فهرست مقالات

• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  1 - بررسی دو روایت از ماجرای جیش اسامه
  عبدالرحیم قنوات
  از ماجرای مشهور سپاه اسامه دو روایت در دست گرفته است : روایت مورخان سده هایاول هجری (واقدی، ابن سعد، ابن هشام، یعقوبی، بلاذری، طبری) و روایت متکلمانشیعه که عمدتا توسط شیخ مفید در کتاب الارشاد بیان شده است . مورخان مذکور بادر نظر گرفتن حوادث قبل و همزمان با این رخداد آن چکیده کامل

  از ماجرای مشهور سپاه اسامه دو روایت در دست گرفته است : روایت مورخان سده هایاول هجری (واقدی، ابن سعد، ابن هشام، یعقوبی، بلاذری، طبری) و روایت متکلمانشیعه که عمدتا توسط شیخ مفید در کتاب الارشاد بیان شده است . مورخان مذکور بادر نظر گرفتن حوادث قبل و همزمان با این رخداد آن را گزارش کرده اند، ولی روایت وتحلیل شیخ مفید از این ماجرا با توجه به پیامدهای آن (از نظر شیخ ) صورت پذیرفتهاست و می توان آن را تبیین و تحلیلی ناظر به نتیجه و غایت آن قلمداد کرد . روایتمورخان مذکور، با نوعی آسان گیری توأم است و آنان در شناخت و ثبت جزئیات اینواقعه مهم اهتمام کافی به کار نبسته اند، امّا محتوای روایت شیخ مفید نیز ضمنناسازگاری با جایگاه معنوی و حتی سیاسی پیامبر (ص)، به دلیل عدم توجه کافی بهعوامل قبل و همزمان با این واقعه مقبول نمی نماید. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  2 - ناآرامی های عراق و مهاجرت های خراسان
  محمدرضا رحمتی
  به روزگار بنی امیه مهاجر ت هایی با اهداف نظامی و اقتصادی از عراق به خراسان رویداد. دو مهاجرت آغازین، در زمان حکومت زیا د بن ابیه در عراق (44-53ق) (664-673م) از سوی وی مدیریت شد . مهاجرت نخست در سا ل 47 ق/ 677 م از بصره بهخراسان روی داد و با بن بست نظامی اعراب در خراسان چکیده کامل

  به روزگار بنی امیه مهاجر ت هایی با اهداف نظامی و اقتصادی از عراق به خراسان رویداد. دو مهاجرت آغازین، در زمان حکومت زیا د بن ابیه در عراق (44-53ق) (664-673م) از سوی وی مدیریت شد . مهاجرت نخست در سا ل 47 ق/ 677 م از بصره بهخراسان روی داد و با بن بست نظامی اعراب در خراسان و ناآرامی های قبیله ای ناشی ازتقسیم عطایا در بصره، ارتباط داشت . دومین مهاجرت به سال 51 ق/ 671 م مدیریتشد. در آن سال، 50000 خانوار از قبایل کوفه و بصره به خراسان کوچانده شدند . اینمهاجرت نیز با ناآرامی های عراق و مشکلات نظامی تازیان در شرق ارتباط داشت . برایشناخت تأثیر این مهاجر ت ها در مهار ناآرامی های عراق و مشکلات نظامی تازیان درخراسان، مسائلی چون سیاست نوین بنی امیه در مرزها، اوضاع خراسان و عراق بدانگاه، موقعیت نظامی تازیان در خراسان و جاذبه های آن سرزمین برای آنان، در خوربررسی است . در این نوشتار، نگارنده بر آن است تا با استناد به منابع و برخی مطالعات،ضمن بررسی نکات یاد شده، به تأثیر دو مهاجرت در مهار ناآرامی های عراق و بهبودموقعیت نظامی تازیان در خراسان بپردازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  3 - سازمان نیروی دریایی مسلمانان در مدیترانه تا پایان سده ششم هجری
  زینب علی زاده جورکویه مهدی جلیلی
  در اواخر ده ۀ دوم هجر ی، مسلمانان که بر سواحل شرقی و جنوبی دریای مدیترانهدست یافتند، برای گسترش فتوحات و مقابله با ناوگان بیزانس ، در صدد استفاده ازناوگان دریایی برآمدند . اما خلیفه دوم عمر، علاقه ای به عملیات دریایی نداشت، لذا اینکار در ایام خلافت عثمان صورت پذیرفت . ع چکیده کامل

  در اواخر ده ۀ دوم هجر ی، مسلمانان که بر سواحل شرقی و جنوبی دریای مدیترانهدست یافتند، برای گسترش فتوحات و مقابله با ناوگان بیزانس ، در صدد استفاده ازناوگان دریایی برآمدند . اما خلیفه دوم عمر، علاقه ای به عملیات دریایی نداشت، لذا اینکار در ایام خلافت عثمان صورت پذیرفت . عملیات دریایی در دوره امویان گسترشیافت. امویان به ایجاد پایگاه های دریایی حفاظت از سواحل، بنادر، ناوگان جنگی ،کارگاه های کشتی سازی و سازمان مربوط به آن همت گماشتند . سپس اغلبیان،فاطمیان، بنی زیری، امویان اندلس و سرانجام ایوبیان، مرابطین و موحدان به گسترشنیروی دریایی پرداختند و از آن برای حمله به سیسیل و سایر جزایر دریای مدیترانه ودفاع از قلمرو اسلامی در مقابل هجوم نورمان ها، بیزانسی ها، فرانک ها، صلیبیان درمدیترانه استفاده کردند . در مواردی نیز دولت های اسلامی در دریا با یکدیگر به جنگپرداختند. از میان حکومت های اسلامی در حوزه مدیترانه، بیش از همه اغلبیان ،فاطمیان و سپس امویان اندلس و موحدان به سازمان منظمی در نیروی دریایی عنایتداشتند. این مقاله به بررسی چگونگی انتصاب فرماندهان، کارکنان، حقوق، آموزشرزم دریایی، مراکز کشتی سازی، دیوان و تشریفات نیروی دریایی مسلمانان تا پایان سدهششم هجری می پردازد. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  4 - پانزده مدرسۀ ناشناخته درخراسان (سده های چهارم تا ششم هجری)
  قربان علی اسماعیلی
  ضرورت فراگیری اسلام توسّط تازه مسلمانان ایرانی منجر به پیدایش نهادهاییآموزشی مانند مسجد، کُتّاب و مدرسه گردید. نخستین مدارس شناخته شده درشهرهای خراسان و ماوراءالنهر که در فاصلۀ سده های چهارم تا ششم هجری پیوستگی مدرسه فرهنگی غیر قابل انکاری با هم داشتند، پدید آمدند. با چکیده کامل

  ضرورت فراگیری اسلام توسّط تازه مسلمانان ایرانی منجر به پیدایش نهادهاییآموزشی مانند مسجد، کُتّاب و مدرسه گردید. نخستین مدارس شناخته شده درشهرهای خراسان و ماوراءالنهر که در فاصلۀ سده های چهارم تا ششم هجری پیوستگی مدرسه فرهنگی غیر قابل انکاری با هم داشتند، پدید آمدند. با توجّه به اهمیّتبه عنوان کانون آموزش عالی در تمدن اسلامی، تحقیقات متعدّدی پیرامون آن صورتگرفته است. گرچه در این آثار بسیاری از مدارس خراسان معرّفی شده اند، امّا برخی ازآنها نیز به دلایل مختلف از قلم افتاده است.در این مقاله پس از مروری گذرا بر ناممدارس موجود در شهرهای خراسان و ماوراءالنهر بر اساس منابع و ماخذ 15مدرسۀدیگر از خراسان در دورۀ مذکور معرّفی شده و افزون بر این، شمار مدارس شهرهایخراسان و ماوراءالنهر با استفاده از جداول و نمودارها مقایسه گردیده است. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  5 - خوارزم تجلی گاه مکتب اعتزال در روزگار خوارزمشاهیان
  ابراهیم باوفا
  مکتب کلامی اعتزال یکی از شکوفاترین و پر رونق ترین دوره های خود را در سرزمینخوارزم در روزگار خوارزمشاهیان سپری نموده است . این منطقه، نظر به مو قعیتجغرافیایی و اقتصادی و تعاملات تجاری با اقوام و ممالک شرقی خاصه با اروپایشمالی که صحنه نفوذ میراث فکری یونان بود ، ملت ها، ا چکیده کامل

  مکتب کلامی اعتزال یکی از شکوفاترین و پر رونق ترین دوره های خود را در سرزمینخوارزم در روزگار خوارزمشاهیان سپری نموده است . این منطقه، نظر به مو قعیتجغرافیایی و اقتصادی و تعاملات تجاری با اقوام و ممالک شرقی خاصه با اروپایشمالی که صحنه نفوذ میراث فکری یونان بود ، ملت ها، ادیان و مذاهب گوناگون را درخود جای داده بود . این عوامل با توجه به زمینه های فکری و فرهنگی ، امنیت اجتماعیو ثبات سیاسی خوارزم در نفوذ اعتزال در آن و جذب و گرایش خوارزمیان به آن و نیزبالندگی و شکوفایی فرهنگ و معارف عقلی در آن سرزمین در روزگار خوارزمشاهیانبسیار تاثیر داشته است . در این مقال کوشش شده زمینه های اجتماعی و فرهنگی ،فکری و مذهبی خوارزم بازبینی گردد و سهم خوارزمیان در ایجاد زمینه های لازم برایرشد فرهنگ و معارف عقلی در این سامان شناسایی شود. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  6 - رنک: نشان های مصور در مصر مملوکی 2،1
  نگار ذیلابی
  رنک نشان مصوری بود که در بخشی از تشکیلات اداری و نظامی دورۀ ممالیک مورداستفاده قرار می گرفت. رنک هرامیر بر حسب مسئولیتش، نقش و رنگی متمایز از رنکدیگر امرا و صاحب منصبان دولتی داشت . نقش های رنک ها قابل تقسیم به سه نوعحیوانی، گیاهی و نقوش اشیاء و ابزار است که این نوع اخی چکیده کامل

  رنک نشان مصوری بود که در بخشی از تشکیلات اداری و نظامی دورۀ ممالیک مورداستفاده قرار می گرفت. رنک هرامیر بر حسب مسئولیتش، نقش و رنگی متمایز از رنکدیگر امرا و صاحب منصبان دولتی داشت . نقش های رنک ها قابل تقسیم به سه نوعحیوانی، گیاهی و نقوش اشیاء و ابزار است که این نوع اخیر از دو نوع دیگر رایج تر ومعمولاً معرف مقام و منصب امیر بو د. مثلاً نقش دوات، نشان دهندۀ منصب دواتدار،نقش شمشیر برای سلاحدار، بقجه برای جامه دار و چوب و توپ چوگان نشان چوگانداربه کار می رفت.در این مقاله علاوه بر بررسی رنک و انواع آن در دورۀ ممالیک، دو فرضیۀ اصلی دربارۀمنشأ رنک و سنت علامت گذاری و نشانه پردازی در این دوره، بررسی شده است . درپایان مقاله نیز تصاویری از اشیاء و ابزار حاوی رنک مربوط به دورۀ ممالیک که درموزه های مختلف نگهداری می شود، ارائه شده که در تکمیل مباحث و روشن شدنمطالب مطرح شده در مقاله راه گشاست. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  7 - تاریخ اجتماعی: رویکردی نوین به مطالعات تاریخی
  ابراهیم موسی پور
  با تحولاتی که در حوزۀ مطالعات تاریخی بویژه از اوایل قرن بیستم میلادی صورتگرفت و از جمله تأثیرات وسیعی که پدید آمدن مکتب اروپایی آنال در نوع نگرش وشیوۀ استدلال و تبیین مورخان بر جای نهاد، تاریخ اجتماعی به عنوان شیوه ای نوین ورویکردی تازه از نیم ۀ دوم قرن بیستم به بعد در چکیده کامل

  با تحولاتی که در حوزۀ مطالعات تاریخی بویژه از اوایل قرن بیستم میلادی صورتگرفت و از جمله تأثیرات وسیعی که پدید آمدن مکتب اروپایی آنال در نوع نگرش وشیوۀ استدلال و تبیین مورخان بر جای نهاد، تاریخ اجتماعی به عنوان شیوه ای نوین ورویکردی تازه از نیم ۀ دوم قرن بیستم به بعد در اروپا و آمریکا ظهور کرد و در سه دهۀاخیر به صورت شاخۀ اصلی و پررونق مطالعات تاریخی درآمد . هرچند پیش از اینتاریخ نیز در تاریخنگاری قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، کمابیش تاریخنگاران بهداده های راجع به زندگی اجتماعی مردم، توجهی نشان داده بودند، عملاً با رواج یافتناین رویکرد تازه بود که نگاه مورخان از تاریخ جنگها و اراده ها و اعمال مردان بزرگ، ب هتاریخ زندگی ها و رفتارهای مردم عادی جامعه معطوف شد . تاریخ اجتماعی به عنوانرویکردی نوین می کوشد زندگی اجتماعی مردم را در سه حوز ۀ رابطۀ مردم با مردم درزندگی روزانه، رابطۀ مردم با دولت و حکومت و رابطۀ مردم با زیست جهان مادی ومعنوی شان بررسی و این روابط را در چارچوب های عِلّی و معلولی تبیین کند. پرونده مقاله
• دسترسی آزاد مقاله
  • صفحه چکیده
  • متن کامل
  
  8 - رهیافتی بر تمدن و تمدن اسلامی از دیدگاه سید حسین نصر
  سید علیرضا عالمی
  دیدگاه نصر در مورد تمدن ، حکایت از پارادایم جدیدی در تعریف تمدن دارد؛ اوبرخلاف طیف قدیم یتر نظریه پردازان عرصه تمدن، فرهنگ درون تمدنی و هویتمستقل فرهنگی را شاخصه و مبنای شکل گیری تمدنها و مرزبندی های تمدنی به شمارمی آورد؛ بر این اساس وی تمدن ها را مبتنی بر جوهرۀ فرهنگی چکیده کامل

  دیدگاه نصر در مورد تمدن ، حکایت از پارادایم جدیدی در تعریف تمدن دارد؛ اوبرخلاف طیف قدیم یتر نظریه پردازان عرصه تمدن، فرهنگ درون تمدنی و هویتمستقل فرهنگی را شاخصه و مبنای شکل گیری تمدنها و مرزبندی های تمدنی به شمارمی آورد؛ بر این اساس وی تمدن ها را مبتنی بر جوهرۀ فرهنگی آنها، به تمدن سنتی وتمدن مدرن تقسیم بندی می کند؛ از این منظر، هر امری در تمدن های سنتی مبتنی برنوعی ارتباط با ماوراء الطبیعه و معنویت قدسی است، در حالی که در تمدن مدرن انسانخاکی فارغ از هر چیزی، منشاء و معیار تمام امور به شمار م یآید. با این رویکرد تمدناسلامی در ردیف تمدنهای سنتی قرار م یگیرد. در دیدگاه او، اسلام مُوجد تمدناسلامی است، از این رو ارکان آن نظیر قرآن، پیامبر(ص) و مسلمانِ مؤمن مبانی تمدناسلامی به شمار می آیند. وفادار بودن او به نظریات سنت گرایی باعث شده تا بیشتر بهکلیت و کمتر به اجزاء تمدن اسلامی بپردازد، این اعتقاد باعث نشده وی به تحولاتدرونی تمدن اسلامی علاقه نشان ندهد. دیدگاه سنت گرایانۀ او باعث شده تا بحث هایتطبیقی بسیار مفیدی در آثار او یافت شود که ما را در شناخت دنیای کنونی و به تَبَعآن، فهم صحیح و کامل تر تمدن اسلامی یاری می رساند. پرونده مقاله