Armenia is one of the areas witnessing the successive attacks from different ethnic groups due to its appropriate geographic location. The frequent attacks by the Ottoman in this territory caused the Armenians to migrate from the Julfa region to Iran during Shah Abbas I, thus the construction of distinct churches with Armenian churches in Esfahan was fulfilled. The aim of the present study was to explain and analyze the restructuring of new Armenian churches in Esfahan, relying on the history of Armenian churches and influence by the mosques in Esfahan. The hypothesis of the present study is based on the importance of holding the "religious ceremonies" causing the reliance on the main indicators of the spatial organization of churches, and on the other hand, the influence of the elements of the Safavid era New Julfa churches. The research method in this study is based on desk studies, documentation, field observation, and photography, with a comparative and descriptive-analytical approach. The results of this research indicate that Shah Abbas I who was well aware of the Armenian capabilities, facilitated their migration to Iran that made these people follow the new Julfa churches in accordance with the physical characteristics and instruments of the Safavid era's religious buildings (such as geometry of square and rectangular plan forms, the application of spherical domes instead of cones and the use of decorative artifacts and plant designs in the inner surfaces of the church). This trend which not only distinguished these churches from the architecture of the Armenian churches, but also by following the dominant principles of the Armenian church structures in the interior space of the churches, the Armenians could maintain their independent ethnic and religious identity in that respect. Manuscript profile

دورۀ اشکانی یکی از مهمترین دوران تاریخ شهرسازی و معماری ایران است. آنها تحول عظیم در زمینه شهرسازی و معماری ایجاد کردند. در این دوره طولانی پایه و شالوده و معماری ایران ریخته می‌شود. زیرا در این دوران شهرهای زیادی ساخته یا دوباره مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته شدند که در دوران بعد این سبک شهرسازی و معماری به اوج خود رسید و به سیر تکاملی خود ادامه داد. از طراحی این دوره به دلیل کمبود مدارک یکی از تاریکترین دوران تاریخی از نظر مطالعات باستان شناسی است. متأسفانه تا کنون مطالب پراکنده و بعضاً ضد و نقیض فراوانی دربارۀ شهرسازی و معماری این دوران نوشته شده است.با رویکردی جامعه شناسی تحلیلی به دنبال تبیین و تحلیل شهرسازی اشکانی با رویکردی سیاسی، اجماعی و فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته و از نظر هدف جزو پژوهشهای نظری بوده و به لحاظ ماهیت و روش کار، در ردیف پژوهشهای تاریخی قرار می‌گیرد و به روش توصیفی تحلیلی تنظیم گردیده است. Manuscript profile

در اواخرحکومت صفویه تولید و تجارت ابریشم، کاهش چشمگیری یافت. اما در منطقه گیلان‌ ـ به عنوان مرکز مهم تولید ابریشم ‌ـ از همان ابتدای حکومت، عواملی وجود داشت و یا به مرور زمان شکل گرفت که سبب‌ساز کاهش وحتی نابودی تولید این محصول در این منطقه مهم شد. در پژوهش حاضر، با توجه به ساختار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی گیلان و از طرفی عملکرد نمایندگان صفوی، سعی می‌شود این عوامل را بررسی کنیم. ابتدا عوامل داخلی، مانند شورشها وجنبش‌ها، فشارهای مالیاتی، خاصه‌سازی‌گیلان، انتقال مرکزگیلان از لاهیجان (بیه-پیش) به عنوان اصلی‌ترین تولیدکننده ابریشم، به رشت (بیه‌پس)، بیمارهای‌کرم ابریشم وندانستن روش صحیح نگهداری تلمبارها و بلایای طبیعی و پس از آن عوامل خارجی، نظیر: بحران فروش ابریشم، که باعث شد ضرب مسکوکات رایج (طلا و نقره) و تجارت خارجی کاهش یابد، و هجوم مکرر عثمانی، قزاقها وافغانها را بررسی و تحلیل می‌کنیم. روش پژوهش به صورت کتابخانه‌ای و با استناد به متون تاریخی است. یافته‌ی عمدۀ تحقیق نشان می‌دهد که اگرچه، هجوم افغان‌ها اصلی‌ترین دلیل سقوط دولت صفوی بوده، امّا عوامل مذکور که تولید ابریشم گیلان راکاهش داد درسقوط و از بین رفتن دولتپراقتدار صفوی‌تأثیرگذار بودهاست Manuscript profile

در تاریخ دیپلماسی ایران با روی کار آمدن صفویان و شیعه شدن ایرانیان دوره ای پرتلاطم و توام با نبرد شدید با عثمانی آغاز گردید.یکی از مسائلی که همواره زمینه های دشمنی دو کشور را تشدید می نمود، مساله حج و نحوه برخورد ماموران عثمانی و سیاست های آنان در برابر حجاج ایرانی و شیعیان بود. زیرا هر دو دولت تلاش داشتند تا با تکیه بر مساله حج از این مراسم مذهبی جهت تسلط سیاسی خود در جهان اسلام استفاده نمایند. با وجود قرار گرفتن شهر مکه در قلمرو عثمانیان،آنها آگاهانه از این موضوع جهت برتری سیاسی خود در برابر ایران و همچنین اعمال فشار بر سیاست های هیات حاکمه بهره بردند. بهره برداری سیاسی از مساله حج درتاریخ روابط سیاسی ایران و عثمانی در طول دوره صفویه یکسان نبود،بلکه عثمانی ها از این این موضوع همچون ابزای جهت دیکته نمودن سیاست های خود بهره می بردند.با این حال به نظر می رسد شاهان صفویه با برگزاری باشکوه مراسم حج تلاش داشتند جایگاهی قابل قبول به عنوان سلطان حامی جهان تشیع برای خود ایجاد کنند. و از سوی دیگر عثمانی ها نیز با اختلال در این مراسم با هدف تضعیف قدرت معنوی و سیاسی حاکمان صفوی را دنبال می نمودند.روش پژوهش در مقاله حاضر با تکیه بر روش تاریخی و تحلیل منابع و مآخذ در این زمینه انجام می پذیرد. Manuscript profile

مبحث مشروعیت و مقبولیت واژه ای مدرن و جدید است. با وجود آنکه از این واژه استفاده نمی شده است اما اهمیتی ویژه برای پادشاهان داشته است. میتوان واژه گانی همچون مقبولیت و شایستگی را به عنوان بهترین موارد جایگزین برای دوران باستان برای مشروعیت معرفی کرد. هخامنشیان که یکی از بزرگترین امپراتوری های جهان باستان را تشکیل داده بودند بر مردمی حکمرانی می کرده اند که دارای فرهنگ و تمدنی دیرینه بودند و سابقه آنان در زمامداری بسیار بیشتر از هخامنشیان بوده است. این واقعیت که هخامنشیان چگونه توانستند ملل متمدن تحت انقیاد خود را راضی نمایند از آنان اطاعت نمایند و اینکه از بین خود شاهزادگان هخامنشی چه کسی باید به حکومت برسد موضوع مهمی بوده است که در پژوهشهای گذشته چندان مورد توجه نبوده است اما در این پژوهش موضوع جستجو قرار گرفت. براساس مطالعه کتیبه های شاهان هخامنشی مشخص شد مجموعه ای پیچیده از عوامل در این مهم نقش داشته اند از جمله تایید الهی، تبار، خصایص مثبت اخلاقی، هوش و سیاست، جنگاور پیروز بودن و دوری از دروغ از جمله مهمترین این موارد بوده اند که موجب شد پس از فتح نظامی مناطق مردم به مرور آنان را به عنوان پادشاهان خود بپذیرند و از فرامین آنان نه صرفا به خاطر نیروی نظامی آنان اطاعت نمایند. Manuscript profile

چکیده:اعداد در فرهنگ و باورهای مردم ایران و جهان از جنبه رمزی یا مقدس و شوم بودن دارای جایگاه خاصی هستند به گونه ای که بعضی از آن ها را خوب و مقدس و برخی را بد و شوم می پندارند. در ایران نیز، بخصوص بعد از دین زرتشت اعداد نقش بسزایی را در اساطیر و سنت ها جامعه ایفا می کنند. تدوام مقدس بودن اعداد در ادوار تاریخی و انتقال به فرهنگها و تمدن های پسین خود باعث شده تا نقش بسیاری از این اعداد در زندگی امروز نیز قابل مشاهده باشد. برخی از این اعداد پیوندی دیرینه با باورهای آنها دارند و ریشه شناسی اش آنان را با دلایل مقبولیت و رواج آنها آشنا می سازد این دلایل گاه دینی و گاه اسطوره ای می باشند. بنظر می رسد شناخت محیط پیرامون، قدرت های جادویی، مذاهب و ادیان در مقدس شدن اعداد نقش داشته اند. این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی صورت گرفته و نتایج حاصل از این بررسی حاکی از آن است که مقدس شدن اعداد تا حدود زیادی متاثر از مذاهب، ادیان، باورها و تغییرات فصلی بوده است. Manuscript profile

ملک محمود سیستانی که همزمان با حمله افاغنه به اصفهان بر مناطق تون و طبس حکومت می‌کرد، موفق شد تا با سقوط اصفهان صفویه، بر شهر مشهد و بخش‌های زیادی از خراسان حدود چهار سال مسلط شود. وی در بدو امر با سرکوب مخالفان در مشهد محیط امنِ توام با رعب و وحشت ایجاد کرد. در ادامه به دیگر شهرهای خراسان حمله برده و با تاجگذاری و ضرب سکه مساله ای دیگر در شرق کشور پدید آورد. در سایه این اقتدار خطر ابدالیان و ازبکان که مدتها شهر و منطقه را تهدید می‌کرد، رفع گردید. دست اندازی ملک محمود به اموال حرم رضوی و تغییر تولیت و همچنین برخوردهای او با رعایا و اخذ مالیات‌های سنگین موجبات فراهم آمدن نارضایتی عمومی شد. شاه طهماسب دوم سرانجام به کمک نادرقلی افشار مشهد را محاصره و ملک محمود دستگیر و مقتول گردید. آنچه در این تحقیق در پی آن هستیم این است که به این سؤال پاسخ داده شود که اوضاع سیاسی و اجتماعی مشهد قبل و بعد از تسلط ملک محمود چگونه بوده است؟ این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر منابع و پژوهش‌ها، زمینه‌های حضور ملک محمود در مشهد را مورد بررسی قرار داده و سلوک وی با شهروندان و اثرات این دوره در امنیت داخلی و دفع حملات خارجی را تحلیل و تشریح کند. Manuscript profile

آیین مهرپرستی در زمان ایران باستان به مدت طولانی رواج داشت. اما بعد از رونق آیین زرتشتی توسط زرتشت، مِهر که خدای مِهروخورشید محسوب می شد به ایزدمِهر مبدل گشته و از درجه خدایی پایین آمد و در اوستا بخشی بنام مِهریشت به او تعلق گرفت. مِهر همان خورشید محسوب نمی شود اما بعدها این دو با هم ترکیب شده و یکی دانسته شدند. ایزدمِهر در اوستا فرشته نور و روشنایی و همچنین جنگ معرفی شده است و دارای صفات والای قدرت و قهرمانی است. در این پژوهش که به صورت کتابخانه ای صورت پذیرفته به بررسی نقش ایزد مهر از لحاظ اجتماعی و کارکرد آن بر اساس متون مهریشت می پردازیم. Manuscript profile

حرمسرا به عنوان یکی از کانون‌های تصمیم‌گیری‌ در دوره صفویه مطرح بوده است و زنان درباری در صورت وجود شرایط مناسب در عرصه سیاسی حضوری موثر داشتند. آنان در دوره شاه اسماعیل اول و هم در دوره شاه تهماسب توانستند در مسائل کلی حاکمیت دخالت کنند و در دوره شاه اسماعیل دوم و شاه محمدخدابنده این توانائی را بدست آوردند که، یکی را عزل و دیگری را به تخت بنشانند. این اعمال از سوی زنان حرمسرا سبب شد که شاه عباس نسبت به دخالت‌های آنان حساس شده و تلاش کند قدرت این نهاد را در دربار محدود نماید. اما علی‌رغم تلاش‌های او کانون قدرتی در حرمسرا شکل گرفت که علاوه بر زنان، خواجه سرایان نیز در آن شرکت داشتند. بررسی متون عصر صفوی نشان میدهد که با توجه به نقش زنان حرم و خواجه سرایان در تربیت شاهزادگان، این گروه قدرتمند در عزل و نصب فرمانروایان تاثیر زیادی داشته‌اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. بر پایه‌ی یافته‌های این پژوهش حرمسرا و زنان عصر صفوی علی‌رغم محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی نقش برجسته‌ای در تعیین جانشین پادشاه داشته اند. Manuscript profile

مسئله‌ جانشینی پادشاه همواره در تاریخ ایران موضوع مهمی بود و اغلب در هنگام ضعف یا مرگ پادشاه مدعیان مختلف برای کسب قدرت ظهور می‌کردند؛ گاهی با وجود پادشاه قدرتمند باز هم توطئه‌های پنهانی در این زمینه بین متنفذان درباری وجود داشت. در دوره‌ صفویه نبود قانون مدون در این زمینه، باعث شد تا نیروهای مختلف بخصوص سران قزلباش و زنان درباری در فرآیند جانشینی دخیل شوند؛ آنها در تلاش برای انتخاب شاه در مسیر منافع خویش بودند. پرسش پژوهش این است که متنفذان درباری چه نقشی در انتخاب جانشین پادشاه داشتند؟در دوران قبل از شاه‌عباس اول قزلباشان نقش موثرتری در مسئله جانشینی داشتند اما بعد از شاه‌عباس زنان بانفوذ بیشترین نقش را داشتند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی نقش متنفذان درباری در مسئله جانشینی پادشاه را مورد بررسی قرار می‌دهد. بر اساس یافته‌های پژوهش نظامیان قزلباش و زنان درباری بیشترین نقش را در انتخاب جانشین در دوره صفویه داشتند. Manuscript profile

ملک محمود سیستانی (کیانی)، یکی از ملک زادگان سیستان است که از پی سلطه محمود قلجایی بر اصفهان، در 1135 ق./1722 م. بر مشهد دست یافت. او جهت کسب مشروعیت، ریشه خاندان خود را با انتساب به صفاریان و از طریق آنان به ساسانیان و سپس با سلسله نسب آنان به کیانیان باستانی و اسطوره ای می رساند؛ ادعایی که در آن عصر تقریباً مقبول واقع شد. پژوهش حاضر به نقد سندیت این ادعا و نیز مشخص کردن تاریخ اطلاق عنوان ملک به این خاندان اختصاص دارد. سوال تحقیق اینگونه ارائه شده است که: عوامل و دلایل انتساب ملک محمود سیستانی به ساسانیان و کیانیان چه بود؟ و در پاسخ به آن، این فرضیه بیان شده است که ریشه های اسطوره ای یا تاریخی حضور پادشاهان کیانی و قهرمانان شاهنامه در منطقه سیستان و وجود منابع تاریخی در تایید این مساله باعث پرورش چنین اندیشه ای شده است. یافته های پژوهش که مبتنی بر توصیف و تحلیل داده ها و کاربست روش تحقیق تاریخی می باشد، حاکی از آن است که شجره این خاندان در طول سالیان به وسیله منابع مختلف تاریخی پشتیبانی و بعضا مورد تردید قرار می گرفته است. توجه به عدم انتساب ساسانیان به کیانیان بر اساس منابع پس از صفویه روشن می سازد که این ادعا تا انتساب به ساسانیان قابل بحث و بررسی است. Manuscript profile

مسئله‌ جانشینی پادشاه در تاریخ ایران، یکی از موضوعات مهم به شمار می‌رود که در همه‌ امور، از جمله امور سیاسی،اجتماعی و اقتصادی تاثیرگذار می‌باشد، و شاید بتوان آن را یکی از مؤلفه‌های شناخت ثبات سیاسی یک حکومت برشمرد. در دوران حکومت صفویه مسئله جانشینی پادشاه پیامدهایی مختلفی را در بر داشت که در حاکمیت دولت صفوی و جایگاه و منزلت شخص شاه تاثیرگذار بود و سرانجام موجب تضعیف دولت صفوی گردید. در این دوره نا کارآمدی سازوکارهای جانشینی و نبود قانون مشخص باعث شد تا نیروهای مختلف از جمله نطامیان و زنان در فرآیند جانشینی دخیل شوند. این نیروها همگی در تلاش برای تاثیرگذاری بر انتخاب شاه و جهت دادن به آن در مسیر منافع خویش بودند. شاهزادگان صفوی پس از شاه عباس اول چون بیشتر عمر خود را در حرم شاهی سپری کرده بودند و از سیاست ملک‌داری آگاهی نداشتند، به راحتی تحت تاثیر این جریان‌ها قرار می‌گرفتند و بر اساس منویات آنها رفتار می‌کردند. در این پژوهش تلاش می‌شود تا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که کانون‌های قدرت در هرم حاکمیت دولت صفوی چگونه باعث اختلاف در مسئله جانشینی پادشاه شدند و این مسئله چه پیامدهایی در پی داشت؟ بر اساس یافته های پژوهش آشفتگی اوضاع داخلی، هجوم همسایگان به مرزها و تنزل جایگاه پادشاه بعنوان مرشد کامل از مهمترین پیامدهای بحران در مسئله جانشینی پادشاه بود. Manuscript profile

در زندگی روزمره به نقش اعداد در آئین ها، باورها و اعتقادات خود در همه جنبه های زندگی اعم از عشایری، روستایی و شهری برمی خوریم. برخی از این اعداد پیوندی دیرینه با باورهای ما دارند و ریشه شناسی آنها ما را با دلایل مقبولیت و رواج آنها آشنا می سازد. این دلایل گاه دینی و گاه اسطوره ای می باشند. در این مقاله سعی بر آن است که نقش اعداد در آئین ها، آداب و رسومی که در فرهنگ مردم ایران اجرا می شده یا می شوند و بطور ویژه در آئین های گذر در سه مرحله تولد، ازدواج و مرگ بررسی گردد و پس از شناسایی نقش آنها، اهمیت و دلیل تداومشان را در طول تاریخ تا حد امکان واکایی نماید. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، صورت گرفته و نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که تقدس اسطوره ای و تکرر یک عدد بر اهمیت و حضور آن در فرهنگ عامیانه اثر نهاده است. و اعداد نزد اقوام ایرانی فقط برای شمارش نبوده بلکه با نمادها و باورهای آنها ارتباط تنگاتنگی داشتند. Manuscript profile

چهار موجود مقدس، از قدیمتی ترین باورهای مذهبی شکل گرفته در میان اقوام و ملل به شمار می روند، در واقع این ها همان نیروهای نخستین هستند که از قادر مطلق ناشی می شوند. در همه ادیان و از روزگار باستان برای این نیروها احترام و ارزش زیادی قائل بودند و نمادهای مختلفی برای چهار مقدس بوجود آورده اند، همچنین مردمان فرهنگ های گوناگون نام های متفاوتی همانند فرشته، ایزد، مبشر و الهه به آن ها نسبت دادند. اعتقاد به این فرشتگان و ملائکه از مباحث مهم ادیان الهی بشمار می رود. جایگاه، نقش و خصوصیات فرشتگان می تواند بیانگر نوع بینش و جهان بینی به مبانی اعتقادی و پیروان بسیاری از ادیان باشد. این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و با رویکرد نظری و اسنادی، بر آن است که علاوه بر نقش و وظایف، به صفات و خصوصیات این چهار موجود نیز بپردازد. و نگاهی پیرامون مفاهیم و کاربرد عدد چهار داشته باشد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که با توجه به محوری بودن اعتقاد به خداوند در ادیان اسلام، زرتشت، مسیحیت و یهودیت، چهار موجود مقدس در بعضی از ویژگی ها وجه اشتراک زیادی با هم دارند. Manuscript profile