نفت به‌عنوان یکی از منابع اصلی درآمدی کشور، نقش قابل ‌توجهی بر تحولات فضایی شهرها داشته است. بندر ماهشهر هم به‌عنوان یکی از شهرهای استان خوزستان از این قاعده مستثنی نیست. از این‌ رو به دلیل نزدیکی به معادن نفت و گاز تحت تأثیر این صنعت (صنعت نفت) قرار گرفته است. گسترش کالبدی- فضایی بندر ماهشهر در مدتی کوتاه متأثر از استقرار حجم عظیمی از صنایع و پتروشیمی ها، سبب افزایش مهاجرپذیری و گسترش ساخت‌وسازهای بی سابقه ای گردید. لذا مسئله اساسی پژوهش حاضر: تحلیلی بر نقش اقتصاد نفتی در تحولات فضایی بندر ماهشهر می باشد. با توجه نقش قابل توجه نفت در تحولات فضایی شهرها، این پژوهش با هدف ارزیابی روند تحولات فضایی بندر ماهشهر در ادوار مختلف انجام شده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف گذاری كاربردي است. در اين پژوهش با توجه به مطالعات طرح‌های جامع و تفصیلی، عکس‌های هوایی موجود و استفاده از نرم افزار هایGoogle Earth و Arc/Gis10.8 به ارزیابی روند تحولات فضایی بندر ماهشهر طی سال های 1309 تا 1401 پرداخته شد. یافته ها حاکی از آن است که نفت، نقش قابل ‌توجهی بر تحولات فضایی بندر ماهشهر داشته است و بیشترین فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی در این شهر به دلیل وابستگی به صنعت نفت صورت گرفته است. بنابراین، سود و زیانی که از فعالیت این صنعت به دست می‌آید، نقش مهمی در تحولات فضایی این شهر داشته است. نتایج این پژوهش نشان داد تا سال 1309 روند تحولات فضایی بندر ماهشهر شامل بخش ماهشهر قدیم و بخش ناحیه صنعتی بوده است و این شهر طی سال‌های 1364 تا 1386 با بیشترین روند تحولات فضایی در محدوده طرح تفصیلی با مساحتی برابر 04/731 هکتار و در خارج از محدوده طرح تفصیلی با مساحتی برابر 16/686 هکتار در شمال غرب، جنوب، غرب و جنوب غرب همراه بوده است. Manuscript profile

گردشگری پایدار شهری یک مفهوم کلیدی است که در سال‌های اخیر در حوزه توسعه شهری رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده است. این مفهوم تأکید بر استفاده بهینه از منابع طبیعی و حفاظت از محیط‌زیست را در کنار توسعه اقتصادی و اجتماعی دارد. توسعه گردشگری پایدار شهری، از یک‌سو بهبود کیفیت زندگی شهروندان، جذب گردشگران و افزایش درآمد شهری را هدف می‌گیرد و از سوی دیگر، محیط‌زیست را در تداوم و ارتقای پایداری بهره‌برداری گردشگری حفظ می‌کند. این پژوهش با هدف ارزیابی رابطه تأثیر توسعه گردشگری پایدار شهری با تأکید بر توان اکولوژیک در منطقه 22 کلان¬شهر تهران انجام گرفته است. این پژوهش از لحاظ هدف¬گذاری کاربردی و از لحاظ روش توصیفی- تحلیلی است. جهت جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات از دو روش کتابخانه‌ای - اسنادی و روش میدانی از راه پیمایش استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 383 نفر از ساکنان منطقه 22 کلان¬شهر تهران می‌باشند. روش نمونه¬گيري به¬صورت تصادفي ساده و حجم جامعه آماری با مدل کوکران با سطح خطای 5 درصد 383 نفر انتخاب گردیده است. تمام مؤلفه‌های توان اکولوژیک در رابطه با گردشگری (حفظ منابع طبیعی، توازن اجتماعی، اقتصاد، حفاظت و بازسازی فرهنگ) معني¬دار هستند. اين شاخص¬ها داراي همبستگي قوي با متغير وابسته (توسعه گردشگری پایدار شهری) مي¬باشند. مؤلفه‌های وارد شده بر مدل به ميزان 1/95 درصد از تغييرات مؤلفه‌های (توسعه گردشگری پایدار شهری) را تبيين مي¬کنند. مؤلفه‌های زیست‌محیطی و مدیریت و برنامه¬ریزی بيشترين تأثیر را در راستای ارتقای توسعه گردشگری پایدار شهری منطقه 22 کلان¬شهر تهران داشته¬اند، به‌طوری که يک واحد تغيير در انحراف مؤلفه‌های زیست‌محیطی و مدیریت و برنامه¬ریزی به ترتيب 610/0 و 574/0 واحد تغيير در توسعه گردشگری پایدار شهری ايجاد خواهند کرد. Manuscript profile

امروزه یکی از چالش¬های عمده نا¬پایدار کننده شهرهای کشور، گونه¬ای شهرنشینی با مشکلات حاد موسوم به اسکان غیر¬رسمی یا حاشیه‌نشینی و بافت‌های فرسوده داخل این سکونتگاه می¬باشد. وضعیت عمومی زندگی شهری در کشور¬های رو به توسعه، اوضاع نگران‌کننده‌ای را طی دهه¬های گذشته، به وجود آورده است. این پژوهش با هدف تحليل سياست¬هاي ساماندهی بافت‌های فرسوده در سکونتگاه‌های غیررسمی شهر پارس آباد انجام گرفته است. این پژوهش از لحاظ هدف¬گذاری، کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است. جهت جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات از دو روش کتابخانه‌ای - اسنادی و روش میدانی از راه پیمایش استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر 384 نفر از ساکنان شهر پارس آباد می¬باشد. جهت تحلیل داده¬ها و اطلاعات به دست آمده از آزمون آزمون اسپیرمن در نرم افزار Spss استفاده گردیده است. یافته¬ها نشان داد که سیاست‌های ساماندهی در بافت‌های فرسوده سکونتگاه‌های غیررسمی شهر پارس‌آباد مغان در وضعیت مناسبی قرار ندارد و هر 4 سیاست ساماندهی (نوسازی، بهسازی، حفاظت و جلوگیری از انحطاط، هویت بخشی) و شاخص‌ها و میزان موفقیت آن‌ها در وضعیت مناسبی نیستند، نتایج حاصل از ارزیابی پرسشنامه از طریق آزمون اسپیرمن نشان داد که بین سیاست های ساماندهی و حکمرانی خوب شهری رابطه معناداری وجود دارد به گونه ای که شاخص¬های مختلف سیاست ساماندهی از قبیل نوسازی، بهسازی، سیاست حفاظت و جلوگیری از انحطاط، سیاست هویت¬بخشی و گویه¬های مربط به آن از قبیل اثربخشی سیاست، کارایی سیاست،تناسب سیاست، پذیرش عمومی و آموزش عمومی، هویت بخشی به مکان، توجه به عدالت توزیعی و اطلاعاتی در سطح بافت و توجه به مسئله فقر در سطح محلات غیر رسمی همگی در میزان حکمرانی تاثیر بالایی دارند. Manuscript profile

شهرها به عنوان عامل اصلی ایجاد کننده ناپایداری در جهان به شمار می¬روند و به دنبال تغییر در شرایط و عوامل گسترش و توسعه شهري بحث از پایداری و توسعه پایدار بدون توجه به محله¬هاي مسکونی شهرها و شهرنشینی بی¬معنی خواهد بود. هدف از این تحقیق تحلیل و ارزیابی شاخص¬های توسعه پایدار شهری بر عملکرد محلات شهر بناب می¬باشد. مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی- توسعه¬ای و از لحاظ روش تحقيق، توصیفی- تحلیلی است ابزار گردآوري اطلاعات براي بررسي معيارهاي توسعه پایدار شهری در قالب سه شاخص منتخب كلي و 57 شاخص فرعی توسعه پایدار شهری مي¬باشد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل¬های کمی ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چند متغیره، تحلیل پوششی داده¬ها، کارایی متقاطع، تحلیل حساسیت و از نرم افزارهای Spss و Dea slover استفاده شده است. نتایج حاصله از این پژوهش نشان¬داد که با توجه به شاخص‌های ورودی‌ و خروجی توسعه پایدار شهری 8 محله (4، 5، 6، 7، 9، 10، 11، 13)، با میزان کارایی کمتر از یک درصد به عنوان محلات ناکارا و 5 محله(1، 2، 3، 6، 8)، با میزان کارایی یک درصد به عنوان واحد کارا از لحاظ شاخص¬های توسعه پایدار شهری شناخته می‌شوند. که از عوامل مهم ناكارايي محلات، استفادة بسيار زياد از ورودي¬ها در قبال توليد اندك خروجي هاست. توزیع فضایی نامناسب فعاليت¬ها و تسهيلات و خدمات شهري در سطح شهر، ﺗﻔﺎوت در ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪان، ناهماهنگي ميان ارگان¬های و سازمان¬ها¬ي مرتبط با برنامه¬ريزي در شهر بناب و عدم استفاده بهینه از امكانات از عواملی است كه تفاوت در ميزان عملکرد محلات را در پي دارد. در این بین محلات ناکارا باید شاخص‌های ورودی خود را تغییر دهند تا به سمت توسعه پایدار شهری سوق یابند. توزیع فضایی نامناسب فعاليت¬ها و تسهيلات و خدمات شهري در سطح شهر، ﺗﻔﺎوت در ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﻬﺮوﻧﺪان، ناهماهنگي ميان ارگان¬های و سازمان¬ها¬ي مرتبط با برنامه¬ريزي در شهر بناب و عدم استفاده بهینه از امكانات از عواملی است كه تفاوت در ميزان عملکرد محلات را در پي دارد. در این بین محلات ناکارا باید شاخص‌های ورودی خود را تغییر دهند تا به سمت توسعه پایدار شهری سوق یابند. Manuscript profile

بیان مسئله: رویکرد شهر اکولوژیک، به‌عنوان یکی از رویکردهای نوظهور توسعۀ پایدار، از جملۀ آن‌هاست. شهر اکولوژیک، شهر هماهنگ با طبیعت، به‌دنبال تحقق پویایی اقتصادی و عدالت اجتماعی است.

هدف: این پژوهش با هدف سنجش و ارزیابی مؤلفه‌های شهر اکولوژیک در منطقه 22 کلان­شهر تهران انجام گرفته است.

روش: پژوهش از لحاظ هدف­گذاری کاربردی­ و از لحاظ روش­شناسی توصیفی-تحلیلی است. داده­ها و اطلاعات موردنیاز به دو روش اسنادی (کتابخانه­ای) و میدانی (پرسشنامه) گردآوری‌شده است. جامعه آماري تحقيق، شامل 384 نفر از ساکنین محله­های منطقه 22 کلان­شهر تهران می­باشد. برای تحلیل مؤلفه‌های موردمطالعه در منطقه 22 کلان‌شهر تهران از 5 معیار اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی، کالبدی و زیست‌محیطی مجموعاً از 22 گویه استفاده‌ شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از آزمون­های t تک نمونه­ای، آزمون آنالیز واریانس یک طرفه (Anova) و از آزمون تعقیبی آن (Tuky HSD) در نرم­افزار SPSS و برای شناخت الگوی فضایی از نرم‌افزار GIS و برنامه­های جانبی آن استفاده‌شده است.

یافته‌ها و بحث: با توجه به نتایج به­دست آمده، وضعیت مؤلفه‌های شهر اکولوژیک در منطقه 22 در حد متوسط است. در این بین محله شریف در بدترین شرایط و محله دریاچه شهدای خلیج فارس در بهترین وضعیت نسبت به سایر محلات منطقه قرار دارند. نتایج دیگر پژوهش نشان می­دهد پراکندگی یکنواختی در سطح منطقه از شرایط و وضعیت متوسط وجود دارد و به عبارت دیگر الگوی گسترده­ای از وضعیت متوسط سطح شرقی، شمالی، شرقی و جنوبی منطقه را فراگرفته است.

نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج آزمون t تک نمونه­ای تقریباً نیمی از گویه­های مورد بررسی میانگینی بالاتر از حد متوسط دارند. به استثناء گویه­های توسعه پیاده راها و مسیرهای دوچرخه‌سواری، تهیه مسکن استطاعت­پذیر، حفظ زمین­های کشاورزی شهری، جلوگیری از انواع آلودگی­ها، صرفه‌جویی در مصرف انرژی واحیای محیط‌زیست تخریب‌شده که پایین­تر از حد متوسط است. گویه­ جلوگیری از انواع آلودگی­ها دارای شدیدترین عدم رضایت بوده در حالی که ایجاد و تقویت فضای سبز در این زمینه وضعیت نسبی بهتری دارد.

Manuscript profile