-
حرية الوصول المقاله
1 - از نماز تا نماد: تأملی در تاریخ نماز جمعه تا پایان خلافت عباسی
قنبرعلی رودگرنماز جمعه که یکی از وجوه معانی ذکر و صلوة در قرآن است، در واقع تجلی عبادت جمعی خداوند است. گزارش هایی که از محتوای خطب جمعه پیامبر و امامان و خلفای راشدین به دست رسیده نشانمی دهد که این خطبه ها گاه حاوی مضامین اجتماعی و سیاسی نیز می شده است؛ اما در دوره های بعدترتحولاتی أکثرنماز جمعه که یکی از وجوه معانی ذکر و صلوة در قرآن است، در واقع تجلی عبادت جمعی خداوند است. گزارش هایی که از محتوای خطب جمعه پیامبر و امامان و خلفای راشدین به دست رسیده نشانمی دهد که این خطبه ها گاه حاوی مضامین اجتماعی و سیاسی نیز می شده است؛ اما در دوره های بعدترتحولاتی در محتوای خطبه ها و دلالت های آن ها رخ داد که موجب شد نماز جمعه یکسره رنگ حکومتیو سیاسی به خود بگیرد. مهم ترین این تحولات، ضرورت دعا برای خلیفه وقت بود و از همین رو تعبیرخطبه خواندن به نام کسی، به معنی رسمیت یافتن حکومت آن کس، کاملا رواج یافت. به هر رو، تحمیلکارکردهای غلیظ سیاسی خواه ناخواه موجب فرسایش قداست این عبادت در تاریخ اسلام شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - بررسی مفاهیم هیدرولوژیکی باران در قرآن با تکیه بر نهج البلاغه
سید علی هاشمی خانعباسی رضا نوروز ولاشدیپیشرفت علوم در ذهن هر انسان منصفی این پرسش را تداعی می‌کند که چگونه در کتاب آسمانی قرآن و نهج‌البلاغه، باران به طور دقیق، علمی و شیوا بیان شده است. این بدان معنی است که این کتب، آیات و سخنان مطابق سطح دانش و درک موضوعات علمیِ زمان خود، به تشریح عناصر طبیعی پرداخته‌اند. أکثرپیشرفت علوم در ذهن هر انسان منصفی این پرسش را تداعی می‌کند که چگونه در کتاب آسمانی قرآن و نهج‌البلاغه، باران به طور دقیق، علمی و شیوا بیان شده است. این بدان معنی است که این کتب، آیات و سخنان مطابق سطح دانش و درک موضوعات علمیِ زمان خود، به تشریح عناصر طبیعی پرداخته‌اند. لذا در این پژوهش با بهره‌گیری از آیات قرآن و تفسیر گهربار حضرت علی(ع) در خطبه 115 کتاب نهج البلاغه به بررسی علوم موجود در این خطبه در باب بارش نزولات جوی و درخواست آن از خالق هستی پرداخته شده است. هدف از این پژوهش مقایسه عبارات دقیق حضرت علی(ع) در خطبه باران با علم روز آب و هواشناسی در مورد مکانیزم شکل‌گیری، حرکت، و اشکال مختلف بارش در کره زمین است. در نهایت با بررسی دقیق خطبه حضرت به انواع مختلف باران و نظریه تشکیل قطرات باران(هم‌آمیزی و برژرون) و باران مؤثر اشاره می‌شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - بلاغة تقدیم المسند إلیه فی خطب نهج البلاغة*
بختیار مجاز سردار اصلانی نصرالله شاملییعتبر المسند إلیه وأحواله(منها التقدیم والتأخیر)، من الموضوعات ذات أهمیة بالغة فی علم المعانی. یتمظهر المسند إلیه فی المبتدأ والفاعل ونائبه واسم النواسخ والمفعول الأوّل لـ"ظنّ" وأخواتها والمفعول الثانی لـ"أری" وأخواتها؛ کما أنّ حقّه مرتبة التقدیم وذلک لأنّ مدلوله هو الذ أکثریعتبر المسند إلیه وأحواله(منها التقدیم والتأخیر)، من الموضوعات ذات أهمیة بالغة فی علم المعانی. یتمظهر المسند إلیه فی المبتدأ والفاعل ونائبه واسم النواسخ والمفعول الأوّل لـ"ظنّ" وأخواتها والمفعول الثانی لـ"أری" وأخواتها؛ کما أنّ حقّه مرتبة التقدیم وذلک لأنّ مدلوله هو الذی یخطر بالبال أوّلا ولکونه المحکوم علیه، فیسبق الحکم طبعاً. ولتقدیمه دوافع شتی تهدف هذا البحث بمتابعة المنهج الوصفی- التحلیلی، دراستها فی خطب نهج البلاغة. توصلت نتائج الدراسة إلی أنّ الإمام علی(ع) قد عُنی عنایة شدیدة باستخدام المسند إلیه للتعبیر عن أفکاره ولتصویر خوالج صدره. فالأغراض البلاغیة الکامنة وراء تقدیم المسند إلیه فی خطب الإمام لا تقتصر علی الاهتمام والاختصاص فقط؛ إذ تتجاوز إلی غیرها کتعجیل المسرة فی السامع والتحذیر والتشویق والمدح والتعظیم والتحقیر والدعاء وذکر السبب وإفادة الشمول ونفیه. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - فنّ الخطابة فی ضوء الحیاة الاجتماعیة فی العصر الأموی(الخطبة البتراء لزیاد بن أبیه نموذجاً)
عیسی متقی زاده سجاد اسماعیلیالملخص المجتمع هو مرجع الحق والباطل ومرجع الجمال والقبح، والأدب فی الحقیقة تعبیر عنه. حسب هذه العبارة القصیرة یمکن أن یفهم بأنّ الحیاة الأدبیة فی جمیع العصور، والعصر الأموی نموذجاً، تکون متأثرة من المجتمع وتصطبغ الفنون الأدبیة بواقع مؤثراته الاجتماعیة. إنّ الحیاة فی ب أکثرالملخص المجتمع هو مرجع الحق والباطل ومرجع الجمال والقبح، والأدب فی الحقیقة تعبیر عنه. حسب هذه العبارة القصیرة یمکن أن یفهم بأنّ الحیاة الأدبیة فی جمیع العصور، والعصر الأموی نموذجاً، تکون متأثرة من المجتمع وتصطبغ الفنون الأدبیة بواقع مؤثراته الاجتماعیة. إنّ الحیاة فی بعض المدن الأمویة کانت علی جانب ملحوظ من الإغراق فی معطیات الثراء العریض والغنی الموفور، تجد مسرحها فی محافل الغناء وندوات اللهو والطرب، فتمتّع بکثیر من هبات الحاکمین وفاز بأسباب الرعایة والاستقرار. ولکنها فی بعضها الآخر کالعراق (البصرة والکوفة) کانت الفتن دائمة فیها، والقلق مستمرّاً، والحیاة الاجتماعیة غیر محکمة الصلات؛ ففی مجتمع کهذا، نشأت الآفاق الأدبیة المختلفة، وکثر الأدباء الأفذاذ الذین بیّنوا آرائهم من خلال الشعر أو النثر أو الخطابة لأغراض یتطلبها المجتمع. وکانت الخطابة - بوصفها فنٌّ لمشافهة الجمهور مع أسالیبها العدیدة کالإقناع والاستمالة - متأثّرةً من مؤثّرات اجتماعیة مختلفة فی نشوءها وتکوینها. أی بما أنّها تکون سلاح المجتمع الإنسانی فی سلمه وحربه، وفی ترقیته والإسراع به نحو المثل الأعلی، لذلک حاول هذا البحث المتواضع المناقشة حول دور الحیاة الاجتماعیة فی العصر الأموی، ومؤثراتها علی الخطابة مستمداً بتحلیل خطبة زیاد "البتراء"، متبعاً المنهج الوصفی والتحلیلی. أمّا النتائج التی توصّلت إلیها هذه الدراسة فهی أنّ الخطابة کانت مولد المجتمع وأثّرت فیها مؤثرات مختلفة کانت مؤثّرة فی خطبة زیاد البتراء، بحیث اعتبرناها خطبة اجتماعیةً إصلاحیةً. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
5 - دراسة شکلانیة لخطبة الولایة للإمام علی (ع)
حمید احمدیان علی سعیداوییعالج هذا المقال خطبة الولایة للإمام علی علیه السلام وفقا لنظریات الشکلانیین أمثال یاکوبسن وفیکتور شکلوفسکی. یرى الشکلانیون أنّ الشکل هو الذی یحدد المعنى والمفهوم للنص. فی هذا المقال قمنا بدراسة خطبة الولایة للإمام علی (ع) وعالجناها من الناحیة اللغویة والصوتیة وکشفنا فی أکثریعالج هذا المقال خطبة الولایة للإمام علی علیه السلام وفقا لنظریات الشکلانیین أمثال یاکوبسن وفیکتور شکلوفسکی. یرى الشکلانیون أنّ الشکل هو الذی یحدد المعنى والمفهوم للنص. فی هذا المقال قمنا بدراسة خطبة الولایة للإمام علی (ع) وعالجناها من الناحیة اللغویة والصوتیة وکشفنا فیها الصور البیانیة مستعینین بالقواعد والأصول التی قدمها الشکلانیون لدراسة النصوص الأدبیة، وقد بلغنا نتائج ربما لم نکن نتوصل إلیها لو کنا قد نظرنا إلی هذه الخطبة بالمنظار الکلاسیکی للأدب. کما تبیّن لنا أنّ هناک بعض الأسرار والرموز البلاغیة فی الروائع مثل کتاب نهج البلاغة لا تطال إلیها أصول النقد القدیم ولم تستطع أن تمیط اللثام عنها، ولکن النقد الحدیث ومنه الشکلانی بمقدوره أن یقوم بهذه المهمة وهذا ما بیناه فی هذا المقال. کلام الإمام علی (ع) فی هذه الخطبة مبنی على التقابل والتضاد. تقابل "الأتقیاء والفساق" و"الحق والباطل" و"الهدوء والضوضاء"، وهو تضاد قد شهده التأریخ الإسلامی منذ الأیام الأولى لخلافة الإمام (ع)، وقد عبر الإمام عن هذا التضاد ببیان رصین ولحن قوی وإحساس صادق وعاطفة مشبوبة ونغمة أخاذة باهرة تجلت من خلال نقدنا الشکلانی للخطبة. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
6 - تحلیلی بر خطابه‌های نادرشاه افشار
دکتر رجبعلی وثوقی مطلقنادرشاه افشار در طول حیات پر فراز و نشیب سیاسی خویش، مخصوصاً بعد از تاجگذاری، خطابه‌ها و نطق‌های فراوانی، به مناسبت‌های مختلف، همانند رایزنی در امور کشور، نقشه‌های جنگی و دیپلماسی خارجی، در مجامع و محافل گوناگون، در جمع خواص، عوام یا در حضور سپاهیانش ایراد کرده است. بخش أکثرنادرشاه افشار در طول حیات پر فراز و نشیب سیاسی خویش، مخصوصاً بعد از تاجگذاری، خطابه‌ها و نطق‌های فراوانی، به مناسبت‌های مختلف، همانند رایزنی در امور کشور، نقشه‌های جنگی و دیپلماسی خارجی، در مجامع و محافل گوناگون، در جمع خواص، عوام یا در حضور سپاهیانش ایراد کرده است. بخش قابل توجهی از متن این سخنرانی‌ها، که بیشتر در لابلای متون تاریخی این دوره، مانند کتاب تاریخ جهانگشای نادری، عالم آرای نادر و سفرنامه‌های خارجی، مندرج است، باقی مانده و قابل دسترسی می‌باشد. این خطابه‌ها از نظر تاریخی، مشحون است از مطالب و اشارات ارزشمند سیاسی، اجتماعی، که برای بررسی سیاست داخلی و خارجی نادر، خاصه، روانکاوی شخصیت وی، پژوهشگر دوره افشاریه را می‌تواند بهترین راهنما باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن ارائه برخی از مهمترین منصوصات مزبور، تحلیلی منطقی و علمی از مندرجات و مکنونات آن عرضه کند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
7 - بازشناسی شخصیت حضرت ابالفضل العباس(ع) در پرتو دو سند تاریخی زیارتنامه و خطبه کعبه آن حضرت
محمد رضا آرام طاهره صادقی گلوردیبازشناسی شخصیت حضرت ابالفضل العباس(ع) در پرتودو سند تاریخی زیارتنامه و خطبه کعبه آن حضرتچکیده:یکی از مطمئن ترین راههای آگاهی نسبت به زوایای وجودی و شخصیتی بزرگان دین، مطالب و سخنانی است که از حضرات معصومین (ع) در خصوص فرد مورد نظر بیان گردیده است. از طرف دیگر سخنان و آث أکثربازشناسی شخصیت حضرت ابالفضل العباس(ع) در پرتودو سند تاریخی زیارتنامه و خطبه کعبه آن حضرتچکیده:یکی از مطمئن ترین راههای آگاهی نسبت به زوایای وجودی و شخصیتی بزرگان دین، مطالب و سخنانی است که از حضرات معصومین (ع) در خصوص فرد مورد نظر بیان گردیده است. از طرف دیگر سخنان و آثاری که در قالب خطابه ها، نوشتارها و یا کلمات قصار از شخص مذکور به جا می ماند، می تواند در معرفی هرچه بیشتر وی تاثیر گذار باشد. این مقاله سعی دارد با شیوه‌ای توصیفی، تحلیلی به اجمال به سیر تاریخی واقعه عاشورا که منتهی به شهادت اباعبدالله الحسین و یاران باوفایش گردید، گذری داشته باشد و مبتنی بر فرازهایی از دو سند تاریخی زیارتنامه حضرت عباس (ع) که از لسان مبارک حضرت امام صادق (ع) بیان گردیده و نیز با تکیه بر خطابه پرشوری که از حضرت قمر بنی هاشم نقل گردیده، به بازشناسی تاریخی شخصیت و منزلت والای حضرت ابالفضل العباس بزرگ پرچمدار قیام خونین عاشورا بپردازد. کلید واژه ها: بازشناسی تاریخی، زیارتنامه حضرت عباس، خطابه حضرت عباس، مقام تسلیم و تصدیق، مقام وفا و نصیحت. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
8 - ارکان سیاست منطقه ای ایران در دوران سازندگی با تکیه بر خطبه های نماز جمعه تهران
حسین مسعود نیا داود نجفیدوران سازندگی یکی از دوره های مهم در تاریخ جمهوری اسلامی است. در این مقطع مسئولان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ رویکرد عملگرایی، در عین پایبندی به آرمانگرایی انقلاب، به تعاملی سازنده با جهان خارج اقدام نمودند. با اتخاذ رویکرد عملگرایی در سیاست خارجی از سوی مس أکثردوران سازندگی یکی از دوره های مهم در تاریخ جمهوری اسلامی است. در این مقطع مسئولان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ رویکرد عملگرایی، در عین پایبندی به آرمانگرایی انقلاب، به تعاملی سازنده با جهان خارج اقدام نمودند. با اتخاذ رویکرد عملگرایی در سیاست خارجی از سوی مسئولان به دلیل حاکم بودن اوضاع و احوال زمان جنگ، افکار عمومی تحمل پذیرفتن برخی امور نظیر تجدید روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان را نداشت، لذا افکار عمومی می بایست آماده ی پذیرش این تحولات می گردید. با توجه به چنین پیشینه ای محور پژوهش حاضر را این سؤال تشکیل می دهد که در دوران سازندگی، سیاست خارجی ایران دچار چه تحولاتی گردید و آقای هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس دولت وقت چگونه از خطبه های نماز جمعه برای آماده سازی افکار عمومی جهت انجام این تحولات استفاده کرد. هدف از انجام این پژوهش پاسخ به سؤال مطرح شده به شیوه ی توصیفی - تحلیلی با استفاده از ابزار کتابخانه ای می باشد. نتایج پژوهش مؤید این فرضیه است که در دوران سازندگی سیاست خارجی منطقه ای ایران دچار تحولات اساسی گردید و آقای هاشمی از خطبه های نماز جمعه برای آماده سازی افکار عمومی استفاده کرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
9 - بررسی و تحلیل موعظه در شعر انوری
محمدکاظم کهدویی سمیرا صدیقی مورنانیاوحدالدین انوری شاعر قصیده‌سرای مشهوری است که شهرتش را بیشتر از قصاید مدحی کسب کرده‌است اما در قالب قطعه به مضامین دیگری نیز پرداخته که موعظه و اندرز و حکمت یکی از آن‌هاست. برخی از موعظه‌ها در شکل هجو، سؤالی و حکمت کوتاه بیان شده و اغلب آن‌ها هیأت خاصّی ندارد. مخاطب اند أکثراوحدالدین انوری شاعر قصیده‌سرای مشهوری است که شهرتش را بیشتر از قصاید مدحی کسب کرده‌است اما در قالب قطعه به مضامین دیگری نیز پرداخته که موعظه و اندرز و حکمت یکی از آن‌هاست. برخی از موعظه‌ها در شکل هجو، سؤالی و حکمت کوتاه بیان شده و اغلب آن‌ها هیأت خاصّی ندارد. مخاطب اندرزهای او نیز غالباً عموم هستند مگر اینکه به شکل هجو باشد و به شخص بخصوصی خطاب شده باشد که آن هم اندک است. بر اساس مضمون و محتوا می‌توان اندرز و موعظه‌های او را این گونه تقسیم کرد: الف) مواعظ اخلاقی (در امر به انجام دادن فضایل و رعایت کردن آن‌ها) ب) مواعظ اخلاقی (در نهی و ترک رذایل) ج) مواعظ اجتماعی د) روزگار، فلک و دنیا در مواعظ انوری هـ ) مواعظ مرتبط با دین و خدا. در این نوشتار که به شیوۀ تحلیلی و توصیفی و روش کتابخانه‌ای و با ارائۀ نمودار انجام شده، به بررسی و تحلیل موعظه و اندرزهای شعری انوری، مخاطب، نحوۀ بیان و مضمون آن‌ها پرداخته شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
10 - تحلیل تاریخی خطبة الوسیلة و خطبة الطالوتیة
سید محمد موسوی نسب مبارکه عمیدرضا اکبری اصغر منتظرالقائمخطبة الوسیلة و خطبة الطالوتیة دو خطبۀ طولانی مشهور منسوب به امام علی(ع) در کتاب الکافی هستند که با وجود غرابت سندشان، تاکنون پژوهشی در اعتبارسنجی و ریشه‌یابی آن‌ها صورت نگرفته است. از این رو پرسش مقاله آن است که شواهد سندی و متنی تا چه حد اصالت مجموعۀ این متون را تأیید أکثرخطبة الوسیلة و خطبة الطالوتیة دو خطبۀ طولانی مشهور منسوب به امام علی(ع) در کتاب الکافی هستند که با وجود غرابت سندشان، تاکنون پژوهشی در اعتبارسنجی و ریشه‌یابی آن‌ها صورت نگرفته است. از این رو پرسش مقاله آن است که شواهد سندی و متنی تا چه حد اصالت مجموعۀ این متون را تأیید می‌کند؟ بدین منظور، از ابزارهای گوناگونی مانند الگوهای اسناد، گفتمان‌شناسی و زبان‌شناسی تاریخی و مصدریابی مفردات روایات بهره گرفته شده است. بنا بر نتایج پژوهش، متون و اسناد راوی اصلی دو خطبه، یعنی محمد بن علی معمر غرائب بسیاری دارد، و از جمله در این خطبه‌ها نیز با واسطۀ مجاهیل از بزرگان عامه مضامینی بر خلاف اعتقاداتشان روایت می‌کند. هر دو خطبه از جهت زبانی دربردارندۀ واژگانی متأخر از سدۀ نخست هستند. ناهم‌خوانی مقدمۀ خبر با متن، زمان‌پریشیِ تاریخِ ایراد خطبه، پیوندنداشتن و گسستگیِ بسیاری از مقاطع خطبه از دیگر مشکلات خطبة الوسیلة است که تا حدی در خطبة الطالوتیة نیز دیده می‌شود. تخریج عبارات دو خطبه در منابع نیز مؤید آن است که هردو متونی مرکّب از مجموعه روایاتی هستند که تنها برخی‌شان منسوب به امام علی(ع) بوده است. با توجه به اشتراکات گستردۀ سند و شاخصه‌های دو خبر، شکل‌گیری ساختار نهایی آن‌دو احتمالاً منشأی واحد در حدود طبقۀ ابن معمر دارد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
11 - پیوندهای موضوعی فیه ما فیه با مثنوی و دیوان شمس
کریم زمانیمولانا جلال‌الدین محمدبلخی، شاعر و عارف نام‌دار گسترة زبان و ادب فارسی صاحب آثاری بس ارج‌مند چون مثنوی، دیوان شمس و فیه‌مافیه است که هر یک از آن‌ها پژوهش‌هایی گسترده را در برداشته و هنوز میدان تحقیق در این باب فراخ است. از میان این آثارگران‌قدر، فیه‌مافیه به مجلس‌گویی‌ه أکثرمولانا جلال‌الدین محمدبلخی، شاعر و عارف نام‌دار گسترة زبان و ادب فارسی صاحب آثاری بس ارج‌مند چون مثنوی، دیوان شمس و فیه‌مافیه است که هر یک از آن‌ها پژوهش‌هایی گسترده را در برداشته و هنوز میدان تحقیق در این باب فراخ است. از میان این آثارگران‌قدر، فیه‌مافیه به مجلس‌گویی‌های صوفیانه اختصاص دارد. در این بحث، پس از معرفی مختصر مجلس گفتن یا وعظ‌گویی‌های صوفیانه، به پیوندهای موضوعی فیه‌مافیه با مثنوی و دیوان شمس پرداخته شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
12 - منشور سلطنت و خطبة پادشاهان ایران باستان (با تأمّلی در شاهنامه، تاریخ طبری، غرراخبار ملوک الفرس و سیرهم)
مریم محمدزاده علی رمضانی رسول عبادیاز مطالعة منابع دوران اسلامی مانند تاریخ طبری، غررالسیر بویژه مطابقت آن‌ها با شاهنامة فردوسی آشکار می شود که شهریاران ایران باستان در هنگام تاج گذاری سخن رانی می کردند و خطبه می خواندند . اصل پهلوی این خطبه ها در دست نیست؛ اما بواسطة نقل خلاصه یا بخش هایی از آن أکثراز مطالعة منابع دوران اسلامی مانند تاریخ طبری، غررالسیر بویژه مطابقت آن‌ها با شاهنامة فردوسی آشکار می شود که شهریاران ایران باستان در هنگام تاج گذاری سخن رانی می کردند و خطبه می خواندند . اصل پهلوی این خطبه ها در دست نیست؛ اما بواسطة نقل خلاصه یا بخش هایی از آن‌ها در منابع عربی و فارسی مربوط به تاریخ ایران، بویژه شاهنامه می توان عناصر تشکیل دهندة آن‌ها را تعیین کرد . از این رو، در این پژوهش با تکیه بر شاهنامة فردوسی و مطابقت دادن آن با تاریخ طبری و غررالسیر، به بررسی محتوا و محورهای اصلی این خطبه ها می پردازیم تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications
الروابط
المراكز ذات الصلة
دعامة
الصفحات الرسمية
حقوق هذا الموقع الإلكتروني مملوكة لنظام SANAD Press Management. © 1442-1446