Manuscript ID : 140303181122029 Visit : 51 Page: 47 - 64

Article Type: Original Research

The effect of mindfulness on the executive function of adolescent athletes

Subject Areas : Sport psychology

Shiva Molavinia ¹ (Departmentof Physical Education and Sports Sciences, Isfahan (Khorasgan))
Fahimeh Sepehri ² (PhD candidate in Motor Behavior, Departmentof Physical Education and Sports Sciences, Isfahan (Khorasgan) Branch, Islamic Azad University, Isfahan, Iran)
Rokhsareh Badami ³ (دانشکدة تربیت بدنی و علوم ورزشی،واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران )

Received: 2024-07-11 Accepted : 2024-08-20 Published : 2024-08-22

Keywords: Consciousness. Executive function. Psychological characteristics. Athlete. Adolescent ,

Abstract :

Objective: Sports success is affected by many abilities that include psychological, physical, and cognitive and skill dimensions. Executive function is a term used to define a number of cognitive processes that are important for success in everyday life. Self-awareness, the ability to focus on thoughts and behavior and self-regulation, the ability to manage emotional and behavioral reactions, working memory, attention and inhibitory control are important components of executive function. The purpose of this research was to investigate the effect of mindfulness on the executive function of adolescent athletes.

Methods: The current research was an action research study with pre-test-post-test stages. This research was conducted according to the needs and cognitive problems of adolescent athletes. 21 male adolescent athletes with the age range of 11 to 13 years were selected as participants from a specialized football academy who participated in the premier league of Isfahan cities. The data collection tool included the N-Back test. Descriptive statistics and inferential statistics were used to analyze the data.

Results: The findings show that the multivariate analysis for the effect of time on the executive function of teenage soccer players was significant (p<0.001). These findings show that the changes in the scores of all seven times of the test during the executive function of the teenage soccer players have shown a significant difference. The findings of the current research, in line with previous researches, have determined that the training of strategic planning, cognitive flexibility, planning and self-regulation, selective inhibition, goal orientation, mindfulness and psychological skills lead to strengthening the functions of implementation and cognitive processes.

Conclusions: According to the research literature, it can be predicted that through direct and indirect training, the executive functions of adolescent football players will improve. The improvement of executive function is done in an indirect way by using programs focused on stress reduction, increasing social communication, regulating sleep and finally doing physical activity. Considering the indirect effect of mindfulness training on executive function, more interventions should be done in the field of team and individual athletes.

References:

Becker, D. R., McClelland, M., Loprinzi, P., & Trost, S. G. (2014). Physical activity, self- regulation, and early academic achievement in preschool children. Early Education and Development, 25, 56-70. https://doi.org/10.1080/10409289.2013.780505.
Belling, P.K.; Ward, P. (2015) Time to Start Training: A Review of Cognitive Research in Sport and Bridging the Gap from Academia to the Field. Procedia Manuf., 3, 1219–1224. https://doi.org/10.1016/j.promfg.2015.07.202
Bidzan-Bluma, I.; Lipowska, M. (2018) Physical activity and cognitive functioning of children: A systematic review. Int. J. Environ. Res.Public Health, 15, 800. https://doi.org/10.3390/ijerph15040800
Clarke V, Braun V. Successful qualitative research: A practical guide for beginners. London, UK: Sage; 2013.
De Greeff, J.W.; Bosker, R.J.; Oosterlaan, J.; Visscher, C.; Hartman, E. (2018) Effects of physical activity on executive functions, attention and academic performance in preadolescent children: A meta-analysis. J. Sci. Med. Sport, 21, 501–507. https://doi.org/10.1016/j.jsams.2017.09.595
Diamond, A. (2000). Close interrelation of motor development and cognitive development and of the cerebellum and prefrontal cortex. Child development, 71(1), 44-56.
https://doi.org/10.1111/1467-8624.00117
Doğan, U. (2016). Mindfulness-acceptance-commitment program for athletes and exercisers: an action research case study. http://urn.fi/URN:NBN:fi:jyu-201604202276 Emanuel, A. S., Updegraff, J. A., Kalmbach, D. A., & Ciesla, J. A. (2010). The role of mindfulness facets in affective forecasting. Personality and Individual differences, 49(7), 815-818. https://doi.org/10.1016/j.paid.2010.06.012.
Evans L, Hardy L, Fleming S. (2000). Intervention strategies with injured athletes: An action research study. The Sport Psychologist; 14(2): 188-206. https://doi.org/10.1123/tsp.14.2.188.
Frank, C., Land, W. M., & Schack, T. (2013). Mental representation and learning: The influence of practice on the development of mental representation structure in complex action. Psychology of Sport and Exercise, 14(3), 353-361. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2012.12.001
Garon, N., Bryson, S. E., & Smith, I. M. (2008). Executive function in preschoolers: A review using an integrative framework. Psychological Bulletin, 134(1), 31-60. https://doi.org/10.1037/0033-2909.134.1.31
Gentile, A.; Boca, S.; Demetriou, Y.; Sturm, D.; Pajaujiene, S.; Zuoziene, I.J.; Sahin, F.N.; Güler, O.; Gómez-López, M.; Borrego,C.C.; et al. (2020) The Influence of an Enriched Sport Program on Children’s Sport Motivation in the School Context: The ESA PROGRAM. Front. Psychol., 11, 601000. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.601000
Heilmann, F., Memmert, D., Weinberg, H., & Lautenbach, F. (2023). The relationship between executive functions and sports experience, relative age effect, as well as physical maturity in youth soccer players of different ages. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 21(2), 271-289. https://doi.org/10.1080/1612197X.2021.2025141
Jacobson, J.; Matthaeus, L. (2014) Athletics and executive functioning: How athletic participation and sport type correlate with cognitive performance. Psychol. Sport Exerc., 15, 521–527. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2014.05.005
Krenn, B.; Finkenzeller, T.; Würth, S.; Amesberger, G. (2018) Sport type determines differences in executive functions in elite athletes. Psychol. Sport Exerc., 38, 72–79. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2018.06.002
Land, W. M., Frank, C., & Schack, T. (2014). The influence of attentional focus on the development of skill representation in a complex action. Psychology of Sport and Exercise, 15(1), 30-38. https://doi.org/10.1016/j.psychsport.2013.09.006
Laureys, F., Collins, D., Deconinck, F. J., & Lenoir, M. (2021). Exploring the use of the Psychological Characteristics of Developing Excellence (PCDEs) in younger age groups: First steps in the validation process of the PCDE Questionnaire for Children (PCDEQ-C). PloS one, 16(11), e0259396. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0259396
MacNamara A., Button A., and Collins D.(2010) "The Role of Psychological Characteristics in Facilitating the Pathway to Elite Performance Part 1: Identifying Mental Skills and
Behaviors," Sport Psychologist, vol. 24, no. 1, pp. 52–73, Mar, https://doi.org/10.1123/tsp.24.1.52 10.
.Malinowski, P. (2013). Neural mechanisms of attentional control in mindfulness meditation. Frontiers in Neuroscience, 7, 1-11. https://doi.org/10.3389/fnins.2013.00008 Müller, C., Dubiel, D., Kremeti, E., Lieb, M., Streicher, E., Siakir Oglou, N., ... & Karbach, J. (2021). Effects of a single physical or mindfulness intervention on mood, attention, and
executive functions: Results from two randomized controlled studies in university classes. Mindfulness, 12, 1282-1293.https://doi.org/10.1007/s12671-021-01601-z Popa, D., Mîndrescu, V., Iconomescu, T. M., & Talaghir, L. G. (2020). Mindfulness and self-regulation strategies predict performance of romanian handball players. Sustainability, 12(9), 3667. https://doi.org/10.3390/su12093667
Rahmani, J., Ajilchi, B., & Zareian, E. (2017). Relationship between mindfulness and cognitive abilities in blind veteran athletes. Iranian Journal of War and Public Health, 9(2), 105-110. ‎ https://doi.org/10.18869/acadpub.ijwph.9.2.105
Rosenblum, S., Aloni, T., & Josman, N. (2010). Relationships between handwriting performance and organizational abilities among children with and without dysgraphia: A preliminary study. Research in developmental disabilities, 31(2), 502-509. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2009.10.016
Schöne, B., Gruber, T., Graetz, S., Bernhof, M., & Malinowski, P. (2018). Mindful breath awareness meditation facilitates efficacy gains in brain networks: A steady-state visually evoked potentials study. Scientific Reports, 8, 13687. https://doi.org/10.1038/s41598-018-32046-5
Shahbazi, M., Aalie, M.B. (2020). “The effect of active and passive imagery on the learning of the dart throwing skills in 7-12 years old student”. sport psychology, 2 (5): 17 – 28. (in persian). https://doi.org/10.48308/MBSP.5.2.17
Tomich, L., Levchenko, A., Girchenko, O., Sikorska, L., Nazarov, О., & Perelygina, L. (2023). Psychological Counseling as a Means of Developing the Athlete’s Personality. BRAIN. Broad Research in Artificial Intelligence and Neuroscience, 14(1), 647-661. https://doi.org/10.18662/brain/14.1/439

Tomporowski, P.D.; Pesce, C. (2019) Exercise, sports, and performance arts benefit cognition via a common process. Psychol. Bull.,145, 929–951. https://doi.org/10.1037/bul0000200 Van den Berg, V., Saliasi, E., De Groot, R. H., Jolles, J., Chinapaw, M. J., & Singh, A. S. (2016). Physical activity in the school setting: Cognitive performance is not affected by three different types of acute exercise. Frontiers in psychology, 7, 723. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.00723

Full-Text:

The effect of mindfulness on the executive function of adolescent athletes

Shiva Molavinia1 | Fahimeh Sephri2* | Rokhsareh Badami 3

1. Ph.D. Candidate, Department of Motor behavior, Department of Physical Education, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran shiva.molavi98@gmail.com.

2. Corresponding author, PhD in motor behavior, Department of Physical Education, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran E-mail: faranak.sepehri67@gmail.com.

3. Professor, Department of Physical Education, Isfahan Branch (Khorasgan), Islamic Azad University, Isfahan, Iran.. E-mail: rokhsareh.badami@khuisf.ac.ir.

Article Info

ABSTRACT

Article type:

Research Article

Article history:

Received 11 July 2024

Revised 15 August 2024

Accepted 20 August 2024

Published 22 August 2024

Keywords:

Consciousness,

Executive function

Psychological characteristics,

Athlete,

Adolescent

Objective: Sports success is affected by many abilities that include psychological, physical, and cognitive and skill dimensions. Executive function is a term used to define a number of cognitive processes that are important for success in everyday life. Self-awareness, the ability to focus on thoughts and behavior and self-regulation, the ability to manage emotional and behavioral reactions, working memory, attention and inhibitory control are important components of executive function. The purpose of this research was to investigate the effect of mindfulness on the executive function of adolescent athletes.

Methods: The current research was an action research study with pre-test-post-test stages. This research was conducted according to the needs and cognitive problems of adolescent athletes. 21 male adolescent athletes with the age range of 11 to 13 years were selected as participants from a specialized football academy who participated in the premier league of Isfahan cities. The data collection tool included the N-Back test. Descriptive statistics and inferential statistics were used to analyze the data.

Results: The findings show that the multivariate analysis for the effect of time on the executive function of teenage soccer players was significant (p<0.001). These findings show that the changes in the scores of all seven times of the test during the executive function of the teenage soccer players have shown a significant difference. The findings of the current research, in line with previous researches, have determined that the training of strategic planning, cognitive flexibility, planning and self-regulation, selective inhibition, goal orientation, mindfulness and psychological skills lead to strengthening the functions of implementation and cognitive processes.

Conclusions: According to the research literature, it can be predicted that through direct and indirect training, the executive functions of adolescent football players will improve. The improvement of executive function is done in an indirect way by using programs focused on stress reduction, increasing social communication, regulating sleep and finally doing physical activity. Considering the indirect effect of mindfulness training on executive function, more interventions should be done in the field of team and individual athletes.

$C:\Users\Asus\Desktop\CC-BY.png$ Cite this article: Molavinia, Shiva. Sephri, Fahimeh. & Badami Rokhsareh. (2024). The effect of mindfulness on the executive function of adolescent athletes. Jahesh, 2 (1), 47-64.

اثر ذهنآگاهی بر کارکرد اجرایی ورزشکار نوجوان

شیوا مولوی نیا1 | فهیمه سپهری2 * | رخساره بادامی3

1. دانشجوی دکتری رفتار حرکتی، گروه تربیت بدنی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. رایانامه: shiva.molavi98@gmail.com

2. نویسنده مسئول، دکتری رفتار حرکتی، گروه تربیت بدنی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. رایانامه: faranak.sepehri67@gmail.com

3. استادتمام، گروه تربیت بدنی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران. رایانامه: rokhsareh.badami@khuisf.ac.ir

اطلاعات مقاله

چکیده

نوع مقاله:

مقاله پژوهشی

تاریخ دریافت: 21/4/1403

تاریخ بازنگری: 25/5/1403

تاریخ پذیرش: 30/5/1402

تاریخ انتشار: 1/6/1403

کلیدواژه‌ها:

ذهنآگاهی،

کارکرد اجرایی،

خصوصیات روانشناختی،

ورزشکار،

نوجوان.

هدف : موفقیت ورزشی، متأثر از تواناییهای متعددی است که در ابعاد روانشناختی، جسمانی، شناختی و مهارتی دربرمیگیرد. کارکرد اجرایی اصطلاحی است که برای تعریف تعدادی از فرآیندهای شناختی که برای موفقیت در زندگی روزمره مهم هستند استفاده میشود. خودآگاهی، تواناییتمرکز بر افکار و رفتار و خودتنظیمی، توانایی مدیریت واکنشهای عاطفی و رفتاری، حافظهکاری، توجه و کنترل بازدارنده از اجزای مهم عملکرد اجرایی هستند. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی اثر ذهنآگاهی بر کارکرد اجرایی ورزشکار نوجوان بود.

روش پژوهش: پژوهش حاضر یک مطالعه اقدام پژوهی با مراحل پیشآزمون- پسآزمون بود. این پژوهش مطابق با نیاز و مشکلات شناختی ورزشکاران نوجوان انجام شد. 21 ورزشکار نوجوان پسر با دامنه سنی 11 تا 13 سال، از یک آکادمی تخصصی فوتبال که در ليگ برتر شهرستانهای اصفهان حضور داشتند، به عنوان شرکت کننده انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل آزمون انبک (N-Back) بود. برای تجزیه و تحليل اطلاعات از آمار توصيفی و آمار استنباطی استفاده شد.

یافته‌ها: یافتهها نشان میدهد که تحلیل چند متغیره برای اثر زمان در کارکرداجرایی فوتبالیستهای نوجوان معنیدار به دست آمدهاست (001/0>p). این یافتهها نشان میدهد که تغییرات نمرات هر هفت بار آزمون در طی کارکرداجرایی فوتبالیستهای نوجوان با هم تفاوت معنیداری نشان دادهاند. یافتههای پژوهش حاضر همسو با تحقیقات قبلی مشخص کردهاست که آموزش برنامهریزی راهبردی، انعطاف شناختی، برنامهریزی و خودنظمدهی، بازداری انتخابی، هدفمداری، ذهنآگاهی و مهارتهای روانی منجر به تقویت کارکردهای اجرایی و فرآیندهای شناختی میگردد.

نتیجهگیری: با توجه ادبیات پژوهشی میتوان پیشبینی کرد از طریق آموزش مستقیم و غیرمستقیم کارکردهای اجرایی فوتبالیستهای نوجوان بهبود مییابد. ارتقاء کارکرداجرایی به روش غیر مستقیم با استفاده از برنامههای متمرکز بر کاهش استرس، افزایش ارتباطات اجتماعی، تنظیم خواب و در نهایت انجام فعالیت بدنی صورت میگیرد. با توجه به تاثیرگذاری غیرمستقیم آموزش تمرین ذهنآگاهی بر روی کارکرداجرایی مداخلات بیشتری در زمینه ورزشکاران رشتههای تیمی و انفرادی پرداختهشود.

$C:\Users\Asus\Desktop\CC-BY.png$ استناد: مولوی نیا، شیوا. سپهری، فهیمه و بادامی، رخساره. (1403). اثر ذهن آگاهی بر کارکرد اجرایی ورزشکار نوجوان. جهش، 2 (1)، 64-47.

ناشر: واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی. © نویسندگان.

مقدمه

در دنیای امروز ورزش قهرمانی، تمرین مکرر تنها رمز موفقیت ورزشکار محسوب نمیگردد بلکه دستیابی به قهرمانی، امکان توسعه خصوصیاتی شخصیتی خاصی را در آنان فراهم میکند (تومیک و همکاران¹، 2023). موفقیت ورزشی، متأثر از قابلیتها و استعدادهای متعددی است که در ابعاد روانشناختی، جسمانی، شناختی و مهارتی دربرمیگیرد (زردشتیان، غلامیترکسلویه و فرزی، 1396؛ هلیمن، ممرت، میمبرگ و لاتنباچ²، 2023). یکی از ظرفیت های شناختی چندگانه کارکردهای اجرایی است که در فعالسازی و کنترل ادراکات هوشیارانه، عواطف، افکار و اعمال افراد نقش دارند (رزنبام، آلونی و جسمن³، 2010). کارکرد اجرایی اصطلاحی است که در روانشناسی برای تعریف تعدادی از فرآیندهای شناختی که برای موفقیت در زندگی روزمره مهم هستند استفاده میشود. خودآگاهی، تواناییتمرکز بر افکار و رفتار و خودتنظیمی، توانایی مدیریت واکنشهای عاطفی و رفتاری، حافظهکاری، توجه و کنترل بازدارنده از اجزای مهم عملکرد اجرایی هستند (گارون، بریسون و اشمیت⁴، 2008 ؛ لامارس⁵، 2023). کارکرد اجرایی نوجوانان با فعالیت بدنی (دیگرف، بوسکر، اوسپرند، ویسچر و هارتمن⁶، 2018؛ آورز بنو و همکاران⁷، 2017)، به ویژه با تمرین ورزشی مرتبط است که مجموعهای از ویژگیهای سازگار با الزامات لازم جهت ارتقاء رشد آن را گرد هم میآورد (بیدزان و لیپوسکا⁸، 2018؛ بلینگ و وارد⁹، 2015). این ارتباط دوگانه ورزش و کارکرد اجرایی شامل ترکیبی از تمرینات بدنی و فعالیت‌های شناختی می‌شود که بسته به ساختار هر ورزش به تدریج چالش‌برانگیزتر میگردد (جنتل و همکاران¹⁰، 2020؛ تومپروسکی و پسیس¹¹، 2019). ممرت، میمبرگ و لاتنباچ (2023) رابطه بین کارکردهای اجرایی و تجربه ورزشی، اثر نسبی سن و همچنین بلوغ جسمانی در جوانان فوتبالیست در سنین مختلف را بررسی کردند. نتایج نشان داد که ورزشکاران به سطح معینی در کارکردهای اجرایی دست می‌یابند و مهارت‌های شناختی خاصی را در ورزش خود کسب می‌کنند. با این وجود، سؤالات مربوط به انتقال کارکردهای اجرایی در مهارتهای شناختی خاص ورزش نامشخص است. علاوهبراین، بکلر، مککلاند، لوپرینز و تراست (2014) با بررسی دقیق‌تر در زمینه تنظیم رفتار، سه نوع مداخله مبتنی بر حرکت، مبتنی بر بازی و مبتنی بر تمرینات ذهنی آگاهی شناسایی کردند. مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی نیز در بهبود خود تنظیمی نویدبخش است. ایده پشت ذهن آگاهی، ایجاد توجه پایدار با تمرکز بر تنفس، افکار و احساسات برای ایجاد یک اثر آرام‌بخش و حرکات بدن از نظر فضا و احساساتی است که فرد احساس می‌کند (مالینویسکی¹²، 2013؛ اسکون، گاربر، گریتز، برینهوف و مالینویسکی ¹³، 2018). برانگیختگی بالا میتواند بر توانایی خود تنظیمی تأثیر منفی بگذارد، به همین دلیل است که مداخله زودهنگام، مانند اجرای تکنیکهای ذهن آگاهی در برنامه ورزشی، به ورزشکاران کمک میکند تا برانگیختگی کمتری داشته باشند و متعاقباً خود را بهتر تنظیم کنند (پوپا، میندسون، کونومسی و تالاگر¹⁴، 2020). پژوهشهای بسیاری انجام شده که به بررسی رابطه ذهنآگاهی و عوامل مربوط به تواناییهای شناختی پرداختهاند. ذهنآگاهی همچنین بر افزایش انعطافپذیری شناختی، کنترل توجه، حافظه و خودتنظیمی، تصمیمگیری، توجه پایدار و شناخت اجتماعی افراد غیر ورزشکار تاثیر دارد (رحمانی، آجیلپی و زارعیان، 2017). با توجه به اینکه تواناییهای شناختی جهت پیشبینی موفقیت ورزشی ضروری است و ورزشکاران نوجوان با توجه به فرآیند رشد شناختی برای اجرای کارکردهای شناختی نیاز به تلاش بیشتری دارند، پس میتوان نتیجه گرفت که لازم است تواناییهای شناختی ورزشکاران نوجوان تقویت شود. حسینپور (1400) رابطه فعالیت بدنی با کارکردهای اجرایی و پیشرفت تحصیلی نوجوانان پسر را بررسی کردند. نتایج نشان داد که هر چه فعالیت بدنی در دانشآموزان بالاتر باشد میزان کارکردهای اجرایی بیشتر خواهد شد. در این بین مولفههای کارکرد اجرایی (مولفههای توجه، بازداری پاسخ، حافظه، برنامهریزی) با فعالیت بدنی رابطه معناداری داشته و سایر مولفهها با فعالیت بدنی رابطهای نداشتهاند. همچنین تاثیر دو متغیر فعالیت بدنی و کارکردهای اجرایی بر میزان پیشرفت تحصیلی معنادار است. مطالعات انجام شده در زمینه بهبود کارکرداجرایی بر روی افراد دارای اختلال بیش فعالی یا دانشآموزان انجام شدهاست. شواهد قبلی وجود داشت مبنی بر اینکه مداخلات روانشناختی مبتنی بر ذهن آگاهی و مهارتهای روانی به صورت انفرادی ضروری است در حالی که مداخلات گروهی احتمالاً از نظر اقتصادی امکان پذیرتر هستند (دوگان¹⁵، 2016).

شواهد فزایندهای برای اثرات مثبت تمرینات بدنی کوتاه مدت (یک جلسه) بر عملکرد شناختی وجود دارد (مولر و همکاران¹⁶،2021؛ وانبرگ و همکاران¹⁷، 2016). مولر و همکاران (2021) تأثیر یک جلسه تمرین فیزیکی یا ذهن آگاهی بر خلق، توجه و کارکردهای اجرایی دانشجویان در دو مطالعه تصادفی مجزا بررسی کردند. نتایج نشان داد که یک دوره کوتاه (15 دقیقه) از فعالیت فیزیکی یا ذهن آگاهی در محیط یادگیری دانشگاه تأثیر مثبتی بر ابعاد خلق و خو و شناخت دارد که از یادگیری تحصیلی حمایت میکند. مطالعاتی که رابطه بین انواع مختلف ورزش و عملکردهای اجرایی را تجزیه و تحلیل می‌کنند، عمدتاً بر جمعیت کودکان و بزرگسال متمرکز شده‌اند (بالستر، هولتر، پابلوس- بلا، لئورنس و پسیس¹⁸، 2019؛ جاکوبسن و ماتئوس¹⁹، 2014؛ کرین، فینکنزلر، ورث و آمسربرگر²⁰، 2018 ).

پیشرفت تحقیقات عملکرد اجرایی به طور کلی میتواند به ارائه بینشهایی در مورد تأثیر عوامل روانی بر اجرای مهارتهای ورزشی و در رساندن ورزشکاران به اوج عملکرد اجرایی و شناختی درپژوهشهای مختلفی نشان دادهشدهاست (تومپروسکی و پسیس، 2019 ؛ پوپا، میندسون، کونومسی و تالاگر، 2020؛ جنتل و همکاران، 2020؛ تومیک و همکاران، 2023). اندک مطالعهای به بررسی تاثیر بین تمرین ذهنآگاهی و مولفههای کارکرد اجرایی پرداخته است. کمبودی که در مطالعات پیشین وجود دارد، عدم بررسی سازوکار اثرگذاری آموزش کارکردهای اجرایی بر ویژگیهای روانی در ورزشکاران نوجوان میباشد. بنابر آنچه ذکر شد، هدف از این پژوهش بررسی اثربخشی مداخلات تمرین ذهنآگاهی بر کارکرد اجرایی فوتبالیستهای نوجوان است. با توجه به اثرگذاری ذهنآگاهی بر مولفههای کارکرداجرایی (انعطافپذیری شناختی، کنترل توجه، حافظه و خودتنظیمی، تصمیمگیری، توجه پایدار) ضروری است که محققین به دنبال پاسخگویی به این سوالات هستند که آيا آموزش ذهنآگاهی بر كاركردهاي اجرايي نوجوانان فوتباليست اثربخش است؟

روش‎شناسی پژوهش

مطالعه حاضر، یک مطالعه اقدام پژوهی با تکیه بر روش جمع آوری داده به صورت کمی است که شامل اثر آموزش تمرین ذهنآگاهی بر کارکرد اجرایی ورزشکاران نوجوان و مطابق با نیاز و مشکلات شناختی آنها انجام شد. از آنجایی که در مطالعه اقدام پژوهی جمعآوری دادهها همزمان با نمایان شدن نیازها آغاز میشود (ایوانز، هاردی و فلیمنگ ²¹، 2000)، بخش مهمی از نیازهای شناسایی شده ورزشکاران به تحلیل ابتدایی اطلاعات برمیگردد و سایر اطلاعات مورد نیاز در طول مطالعه با توجه به ارزیابی مشارکتکنندگان جمعآوری گردید. در مطالعه اقدام پژوهی اغلب چندین نفر برای برنامهریزی و اجرای مراحل پژوهش با یکدیگر مشارکت و همفکری میکنند؛ اجرای این مراحل شامل شناسایی یک مسئله، برنامهریزی عملی برای حل (یا شفاف سازی) مسئله و ارزیابی مداخله است. این فرآیند تعاملی، افراد را قادر میسازد تا از یکدیگر یاد بگیرند، تا درک موقعیتها و شرایط پیچیده و سخت را از منظرهای مختلف تسهیل کنند (کلارک و براون²²، 2013). مطالعه اقدام پژوهی فعلی به چهار مرحله (پیش مداخله، مداخله، ارزیابی و بازخورد ) تقسیم شد.

شرکتکنندگان این مطالعه، کلیه فوتبالیستهای 13 سال نوجوان آکادمی فوتبال که در رقابتهای لیگ برتر شهرستان شرکت کردهاند و مایل به شرکت در مطالعه حاضر بودهاند، تشکیل دادند که شامل هر 21 فوتبالیست نوجوان بودند. این مطالعه اقدام پژوهی با مراحل پیشآزمون- پسآزمون انجام گرفتهشد. جامعه آماری این مطالعه کلیه فوتبالیستهای 13 سال نوجوان آکادمی فوتبال که در رقابتهای لیگ برتر شهرستان شرکت کردهبودند را تشکیل دادند. ابزار مورد استفاده جهت اندازهگیری کارکرد اجرایی در ادامه توضيح داده شدهاند:

آزمون انبک ²³

یکی از معروف‌ترین و معتبرترین آزمون سنجش حافظه فعال، آزمون کامپیوتری انبک یک تکلیف سنجش عملکرد شناختی مرتبط با کنش‌های اجرایی نظیر کنترل و تخصیص توجه، تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی پردازش اطلاعات پیرامونی و... است که عموماً در مطالعات تصویربرداری عصبی برای برانگیختن کارکرد مغز آزمودنی‌ها به کار می‌رود. این آزمون برای نخستین بار در سال (1958) توسط کرچنر معرفی شد. در این آزمون تعدادی محرک بینایی به‌صورت متوالی بر روی صفحه نمایشگر رایانه ظاهر می‌شود و آزمودنی باید در صورت تشابه هر محرک با محرک قبل یا در صورت عدم تشابه، کلید اختصاص داده‌شده صفحه‌کلید را فشار دهد (جگی، باچکوهل، پریگل و میر²⁴،2010؛ چن، میترا، اسکلاگچن ²⁵، 2008؛ نجاتی، 2013؛ کان، کانوی، هابمبرک و انگل²⁶، 2008). آزمون انبک با استفاده از کامپیوتر و نرم‌افزار اختصاصی آزمون انجام می‌شود. در نسخه کامپیوتری آزمون n-Back، دنباله‌ای از محرک‌های بینایی، گام‌ به‌گام و به‌صورت تصادفی بر روی صفحه ظاهر می‌شود. آزمودنی باید بررسی کند که آیا محرک ارائه‌شده فعلی با محرک n گام قبل از آن مشابه است یا خیر.

آزمون انبک سه‌گام دارد:

در بک 1، چنانچه محرک نشان داده‌شده با یک محرک قبل از خود مشابه باشد، آزمودنی کلید مشخص‌شده را فشار می‌دهد.

در بک 2، چنانچه محرک ارائه‌شده با محرک دو تا ماقبل خود مشابه باشد، آزمودنی کلید مشخص‌شده را فشار می‌دهد.

در بک 3، چنانچه محرک ارائه‌شده با محرک سه تا ماقبل خود مشابه باشد، آزمودنی کلید مشخص‌شده را فشار می‌دهد. قبل از شروع آزمون اصلی، آزمودنی مرحله یادگیری و تمرینی (آزمایشی) را پشت سر گذاشته و در صورت موفقیت وارد مرحله اصلی می‌شود. مدت ‌زمان لازم برای انجام این آزمون 10 دقیقه است. داده‌های به‌دست‌آمده از این آزمون شامل تعداد پاسخ‌های صحیح، تعداد پاسخ‌های غلط، و میانگین سرعت واکنش پاسخ‌های صحیح است. از آنجا که این تکلیف هم نگهداری اطلاعات شناختی و هم دست‌کاری آن‌ها را شامل می‌شود، برای سنجش عملکرد حافظه کاری بسیار مناسب شناخته‌شده است. در حیطه حافظه کاری نیز، به هنگام انجام این آزمون، بیشترین میزان درگیری در عملکرد سیستم پردازشگر مرکزی²⁷ ایجاد می‌شود. در مطالعات گوناگون، کاربردهای مختلفی در حیطه حافظه کاری برای آزمون انبک به ثبت رسیده است. بوش و همکاران²⁸ (2008)، پایایی این آزمون را 78/0 گزارش کردهاند.

در ایران نیز آقاجانی و همکاران (1394) در پژوهشی با عنوان " اثر بخشی آموزش نرم افزار ان بک بر بهبود حافظه ی فعال دانش آموزان نارساخوان " از نرم افزار ان بک استفاده کردند. در ادامه روش اجرا این پژوهش توضیح داده شدهاست:

اولین گام در انجام این مطالعه، اثر آموزش تمرین ذهنآگاهی بر کارکرد اجرایی فوتبالیستهای نوجوان که در یک مطالعه کاربردی از نوع اقدام پژوهی اجرا شد. در مرحله پیشآزمون پس از توضیح هدف مطالعه و گفتن به شرکتکنندگان که میتوانند هر زمان که بخواهند کنار بکشند، یک فرم رضایت آگاهانه را والدینِ ورزشکاران امضا کردند. همچنین پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک توسط ورزشکاران جهت به دست آوردن اطلاعات پایه تکمیل گردید. آزمون ان_بک جهت ارزیابی تواناییهای شناختی ورزشکاران اندازهگیری شد. محققین با حضور در محیط پژوهش و مشاهده نیازهای شناختی ورزشکاران اقدام به آموزش تمرین ذهنآگاهی فوتبالیستها کردند. فرض اساسی این است که اگر هیچ مداخله انجام نشود، پاسخهای پیش مداخله همچنان پایدار خواهد ماند. اعتبار این فرض مستلزم آن است که آموزش ذهنآگاهی برای نیمی از ورزشکاران ارائه شود و نه برای سایر ورزشکاران؛ با این حال، از دیدگاه انسان‌گرایانه، اجتناب از مداخله با هر یک از اعضای تیم که داوطلب شرکت در مطالعه هستند، غیرعلمی و غیرمنصفانه است (اندرسون، میلز، مهونی و رابینسون²⁹، 2002). بنابراین، هر یک از شرکت کنندگان در مطالعه حاضر آموزش ذهنآگاهی را دریافت کردند. در حالی که ممکن است اعتبار داخلی را به خطر افتادهباشد، اما میتواند اعتبار بیرونی مطالعه را افزایش دهد (تلول و گرینلس³⁰، 2001). در ادامه به طور کلی چرخه 4 مرحلهایی اقدامپژوهی بکار رفته در این پژوهش شرح داده میشود. در مرحله پیش مداخله علاوهبر تکمیل پرسشنامه اطلاعات فردی و اجرای آزمون انبک، محققان برای شناسایی و درک بهتر از نیازهای استخراج شده در محیط پژوهش حضور یافتند. در مرحله مداخله نیازهای شناسایی شده به 5 بخش مدیریت اضطراب، توجه و تمرکز، برنامه ریزی، حل مسئله و خودتنظیمی طبقهبندی شد. از انجایی که برای بهبود سطح کارکردهای اجرایی بر آموزش مهارتهای تفکر، حب مسئله، توجه و عملکرد تأکید کرد. نکته مورد توجه در بهبود سطح کاکردهای اجرایی ارتباط بسیار زیاد رشد این کارکردها با رشد تواناییهای شناختی است. در این مطالعه از آموزش تمرین مهارت ذهنی و ذهنآگاهی برای ارتقاء مولفههای روانشناختی موثر بر کارکردهای اجرایی استفاده گردید (فرانک، لند و اسچاک³¹، 2013؛ لند، فرانک، اسچاک³²، 2014).

در بخش اول مدیریت اضطراب مورد توجه قرار گرفت. برای دستیابی به این مدیریت اضطراب از تکنیک تصویرسازی که یکی از تمرینات مهارت روانی میباشد، استفاده گردید. از آنجایی که تصویرسازی ذهنی یک فرآیند درونی هوشیارانه است و تجربه زندگی واقعی را در غیاب تجربه ادراکی و حسی زندگی واقعی تقلید میکند، به عنوان یک راهبرد مداخلهایی برای مدیریت اضطراب استفاده گردیده شد (شهبازی و عالی، 1399). در فرآیند اقدام پژوهی این مطالعه در مرحله بازخورد نیازهای استخراج شده منجر گردید تا برای رسیدن به توانایی مدیریت اضطراب از ذهنآگاهی استفاده گردد. آموزش ذهن آگاهی به ورزشکاران یاری رساند تا این نکته را درك کنند که هیجانهای منفی ممکن است رخ دهند، اما آن هیجانها جزء ثابت شخصیت آنها نیستند. همچنین در طی آموزش ذهنآگاهی تلاش شد به افرد آموزش دهیم که بهجای آنکه به رویدادها بهطور غیرارادی و بیتأمل پاسخ دهند، با تفکر و تأمل پاسخ دهند.

در بخش دوم ورزشکاران جهت تقویت توجه و تمرکز با استفاده از تمرین ذهنآگاهی سوق دادهشدند. این مداخلات شامل تمرین توجه متمرکز بود. در این تمرین از ورزشکاران خواسته شد تا توجه خود را روي یک محرك خاص همچون تنفس، احساسهاي بدنی و غیره در طول یک دورة زمانی متمرکز کنند و براي این کار از تکنیکهاي آرامبخش ذهنی و جسمی و فنون شناختی استفاده گردید. در فرآیند اقدام پژوهی این مطالعه در مرحله بازخورد نیاز استخراج شده منجر گردید تا با استفاده از تکنیک توقف فکر و خودگویی مثبت تمرکز ورزشکاران را در زمانی که دچار حواسپرتی میشدند توجه خود را به هدف یا محرک اصلی برای اجرای مهارت ورزشی مورد نظر معطوف سازند.

در بخش سوم برای توانایی تدوین و اجرای برنامهریزی ورزشی فوتبالیستهای نوجوان از تکنیک هدفگزینی در جهت ارتقای اهداف فرآیندی بر مهارتها و راهبردهای متمرکز کننده برای اجرای مهارت مورد نظر در زمین تمرین و مسابقه استفاده گردید. در فرآیند اقدام پژوهی این مطالعه در مرحله بازخورد نیاز استخراج شده منجر گردید برای حفظ انگیزه ورزشکاران جهت پایبند بودن بر اجرای برنامه ورزشی منتخب خود از تکنیک خودگویی مثبت استفاده کنند. در مواقعی که ورزشکاران دچار ناامیدی و احساس عدم موفقیت در اجرای برنامهریزی خود بودند با استفاده از تکنیک ذهنآگاهی جهت مدیریت احساسات و هیجانات و حضور در زمان حال استفاده گردید.

بخش چهارم بر مهارت حل مسئله متمرکز بود. مهارت حل مساله در بالاترین سطح فعالیتهای شناختی افراد قرار دارد و از جمله یکی از ارزشمندترین هدفهای آموزشی در نظر گرفته شدهاست. خودآگاهی به عنوان یکی از مولفههای آموزش مهارت روان جهت دستیابی به این هدف انتخاب شد. در این راستا ورزشکاران با شناخت نقاط قوت و ضعف خود، از مهارت تصویرسازی جهت توسعه نقاط ضعف و فائق آمدن بر موقعیتهای چالشبرانگیز جهت انتخاب بهترین راه حل در جریان تمرین و مسابقه و اجرای بهترین تکنیک استفاده کردند.

بخش پنجم بر خودتنظیمی متمرکز بود. براساس مدل چرخههای یادگیری خود تنظیمی زیمرمن، هدفگزینی و خودگفتاری میتوانند در ترکیب با هم استفاده شوند تا اثر قویتری بر عملکرد داشته باشد. با توجه به تمرین مهارتهای روانی، از دو تکنیک خودگویی و هدفگزینی جهت دستیابی به خود تنظیمی فوتبالیستها استفاده شد. در فرآیند اقدام پژوهی این مطالعه در مرحله بازخورد نیاز استخراج شده منجر گردید. یادگیری خودتنظیمی به افکار، احساسات و اعمال گفته میشود که برنامه ریزی شدهاند و به طور چرخشی با دستیابی اهداف شخصی سازگار میشوند. در این راستا آموزش ذهنآگاهی و گسلش شناختی در جهت جداسازی افکار و احساسات و خاطرات از اجرای مهارتهای حرکتی صورت گرفت.

در مرحله ارزیابی به طور تصادفی و نامنظم آزمون انبک از فوتبالیستها مجدداً گرفته شد. پس از ارزیابی نتایج آزمون محققان در مرحله بازخورد براساس نیازهای استخراج شده اقدام به مداخلههای آموزش ذهنآگاهی پرداختند (جدول 2).

یافتههای پژوهش

در پژوهش حاضر برای تجزیه وتحلیل دادههای در سطح آمار توصیفی از شاخصههای توصیفی شامل؛ میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی، از روش تحلیل واریانس چند متغیری با اندازگیریهای مکرر استفاده شد.

جدول1- یافتههای توصیفی آزمون کارکردهای اجرایی (ان_ بک) به تفکیک ابعاد در مراحل آزمون

	ابعاد	تعداد صحیح		تعداد غلط		زمان واکنش
	مراحل	میانگین	انحراف استاندارد	میانگین	انحراف استاندارد	میانگین	انحراف استاندارد
پیش آزمون	-	76/59	77/19	42/30	24/18	62/644	98/169
پس آزمون	اول	90/64	71/19	81/27	47/17	66/625	70/170
	دوم	71/72	30/19	00/23	75/16	28/614	27/170
	سوم	71/80	93/17	52/21	75/15	95/597	09/170
	چهارم	95/84	90/22	00/18	53/14	61/578	36/170
پیگیری	اول	57/91	37/22	28/13	43/13	80/565	79/169
پیگیری	دوم	04/92	02/22	90/12	14/13	14/559	18/168

نتایج در جدول (1) نشان دادهاست که در تعداد پاسخهای غلط در آزمون کاکردهای اجرایی میانگین نمرات در هر جلسه نسبت به جلسه قبل دارای تغییر و رو به کاهش است. هم چنین در تعداد پاسخهای صحیح و زمان واکنش، میانگین نمرات در هر جلسه نسبت به جلسه قبل دارای تغییر و رو به افزایش است. اما تغییرپذیری نمارت کارکردهای اجرایی در بخش بعدی با استفاده از آزمون های استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. نتایج آزمون شاپیرو ویکز جهت بررسی وضعیت نرمال بودن نمرات کارکردهای اجرایی در 7 بار آزمون در جدول 2 آمدهاست.

جدول 2- نتایج آزمون شاپیرو ویکز جهت ارزیابی نرمال بودن توزیع نمرات عملکردهای اجرایی به تفکیک 7 بار آزمون

	ابعاد	تعداد صحیح		تعداد غلط		زمان واکنش
	مراحل	آماره	معنی داری	آماره	معنی داری	آماره	معنی داری
پیش آزمون	-	945/0	322/0	988/0	862/0	969/0	700/0
پس آزمون	اول	921/0	119/0	972/0	785/0	969/0	705/0
	دوم	925/0	127/0	985/0	859/0	968/0	681/0
	سوم	941/0	319/0	916/0	077/0	968/0	691/0
	چهارم	915/0	072/0	914/0	068/0	968/0	682/0
پیگیری	اول	914/0	069/0	924/0	125/0	969/0	702/0
پیگیری	دوم	987/0	852/0	932/0	142/0	968/0	697/0

همان طور که در جدول 2 مشاهده مي‌شود، فرض صفر مبني بر نرمال بودن توزيع نمرات در همه کارکردهای اجرایی در هر هفت آزمون در مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری باقي است يعني توزيع نمرات نمونه نرمال و همسان با جامعه است و کجي و کشيدگي حاصل اتفاقي است (همه سطوح معني داري بزرگ‌تر از 05/0 مي‌باشد).

در پاسخ به سوال اثربخشی آموزش ذهنآگاهی بر کارکردهای اجرایی در فوتبالیستهای نوجوان تأثیر معنی داری دارد؟ نتایج آزمون چند متغیره نمرات عملکردهای اجرایی در جدول 3 ارائه شده است.

جدول 3- نتایج ازمون چند متغیره نمرات کارکردهای اجرایی

عملکردهای اجرایی		ضریب	F	درجه آزادی فرض	درجه آزادی خطا	سطح احتمال	اندازه اثر	توان آماری
تعداد پاسخ صحیح	اثر پیلایی	989/0	95/234	6	15	001/0	989/0	000/1
تعداد پاسخ صحیح	لامبدای ویلکز	011/0	95/234	6	15	001/0	989/0	000/1
تعداد پاسخ غلط	اثر پیلایی	975/0	98/95	6	15	001/0	975/0	000/1
تعداد پاسخ غلط	لامبدای ویلکز	025/0	98/95	6	15	001/0	975/0	000/1
میانگین زمان پاسخ	اثر پیلایی	997/0	16/830	6	15	001/0	997/0	000/1
میانگین زمان پاسخ	لامبدای ویلکز	003/0	16/830	6	15	001/0	997/0	000/1

نتایج جدول 3 نشان میدهد که تحلیل چند متغیره برای اثر زمان در هر سه عامل مربوط به عملکردهای اجرایی شامل تعداد پاسخ صحیح، تعداد پاسخ غلط و میانگین زمان پاسخ، معنیدار به دست آمده است (001/0>p). این نتایج نشان میدهد که تغییرات نمرات هر هفت بار آزمون در همه ابعاد کارکردهای اجرایی فوتبالیستهای نوجوان با هم تفاوت معنیداری نشان دادهاند.

نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازههای مکرر در جدول 4 ارائه شده است.

جدول 4- نتایج تحلیل اثرات درون آزمودنی در آزمون تحلیل واریانس با اندازهگیریهای مکرر در خصوص کارکردهای اجرایی

	آزمون	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	معنی داری	اندازه اثر	توان آماری
تعداد پاسخ صحیح	فرض کرویت	429/20353	6	238/3392	049/21	001/0	513/0	000/1
	گرین هاوس گیزر	429/20353	018/1	689/19990	049/21	001/0	513/0	992/0
	هاین فلت	429/20353	021/1	201/19934	049/21	001/0	513/0	993/0
	حد پایین	429/20353	000/1	429/20353	049/21	001/0	513/0	992/0
تعداد غلط	فرض کرویت	279/5745	6	546/957	545/161	001/0	890/0	000/1
	گرین هاوس گیزر	279/5745	206/1	198/4765	545/161	001/0	890/0	000/1
	هاین فلت	279/5745	241/1	467/4630	545/161	001/0	890/0	000/1
	حد پایین	279/5745	000/1	279/5745	545/161	001/0	890/0	000/1
میانگین زمان پاسخ	فرض کرویت	354/128640	6	059/21440	780/1601	001/0	988/0	000/1
	گرین هاوس گیزر	354/128640	717/1	638/74909	780/1601	001/0	988/0	000/1
	هاین فلت	354/128640	863/1	995/69045	780/1601	001/0	988/0	000/1
	حد پایین	354/128640	000/1	354/128640	780/1601	001/0	988/0	000/1

نتایج جدول 4 نشان میدهد که در تحلیل واریانس با اندازه مکرر، اثر زمان در نمرات کارکردهای اجرایی معنیدار به دست آمدهاست (001/0>p). این نتایج نشان میدهد که تغییرات نمرات کارکردهای اجرایی در طی هفت بار آزمون با هم تفاوت معنیداری نشان دادهاند. میزان تأثیر ذهن آگاهی بر آزمون انبک در تعداد پاسخهای صحیح در فوتبالیستهای نوجوان برابر با 3/51 درصد، در تعداد پاسخهای غلط برابر با 89 درصد و در میانگین زمان پاسخدهی برابر با 8/98 درصد به دست آمدهاست.

نتایج آزمون بونفرونی جهت مقایسه کارکردهای اجرایی در هفت اندازهگیری (مراحل پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری) در جدول 5 تا 7 ارائه شدهاست.

جدول 5- نتایج آزمون بونفرونی جهت مقایسه تعداد پاسخ صحیح

آزمون ها		تفاوت میانگین ها	خطای انحراف استاندارد	معنی داری	آزمون ها		تفاوت میانگین ها	خطای انحراف استاندارد	معنی داری
پیش آزمون	پس آزمون اول	143/5-	326/0	001/0	پس آزمون دوم	پس آزمون سوم	00/8-	543/0	001/0
	پس آزمون دوم	952/12-	470/0	001/0		پس آزمون چهارم	23/12-	141/5	039/0
	پس آزمون سوم	952/20-	554/0	001/0		پیگیری اول	85/18-	150/5	033/0
	پس آزمون چهارم	190/25-	146/5	002/0		پیگیری دوم	33/19-	135/5	026/0
	پیگیری اول	810/31-	161/5	001/0	پس آزمون سوم	پس آزمون چهارم	238/4-	248/5	921/0
	پیگیری دوم	286/32-	153/5	001/0		پیگیری اول	87/10-	246/5	793/0
پس آزمون اول	پس آزمون دوم	810/7-	306/0	001/0		پیگیری دوم	33/11-	228/5	891/0
	پس آزمون سوم	810/15-	600/0	001/0	پس آزمون چهارم	پیگیری اول	62/6-	223/2	078/0
	پس آزمون چهارم	048/20-	136/5	019/0	پس آزمون چهارم	پیگیری دوم	09/7-	323/2	062/0
	پیگیری اول	667/26-	151/5	001/0	پیگیری اول	پیگیری دوم	476/0-	255/0	999/0
	پیگیری دوم	143/27-	138/5	001/0

نتایج در جدول 5 نشان داده است تفاوت میانگین تعداد پاسخ صحیح در مرحله پیش آزمون با هر چهار آزمون در مرحله پس آزمون و هر دو مرحله پیگیری معنیدار به دست آمده است (05/0>p). همچنین تفاوت بین میانگین نمرات در پس آزمون مرحله اول و دوم با مرحله سوم و چهارم و هم چنین هر دو مرحله پیگیری معنی دار است (05/0>p). براساس نتایج به دست آمده اما تفاوت میانگین نمرات پس آزمون سوم، چهارم و دوم مرحله پیگیری با یکدیگر معنی دار به دست نیامده است (05/0<p). براساس میانگین نمرات تعداد پاسخ صحیح، تغییرات نمرات به گونه ای است که افزایش نمره در هر یک از آزمون ها نسبت به آزمون قبلی تا پس آزمون مرحله دوم معنی دار بوده است اما در مرحله سوم و چهارم پس آزمون و مراحل پیگیری تعداد پاسخ صحیح در آزمون ثبات داشته است. لذا می توان گفت، برنامه مهارت های ذهنی توانسته است طی مراحل آزمون، تعداد پاسخ صحیح فوتبالیست های نوجوان را افزایش دهد. نمودار مقایسه میانگین نمرات تعداد پاسخ صحیح در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری در شکل 1 ارائه شدهاست.

شکل 1- نمودار مقایسه میانگین نمرات تعداد پاسخ صحیح در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری

جدول 6- نتایج آزمون بونفرونی جهت مقایسه تعداد پاسخ های غلط

آزمون ها		تفاوت میانگین ها	خطای انحراف استاندارد	معنی داری	آزمون ها		تفاوت میانگین ها	خطای انحراف استاندارد	معنی داری
پیش آزمون	پس آزمون اول	619/2	288/0	001/0	پس آزمون دوم	پس آزمون سوم	476/1	328/0	005/0
	پس آزمون دوم	429/7	563/0	001/0		پس آزمون چهارم	000/5	586/0	001/0
	پس آزمون سوم	905/8	780/0	001/0		پیگیری اول	714/9	851/0	001/0
	پس آزمون چهارم	429/12	001/1	001/0		پیگیری دوم	095/10	905/0	001/0
	پیگیری اول	143/17	256/1	001/0	پس آزمون سوم	پس آزمون چهارم	524/3	306/0	001/0
	پیگیری دوم	524/17	305/1	001/0		پیگیری اول	238/8	577/0	001/0
پس آزمون اول	پس آزمون دوم	810/4	321/0	001/0		پیگیری دوم	619/8	660/0	001/0
	پس آزمون سوم	286/6	561/0	001/0	پس آزمون سوم	پیگیری اول	714/7	325/0	001/0
	پس آزمون چهارم	810/9	804/0	001/0	پس آزمون سوم	پیگیری دوم	095/5	430/0	001/0
	پیگیری اول	524/14	055/1	001/0	پیگیری اول	پیگیری دوم	381/0	161/0	601/0
	پیگیری دوم	905/14	102/1	001/0

نتایج در جدول 6 نشان داده است که تفاوت میانگین نمرات تعداد پاسخ غلط در آزمون ان بک در مرحله پیش آزمون با هر چهار آزمون در مرحله پس آزمون و هر دو مرحله پیگیری معنیدار به دست آمده است (05/0>p). همچنین تفاوت بین میانگین نمرات در هر چهار مرحله پس آزمون نیز معنیدار است (05/0>p). براساس نتایج به دست آمده تفاوت میانگین نمرات پیگیری اول نیز با همه مراحل پس آزمون معنی دار است (05/0>p) اما با پیگیری دوم تفاوت معنیدار نداشته است. براساس میانگین تعداد پاسخ غلط، تغییرات نمرات به گونه ای است که کاهش تعداد پاسخ غلط در آزمون در هر یک از آزمون ها نسبت به آزمون قبلی معنیدار بوده است. لذا میتوان گفت، برنامه ذهن آگاهی توانسته است طی مراحل آزمون، تعداد پاسخ غلط در آزمون کارکردهای اجرایی فوتبالیستهای نوجوان را کاهش دهد.

نمودار مقایسه میانگین نمرات تعداد پاسخ غلط در مراحل پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری در شکل 2 ارائه شدهاست.

شکل2- نمودار مقایسه میانگین نمرات مقایسه تعداد پاسخ غلط در مراحل پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری

جدول 7- نتایج آزمون بونفرونی جهت مقایسه میانگین زمان واکنش

آزمون ها		تفاوت میانگین ها	خطای انحراف استاندارد	معنی داری	آزمون ها		تفاوت میانگین ها	خطای انحراف استاندارد	معنی داری
پیش آزمون	پس آزمون اول	952/18	558/0	001/0	پس آزمون دوم	پس آزمون سوم	333/16	684/0	001/0
	پس آزمون دوم	333/30	955/0	001/0		پس آزمون چهارم	667/35	879/0	001/0
	پس آزمون سوم	667/46	036/1	001/0		پیگیری اول	476/48	985/0	001/0
	پس آزمون چهارم	000/66	217/1	001/0		پیگیری دوم	143/55	495/1	001/0
	پیگیری اول	810/78	383/1	001/0	پس آزمون سوم	پس آزمون چهارم	333/19	490/0	001/0
	پیگیری دوم	476/85	874/1	001/0		پیگیری اول	143/32	622/0	001/0
پس آزمون اول	پس آزمون دوم	381/11	742/0	001/0		پیگیری دوم	810/38	232/1	001/0
	پس آزمون سوم	714/27	096/1	001/0	پس آزمون سوم	پیگیری اول	810/12	461/0	001/0
	پس آزمون چهارم	048/47	284/1	001/0	پس آزمون سوم	پیگیری دوم	476/19	009/1	001/0
	پیگیری اول	857/59	413/1	001/0	پیگیری اول	پیگیری دوم	667/6	803/0	001/0
	پیگیری دوم	524/66	926/1	001/0

نتایج در جدول 7 نشان داده است که تفاوت میانگین زمان واکنش در مرحله پیشآزمون با هر چهار آزمون در مرحله پسآزمون و هر دو مرحله پیگیری معنی دار به دست آمده است (05/0>p). همچنین تفاوت بین میانگین نمرات در هر چهار مرحله پس آزمون نیز معنیدار است (05/0>p). براساس نتایج به دست آمده تفاوت میانگین نمرات پیگیری اول و دوم نیز با همه مراحل پسآزمون معنیدار است (05/0>p) همچنین تفاوت میانگین نمرات پیگیری اول و دوم نیز معنی دار به دست آمده است (05/0>p). براساس میانگین نمرات زمان واکنش، تغییرات نمرات به گونه ای است که کاهش نمره در هر یک از آزمون ها نسبت به آزمون قبلی معنیدار بوده است. لذا می توان گفت، آموزش تمرین مهارتهای ذهنی توانسته است طی مراحل آزمون، زمان واکنش فوتبالیستهای نوجوان را کاهش دهد.

نمودار مقایسه میانگین نمرات میانگین زمان واکنش در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری در شکل 3 ارائه شدهاست.

شکل 3- نمودار مقایسه نمرات میانگین زمان واکنش در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری

بحث و نتیجه گیری

هدف این پژوهش، تعيين اثربخشی آموزش تمرین ذهنآگاهی بر کارکرد اجرایی فوتبالیستهای نوجوانان بود. برای تحقق این هدف، منتخبی از مداخلات روانشناختی بر اساس نیازهای شناسایی شده در قالب بسته آموزشی گنجانده و اجرا شد. در این مطالعه به مدت 16 ماه در طی 3 جلسه در هفته مداخلات روانشناختی منتخب بر گروه آزمایش اجرا شد. سپس نتایج مشاهده و ارزیابی گردید. یافتهها نشان میدهد که تحلیل چند متغیره برای اثر زمان در کارکرداجرایی فوتبالیستهای نوجوان معنیدار به دست آمدهاست (001/0>p). این یافتهها نشان میدهد که تغییرات نمرات هر هفت بار آزمون در طی کارکرداجرایی فوتبالیستهای نوجوان با هم تفاوت معنیداری نشان دادهاند.

یافتههای پژوهش حاضر نشان داد که تمرین مهارتهای روانی با به کارگیری تصویرسازی بر مدیریت انگیختگی، یادگیری مهارت حرکتی، افزایش انگیزش و آرامسازی و در نهایت بهبود تمرکز و توجه تاثیر بسزایی دارد. این یافتهها با پژوهش نادری، بهرامی و خواجوی (2022)؛ هولمز و کالینز³³ (2001) همسو است. از آنجایی که هولمز و کالینز (2001) اظهار داشتند تمرین تصویرسازی ذهنی پتلپ با در نظر گرفتن جنبههای متفاوت آن میتواند به هم ارزی کارکردی بیشتری منجر شود در نتیجه میتوان گفت که احتمالاً انجام تمرینهای تصویرسازی ذهنی پتلپ به بهبود حس حرکت کمک کند. از دلایل احتمالی اثرگذاری مداخلات روانشناختی بر افزایش کارکرد اجرایی ورزشکاران میتوان به موارد ذیل اشاره کرد. به عقیده مورفی³⁴ (1994)، تصویرسازی ذهنی به تمام آن تجربیات شبه حسی یا شبه ادراکی اشاره دارد که ما به طور خودآگاه از آن بهرهمند میشویم و در غیاب آن شرایط محرک، حس واقعی را ایجاد میکند. استفاده از تصویرسازی، به عنوان یکی از مهارتهای روانشناختی به معنای رابطه نزدیک بین فکر و حرکت است (سایمون³⁵، 2000). براین اساس ورزشکاران با تصویرسازی میتوانند در مهارتهای تمرکز و توجه پیشرفت کنند. علاوه براین دیاموند دریافت که ارتباط حرکت با شناخت بیش از آنچه تصور کرده، بودهاست. وی به کمک روشهای تصویربرداری عصبی، شواهدی قوی برای ارتباط مهارتهای حرکتی و مهارتهای شناختی ارائه داد. او دریافت که قشر پیشپیشانی و مخچه و عقدههای قاعدهای در هنگام انجام تکالیف شناختی و نیز در هنگام انجام مهارتهای حرکتی فعال میشوند (دیاموند³⁶، 2000). از سوی دیگر، تحقیقات اخیر نشان دادهاند که مداخلات (تمرین بدنی، تصویرسازی ذهنی، یادگیری مشاهدهای و تمرین ترکیبی بدنی و تصویرسازی ذهنی) تاثیر قابل توجهی روی سیستم شناختی، اجرا و یادگیری دارد (فرانک، لند و اسچاک³⁷، 2013؛ لند، فرانک، اسچاک³⁸، 2014). بدینترتیب بهترین شواهد برای ارتباط بسیار نزدیک مهارتهای روانی و شناختی فعالیتهایی هستند که پیوند انکارناپذیرتقویت مهارتهای حرکتی و مهارتهای روانی را همزمان به نمایش میگذارند. مطابق با نتایج این پژوهش ارتقاء ویژگیهای روانشناختی با بهکارگیری آموزش ذهن آگاهی منجر به ارتقاء کارکرداجرایی میشود.

یافتهها در پژوهش حاضر با توجه به ابعاد انعطافپذیری شناختی به عنوان یکی از مولفههای کارکردهای اجرایی، نشان داد که میزان اثرگذاری کارکردهای اجرایی بر سازه مهم خودتنظیمی قابل توجه است. یافتههای این پژوهش با پژوهش دورلی (2021)؛ یانگ، ون و ویکسو (2020) همسو میباشد. دورلی (2021) بررسی شفقت به خود، تنظیم احساسات مثبت و منفی، عملکرد ورزشی، و انعطاف پذیری در میان ورزشکاران پرداختند. یافتهها در طول 14 روز متوالی (836 مشاهده کل) در طول فصول رقابتی ورزشکاران، دریافتند که ارزیابی مجدد شناختی و پذیرش تنها دو استراتژی بودند که واریانس منحصر به فرد در احساسات روزانه را پس از رویدادهای منفی پیش‌بینی می‌کردند. درک، ارتباط بین شدت رویداد مثبت و احساسات مثبت را تعدیل و تقویت میکند. با مقایسه راهبردها، ارزیابی مجدد در برابر اثرات منفی شدت رویداد منفی بر قدردانی روزانه و ارتباط بین شدت رویداد منفی و خشم، آزار و میانگین احساسات منفی و اثرات درک کردن این ارتباطات، گسترده‌تر بود. اثرات مشابهی برای پذیرش مشاهده شد. در حالی که محققان و روانشناسان ورزشی اغلب به مزایای ذهن آگاهی و پذیرش اشاره میکنند، درک کردن ممکن است یک استراتژی مبتنی بر ذهنآگاهی مرتبط و در عین حال کمتر مورد توجه برای افزایش انعطاف پذیری ورزشکاران در مواجهه با استرسهای روزانه باشد. همچنین یانگ، ون و ویکسو (2020) تأثیر هیجان مثبت و امید به ورزش بر اضطراب حالت قبل از مسابقه در ورزشکاران رزمی بررسی کردند. یافته‌های این پژوهش نشان داد که هیجان‌های مثبت با ایده‌های مسیر و نیروی هیجانی، جهت‌گیری اضطراب، توانایی مقابله، دستیابی به هدف و احساس کنترل همبستگی مثبت و معناداری دارند. ایده‌های مسیر و نیروی عاطفی با جهت‌گیری اضطراب، توانایی مقابله، دستیابی به هدف و احساس کنترل رابطه مثبت معنی‌داری داشت و با شدت اضطراب و خودناتوان‌سازی همبستگی منفی معنی‌داری داشت و ایده مسیر به عنوان یک واسطه منفی جزئی بین هیجان مثبت و شدت اضطراب عمل کرد و حس کنترل یک واسطه منفی نسبی بین ایده نیروی عاطفی و خود ناتوانی بازی کرد.

به استناد دیدگاه شناختی اجتماعی، مشخصه کلیدی خودتنظیمی تمرکز بر توانایی یادگیرنده برای اجرای حس انتخاب و کنترل زمانی است که راهبردهای خودتنظیمی متنوعی بهکار میگیرد. هرچند مکانیزمهای زیربنایی شرایط خودتنظیمی پنهان است، دو فرضیه فرضیههای پردازش اطلاعات و و فرضیههای انگیزشی درباره تأثیرگذاری شرایط خودکنترلی بر عملکرد یادگیری حرکتی وجود دارد. براساس فرضیه پردازش اطلاعات، داشتن قدرت انتخاب و تسلط بر برخی جنبههای تمرینی، یادگیرندهها را قادر میسازد تا اطلاعات لازم اجرای تکلیف را در مناسبترین زمان برای افزایش درک و کیفیت پردازش اطلاعات دریافت کنند. درمقابل، فرضیههای انگیزشی، بر بهبود انگیزش در فرایند یادگیری و به موجب آن بهبود عملکرد در شرایط خودتنظیمی اشاره دارد. میتوان اذعان داشت که تمرینات ذهنآگاهی جهت تنظیم مدیریت هیجان باعث افزایش انگیزش فوتبالیستها و بهکارگیری راهبردهایی شدهاست که رسیدن به هدف مورد نظر تسهیل میکند.

یافتههای پژوهش حاضر نشان داد که تفاوت بین میانگین نمرات در پس آزمون مرحله اول و دوم با مرحله سوم و چهارم و همچنین هر دو مرحله پیگیری معنیدار است (05/0>p). براساس نتایج به دست آمده اما تفاوت میانگین نمرات پس آزمون سوم، چهارم و دوم مرحله پیگیری با یکدیگر معنیدار به دست نیامده است (05/0<p). براساس میانگین نمرات تعداد پاسخ صحیح، تغییرات نمرات به گونهای است که افزایش نمره در هر یک از آزمونها نسبت به آزمون قبلی تا پس آزمون مرحله دوم معنیدار بودهاست اما در مرحله سوم و چهارم پس آزمون و مراحل پیگیری تعداد پاسخ صحیح در آزمون ثبات داشتهاست. لذا میتوان گفت، برنامه ذهن آگاهی توانسته است طی مراحل آزمون، تعداد پاسخ صحیح فوتبالیستهای نوجوان را افزایش دهد. یافتههای این پژوهش مبنی بر اثر تمرین ذهنآگاهی بر کارکرداجرایی با پژوهش نین³⁹ و همکاران (2020) با یافتههای این پژوهش همسو بود. نتایج پژوهش نین و همکاران (2020) نشان می‌دهد که برنامه ذهن‌آگاهی پنج هفته‌ای می‌تواند سطح ذهن‌آگاهی، عملکرد استقامتی و عملکردهای شناختی متعدد، از جمله عملکردهای اجرایی ورزشکاران دانشگاهی را افزایش دهد. از دلایل احتمالی اثرگذاری مداخلات روانشناختی بر افزایش مهارتهای روانشناختی ورزشکاران میتوان به موارد ذیل اشاره کرد. سانگر و دورجی⁴⁰ (2016) پیشنهاد کردند که آموزش تمرکز حواس برای نوجوانان، علاوه بر کاهش خود قضاوت انتقادی، کنترل بازدارنده توجه آنها را افزایش می‌دهد. همچنین در پژوهشی هاس، می و فلاحپور (2015) بیان کردند که آموزش ذهن آگاهی موجب افزایش فعال شدن قشر پیشانی میانی و اینسولا در مقایسه با گروه کنترل میشود. از دیگر دلایل احتمالی اثرگذاری مداخلات روانشناختی بر افزایش مهارتهای روانشناختی ورزشکاران می توان به موارد ذیل اشاره کرد. تمرین مهارتهای روانی موجب بهبود توجه انتخابی، زمان واکنش میشود. به نظر میرسد یکی از دلایل کاهش زمان واکنش به دلیل بهبود توجه انتخابی است. به عبارتی دیگر زمان واکنش شاخص مناسبی برای سرعت پردازش اطلاعات است. مطابق با این مدل افراد پردازش یک محرک را در سه مرحله شناسایی محرک، گزینش پاسخ و برنامهریزی پاسخ انجام میدهند. مهمترین مرحله که به توجه زیادی نیاز دارد گزینش پاسخ میباشد. در این مرحله افراد یک پاسخ از بین چند پاسخ ممکن و همزمان را انتخاب میکنند (بهزادی، بادامی، نزاکت الحسینی و جعفری، 1394).

یافتههای این پژوهش مبنی بر اثر تمرین ذهن آگاهی به بهبود تصمیمگیری و برنامهریزی در ورزشکاران شدهاست همسو با پژوهش ملکپور، کاویانپور و عابدی (1392)؛ رزمی، آزموده، رضایی و هاشمی (1400)؛ فوجی و همکاران⁴¹ (2013) میباشد. رزمی، آزموده، رضایی و هاشمی (1400) بیان کردند که آموزش کارکرد اجرایی و نشانههای اضطراب و نارساهایی توجه و مهارت اجتماعی کودکان مبتلا به بیش فعالی موثر است. فوجی و همکاران (2013) در پژوهشی بیان داشتند که ورزشکاران دارای مقادیر بالای اضطرابی به دلیل رویارویی با موقعیت نامشخص در حین رقابت افکار نگران کننده به ذهن آنها سرازیر میشود و همین امر باعث به کار گرفته شدن ظرفیت حافظه فعال میشود. یکی از محدودیتهای ظرفیت حافظه فعال ضعف در عملکرد شناختی افراد است.

از دلایل احتمالی اثرگذاری مداخلات روانشناختی بر افزایش کارکرد اجرایی ورزشکاران میتوان به موارد ذیل اشاره کرد. عملکرد موفق در ورزش تحت تأثیر عوامل مختلفی است که میتوان به ویژگیهای جسمانی، مهارتی و همچنین تواناییهای شناختی اشاره کرد ( جلیلی و صادقیان، 1402). تواناییهای شناختی مجموعه فرایندهایی هستند که به فرد کمک تا آنها بتوانند اطلاعات را پردازش کنند و بهترین تصمیم را بگیرند. اخیراً کارکردهای اجرایی یکی از تواناییهای شناختیاند که در ادبیات پژوهشی مطرح شده است. کارکردهای اجرایی عبارت است از فرآیندهای شناختی سطح بالا میباشند، که به فرد اجازه داشتن اقدامات هدفمند را میدهند (رابرز ⁴²، 2017)کارکردهای اجرایی به واسطه داشتن زیر مجموعههای بازداری از خودآگاهی و تنظیم احساسات، رفتار تکانشی، درک صحیح از دیدگاه دیگران، شناسایی صحیح مشکل و حل مسئله موجب بهبود در رفتارهای اجتماعی فرد میشود (لاف، فار و گیورین⁴³، 2016). از جمله مسائلی که میتواند اضطراب را تحت تأثیر قرار دهد، مسئله کارکردهای اجرایی است؛ زیرا کارکردهای اجرایی عملکرد فرد را تحت تأثیر قرار میدهند. میتوان گفت در صورت نبود یا ایجاد اختلال در کارکردهای اجرایی، فرد در حین رقابت دچار اضطراب میگردد و از طرفی ممکن است اضطراب بالا در ورزشکار باعث ایجاد اختلال در عملکرد کارکردهای اجرایی گردد (هادوین، برگان و استیونسن⁴⁴ ، 2005). به عبارت دیگر یک رابطه دو سویه بین اضطراب و کارکردهای اجرایی وجود دارد. در تبیین این رابطه میتوان بیان داشت که کارکردهای اجرایی معمولاً فرایندهای شناختی مسئول در ترکیبی از قلمرو بیرونی و درونی از اهداف، راهبردها، نگهداری عملکرد و برنامهریزی شناختی در ذهن تا زمان انجام دادن و بازداری از رفتار و محرکهای نامربوط دیگر را در برمیگیرد. در واقع این کارکردها با سازوکارهای کنترل و پیگیری هدف که عناصر اصلی فرایندهای شناختی مختلف را تعدیل و هدایت میکند، ارتباطی تنگاتنگ دارند (وندراسلویز، دی یونگ و ندر لیج⁴⁵ ، 2004). در واقع کارکردهای اجرایی را میتوان به عنوان شاخصی برای چگونه و چه وقت انجام دادن عملکردهای رفتاری عادی توصیف کرد (لوفتیز⁴⁶، 2004). به عبارت دیگر، ورزشکاران میتوانند با استفاده از مهارتها و راهبردهاي روانشناختی آموختهشده تفکرات و هیجانات تسهیل کننده یا تضعیف کننده عملکرد خود را تشخیص دهند و از طریق یادگیري روشها و تکنیکهاي روانشناختی از طریق خودارزیابی مداوم ویژگیهاي روانی را در خود توسعه بخشند.

با توجه ادبیات پژوهشی میتوان پیشبینی کرد از طریق آموزش مستقیم و غیرمستقیم کارکردهای اجرایی فوتبالیستهای نوجوان بهبود مییابد. ارتقاء کارکرداجرایی به روش غیر مستقیم با استفاده از برنامههای متمرکز بر کاهش استرس، افزایش ارتباطات اجتماعی، تنظیم خواب و در نهایت انجام فعالیت بدنی صورت میگیرد. یافتههای پژوهش حاضر همسو با تحقیقات قبلی مشخص کردهاست که آموزش برنامهریزی راهبردی، انعطاف شناختی، برنامهریزی و خودنظمدهی، بازداری انتخابی، هدفمداری، ذهنآگاهی و مهارتهای روانی منجر به تقویت کارکردهای اجرایی و فرآیندهای شناختی میگردد. نکته قابل توجه در ارتباط با یافتههای این پژوهش این واقعیت است که هرچند در ارتباط با کارکردهای اجرایی پژوهشهای مختلفی در حوزه سلامت کودکان ذهنی انجام شدهاست. با توجه به شکاف پژوهشی موجود در زمینه آموزش مستقیم و غیر مستقیم کارکرداجرایی لذا پیشنهاد میشود با توجه به تاثیرگذاری غیرمستقیم آموزش تمرین ذهنآگاهی بر روی کارکرداجرایی مداخلات بیشتری در زمینه ورزشکاران رشتههای تیمی و انفرادی پرداختهشود. در پایان انتظار میرود تحقیقات آینده با توجه به روششناسی پژوهشی سبب تکمیل ادبیات پژوهشی در این زمینه گردد.