بررسی و تحلیل موعظه در شعر انوری

الموضوعات :

محمدکاظم کهدویی ¹ (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد)
سمیرا صدیقی مورنانی ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد)

تاريخ الإرسال : 15 الأحد , جمادى الأولى, 1438 تاريخ التأكيد : 15 الأحد , جمادى الأولى, 1438 تاريخ الإصدار : 03 الأحد , ربيع الثاني, 1438

الکلمات المفتاحية: پند و اندرز, وعظ, انواع ادبی, انوری, قطعات,

ملخص المقالة :

اوحدالدین انوری شاعر قصیده‌سرای مشهوری است که شهرتش را بیشتر از قصاید مدحی کسب کرده‌است اما در قالب قطعه به مضامین دیگری نیز پرداخته که موعظه و اندرز و حکمت یکی از آن‌هاست. برخی از موعظه‌ها در شکل هجو، سؤالی و حکمت کوتاه بیان شده و اغلب آن‌ها هیأت خاصّی ندارد. مخاطب اندرزهای او نیز غالباً عموم هستند مگر اینکه به شکل هجو باشد و به شخص بخصوصی خطاب شده باشد که آن هم اندک است. بر اساس مضمون و محتوا می‌توان اندرز و موعظه‌های او را این گونه تقسیم کرد: الف) مواعظ اخلاقی (در امر به انجام دادن فضایل و رعایت کردن آن‌ها) ب) مواعظ اخلاقی (در نهی و ترک رذایل) ج) مواعظ اجتماعی د) روزگار، فلک و دنیا در مواعظ انوری هـ ) مواعظ مرتبط با دین و خدا. در این نوشتار که به شیوۀ تحلیلی و توصیفی و روش کتابخانه‌ای و با ارائۀ نمودار انجام شده، به بررسی و تحلیل موعظه و اندرزهای شعری انوری، مخاطب، نحوۀ بیان و مضمون آن‌ها پرداخته شده است.

المصادر:

- قرآن کریم. (1382). ترجمۀ مهدی الهی قمشه­ای. قم: عترت.

2- نهج‌البلاغه. (1378). ترجمۀ جعفر شهیدی. تهران: علمی و فرهنگی.

3- غررالحکم و درر الکلم یا مجموعه کلمات قصار. (بی‌تا). ترجمۀ محمدعلی انصاری. قم: سازمان چاپ و صحافی دار الکتب.

4- انوری، اوحدالدین. (1340). دیوان. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

5- برزگر کشتلی، حسین. (1376). اندرزنامه. فرهنگنامه ادبی فارسی دانشنامه ادب فارسی. (2/ ص.ص. 174-162) تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

6- ثروت، منصور. (1375). فرهنگ کنایات. تهران: سخن.

7- حافظ، شمس‌الدین محمد. (1376). دیوان. تهران: باقرالعلوم.

8- رزمجو، حسین. (1372). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: آستان قدس رضوی.

9- سعدی، مصلح الدین. (1368). گلستان. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.

10- سعیدی، گل بابا. (1387). فرهنگ جامع اصطلاحات عرفانی ابن عربی. تهران: زوار.

11- سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم. (1368). حدیقه الحقیقه و طریقه الشریعه. تصحیح مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.

12- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1372). مفلس کیمیا فروش. تهران: سخن.

13- شهیدی، جعفر. (1387). شرح لغات و مشکلات دیوان انوری. تهران: علمی و فرهنگی.

14- صرفی، محمدرضا. (1388). ابن رومی و انوری در عرصه هجویه سرایی. ادبیات تطبیقی، ش 1، ص.ص. 86-63.

15- صفا، ذبیح الله. (1368). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوسی.

16- عاکوب، عیسی. (1374). تأثیر پند پارسی بر ادب عرب. ترجمه عبدالله شریفی خجسته. تهران: علمی و فرهنگی.

17- عنصر المعالی، کیکاووس بن اسکندر. (1364). قابوس‌نامه. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: علمی و فرهنگی.

18- غریب حسینی، زهرا و بصیری، محمدصادق. (بهار و تابستان 1387). شیوه­های کاربرد حسن تعلیل در قصاید انوری. کاوش­نامه زبان و ادبیات فارسی، سال نهم، ش 16، ص.ص. 98-65.

19- غزالی، ابوحامد محمد. (1382). کیمیای سعادت. تصحیح حسین خدیو جم. تهران: علمی و فرهنگی.

20- کلینی، محمد بن یعقوب. (1379). اصول کافی. ترجمه و شرح محمدباقر کمره­ای. تهران: اسلامیه.

21- کرمی، محمدحسین و دهقانی، ناهید. (1394). رویکرد دوگانه انوری به عرفان و تصوف. پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش 37، ص.ص. 54-27.

22- مجلسی، محمدباقر. (1375). بحار الانوار. تهران: المکتبه الاسلامیه.

23- محمد پادشاه. (1336). فرهنگ آنندراج. زیر نظر محمد دبیر سیاقی. تهران: کتاب‌فروشی خیام.

24- موسوی گرمارودی، علی. (1385). طنز در قطعات انوری. نامه انجمن، ش 23، ص.ص. 30-23.

25- مهدوی، ملیحه. (1383). پندنامه. دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی (ج 13/ ص.ص.731-728) تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

26- نصیرالدین طوسی. (1360)، اخلاق ناصری. تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری. تهران: خوارزمی.

1. Quran


2. Nahj al-Balagha. (1378). Tehran: Elmi o Farhangi.


3. Tamimi Amedi, Abd al-Wahed. Ghorar al-Hekam va Dorar al-Kalem. Qom: Organization for Publication.


4. Anwari, Awhad al-Din Ali. (1340). Divan. Tehran: The Office for Translation and Publication.


5. Barzegar Keshtelli, Hussein. (1376). Andarz Name. Persian Literary Dictionary. Tehran: SAMT.


6. Servat, Mansour. (1375). Dictionary of Metaphors. Tehran: Sokhan.


7.  Hafez. (1381). Divan. Tehran: Bagher al-Oloom. 


8. Razmjoo, Hussein. (1372). Literary Kinds and Its Impacts on Persian. Mashhad: Astan Qods.


9. Sa'di. (1381). Golestan. Tehran: Khwarazmi.


10.  Saeedi, Gol Baba. (1387). Comprehensive Dictionary of Mystical Expressions of ibn Arabi. Tehran: Zavvar.


11. Sanayee, Majdood ibn Adam. (1368). Hadiqa al-Haqiqia va Sharia al-Tarigha. Tehran: University of Tehran.


12. Shafee'ee Kadkani, Mohammad Reza. (1372). The Needy Generous. Tehran: Sokhan.


13. Shahidi, Ja'far. (1387). Exposition of Words and Challenges of Divan of Anwari. Tehran: Elmi o Farhangi.


14. Sarfi, Mohammad Reza. (1388). Ibn Rumi and Anwari in Satire. Comparative Literature, 1, pp. 63-86.


15. Safa, Zabihullah. (1368). The History of Literature in Iran. Tehran: Ferdowsi.


16. Akoob, Eisa. (1374). The Impact of Persian Advice on Arab Literature. Tehran: Elmi o Farhangi.


17. Onsor al-Ma'ali, Keikavoos bin Iskandar. (1364). Qaboos Name. Tehran: Elmi Farhangi.


18. Ghaib Husseini, Zahra& Basiri, Mohammad Sadeq. Varieties of Application of Hosn-e Ta'lil in Odes of Anwari. Inquiries of Persian Language& Literature, 9, pp. 65-98.


19. Al-Ghazali Toosi, Abu Hamed Mohammad. (1382). The Formula of Salvation. Tehran: Elmi Farhangi.


20. Koleini, Mohammad bin Ya'qub. (1390). Osool-e-Kafi. Tehran: Islamie.


21. Karami, Mohammad Hussein& Dehaghani, Nahid. (1394). Dual Encounter of Anwari to Mysticism and Tasavof. Investigation of Persian Language& Literature.


22. Majlesi, Mohammad Bagher bin Mohammad Taghi. (1375). Behar al-Anwar. Tehran: Dar al-Maktaba al-Islamie. 


23. Padeshah, Mohammad. (1336). Dictionary of Anenderaj. Tehran: Library of Khayyam.


24. Moosavi Garmaroodi, Ali. (1385). Satire in Anwari Pieces. Name Anjoman, 23, pp. 23-30.


25. Mahdavi, Malihe. (1383). Pand Name. Tehran: The Center for The Great Islamic Encyclopedia.


26. Khaje Nasir Toosi. (1360). Nasirean Ethics. Tehran: Khwarazmi.