محمد بازوند [1]- مسعود مطلبی[2]- علی فلاح نژاد[3]- علی فلاحی سیف الدین[4] تاریخ دریافت: 4/12/1398- تاریخ پذیرش: 21/12/1398 چکیده: یکی از مباحث بنیادی و اساسی هرحکومتی بحث مشروعیت و مقبولیت است که تقویت آن در استقرار و ثبات و یا بالعکس تضعیف آن در بی ثباتی و فروپاشی حکومت نقش بی‌بدیلی دارد. در این نوشتار که با رویکرد توصیفی- تحلیلی به رشته تحریر درآمده است در پاسخ به چیستی مبنای مشروعیت و مقبولیت در نظریه حکومت اسلامی آیت الله سید محمد باقر صدر این استدلال ارائه می شود که وی مشروعیت را ترکیبی از ارادۀ الهی ـ مردمی می ‌دانست. چنانکه در کنار پذیرش ولایت فقیه به عنوان منشأ مشروعیت الهی حکومت اسلامی، بر نقش مردم در تعیین سرنوشت خویش تأکید می نمود و تلاش داشت با اعطای حق انتخاب به ملت در همه ابعاد و جوانب حکومت، میان مشروعیت و مقبولیت در حکومت اسلامی پیوند ایجاد نماید. [1] - دانشجوی دکتری، علوم سیاسی( اندیشه سیاسی)، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، لرستان، ایران M.bazvand1396@gmail.com [2] - استادیار و عضو هیئت علمی، گروه علوم سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، گلستان، ایران: نویسنده مسئول mmtph2006@yahoo.com [3] - استادیار و عضو هیئت علمی، گروه علوم سیاسی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، لرستان، ایران [4] - استادیار و عضو هیئت علمی، گروه علوم سیاسی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، لرستان، ایران Manuscript profile

اخوان المسلمین یکی از گروههای سیاسی مهم و تأثیرگذار در سیاست داخلی مصر است که از آغاز شکلگیری در سال 1928م. همواره از شرکت فعال آن در عرصه داخلی مصر ممانعت به عمل آمده بود. بعد از سقوط حسنی مبارک، اخوان المسلمین یک بازیگر سیاسی منسجم و سازمان یافته بود که قابلیت به دست گرفتن قدرت در دوران پسا مبارک را داشت. اما تنها بعد از یک سال از رسیدن به قدرت، این گروه به حاشیه رانده شده و نفوذ و اعتبارش را در نگاه بسیاری از مصریان از دست داده است. این پژوهش با طرح این سوال که عوامل ناکامی اخوانالمسلمین پس از 2011میلادی چه بوده است؟ با روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از رویکرد سازه‌انگارانه به ارزیابی این فرضیه میپردازد که نظامیان مصر و گروه‌های مخالف، اخوان‌المسلمین را به عنوان عامل بیثباتی و رواج تفرقه در بین گروههای اسلامگرا تلقی می‌کردند و به همین دلیل مانع قدرت‌گیری این گروه می‌شدند. این تلقی گروه‌های مخالف از اخوان اصلی‌‌ترین عامل شکست اخوان در کنار دلایل ساختاری دیگر پس از دستیابی به قدرت در 2011م است. واژگان کلیدی: انقلاب مصر، اخوان المسلمین، بهار عربی، سازه‌انگاری. Manuscript profile

تحولات تاریخی از مجرای رویدادهای مسالمت‌آمیز و خشونت‌باری چون رفورم، انقلاب، جنبش‌های اجتماعی، کودتا و شورش شکل می‌گیرد. ترور از شیوه‌های تغییر خشونت‌باری است که بسته به میزان استحکام و ثبات ساختارهای سیاسی، تاثیرات متفاوتی بر روند تحولات بر جای می‌گذارد. خشونت سیاسی و ترور هم علت و هم معلول انسداد یا فقدان ساختارهای سیاسی نهادینه شده در درون جوامع است. در نبود مکانیسم‌هایی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات ، کشمکش حادث می شود و از خارج از چارچوب‌های مورد اجماع گروههای سیاسی و به شیوه‌های خشونت‌آمیز فیصله می یابد.خشونت سیاسی و ترور در ایران ، از زمان مشروطه متاثر از تحولات تاریخی داخلی و خارجی، اشکال جدیدی یافت و یکی از متداول‌ترین شیوه‌های کنش‌گری سیاسی و تحقق بخشی به آمال و آرمان‌های شخصیت‌ها و گروه‌های رانده شده یا خارج از بلوک قدرت شد. ریشه‌های فکری ایدئولوژی‌های مستعد خشونت، مثل تفسیرهای ناصواب از اسلام و باور به کارآمدی شیوه مبارزات مسلحانه، در کنار انسداد سیاسی و ساختاری در دولت برای مشارکت و کنش‌گری مسالمت‌آمیز در تاریخ معاصر ایران، خشونت و ترور را به ابزاری علی‌الظاهر موثر برای پیشبرد اهداف سیاسی جریان‌ها و گروه‌های مزبور تبدیل کرده است. دغدغه اصلی این پژوهش را بررسی میزان تاثیر‌گذاری به کارگیری خشونت به عنوان شیوه‌ای از کنش سیاسی، بر روند تحولات تاریخی ایران در دوره پهلوی دوم تشکیل می دهد. بنابراین در نوشتار حاضر با اتکاء به روش تحلیلی-توصیفی روند شکل‌گیری خشونت سیاسی و به‌کارگیری ترور در ایران معاصر و تاثیرگذاری آن بر تحولات پهلوی دوم را مورد بررسی قرار گرفته است. Manuscript profile

مشروعیت سیاسی از اساسی ترین مفاهیم در ادبیات سیاسی امروز و در مباحث مربوط به حکومت و دولت به شمار می آید. اندیشمندان مسلمان در باب مشروعیت سیاسی، اصول اعتقادی نبوت را با ادله عقلی اثبات و بر همین اساس نظریه سیاسی خود را هویت بخشیده اند. در اسلام مشروعیت سیاسی در ابتدا به محوریت پیامبر(ص) مورد پذیرش همه واقع شد. اما بعد از رحلت ایشان، مشروعیت سیاسی روندی دوگانه (سنی- شیعی) به خود گرفت. در اهل سنت آن به اختیار مردم واگذار گردید و در شیعه به دو دوره عصر حضور و غیبت امام و مبتنی بر دو رهیافت ایجابی و سلبی تقسیم گردید. در این راستا سوال قابل طرح این است که تحول معنایی مشروعیت سیاسی در اندیشه سیاسی شیعه چگونه و به چه شکل صورت گرفته است؟ فرضیه تحقیق حاکی از آن است که مشروعیت سیاسی در اندیشه سیاسی شیعه نه به شکل خطی و تکاملی بلکه تحت تأثیر قدرت، به گونه ای نامنتظم و غیرخطی صورت گرفته است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی و روش شناسی آن مبتنی بر تبارشناسی فوکو می باشد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که براساس رهیافت ایجابی، مشروعیت سیاسی در اندیشه سیاسی شیعه مبتنی بر سه رویکرد الهی، مردمی و الهی - مردمی؛ و در رهیافت سلبی بر مدار دو رویکرد مبتنی بر تقیه و رویکرد سکولاریستی در چرخش بوده است. Manuscript profile