سرشت آدمی با تمثیل و داستان‌پردازی سازگاری فطری دارد. از این رو یکی از روش‌های تعلیمی و بلاغی که در کتب آسمانی و به تبع آن کتب عرفانی از آن بهره گرفته شده، ارسال‌المثل است. زیرا بهره‌گیری مناسب از این شیوه سبب اثرگذاری بهتر می‌شود و از خشکی و ملال‌انگیزی تعلیم و موعظه می‌کاهد و به دنبال آن تأثیر ژرف-تر و عمیق‌تر در ذهن و ضمیر مخاطب می‌گذارد. اعتراض به نابسامانی‌های اخلاقی و اجتماعی جامعه یکی از موضوعات اخلاقی است که به مقتضای برخی بی‌عدالتی‌ها و تبعیض‌ها به صورت جدی پا به عرصه‌ ادبیات گذاشت و از آنجا که بخشی از محتوای مثنوی مولوی به موضوع اعتراض، شِکوه و گلایه اختصاص داده شده است، مولوی کوشیده با بهره‌گیری از تمثیل اعتراض نابسامانی‌ها را پررنگ‌تر و برجسته‌تر سازد. در مقالۀ حاضر که با روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته است، بر اساس شیوه مطالعات کتابخانه‌ای به بررسی نقش تمثیل در اعتراضات فردی و اجتماعی مثنوی پرداخته شده است. اینکه تمثیل در بیان مفاهیم اعتراضی در مثنوی چه نقش و اهمیتی دارد و مولانا از چه شگردی به همین منظور استفاده کرده است پرسش‌های اصلی پژوهش حاضرند. هدف از انجام این پژوهش، بررسی نگرش‌های انتقادی و شکواییه‌های اعتراضی مولانا در مثنوی بر بنیاد تمثیل و تبیین نقش و تاثیر تمثیل و داستان‌های تمثیلی در انعکاس ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی در مثنوی معنوی بوده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تمثیل‌های مثنوی سبب اثرگذاری بهتر اعتراضات مولانا شده است. هم‌چنین بخش گسترده‌ای از اعتراضات مثنوی به مسائل اجتماعی اختصاص دارد. Manuscript profile

مولوی یکی از شاعران دورۀ مغول است؛ دوره ای که در آن، اخلاق اجتماعی و پایه های فکری و فرهنگی مردم رو به انحطاط نهاد. سقوط اخلاق اجتماعی و ارزش های انسانی در سرزمین های مغلوب شده موجب ایجاد روحیۀ تسلیم در بین عوام شد؛ اما برخی از اندیشمندان و شاعران بزرگ پارسی زبان در آثار خود روح ستم ستیزی و به تبع آن ارزش های انسانی و اجتماعی را ارج نهادند و باتوجه به فضای حاکم بر عصر خویش، روش خاصی برای مبارزه با رذایل اخلاقی و اجتماعی موجود در جامعه، اوضاع نابسامان سیاسی اجتماعی و نیز بی عدالتی های حاکمان برگزیدند. مولوی نیز در مثنوی هرجا مجال یافته، به نقد افراد مختلف جامعه ازجمله صاحب منصبان و مردم عامه پرداخته و رفتار نکوهیدۀ آن ها را نقد کرده است. در این پژوهش نگارندگان با بررسی اشعار مولانا، مضامین اخلاق اجتماعی را در اشعار وی بررسی کرده اند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که او جانب اعتدال را رعایت کرده و در این زمینه افراط نکرده است. Manuscript profile

مانوئل جی اسمیت (1934–2007م.) روان شناس آمریکایی و پیشگام در جنبش آموزش قاطعیّت در تغییر زندگی بود. کتاب روان شناسی اعتراض(1975م.) وی مبارزه عملی با سلطه‌ جویی دیگران است. از دید وی، سلطه‌ جو کسی است که انسان ‌ها را شیء می‌ بیند و اصرار به شئ کردن انسان‌ ها دارد، زیرا انسان شئ می ‌تواند عامل فسادها و بی ‌عدالتی ‌ها باشد. کمتر عاملی در زندگی انسان به اندازه ظلم و سلطه‌جویی، آفت سلامت، حقیقت، عدالت و سدّ راه رشد و تکامل و اتّحاد آدمی است. استفاده از دستاوردهای دانش روان شناسی در ادبیّات، ابزاری سودمند در تحلیل متون ادبی است. در شعر فارسی، اعتراض، گونه‌ ای ادبی است که به مقتضای برخی بی ‌عدالتی ‌ها و تبعیض‌ ها به وجود آمد و شکل گرفت. عنصر اعتراض برای انعکاس واقعیّت ‌های تلخ سیاسی و اجتماعی در جامعه ، در شعر فارسی نمود یافته است. اعتراض، دغدغه‌های فکری و درد دل و شکایت کردن از رخداد های دردناک زندگی است. از آنجا که بخشی از محتوای مثنوی مولوی به موضوع اعتراض، شِکوه و گلایه اختصاص داده شده و بن مایه اعتراض یکی از مضمون ‌های مثنوی مولوی است که در انحنای سکوت وی پدید آمد؛ این نوع ادبی در مثنوی مولوی خیزشی متفکرانه و سیاسی، اجتماعی در مقابل دسیسه‌ ها است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در صدد پاسخ به این پرسش اصلی است که بر اساس دیدگاه روان شناسی اعتراضی مانوئل اسمیت، بیشترین بن مایه اعتراض و دغدغه‌ های فکری مولوی در مثنوی را کدام موضوع تشکیل می‌ دهد؟ به استناد دستاوردهای پژوهش، اعتراض از حاکمان و سلطه‌ جویان بخش اعظم اعتراض در مثنوی مولانا را تشکیل می ‌دهد. Manuscript profile