XML
-
-
فهرست مقالات
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بررسی عناصر انسجام متن در منظومۀ برزونامۀ کهن شمس‌الدین محمّد کوسج بر اساس نظریۀ هالیدی و حسن
کرم علیرضایی سید فرج‌الله موسوی علیرضا صالحیشمسالدین محمّد کوسج از شاعران قرن هشتم، سرایندۀ برزونامۀ کهن است شاعر در این منظومه به شرح رویدادهای مربوط به برزو فرزند سهراب و اطرافیان او پرداخته است. در این مقاله به بررسی عناصر انسجام متن در منظومۀ برزونامۀ کهن بر اساس نظریۀ هالیدی و حسن پرداخته شده است. روش پژوهش چکیده کاملشمسالدین محمّد کوسج از شاعران قرن هشتم، سرایندۀ برزونامۀ کهن است شاعر در این منظومه به شرح رویدادهای مربوط به برزو فرزند سهراب و اطرافیان او پرداخته است. در این مقاله به بررسی عناصر انسجام متن در منظومۀ برزونامۀ کهن بر اساس نظریۀ هالیدی و حسن پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و داده‌های تحقیق از طریق استفاده از منابع کتابخانه ای و یادداشت‌برداری به‌دست‌آمده است. محدوده و جامعۀ مورد مطالعه، بخش کهن برزونامه، اثرشمس‌الدین محمد کوسج با تصحیح و تحقیق اکبر نحوی است. بخش اول منظومه، داستانی به تمام معنا حماسی است که در گذشته بسیار مورد استقبال و توجه مردم قرار گرفته بود؛ اما در میان محققان ایرانی و خاورشناسان چنان‌که باید و شاید، شناخته نشد و سخنان ضدّ و نقیض دربارۀ آن از دیگر منظومه‌های حماسی بیشتر گردید. بخش قدیمی کتاب برزونامه در بین دیگر منظومه‌هایی که به تقلید از شاهنامه سروده شده، موفّق‌تر بوده است، به‌گونه‌ای که از زمان گذشته، بخشی از آن را وارد نسخه‌ای از شاهنامه کرده‌اند. طرح داستانی ساده و عامه‌پسند، زبان روان و خـالی از آرایه‌های دشوار بیانی و بدیعی، زودیاب بودن موقعیت‌های داستانی، بافت حماسی و سرگرم‌کننده و... سبب شده است، این داستان بیش از دیگر حماسه‌های ملی و تاریخی پس از شاهنامه در اندیشۀ مردم باقی بماند. با بررسی عناصر انسجام متن در برزونامه می‌توان شمس‌الدین محمّد کوسج را به‌عنوان یکی از سرایندگان خوش‌قریحۀ قرن هشتم در پیروی از شاعران حماسه‌سرای گذشته دانست و موفقیّت وی را در انعکاس ساختار فکری، زبانی و ادبی آن‌ها در اشعار خود مورد تأیید قرار داد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - بررسی سطح فکری قصیدۀ «این سیه مار جهان را شده افسونگر» از پروین اعتصامی بر اساس نظریۀ ارتباط کلامی یاکوبسن
مریم خدادادی رجب فخرائیان محمد قادری مقدمپروین اعتصامی به عنوان شاعری متعهد و مردمی، در اشعار خود به دغدغه های گروهی اهمیت بسیاری داده است. او در این راستا در قصیدۀ این سیه مار جهان را شده افسونگر، نگاهی تعلیمی دارد و مجموعه ای از بایسته ها و نبایدهای اخلاقی را تشریح می کند و کلام خود را به بهترین نحو برای برق چکیده کاملپروین اعتصامی به عنوان شاعری متعهد و مردمی، در اشعار خود به دغدغه های گروهی اهمیت بسیاری داده است. او در این راستا در قصیدۀ این سیه مار جهان را شده افسونگر، نگاهی تعلیمی دارد و مجموعه ای از بایسته ها و نبایدهای اخلاقی را تشریح می کند و کلام خود را به بهترین نحو برای برقراری ارتباط با مخاطب عام و خاص به کار می گیرد. هدف و مسألۀ اصلی پژوهش حاضر، پرداختن به کیفیت بازنمایی آموزه های اندرزی در شعر مذکور بر اساس مبانی نظریۀ ارتباط کلامی یاکوبسن است. دلیل استفاده از نظریۀ یاکوبسن این است که او در آراء خود به ابعاد گوناگون سویه های ارتباط گیری گیرنده (مخاطب) و فرستنده (خالق اثر) اشاره کرده است. از این رو، با کاربست آن می توان زوایای جدیدی از سطح فکری سبک شعر پروین را مورد بررسی قرار داد. نتایج تحقیق نشان می دهد که نقش ترغیبی زبان در این شعر برای سوق دادن مخاطب به انجام بایسته های اخلاقی و پرهیز از کاستی های منشی بوده است. شاعر با تکیه بر نقش همدلی، نقش مخاطب را در خوانش و درک متن برجسته تر کرده است. نقش عاطفی، بیانگر چیرگی منِ اجتماعی پروین بر منِ فردی اوست. نقش ارجاعی، بیانگر تلاش شاعر جهت شرح مفهوم دنیاگریزی با تأکید بر مؤلفه های دینی و عرفانی است. نقش ادبی مبین قدرت تصویرگری پروین برای برانگیختن حس زیبایی شناسی مخاطب و افزودن بر قدرت درک وی است. نقش فرازبانی در این شعر، با بهره گیری از رمزهای حیوانی ساده و زودیاب شکل گرفته است که این ویژگی دسترسی طیف وسیع تری از مخاطبان را به محتوای اشعار او فراهم می کند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - تحلیل گفتمان انتقادی و تئوری نورمن کلاف در تمهیدات عین القضات همدانی
مهدی نصرتی حبیب اله جدیدالاسلام احمدرضا کیخای فرزانهعینالقضات همدانی با نام کامل عبدالله بن محمد بن علی میانجی همدانی (۵۲۵–۴۹۲ ه. ق) یکی از مشهورترین عارفانی است که آثار گوناگونی از او در زمینه های عرفان، فلسفه و دین به زبان های فارسی و عربی برجای مانده است. تمهیدات، یکی از مهم‌ترین آثار فارسی اوست که گذشته از اهم چکیده کاملعینالقضات همدانی با نام کامل عبدالله بن محمد بن علی میانجی همدانی (۵۲۵–۴۹۲ ه. ق) یکی از مشهورترین عارفانی است که آثار گوناگونی از او در زمینه های عرفان، فلسفه و دین به زبان های فارسی و عربی برجای مانده است. تمهیدات، یکی از مهم‌ترین آثار فارسی اوست که گذشته از اهمیّتی که در عرفان دارد، از نظر نثر شاعرانه، شایان توجه است. همدانی این اثر را با هدف جلوگیری از گمراهی مریدان و سالکان از مسیر درست عرفان و تصوّف نوشته است، با دقت و کنکاش بیشتر و استفاده از روش‌های نوین علمی مانند تحلیل گفتمان انتقادی، واضح و مبرهن است که این اثر، فقط برای راهنمایی و هدایت مریدان و سالکان نوشته نشده است، بلکه ادامۀ گفتمانی هست که از یک قرن پیش با پیشگامی عارفانی مانند بایزید بسطامی و حسین منصور حلاج در تقابل با گفتمان حاکم، شکل گرفته بود؛ نکته‌ای که گویا تاکنون از این منظر بدان نگریسته نشده است. لذا نگارنده در این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر چارچوب نظری تحلیل گفتمان انتقادی و تئوری نورمن کلاف و با ابزار کتابخانه‌ای کوشیده است منظومۀ فکری عین القضات را در تقابل با سیاست حاکم آشکار سازد. نتیجۀ پژوهش حاکی از آن است که تمهیدات، یک اثر کاملاً دینی و عقیدتی برای مشروعیت بخشیدن به اندیشه‌های عرفانی است که بیشتر در پی استوار ساختن پادگفتمان عرفان مبارز در برابر اندیشه های قدرت حاکم با محوریّت شبه عقیدتی و ایدئولوژیک است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تحلیل روانشناختی منظومۀ فرهاد و شیرین وحشی بافقی با تأکید برمکانیزم‌های دفاعی فروید
ستار عبدالله پور آرش مشفقی غلامحسین جوانمرداز مهم‌ترین مؤلفه‌های نظریۀ روان‌کاوی فروید، مکانیزم‌های دفاعی است. به عقیدۀ وی همۀ مردم برای رسیدن به آرزوهایشان کوشش می‌کنند، اگر در رسیدن به آرمانشان ناکام شوند، دچار فشار روانی می‌شوند و برای رویارویی با فشار روانی، از مکانیزم‌های دفاعی استفاده می‌کنند. منظومۀ فرهاد چکیده کاملاز مهم‌ترین مؤلفه‌های نظریۀ روان‌کاوی فروید، مکانیزم‌های دفاعی است. به عقیدۀ وی همۀ مردم برای رسیدن به آرزوهایشان کوشش می‌کنند، اگر در رسیدن به آرمانشان ناکام شوند، دچار فشار روانی می‌شوند و برای رویارویی با فشار روانی، از مکانیزم‌های دفاعی استفاده می‌کنند. منظومۀ فرهاد و شیرین وحشی بافقی، ظرفیت‌های قابل تأمل برای بررسی مکانیزم‌های دفاعی فروید را دارد و می‌تواند از دید روانشناختی، بررسی شود. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به تحلیل روانشناختی منظومۀ فرهاد و شیرین وحشی بافقی با تأکید بر مکانیزم‌های دفاعی فروید پرداخته است و به این پرسش پاسخ داده که هرکدام از شخصیت‌های این منظومه، برای کاهش و غلبه بر آسیب‌های روانی از چه راه‌های مقابله‌ای و مکانیزم‌های دفاعی استفاده می‌کنند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، این شخصیت‌ها نیز مانند دیگر افراد جامعه، هنگام ناکامی و پریشانی به مکانیزم‌های دفاعی، به خصوص فرافکنی و خیال‌پردازی و ... متوسل می‌شوند تا بر مسائل و اضطراب‌های ایجاد شده فائق آیند و آشفتگی درونی خود را کاهش دهند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - تحلیل سروده‌های مدهوش گلپایگانی بر اساس نظریۀ «منش و میدان» از پی‌یر بوردیو
شایسته ابهجی عزآبادی عزیزالله توکلی محمود صادق زادهدر جامعه شناسی ادبیات که دانشی میان رشته ای است، به ادبیات به عنوان مقوله ای نگریسته می‌شود که تحولات زندگی اجتماعی برآن تأثیر می‌گذارد. صاحب نظران در این حوزه هرگونه آثار هنری و متون متعددی را که بازتاب دهندۀ جامعه باشد، مورد بررسی قرار می دهند. نظریۀ منش و میدان چکیده کاملدر جامعه شناسی ادبیات که دانشی میان رشته ای است، به ادبیات به عنوان مقوله ای نگریسته می‌شود که تحولات زندگی اجتماعی برآن تأثیر می‌گذارد. صاحب نظران در این حوزه هرگونه آثار هنری و متون متعددی را که بازتاب دهندۀ جامعه باشد، مورد بررسی قرار می دهند. نظریۀ منش و میدان از پی یر بوردیو یکی از روی‌کردهای جامعه شناسی است که در آن، ابعاد مختلف جامعه به عنوان میدان و نهادینه شدن اموری به تبعیت از میدان، به عنوان منش در ابعاد گسترده ای مورد توجه قرار می گیرد. این رویکرد جامعه شناسانه می تواند به کمک مطالعات میان رشته ای در متون ادبی بازتاب داده شود. در پژوهش حاضر، سعی بر آن است تا به روش توصیفی- تحلیلی میدان‌‌های موجود در سروده های مدهوش گلپایگانی و منش هایی که در میدان های اجتماعی از خود نشان می‌دهد، کاویده شود تا به این پرسش ها پاسخ داده شود که این شاعر با توجه به شرایط جامعه اش تحت تأثیر چه میدان هایی قرار می گیرد و بر اساس آن، چه منش هایی را در سروده های خود منعکس می کند؟. نتایج حاکی از آن است که مدهوش گلپایگانی با توجه به میدان های اجتماعی رونق امور فرهنگی، هنری و ادبی، نفوذ روحانیت و پیشرفت جامعه، منش های متعدد معناداری را بروز می‌دهد که در سروده هایش در قالب مضامین و سبک شخصی وی به چشم می آید. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - بررسی تطبیقی ارجمندی آیین مَیَ‌زد در شاهنامۀ فردوسی و متون پهلوی ساسانی
فرزاد دولتخواه رامین صادقی نژاد رسول عبادیمهمان نوازی و پذیرایی از میهمان از ویژگی های مشخّص و نشانگر هویّت فردی و اجتماعی ایرانیان است. مَیَ زد (myazad) به معنای سور و سفرۀ پذیرایی از میهمان یا همان آیین خوان نهادن است. ارجمندی خوان گستردن برای میهمان، یکی از بارزترین نمودهای مهمان نوازی در میان ایرانیان باستا چکیده کاملمهمان نوازی و پذیرایی از میهمان از ویژگی های مشخّص و نشانگر هویّت فردی و اجتماعی ایرانیان است. مَیَ زد (myazad) به معنای سور و سفرۀ پذیرایی از میهمان یا همان آیین خوان نهادن است. ارجمندی خوان گستردن برای میهمان، یکی از بارزترین نمودهای مهمان نوازی در میان ایرانیان باستان می باشد که در متون پهلوی ساسانی، بدان اشاره و در مورد چند و چون و ارجمندی آن، موضوعاتی عنوان شده است. از طرفی شاهنامۀ فردوسی، اثری گران‌سنگ است که می توان در آن، بازتاب آیین های کهن و باستانی زرتشتیان از جمله خوان نهادن را به مطالعه نشست. در این نوشته، سعی کرده ایم با بررسی تطبیقی سنّت باستانی مَیَ زد در متون پهلوی و شاهنامۀ فردوسی، وجوه ارج داشت میهمان و ارجمندی این آیین باستانی را نشان دهیم. گُشاده رویی میزبان، قربانی کردن حیوان به‌ویژه گوسفند و برّه برای میهمان، پُختن دانه های گیاهی با شیر در هَرَکاره، انداختن نان بر سفره، آوردن شیر و سرکه بر سرخوان؛ فراخواندن مهمان بر سر خوان و همراهی با میهمان برای غذا خوردن، مهربانی کردن با میهمان، گرفتن بَرسَم به دست و خواندن باج (=واژ: باژ) یا همان نیایش در کنار آتش مقدّس، هنگام غذا خوردن، بستن دهان هنگام غذا خوردن و شُستن دست ها و خواندن زمزم بعد از خوردن غذا از نشانه های بارز بزرگ داشت مهمان در آیین باستانی مَیَ زد می باشد که در جای جای شاهنامه و متون پهلوی ساسانی بدان‌ها اشاره شده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - تحلیل و بررسی عدالت اجتماعی با تکیه بر تاریخ و آگاهی طبقاتی لوکاچ و آئینه‌ای برای صداها و هزارة دوم آهوی کوهی شفیعی کدکنی
اکرم قرقره چی شهریار حسن زاده ناصر ناصریکتابهای تاریخ و آگاهی طبقاتی از جورج لوکاچ و آئینه‌ای برای صداها و هزارة دوم آهوی کوهی از شفیعی کدکنی اگر چه از لحاظ صوری متفاوت و در قالب‌های غیر همگون به نظر می‌رسند، امّا در باطن دارای بنیانی همسان فکری هستند که حاصل تشابه دیدگاه‌های دو متفکّر غربی و شرقی در تبیین ع چکیده کاملکتابهای تاریخ و آگاهی طبقاتی از جورج لوکاچ و آئینه‌ای برای صداها و هزارة دوم آهوی کوهی از شفیعی کدکنی اگر چه از لحاظ صوری متفاوت و در قالب‌های غیر همگون به نظر می‌رسند، امّا در باطن دارای بنیانی همسان فکری هستند که حاصل تشابه دیدگاه‌های دو متفکّر غربی و شرقی در تبیین عدالت اجتماعی برای جامعه‌ای پویا است. هدف این پژوهش بررسی تطبیقی این آثار در جهت نشان دادن وحدت نیازهای انسان و جامه عمل پوشاندن به آرزو‌های انسان آرمانی با کرامت اجتماعی است که علی‌رغم تفاوت‌های مکانی به علّت همسانی مسائل زندگی در عصر حاضر است. روش انجام این پژوهش توصیفی– تحلیلی با بهره‌گیری از یاد‌داشت‌های کتابخانه‌ای است. هدف در پژوهش حاضر این است که با تکیه بر اساس نظریّة آگاهی طبقاتی فردی، واکنش عقلانی، ایجاد نیروی محرّکه و کاهش نابرابری‌ها برای توسعة اجتماعی و فرهنگی مورد کنکاش قرار گیرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که روند شکل‌گیری آگاهی‌های اجتماعی با محتوای اجتماعی و فلسفی روشن بینانه این آثار از سه مرحله برخوردار است. مرحلة آگاهی که به شکل شئ‌وارگی آشکار می‌گردد. در مرحلة دوم اعتراض وارد شکل‌های نمادین می‌شود و در نهایت بر مرحلة تثبیت می‌انجامد که هدف متعالی دو متفکّر آزادمنش است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - از تخت جمشید تا نقش رستم: نگاهی باستان شناختی به ماهیّت عنصر مکان در داستان «آتش‌پرست»
فاطمه جوهری نجمه دریآنچه که بر فرآیند خوانش و ارزیابی یک اثر غنای بیشتری می‌بخشد، بازیابی حضور دیگر متون و بازتولید آن در متن مورد مطالعه است. از دیگر ‎ سو، با مفروض دانستن علم باستان شناسی و مصادیق آن در کسوت یک متن، این سؤال مطرح می شود که ادبیات و باستان شناسی، به مثابه دو متن تأثیر چکیده کاملآنچه که بر فرآیند خوانش و ارزیابی یک اثر غنای بیشتری می‌بخشد، بازیابی حضور دیگر متون و بازتولید آن در متن مورد مطالعه است. از دیگر ‎ سو، با مفروض دانستن علم باستان شناسی و مصادیق آن در کسوت یک متن، این سؤال مطرح می شود که ادبیات و باستان شناسی، به مثابه دو متن تأثیر‎گذار و مهم، و در طی مراحل روند رشد طبیعی خود در جامعۀ ایرانی، چگونه بر هم کنش داشته اند؟ بررسی های ابتدایی نشان می دهد که مسئلۀ مذکور در آثار نویسندگان نام‌داری همچون صادق هدایت -که خود صاحب مطالعات نسبتاً گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف جغرافیای تاریخی و اقلیم‌شناسی شهرهای کهن بوده و رویکردی تاریخ‌مدار و فضایی باستان‌گرایانه را در آثار خود دنبال نموده است- بیش از پیش به چشم می‌خورد. در میان آثار وی نیز، داستان آتش‌پرست با برقراری پیوند میان مکان-روایت خود با یکی از مهم‌ترین عناصر باستان‌شناختی ایران، بیش از آثار دیگر وی، زمینه را برای خوانش تطبیقی- بینامتنی اثر فراهم نموده است. از این‌رو، مطالعۀ حاضر، با مقایسۀ دو متن پسین (آتش‎پرست) و پیشین (سفرنامۀ اوژن فلاندن) (Eugène Flandin) و با یاری گرفتن از اصول نقد تطبیقی و بینامتنی، چرایی جابه‌جایی عنصر مکان را در داستان مذکور با تأکید بر واقعیّت‌های باستان‌شناختی توضیح داده و فرضیۀ تعمّدی بودن انتقال آن از تخت جمشید به نقش رستم را اثبات نموده است. همچنین این جابه‌جایی، سبب جدایی عناصر گفتمان اولیّه از بافت خود و قرار گرفتن در بافت دیگری شده است که به دنبال آن، بستر باستان‌شناختی غنی‌تری برای خوانش‌های فرامتنی اثر مذکور فراهم آمده است. پرونده مقاله
-
حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400