Presenting the model of the role of psychological capital components in the academic performance of female students

Subject Areas : Education

zeinab soleimani ¹ , Alireza Manzari Tavakoli ^{2 *} , hamdallah manzari tavakoli ³ , najmeh hajipour ⁴

1 - PhD Candidate of Educational Psychology, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran
2 - Associate Professor, Department of Educational Sciences and Psychology, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran
3 - Department of Educational Sciences and Psychology, Faculty of Literature and Humanities, Islamic Azad University, Kerman Branch, Kerman, Iran
4 - Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran

Received: 2023-12-27 Published : 2025-05-31

Keywords: &quot, Psychological Capital&quot, , &quot, Academic performance&quot, , &quot, Students&quot, , &quot, Academic achievement&quot, ,

Abstract :

Introduction: The aim of the current research was to provide a model of the role of psychological capital components (academic self-efficacy, hope, resilience and optimism) in the academic performance of female students in Kerman city. research methodology: The research has been carried out by the descriptive-correlation method in the form of modeling the structural equation model. The statistical population of this research was all the students of the second secondary level of girls' schools in Kerman city, which according to the statistics of the General Directorate of Education, their number was 3875 people. The sample size was estimated to be 384 people based on Cochran's formula. Questionnaires were analyzed through two-stage cluster random sampling method. The questionnaires of this research included Louthans' psychological capital (2007) and Dartaj's academic performance (2004). Findings: The results obtained from the model test showed that the relationship between the components of hope, self-efficacy, resilience and optimism on academic performance was direct, positive and significant. Also, the results showed that the presence of high psychological capital in students brings a positive attitude towards the environment and school, and psychological capital in students has an effect on their academic progress. Conclusion: Psychological capital within students serves as a clarifying lens through which their academic advancement can be understood.

Full-Text:



February and March.Vol 15. Issue 6   Journal of New Approaches in Educational Adminstration

ISSN (Print): 2008-6369- ISSN (Online): 2423-723X

Research Paper

 

Presenting the model of the role of psychological capital components in the academic performance of female students

Zeinab Soleimani 1, Alireza Manzari Tavakoli 2*, Hamdolah Manzari Tavakoli3, Najmeh Haji pour4

1. PhD Candidate of Educational Psychology, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran

2. Associate Professor, Department of Educational Sciences and Psychology, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran

3. Associate Professor, Department of Educational Sciences and Psychology, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran

4. Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran

 

Abstract Introduction: The aim of the current research was to provide a model of the role of psychological capital components (academic self-efficacy, hope, resilience and optimism) in the academic performance of female students in Kerman city. research methodology: The research has been carried out by the descriptive-correlation method in the form of modeling the structural equation model. The statistical population of this research was all the students of the second secondary level of girls' schools in Kerman city, which according to the statistics of the General Directorate of Education, their number was 3875 people. The sample size was estimated to be 384 people based on Cochran's formula. Questionnaires were analyzed through two-stage cluster random sampling method. The questionnaires of this research included Louthans' psychological capital (2007) and Dartaj's academic performance (2004). Findings: The results obtained from the model test showed that the relationship between the components of hope, self-efficacy, resilience and optimism on academic performance was direct, positive and significant. Also, the results showed that the presence of high psychological capital in students brings a positive attitude towards the environment and school, and psychological capital in students has an effect on their academic progress. Conclusion: Psychological capital within students serves as a clarifying lens through which their academic advancement can be understood.

Citation:,  Zeinab Soleimani, Alireza Manzari Tavakoli, Hamdolah Manzari Tavakoli, Najmeh Haji pour; Presenting the model of the role of psychological capital components in the academic performance of female students.

Received: 2023/12/27 Accepted: 2024/04/26 PP:   Use your device to scan and read the article online             DOI:       Keywords: Psychological Capital Academic performance Students Academic achievement

Corresponding author: Alireza Manzari Tavakoli Address: Department of Psychology, Kerman Brranch, Islamic Azad University, Kerman, Iran  Tell: 09131962126 Email: [e-mail]

 

Extended Abstract

 

Introduction:

Changes in the economic and social environments Introduction and Objectives: In the contemporary era, education holds a pivotal position in individuals' lives, with both its quality and quantity shaping their future endeavors. Over the past century, psychologists have rigorously endeavored to discern the predictors of academic performance (Besharati, 2019). As academic achievement stands as a paramount benchmark for success in scholarly and educational domains across various educational systems, investigating the factors that influence students' academic performance becomes indispensable for psychological and social researchers. Context:

The commercialization of research has expanded in recent decades as a new approach to academic research and natural science. Academic performance and successful development of students in the society, especially the education system, is of special importance.

Every year, a large number of students in our country, despite having sufficient abilities, suffer from declines in their academic performance due to many factors.

This not only has a negative effect on the mental health of these people and their families, but also neutralizes any efforts in the field of training skilled and specialized personnel who play a significant role in the self-sufficiency of the society (Piraste, 2007).

Goal:

This study aims to propose a comprehensive model delineating the impact of psychological capital components (academic self-efficacy, hope, resilience, and optimism) on the academic performance of female high school students in Kerman City.

 Method:

Employing a descriptive-correlational approach through structural equation modeling, this research encompassed the entire female student body within Kerman's secondary schools. The total count, according to data provided by the General Directorate of Education, reached 3,875 students. Calculations using the Cochran formula yielded an estimated sample size of 384 students. Factoring in potential attrition and the exclusion of unusable questionnaire data, the initial sample size was set at 400 students. Post the elimination of incomplete questionnaires, the final analysis involved 380 respondents selected through a two-stage cluster random sampling technique. Then select a number of schools from each district from among the schools of the two districts

After making the necessary arrangements with the Department of Education, referring to the department's security and obtaining permission to distribute questionnaires, and referring to the schools, coordination was made with the principals of the schools.

A number of classes were randomly selected and a total of 400 students were selected to complete the questionnaires.

Before completing the questionnaire, the necessary explanations were given to the students by the researcher, and then the questionnaire (psychological capital and academic performance) was distributed among these students and after completion, they were collected.

The research instruments encompassed Lotan's Psychological Capital questionnaire (2007) and the TAJ Academic Performance questionnaire (2004).

 Findings:

Results derived from the model testing highlight a significant and positive direct relationship between psychological capital variables and academic performance. Furthermore, the findings demonstrate that the optimism component bears a positive and significant direct relationship with academic performance (P < 0.05, t = 2.657, β = 0.46). Similarly, the self-efficacy component reveals a positive and significant direct relationship with academic performance (P < 0.05, t = 2.216, β = 0.33). Additionally, the positive and significant direct relationship between the resilience component and academic performance (P < 0.05, t = 2.880, β = 0.24) is evident. Likewise, the positivity component exhibits a positive and significant relationship with academic performance (P < 0.05, t = 2.285, β = 0.76). Also, the results showed that all the goodness of fit indices are acceptable, which indicates the appropriate fit of the confirmatory factor analysis model of the academic performance variable.

Results:

 Cultivating robust psychological capital fosters a favorable attitude towards both the educational milieu and the school environment. Psychological capital within students serves as a clarifying lens through which their academic advancement can be understood. Psychological variables, such as: hope, resilience, optimism and self-efficacy, in total form a new latent source or factor that is visible in each of these variables. These components are among the psychological abilities and capabilities that commit and make the necessary effort to achieve success in tasks and complete challenging tasks (self-efficacy); Having a positive, permanent and documented view of successes in the present and future (optimism) and persistence when facing problems, challenges and difficulties to achieve success (resilience) They have and it is clear that by doing these tasks and documents and stability in the face of stress, the academic performance will also improve.

 

 

 

 

 

بهمن و اسفند 1403 ، سال 15 ،شماره 6   دوماهنامه علمی پژوهشی – رهیافتی نو در مدیریت آموزشی

شاپا چاپی: 2008-6369- شاپا الکترونیکی: x2423-723

مقاله پژوهشی

ارائه الگوی نقش مؤلفه­های سرمایه روانشناختی در عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر

زینب سلیمانی 1، علیرضا منظری توکلی *2، حمداله منظری توکلی3 ، نجمه حاجی پور4

1. دانشجوی دکتری گروه علوم تربیتی و روانشناسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران. 

2. دانشیار گروه علوم تربیتی و روانشناسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

3. دانشیار گروه علوم تربیتی و روانشناسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران.

4. استادیار گروه علوم تربیتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

 

تاریخ دریافت: 19/6/1402 تاریخ پذیرش: 9/10/1402 شماره صفحات:    از دستگاه خود برای اسکن و خواندن مقاله به صورت آنلاین استفاده کنید          DOI:     واژه­های کلیدی: سرمایه روانشناختی  عملکرد تحصیلی  دانش آموزان  پیشرفت تحصیلی

چکیده مقدمه و هدف: هدف از پژوهش حاضر ارائه الگوی نقش مؤلفه­های سرمایه روانشناختی (خودکارآمدی تحصصیلی، امیدواری، تاب آوری و خوش­بینی) در عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر شهر کرمان بوده است. روش شناسی پژوهش: پژوهش به روش توصیفی- همبستگی در قالب الگوسازی مدل معادلات ساختاری انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش تمامی دانش­آموزان مقطع متوسطه دوم مدارس دخترانه شهر کرمان که بنا بر آمار اداره کل آموزش و پرورش تعدادشان برابر 3875 نفر می­باشد، بوده است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 384 نفر برآورد گردید. پرسشنامه­ها از طریق روش نمونه­گیری تصادفی خوشه­ای دو مرحله­ای مورد تحلیل قرار گرفتند. پرسشنامه­های این پژوهش شامل سرمایه روان­شناختی (2007)Louthans  و عملکرد تحصیلی Dortaj (2004) بودند. یافته­ها: نتایج بدست آمده از آزمون مدل، نشان داد که رابطه بین مولفه های امیدواری، خودکارآمدی، تاب­آوری و خوش­بینی بر عملکرد تحصیلی مستقیم، مثبت و معنادار بود. همچنین نتایج نشان داد که وجود سرمایه روانشناختی بالا در دانش آموز، نگرش مثبت به محیط و مدرسه را به همراه داشته و سرمایه روانشناختی در دانش-آموزان بر پیشرفت تحصیلی آنها اثر گذار است. بحث و نتیجه­گیری: نتایج نشان داد که دانش­آموز با داشتن سرمایه روانشناختی بالا نگرش مثبت به محیط و مدرسه پیدا می­کند. سرمایه روانشناختی در دانش­آموزان بر پیشرفت تحصیلی آنها اثر گذار است.

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

استناد:  سلیمانی، زینب.، منظری توکلی، علیرضا.، منظری توکلی، حمداله.، حاجی­پور، نجمه، (1402)، ارائه الگوی نقش مؤلفه­های سرمایه روانشناختی در عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر، دوماهنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 

 

 

 

مقدمه 

آموزش و پرورش به عنوان یکی از مهمترین ارگانهایی است که به پیشرفت یک جامعه کمک می کند. این نهاد چنان نقش کلیدی ای در تعلیم وتربیت انسانها داشته که از آن به عنوان مادر یک جامعه نام برده اند. دو عنصر مهم این مجموعه یاد دهنده و یادگیرنده است. از هدف های مهم این سازمان، پرورش و رشد همه جانبه دانش آموزان و تربیت نسلی توانمند و متعهد برای مسئولیت پذیری در زندگی شخصی و اجتماعی می باشد. توجه به نقش و جایگاه ویژه­ی دانش‌آموزان از لحاظ آموزشی و تربیتی، به عنوان رکن اساسی در جهت رسیدن به هدف های آموزشی است. با این وجود، از تعداد دانش آموزانی که به این مجموعه وارد می شوند عده کمی از آنها رشد خوبی داشته و در نتیجه پیشرفت تحصیلی شایان توجهی دارند Mirzaei & Jafari Harandi, 2019)). مفهوم عملکرد تحصیلی و عامل­های تأثیرگذار بر آن، حوزه پژوهشی مهمی در روانشناسی تربیتی است. وجود پژوهش­های زیاد در این حوزه منعکس کننده اهمیت عملکرد تحصیلی در نظام­های آموزشی می باشد (Vahidi & Baratali. 2017). یکی از شاخص­های مهم در ارزیابی آموزش و پرورش مسأله عملکرد تحصیلی دانش­آموزان است (Rahmani, 2019). عملکرد تحصیلی پایین، می­تواند اثرات منفی برای خانواده و اجتماع به همراه داشته باشد و مشکل بزرگی محسوب ­شود. تمام کوشش­های نظام آموزش و پرورش در واقع برای افزایش عملکرد تحصیلی است (Jamali, Kiamanesh et al, 2016). عملکرد تحصیلی به تمامی درگیری­های دانش­آموز در محیط مدرسه اشاره دارد که در برگیرنده­ی خودکارآمدی، تأثیرات هیجانی، برنامه­ریزی، فقدان کنترل پیامد و انگیزش است (Camera, 2019). نظریات بی شماری برای بیان عملکرد و پیشرفت تحصیلی بیان شده و در چند سال گذشته پژوهشگران، نظریات شناختی و اجتماعی متفاوت و عوامل تاثیر گذاری برآن را شناسایی کرده­اند (Askari, 2019). از دیدگاه Blom برای اینکه پیشرفت تحصیلی حاصل شود باید ویژگی های فراگیران نظیر: ویژگی های مهارتی، عاطفی و شناختی با یادگیری مطلوب آنها هماهنگ باشد. ویژگی عاطفی مانند علاقه، انگیزه و دیدگاهی است که از طرف معلم و دانش آموز به طور همزمان با هم در جهت پیشرفت دانش آموزان می باشد. اگر معلم در جهت رسیدن به هدف های آموزشی، سطح آموزش را ارتقا بدهد، دانش آموز به مهارت ها و دانشی می رسد که با شاخص های مشخص قابل سنجش است. در نتیجه، یادگیری حاصل شده و پیشرفت تحصیلی دانش آموز قابل توجه است (Pariad, 2017). همواره یکی از اهداف آموزشی در سطح دنیا، عملکرد تحصیلی مناسب بوده است. همه­ی دولت­ها تأکید دارند که دانش­آموزان بیشتری به انسان­های موفق و مفیدی در جامعه، که مورد انتظار آموزش و پرورش است، تبدیل شوند. این امر در زمانی میسر می­شود که عوامل مؤثر بر عملکرد تحصیلی، شناسایی و تاثیر هر یک از عوامل را برای رسیدن به هدف مشخص کنیم (Eshrati & Ojinejad, 2020). عملکرد تحصیلی فرآیندی است که با ارزیابی پیشرفت دانش آموزان در یک فاصله زمانی معین، سنجیده می شود. در صورتیکه عملکرد تحصیلی به صورت پیوسته مورد ارزیابی قرار گیرد، سبب کارایی بهتر دانش آموزان می گردد (Qadampour & Farhadi, et al, 2015). ارتقاء به دوره­های تحصیلی بالاتر، به دست آوردن شغل و درآمد، جایگاه اجتماعی و اقتصادی والا و آرامش خاطر در پرتو تأثیرگذاری عملکرد تحصیلی بهتر و بیشتر بر دانش­آموزان حاصل می­شوند (Abesha, 2012). عملکرد تحصیلی دانش آموزان به عنوان متغیر وابسته ای است که به عوامل متعددی بستگی دارد (Leim, 2019). یکی از این عوامل، سرمایه روانشناختی¹ است (Vanno et al., 2014). نتیجه پژوهش (Gautam, & Pradhan, 2018) نشان داد که سرمایه روانشناختی به دانش­آموزان در بهبود و ارتقاء عملکرد تحصیلی کمک می­کند. به عبارتی عملکرد تحصیلی دانش آموزان را پیش­بینی کرده و به آنها کمک کرده تا عملکردشان را تقویت نمایند. سرمایه روانشناختی یک رویکرد واقع گرایانه، منعطف و به لحاظ روانشناسی نگرشی مثبت به زندگی و حیات است. همچنین به عنوان متغیری، وابسته به چهار عامل تاب آوری ، خودکارآمدی، امیدواری و خوش بینی است. هر کدام از عوامل مذکور با نتایج عملکرد، مرتبط بوده و به عنوان عاملی از روانشناختی مثبت گرا می باشند (Alessandri et al., 2018.). طبق دیدگاه Bandora در زمینه یادگیری اجتماعی، خودکارآمدی برعوامل مختلفی مانند: انتخاب رشته تحصیلی و کارهایی که در طول زندگی انجام می دهد اثر گذار است. انسان ها دوست دارند کارهایی که از انجام آنها احساس رضایت می کنند را انجام دهند. همچنین از فعالیت هایی که فکر می کنند نمی توانند آنها را به خوبی انجام دهند دوری کنند. باورهای مربوط به خودکار آمدی تعیین کننده ی این است که فرد تا چه حد برای کارها و فعالیت های خود وقت و انرژی گذاشته و تا چه حد در برابر موانع از خود مقاومت نشان می دهد (Ahmadi, 2015). قاسم زاده و همکاران در پژوهش خود به بررسی نقش خودکارآمدی بر یادگیری کارکنان شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی پرداختند. نتایج تحقیقات انها نشان داد خودکارآمدی رابطع مستقیم و معنا داری با یادگیری دارد (Ghasemzadeh et al.,2023). سلیمی و مختاری در مطالعه خود به بررسی نقش خودکارآمدی بر عملکرد حرفه­ای معلمان ابتدایی شهر آبادان پرداختند. آنها چنین نتیجه گرفتند که تاثیر غیر مستقیم خودکارآمدی بیشتر از تاثیر مستقیم آن بر عملکرد جامعه هدف بوده است ( Salimi & Mokhtari, 2023). همچنین رستمی و همکاران به بررسی نقش شرکت کردن در آزمون های خصوصی بر یک سری مولفه ها از جمله خودکارآمدی تحصیلی در دانش آموزان پسر پایه دوازدهم پرداختند و چنین نتیجه گرفتند که تفاوت معناداری در خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان شرکت کننده و غیر شرکت کننده در آزمون های مورد نظر وجود ندارد (Rostami et al., 2022). دانش­آموزان در صورتی عملکرد بهتر و بیشتری دارند که دارای شناخت کاملی از مهارت و دانش خود بوده و دید خوبی نسبت به آینده داشته باشند. دانش­آموزان یکی از اصلی­ترین ارکان مهم در آموزش و پرورش به حساب می­آیند. کم توجهی در آموزش این قشر از جامعه که به عنوان آینده سازان کشور می باشند، خسارت های جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. در نتیجه توجه به عوامل تاثیر گذار بر خوش­بینی، امیدواری و تاب­آوری آنها برای کسب علم و دانش و پژوهش در این حیطه اهمیت به سزایی دارد.  مولفه های سرمایه روانشناختی از طرق مختلف سبب ارتقاء عملکرد تحصیلی دانش آموزان می شوند. به طور مثال امید داشتن به آینده تاثیر شگرفی بر انتخاب هدف دانش آموزان دارد و مسیرهای لازم برای رسیدن به اهداف را ترسیم می کند. مولفه خوش بینی با معرفی دلایل و مدارک مستند در مورد وقایع پیش رو، اثر مثبتی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان دارد. تاب آوری، ظرفیت فراگیران جهت پاسخگویی و بالنده شدن در موقعیت های پر استرس آموزشی را افزایش داده و خودکارآمدی با اطمینان بخشیدن به دانش آموزان جهت انجام وظایف خود، بر عملکرد آنها اثر مثبت داشته است (Luthans et al., 2007). مطالعات Woul در سال 2014 نشان داد در صورتیکه دانش آموزان به تلاش و پافشاری خود جهت حل مشکلات باور و ایمان داشته باشند، با کوشش بیشتر در پی محقق شدن هدف های خود گام بر می دارند. محققان دیگری از خودکارآمدی به عنوان عاملی مهم به منظور ارتقاء عملکرد تحصیلی نام برده اند (Talsma et al., 2018). (Avey et al., 2011) در تحقیق خود که به بررسی تاثیر نقش سرمایه روانشناختی بر رفتار، عملکرد و نگرش ها پرداخته اند، نشان دادند بین سرمایه روان­شناختی با عملکرد تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد. در تحقیق دیگر (Luthans et al., 2008) نشان دادند که آموزش مبتنی بر ارتقاء سرمایه روانشناختی علاوه بر اینکه سبب افزایش سطح سرمایه روانشناختی شده، باعث افزایش عملکرد تحصیلی نیز گردیده است. همچنین مطالعاتDrago  و همکاران نشان داد در صورتیکه دانش آموزان از سطح سرمایه روانشناختی قابل قبولی برخوردار باشند علاوه بر اینکه در برخورد با استرس های موجود در محیط مدرسه واکنش بهتری نشان داده اند، موفقیت آنها در مدرسه نیز بیشتر بوده است (Drago et al, 2018). با توجه به اینکه یکی از ارکان مهم آموزش و پرورش، دانش آموزان هستند، شناخت عوامل تاثیر گذار بر عملکرد و پیشرفت تحصیلی آنها مساله حیاتی و مهمی است که باید مورد توجه نظام آموزشی کشور باشد. مطالعات موجود نشان دهنده رابطه تاثیرگذار بین سرمایه روانشناختی و عملکرد تحصیلی است. در مطالعات مورد نظر بیشتر پژوهشگران به هر دو این متغیر ها و یا یکی از آنها توجه نموده و در مواردی به نتایجی متفاوت رسیده اند. اما با توجه به اینکه عوامل متعددی بر عملکرد تحصیلی تاثیر گذارند، نیاز به تحقیقی جامع و کامل که اثرات تمامی عوامل را به صورت هم زمان شامل شود، ضروری است.

با بررسی جامع و مطالعه همزمان اثرات عوامل تاثیر گذار بر عملکرد تحصیلی می توان به میزان کارآمدی و نقش متغیر های مورد نظر بر عملکرد تحصیلی پی برد. در پژوهش حاضر چنین فرض شده است که مدل مطلوب عملکرد تحصیلی بر مبنای سرمایه روانشناختی در دانش­آموزان دختر دوره دوم متوسطه از برازش مطلوبی برخوردار است.

با توجه به مطالب فوق الذکر، هدف مطالعه حاضر در گام اول بررسی تاثیر متغیرهای سرمایه روانشناختی (که شامل خودکارآمدی تحصیلی، امیدواری، تاب­آوری و خوش­بینی می باشند) بر عملکرد تحصیلی بوده و در گام دوم بررسی مطلوب بودن برازش مدل مربوط به رابطه­ی متغیرهای سرمایه­ی روانشناختی بر عملکرد تحصیلی هدف دیگر این پژوهش بوده است.

 

روش شناسی پژوهش

پژوهش حاضر یک تحقیق کاربردی است. روش پژوهش توصیفی-همبستگی در قالب الگوسازی مدل معادلات ساختاری بوده است. از دانش آموزان دوره دوم مقطع متوسطه دختر شهر کرمان در سال 1402-1401 به عنوان جامعه آماری استفاده شده است. بنا بر آمار اداره کل آموزش و پرورش استان کرمان تعداد دانش آموزان مورد نظر 3875 نفر بوده که با توجه به معادله کوکران و تعداد افراد موجود در جامعه آماری حجم نمونه، 380 نفر تعیین شد. همچنین با توجه به اینکه احتمالا تعدادی از پرسشنامه ها قابل استفاده نبوده و همین امر سبب کم شدن آمار مورد نیاز می شود، تعداد دانش آموزان 400 نفر در نظر گرفته شد. در نهایت و پس از حذف پرسشنامه های غیر قابل قبول و ناقص در بررسی نهایی تعداد 384 نفر دانش آموز انتخاب گردید. در مطالعه حاضر به صورت تصادفی از روش نمونه گیری خوشه ای در دو مرحله استفاده شد. بنابراین محقق پس از مراجعه به اداره کل آموزش و پرورش و دریافت مجوز به ادارات نواحی یک و دو شهر کرمان رجوع کرده و با اسامی مدارس و تعداد فراگیران هر یک، جهت توزیع پرسشنامه در آن مدارس اقدام نمود. تعداد دبیرستان­های دخترانه از ناحیه یک مساوی ناحیه دو بودند. با مراجعه به مدارس منتخب، به طور تصادفی پرسشنامه­ها به دانش­آموزان داده و قبل از تکمیل آنها نیز توضيحات لازم توسط محقق به دانش­آموزان داده شد. سپس پرسشنامه ها (سرمایه روانشناختی و عملکرد تحصیلی) میان این گروه از دانش آموزان توزیع شدند و در نهایت بعد از تکمیل، جمع آوری گردیدند.

.

پرسشنامه سرمایه روانشناختی:

جهت ارزیابی متغیر سرمایه روان شناختی از پرسشنامه 24 سؤالی ساخته شده توسط Luthanz در سال 2007 استفاده شد. این پرسشنامه از چهار سازه تشکیل شده است. سوالات 1 تا 6 مربوط به مولفه خودکارآمدی، 7 تا 12 در مورد امیدواری، 13 تا 18 در خصوص تاب آوری و 19 تا 24 در مورد خوش­بینی بوده است. دامنه جواب دهی در پرسشنامه مذکور از کاملا مخالفم که ارزشی برابر با یک واحد داشته تا کاملا موافقم و متناسب با عدد 6 ، متفاوت بوده است. به منظور تعیین نمره سرمایه روانشناختی، ابتدا نمره هر مولفه حساب شده و از جمع نمرات مولفه های مختلف با یکدیگر، جمع نمره سرمایه روانشناختی حاصل شده است. بهادری خسروشاهی و همکاران در سال 1391 نشان دادند که پرسشنامه سرمایه روانشناختی بر چهار رکن استوار بوده و ضرایب پایایی برای تاب آوری، امیدواری، خوش بینی و خودکارآمدی به ترتیب برابر با 6/0، 67/0، 72/0 و 87/0 است.

 

پرسشنامه عملکرد تحصیلی:

این پرسشنامه برگرفته از پژوهش­ انجام شده توسط Fam و Taylor در سال 1999 استDortaj, 2004) ). پرسشنامه عملکرد تحصیلی 48 سؤال دارد و از 5 بخش تشکیل شده است. این بخش ها عبارت اند از: تاثیرات هیجانی، فقدان کنترل و انگیزش، خودکارآمدی و برنامه ریزی که به ترتیب هر کدام از آنها دارای نمره ی 4، 2، 1، 5 و 3 می باشند. اگر آزمودنی نمره­ی پایین­تر از 120 بگیرد یعنی عملكرد تحصيلي آن پایین و ضعيف است و اگر نمره بالاتر از 175 کسب کند عملكرد تحصيلي بالا و در صورت کسب نمره­ي بین 174-121 ، یعنی عملکرد تحصیلی وی متوسط می­باشد.

 

یافته ها

در این تحقیق، نتایج به دست آمده در دو گروه کلی آمار توصیفی و استنباطی مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند. در بخش آمار استنباطی برای بررسی فرضیه­های پژوهش ابتدا با استفاده از آزمون کلموگروف-اسمیرنف به بررسی نرمال بودن توزیع داده­ها پرداخته شد. سپس از روش معادلات ساختاری شامل تحلیل عامل تأییدی و مدل اندازه­گیری با استفاده از نرم­افزار AMOS 24 به بررسی فرضیات پژوهشی پرداخته شد.

 

جدول 1. آماره های توصیفی وضعیت متغیرهای پژوهش

 

آماره متغیر		میانگین	انحراف استاندارد
سرمایه روانشناختی	خودکارآمدی	483/3	017/1
	امیدواری	310/3	979/0
	تاب آوری	115/3	872/0
	خوش بینی	246/3	841/0
عملکرد تحصیلی	خودکارآمدی	210/3	536/0
	تاثیرات هیجانی	146/3	011/1
	برنامه ریزی	147/3	532/0
	فقدان کنترل	953/2	676/0
	انگیزش	127/3	496/0

 

پیش از انجام سایر تحلیل‌ها، با بررسی وضعیت نرمالیته متغیرهای پژوهش در نرم افزارSPSS20 می­توان از نرمال بودن یا نبودن متغیرهای پژوهش اطمینان حاصل کرد. اگر کجی و کشیدگی بزرگتر از 2± باشد، می­توان از تحلیل­های ناپارامتری استفاده نمود (Tabachinik & Fidel,2007).

 

 

جدول 2. نتیجه آزمون نرمالیته توزیع متغیرهای پژوهش و مؤلفه‌های آنها

 

متغیرها		کجی	کشیدگی
سرمایه روانشناختی	خودکارآمدی	792/0-	356/0
	امیدواری	476/0-	002/0
	تاب آوری	270/0-	387/0
	خوشبینی	698/0-	919/0
«سرمایه روانشناختی»		566/0-	503/0
عملکرد تحصیلی	خودکارآمدی	514/0	554/1
	تاثیرات هیجانی	125/0-	024/1-
	برنامه ریزی	028/0-	281/0
	فقدان کنترل	545/0	417/0
	انگیزش	319/0	403/0
«عملکرد تحصیلی »		348/0	925/0

 

با توجه به نتایج جدول (2)، مقادیر کجی و کشیدگی آزمودنی‌های مورد مطالعه در دو متغیر اصلی (سرمایه روانشناختی و عملکرد تحصیلی) و مؤلفه‌های آن­ها، کوچکتر از 2± می باشند، لذا توزیع این داده‌ها نرمال بوده و نشان­دهنده‌ی مطلوب بودن وضعیت متغیرها برای انجام تحلیل‌های پارامتری و استفاده از معادلات ساختاری است، لذا استفاده از روش معادلات ساختاری مجاز می­باشد.

روابط بین مؤلفه­های سرمایه روانشناختی، یعنی امیدواری، خودکارآمدی، تاب­آوری و خوش­بینی با متغیر عملکرد تحصیلی با استفاده از تکنیک بوت استرپ در نرم‌افزار AMOS24 مورد بررسی قرار گرفت.

 

 

شکل 1. مدل ساختاری جهت آزمون روابط مؤلفه های سرمایه روانشناختی و عملکرد تحصیلی

 

در شکل 1 اعداد موجود بر روی روابط که ضرایب رگرسیونی هستند، معناداری و رابطه بین متغیر پیش بین و ملاک را نشان می دهند.

 

جدول3. شاخص های نیکویی رگرسیون مدل ساختاری عملکرد تحصیلی و مولفه های سرمایه روانشناختی

 

شاخص‌های برازندگی الگو

CMIN

DF

CMIN/DF

NPAR

P

GFI

AGFI

IFI

TLI

CFI

NFI

RMSEA

الگوی برازش شده

1046.038

367

2.850

68

0.000

0.916

0.982

0.993

0.969

0.991

0.930

0.079

مقادیر مطلوب

df =

_

3 >

_

0.05 >

90/0<

90/0<

90/0<

90/0<

90/0<

90/0<

0.08 >

 

نتایج بدست آمده از آزمون مدل فوق نشان داد که رابطه مولفه های امیدواری (05/0 > P، 2.657 = t، 0.46 = )، خودکارآمدی (05/0 > P، 2.216 = t، 0.33 = )، تاب­آوری (05/0 > P، 2.880 = t، 0.24= ) و خوشبینی بر عملکرد تحصیلی (05/0 > P، 2.285 = t، 0.76= ) مستقیم، مثبت و معنادار است.

 

جدول 4. نتایج معادلات ساختاری جهت بررسی مسیرهای های پژوهش

 

فرضیه­های پژوهش	بتا	t	وضعیت فرضیه	جهت رابطه
1- بین امید و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه رابطه وجود دارد.	46/0	66/2	تایید	مثبت
2- بین خودکارآمدی تحصیلی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه رابطه وجود دارد.	33/0	22/2	تایید	مثبت
3-بین تاب آوری و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه رابطه وجود دارد.	24/0	880/2	تایید	مثبت
۴ -بین خوش بینی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه رابطه وجود دارد.	76/0	28/2	تایید	مثبت

|t|>1.96 Significant at P<0.05, |t|>2.58 Significant at P<0.01

 

بحث و نتیجه گیری

یافته­های حاصل از این پژوهش نشان داد که مولفه های امیدواری (05/0 > P، 2.657 = t، 0.46 = )، خودکارآمدی (05/0 > P، 2.216 = t، 0.33 = )، تاب­آوری (05/0 > P، 2.880 = t، 0.24= ) و خوش بینی بر عملکرد تحصیلی (05/0 > P، 2.285 = t، 0.76= ) مستقیم، مثبت و معنادار است. باتوجه به نتایج به دست آمده و مقادیر شاخص­های نیکویی برازش، می­توان چنین نتیجه گرفت که تمامی شاخص­ها مورد قبول هستند و مدل از برازش مناسبی برخوردار است. نتایج بدست آمده از آزمون مدل فوق نشان می‌دهد که رابطه مستقیم متغیر سرمایه روانشناختی بر عملکرد تحصیلی مثبت و معنادار بوده است و نتایج این پژوهش با نتایج Avey et al., 2011)) ، (Luthans et al., 2008) ، (Datu et al., 2018) ، (Guse & shaw., 2018)  و (Gautam & Pradhan, 2018) مطابقت دارد.

نتایج تحقیقات Gautam و همکاران نشان داد که سرمایه روانشناختی می­تواند عملکرد تحصیلی را ارتقا بخشد و موفقیت تحصیلی را پیش­بینی کند. (Avey et al., 2011) در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که بین سرمایه روانشناختی با عملکرد تحصیلی رابطه معنا­داری وجود دارد. همچنین  Luthans et al., 2008)) نشان دادند که آموزش مبتنی بر ارتقاء سطح سرمایه روانشناختی هم موجب ارتقاء سطح این سازه سرمایه­ای در افراد می­شود، هم در یک جریان آموزشی مربوط به آینده سبب ارتقاء سطح عملکرد افراد نیز می­شود. با توجه به اینکه یکی از متغیرهای تأثیرگذار بر عملکرد تحصیلی، سرمایه روانشناختی است. اگر دانش­آموزان در محیط مدرسه استرس داشته باشند، با داشتن سرمایه روانشناختی بالا می­توانند عملکرد مناسبی داشته باشند. ولی برعکس اگر دارایی سرمایه روانشناختی آنها پایین باشد در مواقع بروز حادثه و استرس، دیدگاه منفی به مدرسه پیدا می­کنند. به عبارتی با داشتن سرمایه روانشناختی بالا نگرش مثبت به محیط و مدرسه پیدا می­کنند. سرمایه روانشناختی در دانش­آموزان، می­تواند پیشرفت تحصیلی آنها را تبیین نماید به این صورت که آنان را به فعالیت وارد کند که به دنبال پاسخ به این سؤال باشند که چه کسی هستند تا از این طریق به خودآگاهی برسند. چرا که این خودآگاهی زیربنای رسیدن به هدفها و موفقیت­ها است و دانش آموزان را جهت ورود به عرصه فعالیت آماده می­کند. سرمایه روانشناختی به دانش آموزان این توانایی را می­بخشد که در موقعیت­های تنش­زا چگونه عمل کنند و تلاششان تدوام داشته باشد. همچنین مقاومت و سرسختی آنان را در تحقق اهداف تضمین می­کند. Datu و همکاران در سال 2018 گزارش داده اند که سرمایه روانشناختی، عملکرد تحصیلی را پیش بینی می کند. Guse  و Shaw در سال 2018 بیان داشتند که سرمایه روانشناختی نقش موثری در عملکرد تحصیلی دانش آموزان دارد. 

در راستای ارتباط مؤلفه­های تاب­آوری، خودکارآمدی تحصیلی، خوش­بینی و امیدواری با عملکرد تحصیلی می­توان موراد زیر را نتیجه گرفت:

خودکارآمدی شامل توانمندی ها و ظرفیت های روانشناسی است که تعهد و مسئولیت پذیری برای کسب موفقیت در وظایف و انجام تکالیف چالشی را به دنبال دارد.

  خوش بینی عبارت است از اینکه دانش آموز، دیدگاه مثبت، همیشگی و مستند به موفقیت­ها را در زمان حال و آینده دارا باشد.

تاب آوری نیز پایداری هنگام روبرو شدن با مشکلات و چالش­ها و سختی­ها برای کسب و رسیدن به موفقیت می باشد.

روشن است با انجام این وظایف و مستندات و پایداری­ها در برابر استرس­ها، عملکرد تحصیلی نیز بهبود می­یابد. خوش­بینی یکی از تعیین کننده­های مهم پیشرفت و عملکرد افراد است. خوش­بین­ها پیامدهای مثبت برای آینده پیش­بینی می­کنند. از این­رو امید دارند و امیدواری در آنان احساسی مثبت پدید می­آورد. بنابراین از عملکرد تحصیلی بالاتری برخوردارند. خوش­بینی از یک سو، به انتظارات امیدبخشی که در یک موقعیت معین موجود است، دلالت دارد. از سوی دیگر عملکرد تحصیلی بالاتر از طریق درک موفقیت و باور به اینکه من می­توانم، بر افزایش تاب­آوری، خودکارآمدی و خوش­بینی دانش­آموزان تأثیر گذار است. همچنین امیدواری نسبت به نتیجه مثبت در انجام وظایف در زمینه عملکرد تحصیلی، بهترین نتیجه را برای دانش آموزان به ارمغان می آورد. داشتن انگیزه لازم در جهت رسیدن به هدف­ها به دانش­آموزان کمک می­کند تا ناامیدی را پشت سر بگذارند و اهداف خود را دنبال نماید.

 

پیشنهادهای كاربردي پژوهش

نتایج این پژوهش را می­توان در برنامه­ریزی برای آموزش و پرورش به کار گرفت. در فرآیند آموزش، محصولی در حال تولید است و هدف و وسیله آموزشی به هم پیوسته­اند. بنابراین باید مراقب بود تا ابزار شخصی با هدف­های اجتماعی ارزشمند ارتباط معناداری داشته باشد. طولانی بودن زمان تکمیل پرسشنامه­ها، ابزار جمع­آوری داده­ها، افت آزمودنی­ها از محدودیت­های پژوهش حاضر بود. پرسشنامه اغلب نمی­تواند جنبه­هایی از اطلاعات را که روش­هایی چون مصاحبه و مشاهده به دست می­دهند، نشان دهد. بنابراین پیشنهاد می­شود با روش­های مصاحبه و مشاهده و پرسشنامه در صورت امکان از حجم نمونه­ی وسیع­تری استفاده شود و همچنین پیشنهاد می­گردد که چنین تحقیقی در مقاطع تحصیلی مختلف (ابتدایی، راهنمایی و رشته­های تحصیلی دیگر (فنی حرفه­ای و کاردانش و ...) در شهرهای دیگر انجام شود. همچنین بر روی دانش­آموزان دختر و پسر اجرا و تفاوت جنسیتی بررسی شود. در نهایت پیشنهاد می­شود به منظور ارائه راهکارهایی به معلمان، مدیران مدارس و برنامه­ریزان جهت ارتقاء عملکرد تحصیلی دانش­آموزان، به سازه سرمایه روانشناختی توجه ویژه­ای مبذول گردد.

   

نتیجه گیری

نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که رابطه مستقیم متغیر سرمایه روانشناختی بر عملکرد تحصیلی مثبت و معنادار است. پس جهت­گیری فعالیت­های پژوهشی و آموزشی در زمینه سازه سرمایه روانشناختی و مؤلفه­های آن می­تواند در ارتقاء سطح یادگیری و عملکرد تحصیلی دانش­آموزان مؤثر باشد. به علاوه این سازه­ و توجه به مؤلفه­ها آن دانش­آموزان را توانا می­سازد که کنترل بیشتری بر روی عملکرد تحصیلی خود داشته و در مورد یادگیری خودشان آگاهانه­تر و امیدوارانه­تر پیش روند.

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش

در این پژوهش به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی اقداماتی انجام شد. فرم­های پرسشنامه آگاهانه توسط تمامی آزمودنی­ها تکمیل شد. همچنین در نگارش پژوهش، پژوهشگر سعی در رعایت اصول استناددهی و نقل قول­ها را داشته است.

 

حامی مالی

هزینه­های مطالعه حاضر توسط نویسندگان مقاله تامین شد.

مشارکت نویسندگان

طراحی و ایده پردازی: زینب سلیمانی، علیرضا منظری توکلی، حمدالله منظری توکلی؛ روش شناسی و تحلیل داده­ها: زینب سلیمانی، نجمه حاجی پور ؛ نظارت و نگارش نهایی: علیرضا منظری توکلی.

تعارض منافع

نتایج این پژوهش با منافع هیچ سازمانی در تعارض نیست.

References

 

-       Abesha, A.G. (2012). Effects of parenting styles, academic self-efficacy, and achievement motivation on the academic achievement of university students in Ethiopia. A dissertation submitted in fulfillment of the requirements for the award of Doctor of Philosophy, School of Psychology and Social Science, Faculty of Computing, Health, and Science, Edith Cowan University.

-       Ahmadi, H. (2015). Examining the relationship between psychological capital and organizational commitment according to the variable of psychological security. Master thesis of Tarbiat Modares University [in Persian].

-       Alessandri, G., Consiglio, C., Luthans, F., & Borgogni, L. (2018). Testing a dynamic model of the impact of psychological capital on work engagement and job performance. Career Development International, 23(1): 33-47.

-       Askari, F. (2019). Designing a model of academic success based on explaining the role of lifestyles by mediating adaptation to school. Doctoral thesis in the field of educational psychology. Faculty of Literature and Humanities, Islamic Azad University of Kerman [In Persian].

-       Avey, JB., Reichard, RJ., Luthans, F., Mhatre, KH. (2011). Meta-analysis of the impact of positive psychological capital on employee attitudes, behaviors, and performance. Human resource development quarterly; 22(2): 127-52

-       Camera, V. (2019). Investigating the effectiveness of cooperative learning teaching method on improving academic performance, academic self-efficacy and academic well-being of students. Master's thesis, Payam Noor University of Tehran Province, Payam Noor Varamin Center [in Persian].

-       Datu, J.A.D., King, R.B., & Valdez, J.P.M. (2018). Psychological capital bolsters motivation, engagement, and achievement: Cross-sectional and longitudinal studies. The Journal of Positive Psychology, 13(3): 260-270.

-       Dortaj, F. (2004). The effect of mental process and simulation on improving student performance product, build validation tests and academic performance. University of Allameh Tabatabaei.

-       Drago, A., Rheinheimer, D.C., & Detweiler, T.N. (2018). Effects of locus of control, academic self-efficacy, and tutoring on academic performance. Journal of CollegeStudent Retention: Research, Theory & Practice, 19(4): 433-451.

-       Eshrati Far, A. Ojinejad, A. (2020). Comparison of exam anxiety, academic performance and academic achievement motivation in female high school students from veteran and normal families in Shiraz city. The 7th International Conference on Knowledge and Technology of Educational Sciences, Social Studies and Psychology of Iran. Tehran. In Persian. 10 (2): 103-114[in Persian].

-       Gautam, P., & Pradhan, M. (2018). Psychological capital as moderator of stress andachievement. Indian Journal of Positive Psychology, 9(1): 22-28.

-       Ghasemzadeh, A. Kateb, M. Mahdiun, R., & Razaghi, M. (2023). Structural modeling of job self-efficacy and learning motivation on non-formal learning with a mediating role of formal learning (Case study: Khorasan Razavi Regional Water Company employees). Journal of New Approaches in Educational Administration, 14(1), 20-1[in Persian].

-       Guse, T., Shaw, M. (2018). Hope and education: role of psychological capital and cultural differences. In Krafft, A., Perrig-Chiello, P., & Walker, A. (eds) Hope for a good life. Social indicators research series, vol72. Springer, Cham.

-       Jamali, M.; Kiamanesh, A.; and Bagheri, F. (2017). Structural Model of the Relationship between achievement goals, and Burnout in Academic and Academic performance: Investigating the Mediating Role of Self-regulating Learning, Knowl. Res. Appl. Psychol., vol. 18, no. 2, pp. 82–92[in Persian].

-       Jamali, M. Kiamanesh, A. Bagheri, F. (2016). The structural model of achievement goals, academic burnout and academic performance: Investigating the mediating role of self-regulated learning. Journal of Knowledge and Research in Applied Psychology, 18(2): 82-92[in Persian].

-       Leim, A. (2019). Academic performance and assessment. An International Journal of Experimental Educational Psychology, 39(6): 705-708.

-       Luthans, F., Youssef, C. M., Sweetman, D. S., & Harms, P. D. (2013). Meeting the leadership challenge of employee well-being through relationship PsyCap and Health PsyCap.

-       Luthans, F., Norman, S. M., Avolio, B. J., Avey, J. B. (2008). The mediating role of psychological capital in the supportive organizational climate–employee performance relationship. Journal of Organizational Behavior, 29, 219-238. Leadership & Organizational Studies, 20(1), 118–133.

-       Mirzaei, E. Jafari Harandi, R. (2019). Predicting academic performance based on the components of psychological capital and psychological toughness. Journal of Educational Psychology Studies, (39), 123-144[in Persian].

-       Pariad, M. (2017). Investigating the relationship between family emotional atmosphere and epistemological beliefs with academic performance among the fourth year high school students of Bukan city. Master's thesis, University of Kurdistan, Faculty of Humanities and Social Sciences.

-       Qadmpour, E. Farhadi, A. Naqqi Biranvand, F. (2015). Determining the relationship between academic burnout and academic performance in students of Lorestan University of Medical Sciences. Research in Medical Science Education, 8(2): 68-60[in Persian].

-       Rahmani, P. (2019). The relationship between academic self-efficacy and achievement goals and academic performance by investigating the mediating role of psychological toughness. Master's thesis, Payam Noor University, Isfahan Province, Golpayegan Center [in Persian].

-       Rostami, M., Fani, H., Keshtvarz kondazi, E., & Shahsavan Pour, A. (2022). Comparison of Test Anxiety, Achievement Motivation and Academic Self-Efficacy of Twelfth Grade Male Students Based on Their Participation in Private School Tests. Journal of New Approaches in Educational Administration, 13(3), 176-160[in Persian].

-       Salimi, S., & Mokhtari Karchagani, M. (2023). The Effect of Job Self-Efficacy on Professional Development and Innovative Work Behaviors with the Mediating Role of Work vitality of Primary Teachers in Abadan. Journal of New Approaches in Educational Administration, 14(3) [in Persian].

-       Talsma, K., Schüz, B., Schwarzer, R., & Norris, K. (2018). I believe, therefore I achieve (and vice versa): A meta-analytic cross-lagged panel analysis of self-efficacy and academic performance. Learning and Individual Differences, 61, 136–150.

-       Vahidi Z, Baratali M. (2017). Predicting Academic performance of high School Students Based on Meta-Cognitive Skills and Self-Regulation. Educ Strategy Med Sci. 2017; 10 (2): 103-114[in Persian].

-       Vanno V, Kaemkate W, Wongwanich S. (2014). Relationships between Academic Performances, Perceived Group Psychological Capital, and Positive Psychological Capital of Thai Undergraduate StudentS. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 116: 3226–3230.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  - Psychological Capital

---