته

فاکتور

ضریب رگرسیون (β)

افت وزنی

سفتی

پوسیدگی

فنل کل

آنتی­اکسیدان

کاتالاز

سوپراکسید دیسموتاز

آسكوربات پراكسيداز

پراکسید

شمارش میکروبی

Intercept

7618/0

970/2

09/2

90/40

5485/0

4320/0

553/5

3838/0

27839/0

2/2

خطی

X1

053/0-

707/1*

89/1

8/27

068/0-

306/0-

97/2-

223/0

**        4034/0-

09/0

X2

**        00580/0-

03937/0-**

*423/0

247/0-

**        00406/0-

00560/0-

*        0603/0-

*00676/0

**007011/0

*0365/0

متقابل

X1X2

00400/0

0080/0

300/0-

250/0

00450/0

01350/0

*        1150/0

*01450/0

**        008500/0-

150/0-

درجه دوم

X12

020/0

*59/2-

4/7

2/50-

114/0

092/0

08/1

674/0-

**5340/0

40/1

X22

000041/0

*        000401/0

00447/0-

00091/0

000020/0

000007/0-

000231/0

*        000143/0-

**        000058/0

00272/0

R2

85/0

90/0

73/0

36/0

89/0

56/0

78/0

83/0

99/0

79/0

Adj. R2

75/0

83/0

55/0

00/0

82/0

25/0

63/0

71/0

99/0

65/0

F-value

22/8

12/13

95/3

80/0

47/12

82/1

11/5

09/7

82/502

47/5

P-value

*008/0

*002/0

*051/0

ns        581/0

*002/0

ns 228/0

*        027/0

*012/0

**000/0

*023/0

عدم برازش مدل

ns        10/1

ns 35/25

ns  19/4

ns  29/8

ns 66/25

ns13/5

ns        60/10

ns        20/1

ns        74/1

ns 77/4

* تفاوت معنی­دار در سطح 5 درصد (p <0.05)، ** تفاوت معنی­دار در سطح 1/0 درصد (p <0.001)، ns:: تفاوت غیر معنی دار

 

- کاهش وزن 

جدول (1) کاهش وزن پسته را نشان می­دهد. مقادیر کاهش وزن پسته از 59/0 تا 77/0 درصد متغیر بود. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که مدل دارای R2 بالا (85/0) بود. R2 بالا نشان­دهنده تعامل بین پارامترهای انتخاب شده بود. بنابراین دقت و پایایی خوبی برای آزمایش وجود دارد. مدل برازش شده برای این پاسخ معنی­دار (p<0.05) و عدم برازش غیرمعنی­دار است. این پاسخ به‌صورت خطی، متقابل و درجه دوم تحت‌تاثیر متغیرهای مستقل قرار گرفت (جدول 2). مدل درجه دوم توسعه­یافته به شکل کدگذاری شده متغیرهای فرآیند به شرح زیر است (رابطه 5): 

Loss weight (%): y = 0.7618 - 0.053 X1 - 0.00580 X2 + 0.00400 X1X2 + 0.020 X12 + 0.000041 X22  (5)

معادله رگرسیون نشان می­دهد ملاتونین تاثیر خطی منفی غیرمعنی­دار و زمان نگه‌داری تأثیر خطی منفی معنی‌دار (p<0.001) بر کاهش وزن پسته دارد. بنابراین افت وزنی پسته تحت تاثیر ملاتونین و با گذشت زمان نگه‌داری کاهش می‌یابد (نمودار 1). ضرایب مدل پیشنهادی نشان می­دهد که این پاسخ به‌ترتیب ملاتونین> زمان نگه‌داری، تحت تأثیر قرار گرفت. به عبارت دیگر، ضریب بالای X1 نشان می­دهد که سهم ملاتونین در مهار کاهش وزن در مقایسه با زمان انبارمانی بیشتر است. ضرایب مثبت از اثرات مقابل X1X2 نشان می دهد که اثرات مقابل آنها مسئول افزایش افت وزنی پسته است. ضریب مثبت برای اثرات درجه دوم تاثیر قوی متغیرهای مستقل را بر این پاسخ نشان­ می­دهد.

 

 

 

 

 

 

نمودار (1)- نمودار سطح پاسخ اثرات متغیرهای فرآیند بر میزان کاهش وزن پسته

 

 

- سفتی 

مقادیر میانگین سفتی مغز پسته از 2 تا 4/3 کیلوگرم نیرو متغیر بود (جدول 1). مدل­های پیش­بینی برای کفایت و برازش با استفاده از آنالیز واریانس  مورد آزمایش قرار گرفتند. R2 مدل برای سفتی پسته 90/0 بود که نشان می‌دهد مدل توانسته است بیش از 90% از کل تغییرات در دامنه مقادیر مورد مطالعه را توضیح دهد. مدل برازش شده برای این پاسخ معنی­دار (p<0.05) و عدم برازش آن غیرمعنی­دار بود. با توجه به 80/0≤  R2و سطح معنی‌داری 05/0˂ pمی­توان گفت یک مدل پیش‌بینی‌کننده خوب است و می­توان از آن برای اهداف پیش­بینی استفاده کرد (جدول 2).

روابط بین ملاتونین و زمان نگه‌داری توسط رابطه (6) نشان داده شد.

 

Hardness (kg F): y = 2.970 + 1.707 X1 - 0.03937 X2 + 0.0080 X1X2 - 2.59 X12 + 0.000401 X22

(6)

تجزیه و تحلیل رگرسیون، ضرایب خطی مثبت معنی­دار (p<0.05) را برای ملاتونین و ضرایب خطی منفی معنی‌دار (p<0.001) را برای زمان نگه‌داری نشان داد. مدل پیشنهادی و نمودارهای سطح پاسخ (نمودار 2) نشان می‌دهد سفتی با افزایش ملاتونین افزایش و با گذشت زمان کاهش می‌یابد. همچنین اثر متقابل متغیرها غیرمعنی­دار و اثرات درجه دوم آنها در p<0.05 معنی­دار می­باشد. ضرایب مثبت اثرات متقابل X1X2  نشان داد که اثر متقابل آنها باعث افزایش سختی پسته می‌شود. ضریب مثبت X22 تاثیر قوی زمان نگه‌داری را بر پاسخ سفتی نشان­ می­دهد.

 

 

 

 

 

 

نمودار (2)-  نمودار سطح پاسخ اثرات متغیرهای فرآیند بر میزان سفتی پسته

 

 

- پوسیدگی 

در این تحقیق، میزان پوسیدگی پسته از 1 تا 14 درصد متغیر بود (جدول 1). نتایج آنوا نشان داد که ضریب R2 مدل 73/0، مدل برازش شده معنی­دار (p<0.05) و عدم برازش غیرمعنی­دار بود. اثر خطی زمان نگه‌داری بر میزان پوسیدگی پسته معنی­دار بود (p<0.05) (جدول 2).

براساس مدل پیشنهادی (رابطه 7) و نمودار سطح پاسخ (نمودار 3)، پوسیدگی پسته با زمان انبارمانی افزایش یافت. اثرات متقابل ملاتونین و زمان نگه‌داری موجب کاهش پوسیدگی پسته شد. ضریب مثبت برای اثرات درجه دوم X12 تاثیر قوی ملاتونین را بر پوسیدگی پسته نشان­ می­دهد. 

 

Decay (%): y = 2.09 + 1.89 X1 + 0.423 X2 - 0.300 X1X2 + 7.4 X12 - 0.00447 X22        

(7)

 

 

نمودار (3)- نمودار سطح پاسخ اثرات متغیرهای فرآیند بر میزان پوسیدگی پسته

 

 

 

 

 

 

 

- فنل کل مغز پسته

مقادیر فنل مغز پسته 48-27 میلی­گرم بر صد گرم می‌باشد (جدول 1). طبق جدول (2)، مقادیر R2 برای این پاسخ 36/0، مدل برازش­شده و عدم برازش مدل غیرمعنی­دار بود.

در مدل رگرسیون برازش شده (رابطه 8) مشاهده شد که ملاتونین اثر خطی مثبت و زمان نگه‌داری اثر خطی منفی بر میزان فنل دارند. بنابراین فنل پسته با افزایش ملاتونین افزایش و در طی زمان انبارمانی کاهش یافت. ضریب مثبت X22 تاثیر قوی زمان نگه‌داری را بر فنل مغز نشان می­دهد. اثرات متقابل ملاتونین و زمان نگه‌داری بر مغز اثر سینرژیست داشتند (نمودار 4).

 

Kernel phenol (mg/100g): y = 40.90 + 27.8 X1 - 0.247 X2 + 0.250 X1X2 - 50.2 X12 + 0.00091 X22

(8)

 

 

نمودار (4)-  نمودار سطح پاسخ اثرات متغیرهای فرآیند بر میزان فنل مغز پسته

 

 

- آنتی­اکسیدان مغز پسته

مقادیر آنتی­اکسیدان­های مغز پسته 35-20 درصد گزارش شد (جدول 1). در مدل برازش شده، مقادیر R2 برابر با 82/0 بود که نشان­دهنده برازش خوب مدل برای پاسخ­ها است. مدل برازش شده معنی­دار (p<0.05) و عدم برازش آنها غیرمعنی­دار بود. اثرات خطی زمان نگه‌داری معنی­دار (p<0.001) ولی اثرات خطی ملاتونین و اثرات متقابل و درجه دوم غیرمعنی­دار بود (جدول 2).

بر طبق معادله رگرسیون (رابطه 9)، اثر درجه دوم ملاتونین مثبت و اثر درجه دوم زمان نگه‌داری منفی بود. زمان انبارمانی باعث کاهش میزان آنتی­اکسیدان پسته گردید ولی اثر متقابل ملاتونین×زمان نگه‌داری اثر سینرژیست بر میزان آنتی­اکسیدان مغز پسته داشت (نمودار 5).

 

 

Kernel antioxidant (%): y = 33.67 - 2.5 X1 - 0.159 X2 + 0.300 X1X2 + 3.0 X12 - 0.00391 X22        (9)

 

نمودار (5)- نمودار سطح پاسخ اثرات متغیرهای فرآیند بر میزان آنتی­اکسیدان پسته

 

- فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدانی

در این تحقیق، آنزیم کاتالاز از 19/0 تا 45/0 میلی­گرم بر دقیقه، آنزیم سوپراکسید دیسموتاز از 5/3 تا 8/5 میلی­گرم بر دقیقه و آنزیم آسکوربات پراکسیداز پسته از 33/0 تا 6/0 میلی­گرم بر دقیقه متغیر بود (جدول 1).

ضریب تبیین مدل به­ترتیب 56/0، 78/0 و 83/0 بود که نشان­ داد دقت و پایایی خوبی برای آزمایش سوپراکسید دیسموتاز و آسکوربات پراکسیداز وجود دارد. مدل برازش شده مربوط به پاسخ­ پراکسیداز (p<0.001) و سوپراکسید دیسموتاز (p<0.05) و آسکوربات پراکسیداز (p<0.05) معنی­دار و عدم برازش آنها غیر­معنی­دار است. مدل برازش شده مربوط به پاسخ­ کاتالاز و عدم برازش آن غیر­معنی­دار بود. ضرایب خطی منفی معنی‌دار (p<0.05) برای زمان نگه‌داری و ضرایب خطی منفی غیرمعنی‌دار برای ملاتونین برای آنزیم سوپراکسید دیسموتاز نشان داده شد. اثر متقابل متغیرهای مستقل نیز معنی­دار (p<0.05) ولی اثرات درجه دوم آنها غیرمعنی­دار است. اثرات خطی و درجه دوم زمان نگه‌داری در p<0.05 و اثرات متقابل در p<0.05 بر آسکوربات پراکسیداز معنی­دار است ولی اثرات خطی و درجه دوم ملاتونین غیرمعنی­دار است (جدول 2).

بر اساس مدل­های پیشنهادی (رابطه 10- 12)، مشهود است که زمان نگه‌داری دارای ضریب خطی منفی بر تمامی آنزیم­ها به جز آسکوربات پراکسیداز است. ملاتونین دارای ضریب خطی مثبت بر آسکوربات پراکسیداز است. ضریب مثبت اثرات متقابل X1X2 نشاندهنده اثرات سینرژیستی آنها در افزایش آنزیم­ها است (نمودار 6). ضریب مثبت برای X12 تاثیر قوی ملاتونین را بر آنزیم کاتالاز و ضریب مثبت برای X12 و X22 تاثیر قوی ملاتونین و زمان نگه‌داری را بر آنزیم سوپراکسید دیسموتاز نشان­ می­دهد.

 

CAT (mg/min): y = 0.4320 - 0.306 X1 - 0.00560 X2 + 0.01350 X1X2 + 0.092 X12 - 0.000007 X22         (10)

SOD (mg/min): y = 5.553 - 2.97 X1 - 0.0603 X2 + 0.1150 X1X2 + 1.08 X12 + 0.000231 X22         (11)

APX (mg/min): y = 0.3838 + 0.223 X1 + 0.00676 X2 + 0.01450 X1X2 - 0.674 X12 - 0.000143 X22      (12)

نمودار (6)- نمودار سطح پاسخ اثرات متغیرهای فرآیند بر فعالیت آنزیم­های آنتی اکسیدانی پسته

 

 

- عدد پراکسيد

نتایج این تحقیق نشان داد عدد پراکسید پسته از 18/0 تا 66/0 میلی­اکی­والان بر کیلوگرم متغیر بود (جدول 1). ضریب تبیین مدل بسیار بالا (99/0) بود که نشان­دهنده دقت و پایایی خوب مدل است. مدل برازش شده برای این پاسخ معنی­دار (p<0.05) و عدم برازش آن غیرمعنی­دار است. این پاسخ به‌صورت خطی، متقابل و درجه دوم تحت‌تاثیر ملاتونین و زمان نگه‌داری  قرار گرفت (p<0.001) (جدول 2).

براساس مدل پیشنهادی (رابطه 13)، ملاتونین تأثیر منفی و زمان نگه‌داری تاثیر مثبت بر عدد پراکسید داشت. بنابراین ملاتونین، عدد پراکسید را در پسته کاهش می‌دهد. ضریب مثبت برای اثرات درجه دوم تاثیر قوی متغیرهای مستقل را بر عدد پراکسید نشان­ می­دهد. ضرایب منفی از اثرات مقابل آنها نشان می دهد که اثرات مقابل آنها مسئول کاهش عدد پراکسید پسته است (نمودار 7).

 

 

PV (meq O2/kg): y = 0.27839 - 0.4034 X1 + 0.007011 X2 - 0.008500 X1X2 + 0.5340 X12 + 0.000058 X22

(13)

 

نمودار (7)-  نمودار سطح پاسخ اثرات متغیرهای فرآیند بر عدد پراکسید پسته

 

- شمارش كلي باكتری­‎ها

در این تحقیق، بار میکروبی کلی پسته تحت تیمار ملاتونین از 1 تا 9 log CFU/g متغیر بود (جدول 1). نتایج آنالیز واریانس نشان داد که R2 مدل 79/0، مدل برازش شده معنی­دار (p<0.05) و عدم برازش غیر معنی­دار بود. اثر خطی زمان نگه‌داری بر تعداد باکتری معنی­دار بود (p<0.05) (جدول 2).

بر اساس مدل پیشنهادی (رابطه 14) و نمودارهای سطح پاسخ (نمودار 8)، آلودگی باکتریایی در پسته با گذشت زمان نگه‌داری افزایش یافت. ضریب مثبت برای اثرات درجه دوم X12 تاثیر قوی ملاتونین را بر آلودگی باکتریایی در پسته نشان­ می­دهد. اثرات مقابل X1X2 شمارش باکتری را در پسته کاهش داد.

 

 

Bacteria (log CFU/g): y = 2.02 + 0.09 X1 + 0.0365 X2 - 0.150 X1X2 + 1.40 X12 + 0.00272 X22         (14)

 

 

 

نمودار (8)- نمودار سطح پاسخ اثرات متغیرهای فرآیند بر شمارش میکروبی پسته

 

 

 

- بهینه­سازی و اعتبارسنجی مدل

روش تابع مطلوبیت (Desirability Function Method) در RSM برای تعیین ترکیبی از متغیرها برای بهینه­سازی پاسخ‌های متعدد و ارائه مطلوب­ترین پاسخ­ها استفاده می­شود. براساس حداکثر فنل، آنتی­اکسیدان­های آنزیمی و غیرآنزیمی و حداقل افت وزنی، عدد پراکسید، رشد باکتری و همچنین براساس سختی مغز پسته در محدوده، نمونه بهینه با میزان مطلوبیت 57/0 برای پسته معرفی شد. آزمون‌های انطباق با همان شرایط تجربی برای بررسی صحت همبستگی‌های مدل ریاضی انجام شد. نقطه بهینه پسته با 5/0 درصد ملاتونین و 22 روز انبارمانی جهت رسیدن به ویژگی‌های کیفی مورد نظر پیشنهاد گردید.

نتایج به­دست­آمده در دو بخش پیش­بینی و آزمایشگاهی جهت اعتبارسنجی مدل مورد آنالیز قرار گرفت آزمایش‌های انجام‌شده نشان داد که مقادیر تجربی به‌طور منطقی به مقادیر پیش‌بینی‌شده نزدیک بودند و تفاوت معنی­داری با یکدیگر ندارند (05/0p˃). بنابراین اعتبارسنجی مدل مورد تایید قرار گرفت (جدول 3).

 

 

جدول (3)- مقادير واقعي و پيش بيني شده فاکتورهاي هدف جهت اعتبارسنجی مدل

مقادیر	افت وزنی (%)	سفتی (کیلوگرم نیرو)	پوسیدگی (%)	فنل کل (میلی­گرم بر صد گرم)	آنتی­اکسیدان (%)	کاتالاز (میلی­گرم بر دقیقه )	سوپراکسیددیسموتاز (میلی­گرم بر دقیقه )	آسكوربات پراكسيداز (میلی­گرم بر دقیقه )	عدد پراکسید (میلی­اکی والان بر کیلوگرم)	شمارش میکروبی (لگاریتم واهد تشکیل­دهنده کلونی بر گرم)
واقعی	72/0	08/3	45/4	96/43	80/32	35/0	74/4	43/0	23/0	17/2
پیش­بینی	71/0	08/3	15/4	05/43	20/32	32/0	15/4	42/0	20/0	61/2

 

 

بحث و نتیجه­گیری

کاهش وزن یکی از مهم‌ترین تغییراتی است که در میوه­ها و سبزی­ها پس از برداشت و در طی فرآوری و نگه‌داری رخ می­دهد و با کاهش کیفیت و ضررهای اقتصادی همراه است (Rezaiyan Attar et al., 2023; Moosapoor et al., 2021). مکانیسم کاهش وزن محصولات تازه، ناشي از تفاوت­هاي فشار بخار در مکان­هاي مختلف است که مي­تواند با واکنش­هاي متابولیکي منجر به نرم­شدن گوشت، رسیدن میوه­ها و پیري شود. روند تنفس نیز باعث کاهش وزن میوه مي‌شود (Moosapoor et al., 2021; Rezaiyan Attar et al., 2023; Taghipour et al., 2024).

هر گونه عاملی که به­عنوان یک پوشش و سدکننده اعمال گردد سبب تاخیر در کاهش وزن نمونه­ها می­گردد. پوشش­های خوراکی به­عنوان یک سد نیمه‌نفوذپذیر در برابر رطوبت، اکسیژن و دی­اکسیدکربن، شدت تنفس و اتلاف آب را کاهش می­دهند (Rezaiyan Attar et al., 2023). 

ملاتونین در گیاهان باعث افزایش عملکرد محصول، افزایش وزن و تغییر ترکیب میوه می­شود (Wang et al., 2020). ملاتونین در تحقیقات بسیاری برای افزایش عمر مفید میوه پس از برداشت و بهبود کیفیت میوه مورد بررسی قرار گرفته است. به‌عنوان مثال، کاهش وزن هلو (Gao et al., 2016)، توت فرنگی (Liu et al., 2018) و گیلاس شیرین (Wang et al., 2019a) پس از تیمار با ملاتونین در طول ذخیره سازی به‌تعویق افتاد ولی در نمونه­های تیمارنشده میزان کاهش وزن افزایش یافت.

بافت میوه­جات و سبزیجات از خصوصیات مهم کیفی آن­ها شناخته می­شود. سفتي بافت مغز پسته پارامتر مهمي است که لازم است در طول دوره انباري کنترل شود (Shakerardekani et al., 2021; Taghipour et al., 2024).

کاهش سفتي در طول دوره انباري، يکي از فاکتورهاي اصلي کاهش کیفیت محصولات تازه است. نرمی بافت در نتیجه فعالیت آنزیم­هاي هیدرولیزکننده دیواره سلولی نظیر پلی­گالاکتوروناز، پکتین متیل­استراز و بتاگلوکوزیداز و یا از بین رفتن فیبرها اتفاق می­افتد. علاوه بر اين، افزايش اکسیداسیون در طول دوره انباري و واکنش محصولات اکسیداسیون با ويتامین­ها، اسیدهاي آمینه و پروتئین­ها، می­تواند سفتي نامطلوبي ايجاد کنند. بنابراين تغییر در سفتي نمونه‌هاي پسته طي دوره انباري ممکن است با ازدست­دادن آب و واکنش­هاي اکسیداسیون رابطه داشته باشد (Moosapoor et al., 2021; Shakerardekani et al., 2021).

ملاتونین با کنترل میزان از دستدهي آب و کاهش واکنش­هاي اکسیداسیون در حفظ سفتي مغز مؤثر است. در توافق با نتایج این تحقیق، ملاتونین کاهش سختی کیوی (Wang et al., 2019b) و توت­فرنگی (Liu et al., 2018) را به‌تعویق انداخت و سفتی هلو (Gao et al., 2016) را در طول ذخیره سازی حفظ کرد. در مقابل، یافته­های مطالعه­ای نشان داد که استفاده از ملاتونین نرم شدن گوجه­فرنگی بالغ را به­طور قابل توجهی تسریع می­کند (Sun et al., 2015). تفاوت پاسخ‌ها به تیمار ملاتونین در مطالعات مختلف ممکن است به‌دلیل مراحل مختلف رسیدن باشد (Liu et al., 2018).

تغییرات فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و رشد میکروبی در پسته تازه می­تواند ماندگاری آن را کاهش دهد (Afrashteh et al., 2023).

ملاتونین به‌دلیل اثرات آنتی­اکسیدانی، پوسیدگی میوه را در دماهای پایین به تاخیر می­اندازد (Wang et al., 2020). کاهش پوسیدگی با افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی­اکسیدانی مهارکننده گونه­های اکسیژن فعال (کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و آسکوربات­پراکسیداز) و حفظ یکپارچگی غشاء همراه است که در برابر آسیب سرما پس از برداشت و پاتوژن­ها در طول ذخیره­سازی مقاوم است (Afrashteh et al., 2023; Jannatizadeh, 2019). پوسیدگی کمتر در پسته تیمار شده با ملاتونین به فعالیت بالاتر آنزیم فنیل­آلانین آمونیالیاز نیز نسبت داده می­شود (Aghdam and Fard, 2017).

به­طور مشابه، پوسیدگی در هلو (Gao et al., 2016)، گیلاس (Wang et al., 2019a)، توت­فرنگی (Liu et al., 2018; Aghdam and Fard, 2017) و انار (Jannatizadeh, 2019) پس از تیمار با ملاتونین به‌تعویق افتاد.

پسته منبع غني از ترکیبات فنلي است و به‌عنوان غذاي فراسودمند در نظر گرفته شده است (Arjeh et al., 2020). گروه اصلی ترکیبات فنلی پسته شامل فلاونوئیدها می­باشد که بسته به واریته آن به 16 تا 70 میلی­گرم بر صد گرم می­رسد. در میان آجیل­ها، پسته غنی‌ترین منبع ایزوفلاون‌ها با مقادیر حدود 63/3 میلی‌گرم بر صد گرم است. توزیع فلاونوئیدها بین پوست و مغز متفاوت است (Mandalari et al., 2022).

یکی از دلایل عمده کاهش ترکیبات فنلی، فعالیت آنزیمی می­باشد. برخی از آنزیم­ها براي مقابله با دماي پایین انبار از ترکیبات فنلی به‌عنوان یک ترکیب حدواسط براي کاهش رادیکال­هاي آزاد استفاده می­کنند که این امر سبب کاهش مقدار ترکیبات فنلی می­گردد (Zibaei‑Rad et al., 2024; Moosapoor et al., 2021). 

آنزيم فنیل آلانین آمونیالاز در تشکیل ترکیبات فنلي نقش اساسي داشته و تغییر در فعل و انفعالات آنزيم­هاي سنتزکننده و تجزيه­کننده ترکیبات فنلي طي دوره انباري تحت تأثیر تنفس قرار مي­گیرد، به‌طوريکه با افزايش تنفس، فعالیت آنزيم فنیل­آلانین آمونیالاز کاهش و فعالیت ساير آنزيم­هاي تجزيه­کننده افزايش پیدا مي­کند (Hashemi et al., 2021 a).

ATP برای تجمع فنل­ها مورد نیاز است. بنابراین تجمع بیشتر فنل‌ها و آنتوسیانین‌ها در میوه‌های تیمار شده با ملاتونین با فعالیت آنتی­اکسیدانی بالاتر همراه است (Aghdam and Fard, 2017).

کاهش فعالیت آنتي­اکسیداني در طول دوره انباري ممکن است به‌دلیل اکسیداسیون ترکیبات فنلی و تخريب ساختار سلول همزمان با پیري میوه باشد. این عوامل باعث آزاد شدن آنزیم­های اکسیداتیو و هیدرولیتیک می شوند که ممکن است آنتی‌اکسیدان­ها را از بین ببرند (Zibaei‑Rad et al., 2024).

از مهم‌ترین ترکیباتی که در مغز پسته داراي فعالیت ضداکسیدان هستند می­توان به ترکیبات فنلی، فلاونوئیدها، آنتوسیانین‌ها، کاروتنوئیدها، لوتئین، کلروفیل و فئوفیتین اشاره کرد (Zibaei‑Rad et al., 2024; Moosapoor et al., 2021). بنابراین، پسته یک غذای کامل حاوی مجموعه­ای از ترکیبات فعال زیستی است و فعالیت آنتی­اکسیدانی آن به احتمال زیاد به­دلیل اثر سینرژیستی بسیاری از اجزا است (Mandalari et al., 2022).

رابطه پلی­فنل­ها و اثرات آنتی‌اکسیدانی پسته توسط بسیاری از محققین گزارش شده است (Hashemi et al., 2021 a, b; Grace et al., 2016). افزایش محتوای فنل کل و فعالیت آنتی­اکسیدانی در انار (Jannatizadeh, 2019)، مرکبات (Lin et al., 2019)، هلو (Gao et al., 2016)، توت­فرنگی (Liu et al., 2018; Aghdam and Fard, 2017)، لیچی (Zhang et al., 2018)، گلابی (Zheng et al., 2019) پس از تیمار با ملاتونین گزارش شده است.

ملاتونین یک مولکول آنتی­اکسیدان است (Salehi et al., 2019; Meng et al., 2017) که علاوه بر ظرفیت مهار گونه­های اکسیژن فعال، توانایی تقویت فعالیت سیستم­های مهارکننده گونه­های اکسیژن فعال را با تحریک ژن‌های مهارکننده گونه­های اکسیژن فعال نشان می‌دهد. تیمار با ملاتونین با کاهش تجمع اکسیژن و پراکسید هیدروژن، پیری میوه را پس از برداشت به تاخیر می اندازد که دلیل آن بهبود فعالیت آنزیم­های مهارکننده گونه­های اکسیژن فعال است که با کاهش تولید گونه­های اکسیژن فعال و یکپارچگی بالاتر غشاء همراه است (Jannatizadeh, 2019).

گونه‌های اکسیژن فعال که باعث آسیب اکسیداتیو و از بین­رفتن یکپارچگی غشای اندام گیاهی و در نهایت پیری میوه می­شوند، می­تواند توسط آنزیم­های آنتی­اکسیدانی حذف شود (Molamohammadi et al., 2020).

 سوپراکسید دیسموتاز تاثیر مهمی در به‌تاخیر انداختن پیری میوه ایفا می­کند. این آنزیم رادیکال­های سوپراکسید (˙O2) را به پراکسید هیدروژن تبدیل می­کند که توسط کاتالاز و پراکسیداز تجزیه می شود. کاتالاز، پراکسید هیدروژن را به آب و اکسیژن تبدیل می­کند، درحالی‌که پراکسیداز، پراکسید هیدروژن را با اکسیداسیون سوبستراهای مشترک مانند ترکیبات فنلی و آنتی­اکسیدان­ها تجزیه می­کند. بهبود فعالیت کاتالاز نقش مهمی در مقاومت در برابر اکسیداسیون دارد. پراکسیداز نیز در فرآیندهای ساخت دیواره سلولی مانند اکسیداسیون ترکیبات فنلی، سابریزاسیون و لیگنیکاسیون نقش دارد که می­تواند منجر به تقویت دیواره سلولی و در نتیجه تشکیل موانع برای نفوذ میکروارگانیسم­ها شود (Molamohammadi et al., 2020; Taghipour et al., 2023).

افزایش فعالیت سوپراکسید دیسموتاز می­تواند در اجتناب یا تاخیر در تجمع رادیکال­های سوپراکسید در طول انبارمانی و سپس کاهش آسیب به بافت میوه­های تیمار شده نقش داشته باشد (Taghipour et al., 2023).

این نتایج نشان می‌دهد که ملاتونین با حفظ تعادل گونه­های اکسیژن فعال از طریق تنظیم بیان ژن‌های مربوط به آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی، افزایش فعالیت آن‌ها و کاهش پراکسیداسیون لیپیدی، می‌تواند پیری را به­تاخیر بیاندازد. آنتی­اکسیدان­های غیرآنزیمی نیز نقش مهمی در دفاع در برابر آسیب اکسیداتیو ناشی از گونه­های اکسیژن فعال در طول پیری ایفا کرده­اند و مسئول حذف مستقیم گونه­های اکسیژن فعال هستند و می­تواند باعث تاخیر در پیری میوه شوند (Wang et al., 2019; Gao et al., 2016). 

به‌طور مشابه، ملاتونین فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدانی را در انار (Jannatizadeh, 2019)، گوجه­فرنگی (Li et al., 2019)، هلو (Gao et al., 2016; Zheng et al., 2007)، توت فرنگی (Aghdam and Fard, 2017; Liu et al., 2018)، گیلاس (Wang et al., 2019a)، گلابی (Zhai et al., 2018; Zheng et al., 2019)، لیچی (Zhang et al., 2018)، کلم (Zhang et al., 2016) و بادمجان (Wu et al., 2017) افزایش داده است.

پسته مانند تمام مغزها دارای چربی بالا (40 تا 63 درصد) و سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع است که حضور آنها پسته را به اکسیداسیون حساس‌تر می‌نماید. مهم‌ترين واکنش تخريبي پسته که در طول دوره انبارماني منجر به افت کیفیت محصول مي­شود، اکسیداسیون است (Hashemi et al., 2021a, b). رنسیدیتی اکسیداتیو در آجیل نه‌تنها کیفیت حسی آن را مختل می­کند، بلکه می‌تواند منجر کاهش مواد مغذی و مشکلات سلامتی شود زیرا تعدادی از محصولات اکسیداسیون هم در شرایط آزمایشگاهی و هم در داخل بدن سمی هستند. بنابراین، اکسیداسیون در پسته نیاز به نظارت مستمر دارد (Rezaiyan Attar et al., 2023).

همان­طور که گفته شد، پسته حاوی آنتی اکسیدان­های مختلف مانند فنل­ها است که نقش حیاتي در پایداری اکسیداتیو پسته دارند (Zibaei‑Rad et al., 2024; Moosapoor et al., 2021). ملاتونین نیز یک مولکول آنتی اکسیدانی آمفی‌فیلیک است که به‌دلیل اندازه کوچک و حلالیت خوب در آب و لیپیدها قادر به نفوذ به تمام بخش­های سلول و کاهش عدد پراکسید است. آنچه ملاتونین را در گیاهان جالب می­سازد نقش آنتی‌اکسیدانی آن است که در بسیاری از نحقیقات تایید شده­است (Yang et al., 2018). خواص آنتی­اکسیدانی ملاتونین عمدتاً شامل مهار مستقیم گونه­های اکسیژن فعال و نیتروژن فعال است. یک مولکول ملاتونین می‌تواند تا 10 مولکول اکسیژن فعال و نیتروژن فعال را از بین ببرد. تسریع فعالیت آنزیم­های آنتی­اکسیدانی، محافظت در برابر آسیب اکسیداتیو، اثرات سینرژيستی با سایر آنتی اکسیدان­ها، بهبود کارایی انتقال الکترون در زنجیره تنفسی میتوکندری و محدود کردن تولید بیش از حد رادیکال‌های آزاد از طریق کاهش نشت الکترون از موارد دیگر مکانیسم آنتی­اکسیدانی ملاتونین است (Meng et al., 2017). 

طبق استاندارد ملی ایران شماره 218، حد مجاز عدد پراکسید پسته 1 میلی­اکی­والان بر کیلوگرم است که با نتایج تحقیق حاضر منطبق است. بنابراین روغن پسته در این تحقیق پایداری اکسیداتیو بالایی نشان داد (ISIRI, 218/2013).

پسته تازه ماندگاری کوتاهی دارد (Taghipour et al., 2024). بنابراین، مطالعات گسترده­ای برای این حوزه ضروری است. ملاتونین در شرایط آزمایشگاهی فعالیت­های ضدمیکروبی علیه پاتوژن­های مختلف میوه مانند گوجه­فرنگی (Li et al., 2019; Liu et al., 2018)، خیار و هندوانه (Mandal et al., 2018)، مرکبات (Lin et al., 2019) و گلابی (Zheng et al., 2019) نشان داده است.

مطالعات نشان داده­اند که ملاتونین قادر به افزایش مقاومت در برابر بیماری­های ذاتی در میوه پس از برداشت است. تیمار میوه با ملاتونین پس از برداشت باعث القای فنلیک­های بیوسنتز و تنظیم مثبت سیگنال­های دفاعی می­شود. ملاتونین همچنین قادر به القای مسیر فنیل پروپانوئید است که یک مسیر میانی برای سنتز فنلیک­های مرتبط با مقاومت به بیماری مانند لیگنین است (Wang et al., 2020).

طبق استاندارد ملی ایران شماره 218، حد مجاز شمارش کل میکروبی پسته با 3 log CFU/g است. بنابراین تیمارهای پسته در تحقیق حاضر در سطوح مجاز استاندارد قرار داشتند (ISIRI, 218/2013).

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که تیمار ملاتونین به‌طور موثری میزان افت وزنی پسته را کاهش و سفتی مغز پسته را حفظ نمود. تیمار ملاتونین همچنین میزان فنل و آنتي­اکسیدان­های غیر آنزیمی و آنزیمی را افزایش داد و از آلودگی میکروبی جلوگیری کرد. بیشترین تغییرات فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و میکروبی در تیمار شاهد (بدون ملاتونین) مشاهده شد.

ضرایب R2 برای پاسخ­های پسته نشان­دهنده برازش خوب مدل است که نشان داد مدل برازش شده توانسته بیش از نیمی از کل تغییرات را توضیح دهد. عدم برازش تمامی پاسخ­ها غیرمعنی­دار بود که نشان می‌دهد می‌توان از مدل‌ها برای اهداف پیش‌بینی استفاده کرد. غلظت 5/0 درصد ملاتونین و 22 روز انبارمانی به‌عنوان نقاط بهینه پیشنهاد شد.

 

 

سپاسگزاری

نویسندگان بر خود واجب می­دانند از مسئولین آزمایشگاه دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان مراتب سپاسگزاری را به عمل آورند.

 

تضاد منافع

نویسندگان هیچ گونه تعارض منافعی برای اعلام ندارند.

 

 

منابع 

·       Afrashteh, S., Nazoori, F. and Mirdehghan, S.H. (2023). Improving fresh pistachio quality by postharvest application of edible coating during cold storage. Journal of Plant Physiology and Breeding. , 13(1): 1-16.   

·       Aghdam, M. S. and Fard, J. R. (2017). Melatonin treatment attenuates postharvest decay and maintains nutritional quality of strawberry fruits (Fragaria x anannasa cv. Selva) by enhancing GABA shunt activity. Food Chemistry, 221: 1650–1657.

·       Arjeh, E., Akhavan, H., Barzegar, M. and Carbonell-Barrachina, A. (2020). Bio-active compounds and functional properties of pistachio hull: A review. Trends in Food Science & Technology, 97: 55–64.

·       Arjeh, E., Masoumi, A., Barzegar, M. and Akhavan, H.R. (2021). Strategies to reduce microbial contaminations and increase the shelf life of pistachio fruit: A review. Food & Health, 4(1): 24-37.

·       Chuffa, L., Seiva, F., Novais, A., Simão, V., Giménez, V., Manucha, W., Zuccari, D. and Reiter, R. (2021). Melatonin-Loaded Nanocarriers: New Horizons for Therapeutic Applications. Molecules, 26, 3562.

·       Gao, H., Zhang, Z. K., Chai, H. K., Cheng, N., Yang, Y., Wang, D. N., Yang, T. and Cao, W. (2016). Melatonin treatment delays postharvest senescence and regulates reactive oxygen species metabolism in peach fruit. Postharvest Biology and Technology, 118: 103-110.

·       Grace, M.H., Esposito, D., Timmers, M.A., Xiong, J., Yousef, G., Komarnytsky, S. and Lila, M.A. (2016). In vitro lipolytic, antioxidant and anti-inflammatory activities of roasted pistachio kernel and skin constituents. Food Funct, 7: 4285–4298.

·       Hashemi, M., Mirzaaleian Dastjerdi, A., Shakerardekani, A. and Mirdehghand, S.H. (2018). Effect of carboxymethyl cellulose edible coating enriched with Zataria multiflora essential oil on the quality and shelf-life of fresh pistachio (Pistacia vera L.) fruit. PHJ, 1(1): 6-12.

·       Hashemi, M., Dastjerdi, A. M., Mirdehghan, S. H., Shakerardekani, A., and Golding, J. B. (2021a). Incorporation of Zataria multiflora Boiss essential oil into gum Arabic edible coating to maintain the quality properties of fresh in-hull pistachio (Pistacia vera L.). Food Packaging and Shelf life, 30, 100724.

·       Hashemi, M., Dastjerdi, A. M., Shakerardekani, A., and Mirdehghan, S. H. (2021b). Effect of alginate coating enriched with Shirazi thyme essential oil on quality of the fresh pistachio (Pistacia vera L.). Journal of Food Science and Technology, 58(1): 34-43.

·       Iranian National Standardization Organization. (2013). Pistachio kernel Specifications and test methods. INSO. 218. 5th. Revision. [in Persian]

·       Jannatizadeh, A. (2019). Exogenous melatonin applying confers chilling tolerance in pomegranate fruit during cold storage. Scientia Horticulturae, 246: 544–549.

·       Jannatizadeh, A., Aghdam, M. S., Luo, Z. S. and Razavi, F. (2019). Impact of exogenous melatonin application on chilling injury in tomato fruits during cold storage. Food and Bioprocess Technology, 12(5): 741–750.

·       Li, S. G., Xu, Y. H., Bi, Y., Zhang, B., Shen, S. L., Jiang, T. J. and Zheng, X. L. (2019). Melatonin treatment inhibits gray mold and induces disease resistance in cherry tomato fruit during postharvest. Postharvest Biology and Technology, 157, 110962.

·       Lin, Y., Fan, L., Xia, X., Wang, Z., Yin, Y., Cheng, Y. and Li, Z. (2019). Melatonin decreases resistance to postharvest green mold on citrus fruit by scavenging defense-related reactive oxygen species. Postharvest Biology and Technology, 153: 21–30.

·       Liu, C., Zheng, H., Sheng, K., Liu, W. and Zheng, L. (2018). Effects of melatonin treatment on the postharvest quality of strawberry fruit. Postharvest Biology and Technology, 139: 47–55.

·       Liu, C. X., Chen, L. L., Zhao, R. R., Li, R., Zhang, S. J., Yu, W. Q. and Shen, L. (2019). Melatonin induces disease resistance to Botrytis cinerea in tomato fruit by activating jasmonic acid signaling pathway. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 67(22): 6116–6124.

·       Mandal, M. K., Suren, H., Ward, B., Boroujerdi, A. and Kousik, C. (2018). Differential roles of melatonin in plant-host resistance and pathogen suppression in cucurbits. Journal of Pineal Research, 65(3): e12505.

·       Mandalari, G., Barreca, D., Gervasi, T., Roussell, M., Klein, B. Feeney, M.J. and Carughi A. (2022). Pistachio Nuts (Pistacia vera L.): Production, Nutrients, Bioactives and Novel Health Effects. Plants, 11(18): 1-10.

·       Meng, X., Li, Y., Li, S., Zhou, Y., Gan, R.Y., Xu, D.P. and Li, H.B. (2017). Dietary Sources and Bioactivities of Melatonin. Nutrients, 9, 367.

·       Molamohammadi, H., Pakkish, Z., Akhavan, HR. (2020). Effect of Salicylic Acid Incorporated Chitosan Coating on Shelf Life Extension of Fresh In-Hull Pistachio Fruit. Food Bioprocess Technol, 13: 121–131.

·       Moosapoor, F., Nazoori, F., Pirmoradi, M. and Mirdehghan H. (2021). Investigation of the effect of combined treatment of clove plant essential oil (Syzygium aromaticum) with carboxymethylcellulose on storage of fresh pistachio. FSCT, 18 (111) :279-294. [in Persain]

·       Rafieidolatabadi, A., Afrousheh, M., Tajabadipour, A. and Esmaeiliranjbar, A. (2020). Investigation of Effects of Different Coatings on the Storage of Fresh Fruit in Pistachio Commercial Cultivars. Pistachio and Health Journal, 3 (2): 52-65.

·       Rezaiyan Attar, F., Sedaghat, N., Pasban, A., Yeganehzad, S. and Hesarinejad, MA. (2023). Modifed atmosphere packaging with chitosan coating to prevent deterioration of fresh in-hull Badami’s pistachio fruit. Biological Technology in Agricultur, 10:16-26.

·       Salehi, B., Sharopov, F., Fokou, P., Kobylinska, A., de Jonge, L., Tadio, K., Sharifi-Rad, J., Posmyk, M., Martorell, M. and Martins, N. (2019). Melatonin in Medicinal and Food Plants: Occurrence, Bioavailability, and Health Potential for Humans. Cells, 8, 681.

·       Shakerardekani, A., Hashemi, M., Shahedi, M. and Mirzaalian Dastjerdi, A. (2021). Enhancing the quality of fresh pistachio fruit using sodium alginate enriched with thyme essential oil. Journal of Agricultural Science and Technology, 23(1): 65-82.

·       Sun, Q. Q., Zhang, N., Wang, J. F., Zhang, H. J., Li, D. B., Shi, J., Guo, Y. D. (2015). Melatonin promotes ripening and improves quality of tomato fruit during postharvest life. Journal of Experimental Botany, 66(3): 657–668.

·       Taghipour, S., Ehtesham Nia, A. and Hokmabadi , H. (2023). Pre-harvest application of chitosan and nano-chitosan on enzymatic activities, quality and sensory indicators of fresh pistachios (Pistacia vera L. cv 'Ahmad Aghaei. Plant Productions., 46 (1): 51-63.

·       Taghipour, S., Ehtesham Nia, A., Hokmabadi‬, H. and Martínez-Gómez, P. (2024). Physicochemical and quality characters of fresh pistachio (Pistacia vera L.) cultivars in response to chitosan/ZnO nanocomposite coating. Food Chemistry, 435 (1): 137136.

·       Terefe, Z., Omwamba, M. and Nduko, J. (2022). Optimization of Extrusion Cooking Variables for Production of Protein Enriched Maize-Cassava Leaf Composite Instant Porridge Flour. International Journal of Food Science and Agriculture, 6(1): 93-106.

·       Yang, X., Xu H., Li D., Gao X., Li T.L. and Wang R., (2018). Effect of melatonin priming on photosynthetic capacity of tomato leaves underlow-temperature stress, Photosynthetica, 56(3): 884–892.

·       Wang, S.Y., Shi, X.C., Wang, R., Wang, H.L., Liu, F. and Laborda P. (2020). Melatonin in fruit production and postharvest preservation: A review. Food Chemistry, 320: 126642

·       Wang, F., Zhang, X., Yang, Q. and Zhao, Q. (2019a). Exogenous melatonin delays postharvest fruit senescence and maintains the quality of sweet cherries. Food Chemistry, 301, 125311.

·       Wang, X., Liang, D., Xie, Y., Lv, X. L., Wang, J. and Xia, H. (2019b). Melatonin application increases accumulation of phenol substances in kiwifruit during storage. Emirates Journal of Food and Agriculture, 31(5): 361–367.

·       Wu, X. X., Zhu, Z. W., Zhang, A. D., Xu, S., Yao, J. and Zha, D. S. (2017). Effects of exogenous melatonin on the growth photosynthesis and antioxidant system in eggplant (Solanum melongena L.) seedlings under low temperature stress. Acta Botanica Boreali-Occidentalia Sinica, 37(12): 2427–2434.

·       Zhai, R., Liu, J. L., Liu, F. X., Zhao, Y. X., Liu, L. L. and Fang, C. (2018). Melatonin limited ethylene production, softening and reduced physiology disorder in pear (Pyrus communis L.) fruit during senescence. Postharvest Biology and Technology, 139: 38–46.

·       Zhang, Y. Y., Huber, D. J., Hu, M. J., Jiang, G. X., Gao, Z. Y., Xu, X. B. and Zhang, Z. K. (2018). Delay of postharvest browning in litchi fruit by melatonin via the enhancing of antioxidative processes and oxidation repair. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 66(28): 7475–7484.

·       Zhang, N., Sun, Q., Li, H., Li, X., Cao, Y., Zhang, H. and Guo, Y. D. (2016). Melatonin improved anthocyanin accumulation by regulating gene expressions and resulted in high reactive oxygen species scavenging capacity in cabbage. Frontiers in Plant Science, 7: 197.

·       Zheng, X. L., Tian, S. P., Meng, X. H. and Li, B. Q. (2007). Physiological and biochemical responses in peach fruit to oxalic acid treatment during storage at room temperature. Food Chemistry, 104: 156–162.

·       Zheng, H. H., Liu, W., Liu, S., Liu, C. H. and Zheng, L. (2019). Effects of melatonin treatment on the enzymatic browning and nutritional quality of fresh-cut pear fruit. Food Chemistry, 299: 125116.

·       Zibaei‑Rad, A., Rahmati‑Joneidabad, M., Alizadeh Behbahani, B. and Taki, M. (2024). Probiotic‑loaded seed mucilage‑based edible coatings for fresh pistachio fruit preservation: an experimental and modeling study. Scientific Reports, 14:509. 

 

 

 

 

 

57