-
حرية الوصول المقاله
1 - بازتاب اخبار کاهنان در سیره نبوی: واکاوی روایت های پیش از بعثت
ناصر عابدی غلامحسین زرگری نژاد سینا فروزش عثمان یوسفیتدوین و نگارش سیره، سالها پس از رحلت پیامبر(ص) و صحابه در دوره اموی آغاز و در دوره عباسی تکامل یافت. نگاه پسینی به همراه پیشآگاهی و فاصله تاریخی وقوع حوادث تا نگارش آن، سبب شد تا راویان با اطلاع از اوضاع روزگار خویش و اخبار گذشته، فرصت مناسبی برای داستانپردازی بیا أکثرتدوین و نگارش سیره، سالها پس از رحلت پیامبر(ص) و صحابه در دوره اموی آغاز و در دوره عباسی تکامل یافت. نگاه پسینی به همراه پیشآگاهی و فاصله تاریخی وقوع حوادث تا نگارش آن، سبب شد تا راویان با اطلاع از اوضاع روزگار خویش و اخبار گذشته، فرصت مناسبی برای داستانپردازی بیابند. از جمله روشهایی که راویان به آن مبادرت ورزیدهاند وارد کردن اخبار کاهنان در سیره نبوی است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش است که سیرهنویسان با چه اهدافی اخبار کاهنان را محور تدوین بخشی از سیره پیامبر(ص) قرار داده و بدان ها پرداخته اند؟ بررسی دادههای منابع اصلی نشان میدهد که ورود گزارش کاهنان در داستان ها، نوعی اعتباربخشی به اصالت داستان ها بودهاست. یعنی داستانی ساختگی با اتصال به نیروهای ماورایی و منابع غیبی، اصیل جلوه داده میشد؛ امری که پذیرش آن در محیطی که از عقلگرایی فاصله گرفته بود، به سهولت صورت میگرفتهاست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
2 - ورود اخبار تاریخی به انساب نگاری های دوره اسلامی تا پایان سده سوم هجری: مراحل و انگیزه ها
محمد تقوی علی بیاتقوم عرب از دیرباز به مقوله نسب به دلیل اثبات هویت و تفاخرات قبیله ای توجه خاصی داشت. با ظهور اسلام و تأکید آن بر هویت و مساوات همه انسان ها، بهطور موقت از این توجه کاسته شد؛ اما بعد از رحلت پیامبر(ص) بنا بر عواملی چون تمرکز قدرت، توسعه قلمرو حاکمیت و... به تدریج انگیز أکثرقوم عرب از دیرباز به مقوله نسب به دلیل اثبات هویت و تفاخرات قبیله ای توجه خاصی داشت. با ظهور اسلام و تأکید آن بر هویت و مساوات همه انسان ها، بهطور موقت از این توجه کاسته شد؛ اما بعد از رحلت پیامبر(ص) بنا بر عواملی چون تمرکز قدرت، توسعه قلمرو حاکمیت و... به تدریج انگیزه های جدیدی برای توجه به نسب پدید آمد و انساب نگاری یکی از گونه های مهم در تاریخ نگاری دوره اسلامی گردید. در شرایطی که هدف اصلی این گونه آثار، ذکر نسب افراد و قبایل عرب بود، اخبار تاریخی به تدریج و متأثر از عوامل مذکور و عواملی دیگر چون ورود عناصر غیرعرب به جهان اسلام و تحولات اجتماعی و سیاسی و تبعات ناشی از آنها وارد کتاب های انساب شد. پیوند بین اخبار تاریخی و انساب نگاری ها، بنا بر معیار آثار بر جای مانده نسب نگاری تا پایان سده سوم هجری و حجم و میزان ورود اخبار تاریخی به کتاب های نسب، طی سه مرحله قابل تبیین است: اخبار تاریخی تا پیش از سده سوم هجری که متمایز از نسب نگاری بود؛ سپس از اواخر سده دوم و از اوایل سده سوم هجری که به شکل محدودی در آثار مورخانی چون مدائنی و زبیر بن بکار با نسب نگاری تلفیق یافت و سرانجام از اواسط سده سوم هجری به بعد که به طور گسترده وارد انساب نگاری ها شد؛ چنان که می توان أنساب الأشراف بلاذری را نمونه بارز مرحله اخیر و بر خلاف عنوانش، کتابی در تاریخ دانست نه نسب. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
3 - ثابت بن سنان صابی و سنت تاریخ نگاری در اسلام 1
فریبا پاتثابت بن سنان صابی از جمله مورخانی است که به رغم آن که آثارشان در سده های بعدمورد استفاده قرار گرفته است، اما امروز، به علت در دسترس نبودن آن آثار ، شأن واهمیتشان چندان شناخته شده نیست . در این مقاله با نگاهی کوتاه به زندگانی ثابتبن سنان به معرفی دو اثر مهم وی، یعنی تاری أکثرثابت بن سنان صابی از جمله مورخانی است که به رغم آن که آثارشان در سده های بعدمورد استفاده قرار گرفته است، اما امروز، به علت در دسترس نبودن آن آثار ، شأن واهمیتشان چندان شناخته شده نیست . در این مقاله با نگاهی کوتاه به زندگانی ثابتبن سنان به معرفی دو اثر مهم وی، یعنی تاریخ کبیر و اخبار قرامطه پرداخته ایم و براینشان دادن اهمیت کتاب تاریخ او و اینکه چه مقدار از آن مطالب اکنون در اختیارماست، به میزان و شیوۀ استفادۀ ابوعلی مسکویه از تاریخ او در تألیف تجارب الامماشاره کرده و در پایان در مورد اخبار قرامطه نیز این فرضیه را مطرح ساخته ایم که اینکتاب بخشی از همان تاریخ کبیرا ست که بعدها به صورت کتابی مستقل درآمده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
4 - بازتاب رویکرد دینی- قومی در فتوح نگاری دوره اسلامی: مطالعه ای برپایه فتوح مصر و أخبارها ابن عبدالحکم
محمد تقویفتوح مصر و أخبارها نگاشته ابن عبدالحکم (د 257ﻫ) از نخستین فتوح نگاری های اسلامی درباره سرزمین های غربی جهان اسلام بهویژه مصر است. قدمت و اصالت کتاب و اقتباس های مورخان بعدی از آن، دستیابی به رویکرد و نگرش تاریخی نویسنده در نگارش آن را ضروری می سازد. به این مهم در أکثرفتوح مصر و أخبارها نگاشته ابن عبدالحکم (د 257ﻫ) از نخستین فتوح نگاری های اسلامی درباره سرزمین های غربی جهان اسلام بهویژه مصر است. قدمت و اصالت کتاب و اقتباس های مورخان بعدی از آن، دستیابی به رویکرد و نگرش تاریخی نویسنده در نگارش آن را ضروری می سازد. به این مهم در پژوهش حاضر با واکاوی جزءنگرانه برخی از روایت های کتاب توجه شده است. رویکرد دینی نویسنده، عامل اصلی در گزینش و نقل روایت های تاریخی این کتاب بودهاست. بر همین اساس، عنصر ایمان را عامل اصلی کامیابی مسلمانان در فتح مصر در مقابل مادی گرایی حاکمان بیزانسی می داند. عرب گرایی نیز از طریق تأکید نویسنده بر سبک زندگی بدوی عرب، رقابتهای قبیله ای و ذکر اطلاعات نسب شناسی، بر تاریخ نگری ابن عبدالحکم مؤثر واقع شدهاست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
5 - ابن ابی زرع و روض القرطاس 2
یونس فرهمندنوشتار حاضر، جستاری است در یکی از مهم ترین تواریخ محلی مغرب ، خاصه عصرمرینی، به نام الانیس المطرب بروض القرطاس فی اخبار ملوک المغرب و تاریخ مدینةفاس این نوشتار ضمن بررسی دیدگاه های مختلف در موضوع بحث برانگیز هویتنویسندۀ واقعی کتاب ، پس از بازخوانی محتوای اثر، شیوۀ تدوین أکثرنوشتار حاضر، جستاری است در یکی از مهم ترین تواریخ محلی مغرب ، خاصه عصرمرینی، به نام الانیس المطرب بروض القرطاس فی اخبار ملوک المغرب و تاریخ مدینةفاس این نوشتار ضمن بررسی دیدگاه های مختلف در موضوع بحث برانگیز هویتنویسندۀ واقعی کتاب ، پس از بازخوانی محتوای اثر، شیوۀ تدوین، اسلوب نگارش، منابعمؤلف و نیز در خلال آن، جایگاه کتاب را در بین نوشته های تاریخی عصر مرینی بازمی نماید و بدین نتیجه می رسد که ابوالحسن بن عبدا لله بن ابی زرع نویسندۀ دستِ کمبخش های زیادی یا ویراستِ اول کتاب است و نظر به این که مرینیان و فاس محوربحث اند، کتاب رنگ دودمانی و فضائل نگاری دارد و از آنجا که مؤلف در عصربازپس گیری اراضی اسلامی اندلس می زیسته، جزئیات ارزشمندی از این وقایع ، خاصهآخرین نبردهای مسلمانان با مسیحیان در دورۀ مرینی را با نثری ساده و روان به ثبتآورده و سرانجام این که وی در تبیین مطالب تاریخی از سکه ها، کتیبه ها، منابع مکتوبو مشاهدات خود به خوبی بهره گرفته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
6 - بررسی منابع تاریخ تشکیلات اداری و مالی در دولت فاطمیان
نگار ذیلابیاز ویژگی های تاریخ نگاری در دورۀ فاطمیان، ظهور سبک جدیدی بود که در کنارتاریخ سیاسی، جنبه های مختلف تاریخ اجتماعی ، از جمله مسائلی چو ن نحوۀعملکرد دولت در ادارۀ امور مالی، قضایی، اداری و نظامی و نظام تشکیلاتی رامورد توجه قرار می داد. در این نوشتار شماری از قدیم ترین نگاش أکثراز ویژگی های تاریخ نگاری در دورۀ فاطمیان، ظهور سبک جدیدی بود که در کنارتاریخ سیاسی، جنبه های مختلف تاریخ اجتماعی ، از جمله مسائلی چو ن نحوۀعملکرد دولت در ادارۀ امور مالی، قضایی، اداری و نظامی و نظام تشکیلاتی رامورد توجه قرار می داد. در این نوشتار شماری از قدیم ترین نگاشته هایی که درباب تاریخ تشکیلات اداری و مالی در دورۀ فاطمیان یا اوایل دورۀ ایوبی، نوشتهشده و خود از مصادر تاریخ نگاری متأخرتر قلمداد می شوند، معرفی و در باباهمیت و اعتبار این منابع، توضیحاتی به اختصار ارائه شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
7 - تاریخ نگاری در عصر صفوی: مطالعه ای درباره نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار افوشتهای نطنزی
محمد شورمیجدر این مقاله نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار افوشتهای نطنزی (زنده در 1007ﻫ.)، یکی از تواریخ مهم عصر صفوی، بررسی شده تا روش و نگرش او در تاریخ نگاری روشن گردد. همچنین برای ارزیابی جایگاه نقاوة الآثار در سنت تاریخ نگاری آن روزگار این کتاب با پنج کتاب تاریخی آن دوره مقایسه و أکثردر این مقاله نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار افوشتهای نطنزی (زنده در 1007ﻫ.)، یکی از تواریخ مهم عصر صفوی، بررسی شده تا روش و نگرش او در تاریخ نگاری روشن گردد. همچنین برای ارزیابی جایگاه نقاوة الآثار در سنت تاریخ نگاری آن روزگار این کتاب با پنج کتاب تاریخی آن دوره مقایسه و سنجیده شدهاست. افوشتهای نطنزی، در تاریخ نگاری از روش هایی چون انسجام متن، پیوستگی روایات و استفاده از گزارههای ارجاعی برای توصیف بهتر متن بهره برده که بر ارزش تاریخ او افزودهاست. تاریخ نگاری افوشته ای متأثراز نگرش شاهیآرمانی ایرانشهری و نگرش تأویلی است. وی همچنین به نسبت مورخان دوره شاه عباس اول به خاطر تسلط بر آیات، احادیث و مضامین شعری، از نگرش تأویلی بیشتری در تفسیر رویدادها برخوردار است. نویسنده با وجود این نگرش، در صدد انعکاس واقعیت تاریخی بوده و تا حدودی نیز در بیان آن موفق بودهاست. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
8 - رساله های تاریخی سفینۀ تبریز
هادی عالم زادهسفینه تبریز مجموعه ای است خطّی مشتمل بر 209 عنوان کتاب، رساله، گزیدۀ کتاب،قصیده، منظومه، جدول و نامه که ابوالمجد محمّد بن مسعود تبریزی در سال های723-721 ه آن ها را گزینش، تلخیص یا تألیف و به خطّ خویش کتابت کرده است . 12اثر از این مجموعه را کتاب ها، رساله ها، خلاصه ها، ن أکثرسفینه تبریز مجموعه ای است خطّی مشتمل بر 209 عنوان کتاب، رساله، گزیدۀ کتاب،قصیده، منظومه، جدول و نامه که ابوالمجد محمّد بن مسعود تبریزی در سال های723-721 ه آن ها را گزینش، تلخیص یا تألیف و به خطّ خویش کتابت کرده است . 12اثر از این مجموعه را کتاب ها، رساله ها، خلاصه ها، نامه ها و جدول هایی در برمی گیردکه می توان آن ها را در زمرۀ تاریخ یا حاوی موادّ تاریخی به شمار آورد . در این مقالهضمن بررسی این آثار به ارزیابی اجمالی آن ها پرداخته شده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
9 - تاثیر حاکمیت صفویه بر کتاب های سیره و مناقب دوازده امام 2
غلام حسن حسین زاده شانه چیاز قرن دوم هجری کتاب هایی دربار ۀ سیره و مناقب دوازده امام نوشته شده که از لحاظکمیت و کیفیت تحت تاثیر وضع سیاسی و فرهنگی عصر خویش بوده اند. ظهور صفویه ورسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران و شرایط سیاسی و فرهنگی حاصل از آن برتالیفات مذکور تاثیراتی نهاد که این تاثیرات را در وه أکثراز قرن دوم هجری کتاب هایی دربار ۀ سیره و مناقب دوازده امام نوشته شده که از لحاظکمیت و کیفیت تحت تاثیر وضع سیاسی و فرهنگی عصر خویش بوده اند. ظهور صفویه ورسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران و شرایط سیاسی و فرهنگی حاصل از آن برتالیفات مذکور تاثیراتی نهاد که این تاثیرات را در وهلۀ نخست در افزایش نسبی اینتالیفات می توان دید . عالمان و نویسندگان شیعه با توجه به آزادی بیشتر در بیان عقایدخویش در این دوره کتا ب های متعددی در سیره و مناقب امامان نوشتند . شاهان صفوینیز که به دلایل سیاسی و مذهبی بر گسترش تشیع تاکید داشت ند از این تالیفات بهطور مستقیم ، حتی با صدور فرامینی مبنی بر این امر و یا به طور غیر مستقیم حمایتمی کردند. آنان همچنین در جهت تعمیق اندیشه های شیعی در بین عموم مردم بهتدوین کتب فارسی و یا ترجمه متون عربی در این موضوع پرداختند، چنان که برخی ازاین آثار به فرمان و نام بعضی از شاهان صفوی پدید آمده اند. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
10 - اکسیر مأثر نو؛ بررسی مقایسه ای ۱ مشکلة هویت در تاریخ نگاری قاجاریه
محسن خلیلیگزارش رخدادهای تاریخی به سه گونه متصور است: تاریخ نویسی، تاریخ نگاریو تاریخ نگری. هرکدام از آن ها را یک روایت می نامیم که مبتنی بر یک ویژگی تمایزآفرین است. کتابت رخدادهای تاریخی دوران قاجاریه در رفت و برگشتی آونگ وار میانتاریخ نویسی و تاریخ نگاری سرگردان بوده است. برای أکثرگزارش رخدادهای تاریخی به سه گونه متصور است: تاریخ نویسی، تاریخ نگاریو تاریخ نگری. هرکدام از آن ها را یک روایت می نامیم که مبتنی بر یک ویژگی تمایزآفرین است. کتابت رخدادهای تاریخی دوران قاجاریه در رفت و برگشتی آونگ وار میانتاریخ نویسی و تاریخ نگاری سرگردان بوده است. برای رهایی از این وضعیت بغرنج ودستیابی به نوعی تاریخ نگری ویژه دوران قاجاریه ناچاریم از مجموعه مفاهیم و واژگانیمتجددانه بهره بگیریم که ازآن میان هویت یکی از مهم ترین و در عین حال گریزان ترین آن مفاهیم و واژگان است. در این مکتوب هویت را به مثابه یک فرآیند مدّ نظر آورده ایمکه طی آن نوعی پاسخگویی آگاهانه و عامدانه به دو پرسش چیستی و کیستی به دست می آید. سپس هویت را به سه مجموعه مفهومی ، خود "دیگری" و پاره های سه گانه سنتی، دینی و قانونی اقتدار به عنوان هویت بخش و هویت ساز، منقسم ساخته و با اینمیزان سه متن تاریخ نگارانه دوره قاجاری، اکسیرالتواریخ، مأثر سلطانیه، تاریخ نو، را بهبررسی مقایسه ا ی کشانده ایم. مفروض نگارنده آن بوده که هویت بر ساخته ماست و گرنهخود هیچ عینیتی ندارد یا به تعبیر دیگرمفهوم هویت خود کاملاً بی هویت است. دستامد نگارنده آن بوده که در تاریخ نگاری دوره قاجاریه هویت در یک وضع پرسش انگیز و یا به تعبیری در یک دشواره قرار داشته است، زیرا نمی توانسته آمیختگی بهنگامی میان مؤلفه ها و درون مایه های سه گونه و سه گانه هویتی بیفزاید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
11 - احادیث تاریخ گزینده حمدالله مستوفی و مناسبت بیان آن ها
علی ذاکریدر فایل اصل مقاله موجود است.در فایل اصل مقاله موجود است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
12 - تاریخ خراسان در متون عهد صفوی(مطالعه موردی بررسی بیست اثر از مآخذ دست اول دوره صفویه)
سید اصغر موسوی تبار اردشیر اسدبیگی سید حسین مجتبویچکیده: تاریخ نگاری درعهد صفوی( 907 تا 1135 ق)مورد توجه خاصی قرار گرفت، به حدی که بسیاری از مورخین معتقدند، درکثرت تألیفات این دوره، از دیگر دوره های تاریخ نویسی ایران قابل تمایز است. این دوره، 228ساله امپراطوری صفوی، که موجبات اتحاد و یکپارچگی ایران فراهم گردید؛در خاطره أکثرچکیده: تاریخ نگاری درعهد صفوی( 907 تا 1135 ق)مورد توجه خاصی قرار گرفت، به حدی که بسیاری از مورخین معتقدند، درکثرت تألیفات این دوره، از دیگر دوره های تاریخ نویسی ایران قابل تمایز است. این دوره، 228ساله امپراطوری صفوی، که موجبات اتحاد و یکپارچگی ایران فراهم گردید؛در خاطره تاریخی ایران جایگاه بی بدیلی دارد. درگیری های نظامی برخواسته از مبانی مشروعیت های شیعه گری، در هر دوسوی قلمرو صفوی با مهاجمان اوزبک از شمال خراسان و دولت های مغولی هند از جنوب آن و امپراطوری عثمانی در غرب، بجز دوره کوتاهی که با درایت شاهان صفوی با عهد نامه های صلح دوران آرامش بوجود آمد، همواره بر روابط دولت صفوی با همسایگانش سایه افکند است. مقاله حاضر، با بررسی برخی از متون اصلی تاریخ دوره صفوی، توجه به تاریخ نگای محلی خراسان در آن متون را مورد مطالعه پژوهشی قرار داده است . با توجه به کثرت کمی متون عهد صفوی ،احصاء مطالب تعدادی از کتب شاخص که استنتاج و تعمیم فرضیه از آن کفایت علمی نماید، مورد استفاده قرار گرفته است. چکیده: تاریخ نگاری درعهد صفوی( 907 تا 1135 ق)مورد توجه خاصی قرار گرفت، به حدی که بسیاری از مورخین معتقدند، درکثرت تألیفات این دوره، از دیگر دوره های تاریخ نویسی ایران قابل تمایز است. این دوره، 228ساله امپراطوری صفوی، که موجبات اتحاد و یکپارچگی ایران فراهم گردید؛در خاطره تاریخی ایران جایگاه بی بدیلی دارد. درگیری های نظامی برخواسته از مبانی مشروعیت های شیعه گری، در هر دوسوی قلمرو صفوی با مهاجمان اوزبک از شمال خراسان و دولت های مغولی هند از جنوب آن و امپراطوری عثمانی در غرب، بجز دوره کوتاهی که با درایت شاهان صفوی با عهد نامه های صلح دوران آرامش بوجود آمد، همواره بر روابط دولت صفوی با همسایگانش سایه افکند است. مقاله حاضر، با بررسی برخی از متون اصلی تاریخ دوره صفوی، توجه به تاریخ نگای محلی خراسان در آن متون را مورد مطالعه پژوهشی قرار داده است . با توجه به کثرت کمی متون عهد صفوی ،احصاء مطالب تعدادی از کتب شاخص که استنتاج و تعمیم فرضیه از آن کفایت علمی نماید، مورد استفاده قرار گرفته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
13 - روش تاریخ نگاری در اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک طوسی
مهین نیرومند آلانکش گارینه کشیشیان سیرکیمفهومسازیتاریخی یکی ازمبانی فهم اندیشهسیاسی استکه از دوره یونانباستان تا ایران، اسلام و دورانمدرن مورد توجه بوده است. درگذشته مفهومسازی تاریخی عمدتاً روندی عینی و وقایعنگارانه داشت،اما این اندیشه با اصحاب قرارداد، مفهومسازی وضعطبیعی را بهجای عینیت وقایع قرار أکثرمفهومسازیتاریخی یکی ازمبانی فهم اندیشهسیاسی استکه از دوره یونانباستان تا ایران، اسلام و دورانمدرن مورد توجه بوده است. درگذشته مفهومسازی تاریخی عمدتاً روندی عینی و وقایعنگارانه داشت،اما این اندیشه با اصحاب قرارداد، مفهومسازی وضعطبیعی را بهجای عینیت وقایع قرار داد. عدهی دیگری از اندیشمندان-کوشیدند تا با ارائه یکخط سیرکلی ازتاریخ، مراحل و ساختارهای نهفته در پس تحولات راکشف کنند و برایخود یک دورهیآرمانی از درون تاریخ درآورده و آنرا بهعنوان نمونه مثالی وضعآینده قرار دهند. بسیاری از ایدههای مذهبی و نیز نظریههای هگل و مارکس با این شیوه درصدد ارائهی الگویمطلوب خود از سیاست و جامعهی ایدهآل بودند. این پژوهش با هدف پاسخبه این پرسش تنظیم شدهکه خواجه نظامالملک چگونه از تجربیات تاریخی و روایت از تاریخ،کوشیده تا اندیشهی سیاسی خود درباب امرسیاسی و دولت را ارائه نماید؟ ایده اولیهی نگارندگان آناستکه خواجه نظامالملک با بهرهگیری از متون تاریخی عصرخودکه عمدتاً به ایران پیش از اسلام و پس از آنبرمی گردد،کوشیده تا با ذکر مثالهای تاریخی و نیز بیانات و اظهارات شخصیت-های برجسته در این دو مقطع مبنایی برای دستگاه فکری خود فراهم آورد. روش بهکارگرفته شده در این مقاله تحلیل مضمون بهعنوان یکی از شاخههای جدید تحلیل محتواست، که براساس آن مضامین اصلی یک متن از طریق مطالعهی اکتشافی استخراج شده و برای بررسی فرضیه مورد توجه قرارگرفت. برای بررسی فرضیه نیز نخست روشتاریخنگاری دراندیشهی سیاسی وی مورد بحث قرارگرفت، سپس با بررسی متن سیاستنامه دونمونه تاریخی ایرانی و اسلامی تشریح شد و نهایتاً با تحلیل مضامین اصلی در این دو دوره به ارائهی روش خواجه نظامالملک پرداخته شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
14 - بررسی جایگاه پزشکان مورخ در تاریخ نگاری اسلامی
حسن عبدی پور فرد اصغر منتظرالقائم تراب عطاریتاریخ نگاری اسلامی و به تعبیری تاریخ نگاری مسلمانان به عنوان یکی از ابعاد و مظاهر مهم فرهنگ و تمدن اسلامی از جایگاه ویژه ای در بین سایر مولفه های آن برخوردار است. در فرایند تدوین تاریخ نگاری اسلامی؛ افراد، طبقات و گروههای مختلف از جمله پزشکان، حکما، مورخان و... سهیم بود أکثرتاریخ نگاری اسلامی و به تعبیری تاریخ نگاری مسلمانان به عنوان یکی از ابعاد و مظاهر مهم فرهنگ و تمدن اسلامی از جایگاه ویژه ای در بین سایر مولفه های آن برخوردار است. در فرایند تدوین تاریخ نگاری اسلامی؛ افراد، طبقات و گروههای مختلف از جمله پزشکان، حکما، مورخان و... سهیم بوده داند. با وجود مطالعات و بررسی های گسترده ای که درباره پزشکان دوره اسلامی انجام گرفته است؛ مطالعه درباره افرادی که به صورت همزمان به طبابت و تدوین کتب تاریخی پرداخته اند، کمتر انجام گرفته است. سوال اصلی این پژوهش، این است که پزشکان مورخ چه نقشی را در توسعه تاریخ نگاری اسلامی ایفا نموده اند؟ این گروه از پزشکان از چه جایگاهی در تاریخ نگاری اسلامی برخوردار بوده اند؟ آیا پزشکان مورخ به منابع و اسنادی فراتر از سایر مورخان دسترسی داشته اند؟ شیوه های تاریخ نگاری آنان چگونه بوده است؟ و... .اولین فرضیه ای که می توان مطرح کرد، این است، در بین پزشکان دوره اسلامی، مورخان معروفی وجود داشته و آنان با توجه به موقعیت و مناصب شان، نقش بارزی در تاریخ نگاری اسلامی ایفا نموده اند و همچنین مورخانی هم بوده اند که علاوه بر تدوین کتب تاریخی، در پزشکی نیز دستی داشته و صاحب کتب مهم پزشکی هم بوده اند. در نوشتار حاضر سعی شده است ضمن پرداختن اجمالی به جایگاه پزشکان مورخ در تاریخ نگاری اسلامی با تکیه بر منابع و استنادات تاریخی و به روش کتابخانه ای به سوالات فوق پاسخ های مناسب داده شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
15 - تأملی بر تاریخ نگاری درباری عصر صفوی؛مطالعه موردی کتاب تکمله الاخبار
سعید نجفی نژاد نجفی نژاد حمید رضا مطهریتاریخ نگاری درباری هم پای شکل گیری حکومت ها در ایران رشد کرده و در برخی دوره ها مانند عصر صفوی تحت تأثیر عوامل مختلف به شکوفایی رسیده و آثار مهمی بر جای گذاشته است. یکی از این مورخان عبدی بیگ شیرازی است که کتاب تکمله الاخبار او یک اثر مهم در حوزه تاریخ نگاری درباری به ش أکثرتاریخ نگاری درباری هم پای شکل گیری حکومت ها در ایران رشد کرده و در برخی دوره ها مانند عصر صفوی تحت تأثیر عوامل مختلف به شکوفایی رسیده و آثار مهمی بر جای گذاشته است. یکی از این مورخان عبدی بیگ شیرازی است که کتاب تکمله الاخبار او یک اثر مهم در حوزه تاریخ نگاری درباری به شمار میرود. نویسنده این اثر تحت تأثیر شرایط سیاسی خاص آن دوره کتاب خود را به انجام رسانده البته باورهای دینی و مذهبی نیز در تشدید برخی شاخصه های تاریخنگاری درباری در این دوره و این اثر نقش داشتهاند . این پژوهش بر آن است تا به روش توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که ویژگی تاریخ نگاری درباری چیست و چگونه بر کتاب مذکور تطبیق میکند بدین منظور ضمن برشمردن ویژگیهایی چون پیچیده نویسی، گزافه گویی، تملق و چابلوسی، تقدیس قدرت و عدم تحلیل ، این موارد را در کتاب تکمله الاخبار تبیین کرده است . تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
16 - مقایسه ی تاریخ نگاری اقبال و پیرنیا
مریم ابراهیمیتاریخ نویسی در ایران تقریباً تا یک قرن و نیم پیش و تا قبل از آشنایی ایرانیان با فرهنگ و تمدن جدید غرب تقریباً بر یک روال قرار داشت. هر چند هر از گاهی مورخی مانند بیهقی و دیگران از نظر واقعهیابی و واقعبینی روش نقد علمی درست تری به کار بردند اما بیشتر مورخان براساس سنت أکثرتاریخ نویسی در ایران تقریباً تا یک قرن و نیم پیش و تا قبل از آشنایی ایرانیان با فرهنگ و تمدن جدید غرب تقریباً بر یک روال قرار داشت. هر چند هر از گاهی مورخی مانند بیهقی و دیگران از نظر واقعهیابی و واقعبینی روش نقد علمی درست تری به کار بردند اما بیشتر مورخان براساس سنت قبلی به واقعه نویسی به روایت مورخان قبلی پرداختن به هر حال شاید بتوان این گونه تصور نمود که یا سنت تاریخ نویسی بر همان روال بوده و یا از راه مصلحت اندیشی و ترسو ناایمنیهای اجتماعی و یا از جهت عدم درک معنی وقایع و رویدادها از ذکر برخی رخدادها و درک آنها چشم میپوشیدند. از قرن سیزدهم هجری به تدریج جریان تازهای در فن تاریخ نگاری نمایان شد که تا زمان حاضر ادامه یافت. از ابتدای قاجار جریان تازهای در تاریخ نگاری به وجود آمد که یکی از مظاهر برخورد ایران با تمدن غرب بود. در این پژوهش تلاش میگردد که شیوه تاریخ نگاری دو نفر از مورخان دوره معاصر حسن پیرنیا و عباس اقبال مورد مقایسه قرار گیرد علت این مقایسه آن است که برخی حسن پیرنیا را که ناسیونالیستی محافظه کار بود بعنوان یکی از متقدمین شیوههای نوین تاریخنگاری محسوب دارند در حالیکه واقعاً اینچنین نیست با اینکه پیرنیا با تدوین تاریخ ایران باستان قدم بزرگی را برداشت اما به جهت گسترش بینش تاریخی و نظریه پردازی در زمینه تاریخ گامی برنداشته است و به نظر می-رسد مرحوم عباس اقبال از این نظر گامهای موثرتری برداشته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
17 - رؤیانگاری در کتاب عالم آرای صفوی
سعید نجفی نژادظهور صفویان تحول مهمی در تاریخ نگاری بوجود آورد. ترویج مذهب تشیع اثناعشری و حمایت از صفویان به عنوان مروّجان پرشور این مذهب، مهمترین موضوعی بوده است که مورخان این دوره در آثارشان بر آن تأکید داشته اند. این تاریخ نگاران برای نشان دادن وجود پیوند بین خاندان صفوی و اهل بیت أکثرظهور صفویان تحول مهمی در تاریخ نگاری بوجود آورد. ترویج مذهب تشیع اثناعشری و حمایت از صفویان به عنوان مروّجان پرشور این مذهب، مهمترین موضوعی بوده است که مورخان این دوره در آثارشان بر آن تأکید داشته اند. این تاریخ نگاران برای نشان دادن وجود پیوند بین خاندان صفوی و اهل بیت علیهم السلام، روی به نقل رؤیاهایی در آثارشان آورده اند که عموماً به ارتباط پادشاهان صفوی و بخصوص شاه اسماعیل و شاه طهماسب با ائمه معصومین علیهم السلام تأکید دارند. یکی از این تاریخ نگاران، مؤلف ناشناخته کتاب عالم آرای صفوی است که بیشترین رؤیانگاری های دوره صفوی در کتاب او دیده می شود. در این پژوهش تلاش بر این خواهد بود با استفاده از داده های کتابخانه ای و با روش توصیفی تحلیلی به درک صحیحی از انگیزه و اهداف این مورخ از رؤیانگاری گسترده اش در کتاب عالم آرای صفوی برسیم. ضمن آنکه گونه شناسی از انواع رؤیاها نیز انجام خواهد شد تا در مجموع، ابعاد مختلف موضوع رؤیانگاری در این کتاب مشخص گردد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
18 - شکلگیری سُنت حافظه جمعی در دوره پهلوی اول(نشریات ایرانشهر و آینده)
حسین منصوری مطلق مهدی نجف زادهاین پژوهش با تاکیدبر درک تاریخ نگاری ملی و با استفاده از الگوی نظری هالبواکس به مطالعه چرایی و چگونگی تقویت و برجسته سازی حافظه جمعی ایرانیانِعصر پهلوی اول توسط نشریات آن دوران_ با تاکید بر نشریه آینده و ایرانشهر_ پرداخته است. برخلاف تاریخ نگاری سنتی که ضرورتی برای تقوی أکثراین پژوهش با تاکیدبر درک تاریخ نگاری ملی و با استفاده از الگوی نظری هالبواکس به مطالعه چرایی و چگونگی تقویت و برجسته سازی حافظه جمعی ایرانیانِعصر پهلوی اول توسط نشریات آن دوران_ با تاکید بر نشریه آینده و ایرانشهر_ پرداخته است. برخلاف تاریخ نگاری سنتی که ضرورتی برای تقویت و برجسته سازی حافظه جمعی وجود ندارد،در تاریخ نگاری مبتنی بر هویت ملیتقویت و برجسته سازی حافظه جمعی اولویت پیدا می کند و مردم گرایی یکی از شاخصه های اصلی آن محسوب می شود. برجسته سازی به معنی یادآوری، دست کاری گذشته، نگاهی اینهمانی به تاریخ گسسته، تفسیرآن برای نظام هویتی، پیوند زنی آن با تحولات حاضر و استفاده از آن برای ناسیونالیسم سازی می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد نشریات مذکور با نوعی تاریخ نگاری ملی عامه پسند به برجسته سازی کانون هایی ازگذشته،تقویت سنت های مشترک از ایرانی بودن برای همه و نقد تاریخ نویسی سنتی در پی ایجاد هویتی جدید برای عصرِ دولت -ملتبودند. روش پژوهش تاریخی و از نوع توصیفی تحلیلیاست که بر پایه اسناد آرشیوی صورت گرفته است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
19 - بینش و روش حمدالله مستوفی قزوینی درتاریخ نگاری
پروین رنجبرچکیده حمد ا...مستوفی قزوینی از مورخان و رجال دیوانی عصر مغول بوده که با تاثیر پذیری از جامعه زمان خود و تاثیرپذیری از پیشینیان به نگارش آثاری در زمینه های تاریخ ,شعر وجغرافی روی آورد. نظام فکری این مورخ دیوانی ،مبتنی بر دو رویکرد روایی وانتقادی و نگاه مشیت باورانه بوده أکثرچکیده حمد ا...مستوفی قزوینی از مورخان و رجال دیوانی عصر مغول بوده که با تاثیر پذیری از جامعه زمان خود و تاثیرپذیری از پیشینیان به نگارش آثاری در زمینه های تاریخ ,شعر وجغرافی روی آورد. نظام فکری این مورخ دیوانی ،مبتنی بر دو رویکرد روایی وانتقادی و نگاه مشیت باورانه بوده است وضمن دفاع از ایلخانان ایرانی اطلاعات فراوانی را درزمینه های سیاسی ،اجتماعی ،اقتصادی ،جغرافیاو فرهنگی در دوران مغولان ثبت کرده است. واژه های کلیدی: حمدا...مستوفی،ایلخانان،تاریخ نگاری،مشیت باوری چکیده حمد ا...مستوفی قزوینی از مورخان و رجال دیوانی عصر مغول بوده که با تاثیر پذیری از جامعه زمان خود و تاثیرپذیری از پیشینیان به نگارش آثاری در زمینه های تاریخ ,شعر وجغرافی روی آورد. نظام فکری این مورخ دیوانی ،مبتنی بر دو رویکرد روایی وانتقادی و نگاه مشیت باورانه بوده است وضمن دفاع از ایلخانان ایرانی اطلاعات فراوانی را درزمینه های سیاسی ،اجتماعی ،اقتصادی ،جغرافیاو فرهنگی در دوران مغولان ثبت کرده است. واژه های کلیدی: حمدا...مستوفی،ایلخانان،تاریخ نگاری،مشیت باوری تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
20 - تحلیلی بر رویکرد های مدائنی (م 225ق) در نگارش تاریخ
حسین مرادی نسبمدائنی از مولفانی است که دانش گسترده و نبوع علمیاش در تدوین موضوعات مختلف تاریخی بروز و ظهور داشته است. روش وی برای ثبت برخی از وقایع تاریخی بدیع بوده و گنجینهی ارزشمندی را برای نسلهای آینده حفظ کرده است. وی با نگارش در موضوعات مختلف توانسته گونههای دیگری را بر تاری أکثرمدائنی از مولفانی است که دانش گسترده و نبوع علمیاش در تدوین موضوعات مختلف تاریخی بروز و ظهور داشته است. روش وی برای ثبت برخی از وقایع تاریخی بدیع بوده و گنجینهی ارزشمندی را برای نسلهای آینده حفظ کرده است. وی با نگارش در موضوعات مختلف توانسته گونههای دیگری را بر تاریخ نگاری اسلامی بیافزاید. این تحقیق با روش تحلیلی و با مطالعه منابع کهن، که از لابلای متون و کتابهای فهرست به تالیفات وی دست یافت. اساس رویکرد مدائنی بر پایه باورهای دینی، مذهبی، تاریخی و اجتماعی است که مسئولیتپذیری وی در قبال جامعه آن عصر سبب تدوین در موضوعات مختلف شده است. مقاله در پاسخ به این سوال است که مدائنی چه رویکردی در نگارش تاریخ داشته و چه شاخههای جدیدی در تاریخ نگاری اسلامی ایجاد کرده است؟ نتیجه آنکه وی با رویکردی نو به مباحث جدیدی در سیرهنگاری نبوی و امامان شیعه (ع) توجه کرده و همچنین با توجه به مردمشناسی و مسائل اجتماعی دربارهی خواص جامعه، دشمن شناسی و زنان نگارشهایی داشته است که در گسترش تاریخنگاری اسلامی تجلی یافته است تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
21 - تاریخ نگاری ناسیونالیستی میرزا فتحعلی آخوندزاده و ابراهیم پورداود
علی فردوسی امید سپهری راد امیر اکبریمقاله حاضر به اندیشه های آخوندزاده(1227ـ 1295ق) و ابراهیم پورداود(1264ـ 1347ش) در خصوص تاریخ نگاری ناسیونالیستی و مقایسه فرهنگ و تمدن ایران باستان، در دورۀ معاصر میپردازد. در طول تاریخ، سرزمین ایران مورد تهاجم اقوام مختلف قرار گرفته اما هیچ کدام به اندازۀ تهاجم تازیان أکثرمقاله حاضر به اندیشه های آخوندزاده(1227ـ 1295ق) و ابراهیم پورداود(1264ـ 1347ش) در خصوص تاریخ نگاری ناسیونالیستی و مقایسه فرهنگ و تمدن ایران باستان، در دورۀ معاصر میپردازد. در طول تاریخ، سرزمین ایران مورد تهاجم اقوام مختلف قرار گرفته اما هیچ کدام به اندازۀ تهاجم تازیان ، مورد دشمنی قرار نگرفت. برخی روشنفکران، آن تهاجم را مصیبتبارترین فاجعۀ تاریخ ایران جلوه دادند . آخوندزاده به عنوان یک روشنفکر سکولار، در پییافتن ریشۀ اصلی واپسگرایی ایران در دورۀ قاجاریه بود. اوتهاجم تازیان و نقش اسلام در عقبماندگی جامعۀ ایران را از عوامل اساسی قلمداد کرد و برای اثبات مدعای خود با قیاس میان وضعیت ایران در دوران باستان و دورۀ اسلامی، به تبیین تمایزات و تفاوت های این دو دوره به طور کلی پرداخت و نشان داد که عظمت ایران باستان، قابل قیاس با دورۀ اسلامی نبود. پورداود برخلاف آخوندزاده، مطالعات بسیاری در تاریخ و فرهنگ ایران باستان داشت، اوستا را به زبان فارسی ترجمه کرد با این همه، در خصوص تهاجم تازیان و نقش اسلام در عقبماندگی جامعۀ ایران، نظری مشابه او داشت. پژوهش حاضر به آراء و نظرات آخوندزاده(1227ـ 1295ق) و ابراهیم پورداود(1264ـ 1347ش) در خصوص ایران باستان، و چگونگی اهمیتیافتن فرهنگ و تمدن آن دوران، در دورۀ معاصر میپردازد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
22 - رشیدالدین فضل الله و تاریخ نگاری عهد مغول
امیر اکبریرشیدالدین فضل الله همدانی مورخ بزرگ عهد ایلخانی بیست سال وزارت غازان و الجایتو را برعهده داشت. وی در کنار اصلاحات عمده اقتصادی و فرهنگی خود دست به تألیف آثار بسیاری زد که تعداد آن را تا 52 اثر نوشته اند. در میان تألیفات به جای مانده از وی کتاب جامع التواریخ به عنوان دای أکثررشیدالدین فضل الله همدانی مورخ بزرگ عهد ایلخانی بیست سال وزارت غازان و الجایتو را برعهده داشت. وی در کنار اصلاحات عمده اقتصادی و فرهنگی خود دست به تألیف آثار بسیاری زد که تعداد آن را تا 52 اثر نوشته اند. در میان تألیفات به جای مانده از وی کتاب جامع التواریخ به عنوان دایرة المعارف تاریخی از ارزش و اهمیت بسیار برخوردار است. مغولان که به دلایل متعدد خود علاقمند به تاریخ بودند زمینه های مطلوبی را برای رشد و گسترش تاریخنگاری فراهم ساختند. این عوامل فرصت مطلوبی را در اختیار اندیشمندانی چون رشیدالدین به جهت بهره گیری از تمامی امکانات لازم برای خلق اثر گرانقدری چون جامع التواریخ فراهم ساخت. وی از همه ی اسناد موجود و اطلاعات دانشمندان ملتهای مختلف که در دربار ایلخانی حضور داشتند بهره گرفت و تلاش نمود تا جامع التواریخ را به عنوان یک اثر جهانی و درخور امپراتوری مغول به نگارش درآورد. کتاب وی در واقع مجموعه ای از تاریخ عمومی، اساطیری، تک نگاری، تاریخ محلی، ملل و نحل، اطلاعات جغرافیایی و تحولات سیاسی، اقتصادی، حماسی، مذهبی و ... است که از این جهت می تواند نقطه ی عطفی در تاریخ نگاری پیش از خود و بالاخص عهد مغول به حساب آید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
23 - منابع تاریخ نگاری ایران دردوران تیموریان
شهرزاد ساسانپوریکی از مسائل بسیارمهم درهر بخش از تاریخ، منابع مختلفی است که در تاریخ نگاری هر دوره مورد استفاده قرار می گیرند و یا به نوبه خود از منابع تاریخ نگاری آن دوران محسوب می شوند. در دوران سلجوقیان حاکمیت اندیشه ایرانشهری برذهن مورخان ایرانی، اولین تحول را در اندیشه آنان به جا أکثریکی از مسائل بسیارمهم درهر بخش از تاریخ، منابع مختلفی است که در تاریخ نگاری هر دوره مورد استفاده قرار می گیرند و یا به نوبه خود از منابع تاریخ نگاری آن دوران محسوب می شوند. در دوران سلجوقیان حاکمیت اندیشه ایرانشهری برذهن مورخان ایرانی، اولین تحول را در اندیشه آنان به جای گذارد. در دوران حکومت مغول- ایلخانی، مورخان به نگارش تواریخ جهانی پرداختند و دومین تحول مهم در اندیشة این قشر ایجاد گردید. پس از تشکیل حکومت تیموریان، مورخان این دوران سنت های تاریخی نگاری ایرانی را به ارث بردند، با این وجود تاریخ نگاری در این دوران با اینکه از ویژگی های خاصی نیز برخوردار بود، سه مرحله را پشت سرگذاشت: دوران تیمور، شاهرخ و سلطان حسین بایقرا. در مقاله حاضربا توجه به این مراحل سه گانه صرفا منابع تاریخ نگاری ایران در دوران تیموریان مورد بررسی قرارگرفته است و محور کلیدی آن بررسی اجمالی منابع مختلف تاریخ نگاری در دوران موردنظر و نیز دریافت گرایش های متفاوت نویسندگان و مورخان این دوران درنگارش مطالب است. بدین منظور تلاش گردیده تا با استفاده از منابع تاریخی و مطالعات نوین مربوط به این دوره و با توجه به روش تحلیلی- تاریخی به گردآوری وتدوین مطالب پرداخته شود. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
24 - درآمدی بر سبک و شیوه تاریخ نگاری رشیدالدین فضل الله همدانی
ابوالحسن مبیّناز آن جایی که رشید الدین به اسناد و مدارک مربوط به مغولان دسترسی داشت، گزارشهای نافذ و درستی از تاریخ و وقایع آن دوره ارائه وی دهد. حفظ دقت نظر در ثبت وقایع تاریخی و در کنار آن اشاره اجمالی به علل و نتایج امور و حوادث با در نظر گرفتن شرایط زمان و مکان از دیگر ویژگیهای أکثراز آن جایی که رشید الدین به اسناد و مدارک مربوط به مغولان دسترسی داشت، گزارشهای نافذ و درستی از تاریخ و وقایع آن دوره ارائه وی دهد. حفظ دقت نظر در ثبت وقایع تاریخی و در کنار آن اشاره اجمالی به علل و نتایج امور و حوادث با در نظر گرفتن شرایط زمان و مکان از دیگر ویژگیهای کار رشید الدین فضل الله است . وی همچنین فرایند تدریجی جذب مغولان در فرهنگ و تمدن ایرانی ـ و اسلامی را باز گو می کند واینکه آنان نیز بتدریج جزیی از تاریخ طولانی این سرزمین گردیدند. کتاب اصلی رشید الدین یعنی جامع التواریخ که شهرت رشید الدین اکنون به آن اثر وابسته است اولین اثری است که در عالم ایرانی و اسلامی تقریبا به روش و سبک معمول تحقیقا ت تاریخی جدید اروپایی تألیف شده است. از سوی دیگر جامع التواریخ مهم ترین سرچشمه شناخت تاریخی این دوره به شمار می آید. مولف همچنین در این اثر یک دوره تاریخ کامل کلیه اقوام آسیایی و اروپایی عصر خود را از روی مدارک و منابع اقوام مزبور تدوین و تألیف کرده است در مقاله حاضر، سعی بر آن است تا با نگاهی کلی سبک وشیوه تاریخ نگاری رشیدالدین فضل الله وبه خصوص ویژگیهای بارز اثر وی جامع التواریخ از زوایای جدید مورد بررسی قرار گیرد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
25 - بازنمایی مؤلفه اسلامی هویت در گزارش نامه های تاریخی روزگار قاجار
محسن خلیلیهم سرنوشت بودن داستان و تاریخ، معمای غامضی نیست. زیرا اندکی دقت در مفهوم واژه تاریخ میتواند چاره ساز باشد. بیگمان این نکته پذیرفتنی است که جهان تشکیل شده از رویدادهای بسیار است. اما میان رویدادهای محسوب و معطوف و رویدادهای به شمار نیامده و مورد توجه قرار نگرفته، تفاوت أکثرهم سرنوشت بودن داستان و تاریخ، معمای غامضی نیست. زیرا اندکی دقت در مفهوم واژه تاریخ میتواند چاره ساز باشد. بیگمان این نکته پذیرفتنی است که جهان تشکیل شده از رویدادهای بسیار است. اما میان رویدادهای محسوب و معطوف و رویدادهای به شمار نیامده و مورد توجه قرار نگرفته، تفاوت بسیار است. تاریخ به معنای پژوهش درباره رویداد و یا رویدادهایی است که دریک دوره زمانی خاص از سوی فرد یا افراد پژوهشگر به شمار آمده، به چشم دیده شده و در ذهن، مورد عطف توجه قرار گرفتهاند و به کار ساختن سازهای از روایت درباره همان رویدادها آمدهاند. به ناچار، واقعیت فزون برتاریخ است و با فاصلهای بسیار از حیث عدد و رقم، پیشتاز است. این امر به زایش هویت میانجامد. هویت در این معنا یکی از محکهایی است که میتوان با تکیه بر آن، رخداد تاریخی شده را مورد بررسی قرار داد. هویت به معنای امری انباشتی و تراکمی واجد دو ویژگی همزمان رشد یابنده است: از یک سو، به شناسایی بودنها میانجامد، به این معنا که ناظر بر آن واقعیتی میشود که پیشاپیش وجود دارد و موجودیت خود را اعلام کرده است؛ از دیگر سو، به بازشناسایی شدنها میپردازد که ناظر بر پدیدهای است تاریخی شده که در فضاهای مکانی و زمانی جدید نیازمند تعبیر و تعریف جدیدی میگردد. هنگامی که از هویت به مثابه فرآیند سخن میگوییم در حقیقت از استمرار پدیدههای تاریخی شدهای سخن به میان آوردهایم که یک فرد، گروه، قوم یا ملت در مقام پاسخ به پرسشهایی که از او درباره گذشتهاش پرسیدهاند برمی آید. پرسشهایی مانند چه کسی بوده است؟ کجا بوده است؟ چه بوده است؟ اکنون چه هست؟ نشانگر شناسایی تشخصهای واقعاً موجود و بازشناسایی تمایزهای تاریخاً موجود، میشود و بر انبوهی از مفهومها و کردارهایی استوار میگردد که خود را در برابر دگر شکل میدهند. نگارنده با واکاوی هشت اثر تاریخ نویسانه عصر قاجار در صدد بررسی عنصر اسلامی هویت در گزارشهای تاریخی روزگار قاجاران برآمده است. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
26 - از روایت نگاری تا پژوهشگری تاریخ در جهان غرب
محمد نبی سلیمتاریخ، این تکاپوی آدمی برای شناخت هویت خویشتن و تفسیر جهان، چگونهنوشته میشود؟ آیا تاریخ تکرار ملالت بار روایت پردازی راویان شیرین سخن است یادانشی و معرفتی برگرفته از روحیه پرسشگری و پویندگی انسان؟ برای درک عمیق از معناو مفاد تاریخ باید دید که تاریخ را چگونه مینویسند. ای أکثرتاریخ، این تکاپوی آدمی برای شناخت هویت خویشتن و تفسیر جهان، چگونهنوشته میشود؟ آیا تاریخ تکرار ملالت بار روایت پردازی راویان شیرین سخن است یادانشی و معرفتی برگرفته از روحیه پرسشگری و پویندگی انسان؟ برای درک عمیق از معناو مفاد تاریخ باید دید که تاریخ را چگونه مینویسند. این جستار میکوشد تا با نگاهیگذرا به سیر تحول و تطور نگارش تاریخ در اروپا- که ما امروزه آن را کانون مدرنیسم وپیشرفت میدانیم- دگرگونیهای حادث شده در بستر زمانی دیرپا را، به معرض دیددرآورد ؛ تا بدرستی مشخص گردد که چگونه تاریخ نگاری از روایت پردازی و شرح حالنویسی به تحلیل مسائل تمدنی و اجتماعی تبدیل شد و از نگرشی دیکتاتور مآبانه بهدیدگاهی دموکراتیک متمایل گردید. مقاله در چند پاره تنظیم شده و به مهمترین ادوارتاریخنویسی در قاره اروپا و جهان غرب- از سدههای آغازین تاریخنگاری در عهد یونانباستان تا مکاتب نوین سده 20میلادی- و نظریات و کوشندگان هریک از این مقاطعمیپردازد. امید است آشنائی با روند تحولات مذکور و مقایسه آن با سیر تاریخنگاری درشرق و بویژه ایران، بتواند به روشن شدن پارهای از کاستیهای موجود در قلمرویتحقیقات تاریخی ایران معاصر کمک نماید. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
27 - تاریخ نگاری، تاریخ نگری، ضرورت ها و بایستگی ها
دکتر محبوبه شرفیچکیده: این مقاله بر آن است با نقد و نگاهی بر آثار چاپ شده در حوزه تاریخ نگری و تاریخ نگاری و تبیین ضرورت و اهمیت گسترش و تقویت آن زمینهی ترغیب و توجه بیشتر اهل تاریخ را به مباحثتاریخ نگری سوق دهد.بایستهی توجه است درک و فهم واقعهی تاریخی بدون شناخت اندیشه ای که در أکثرچکیده: این مقاله بر آن است با نقد و نگاهی بر آثار چاپ شده در حوزه تاریخ نگری و تاریخ نگاری و تبیین ضرورت و اهمیت گسترش و تقویت آن زمینهی ترغیب و توجه بیشتر اهل تاریخ را به مباحثتاریخ نگری سوق دهد.بایستهی توجه است درک و فهم واقعهی تاریخی بدون شناخت اندیشه ای که در پس رویداد تاریخی نهفته است، در واقع فهم تاریخ نگری مورّخ، درکی ناقص است.به عبارت دیگر شناخت واقعه تاریخی بدون شناخت منظر نگاه مورّخ، سبب نامعلوم ماندن بسیاری از زوایای تاریک یک حادثهی تاریخی است. بدین روی نگارنده پس از توضیح تاریخ نگری و مولفه های سازندهی آن و تبیین ضرورت و بایستگی های توجه بیشتر به آن در مطالعات و تحقیقات، نگاهی گذرا به پاره ای از تألیفات انجام شده در این حوزه دارد. واژگان کلیدی: آسیب شناسی ،تاریخ نگاری، تاریخ نگری،ضرورت و بایستگی ها تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
28 - گفتمان اندیشه ایرانشهری و هویت ملّی در تاریخ نگاری اسلامی- ایرانی(مطالعه موردی تاریخ نگاری وصاف شیرازی)
دکترمحبوبه شرفیچکیده این مقاله در صدد شناخت دیدگاه های وصاف شیرازیدرخصوص هویت ایرانی است که مهم ترین عناصر سازنده آن در منظومه اندیشگی او، عبارت از؛ گذشته مشترک تاریخی، پیوندهای مشترک اعتقادی، سرزمین واحد و اندیشه ایران شهری است. اندیشه ایرانشهری یکی از عوامل تداوم حیات سیاسی وفره أکثرچکیده این مقاله در صدد شناخت دیدگاه های وصاف شیرازیدرخصوص هویت ایرانی است که مهم ترین عناصر سازنده آن در منظومه اندیشگی او، عبارت از؛ گذشته مشترک تاریخی، پیوندهای مشترک اعتقادی، سرزمین واحد و اندیشه ایران شهری است. اندیشه ایرانشهری یکی از عوامل تداوم حیات سیاسی وفرهنگی ایران زمین به شمار می رود که همان ایده ها و الگوهای کشورداری حکومت ساسانی است. رکن اصلی اندیشه ایرانشهری که از جایگاه معنوی و ویژهای در جهانبینی اعتقادی و آرمانگرایی سیاسی جامعه ایرانی برخوردار است، نهاد شاهی یا شهریاری است که بر پایه عناصری چون فره ایزدی یا همان الهی بودن خاستگاه شهریاری و همراهی و همبستگی دین وسیاست و عدالت گستری ودادگری استوار است. مهم ترین بسترهای تداوم اندیشه ایرانشهری در منظومه فکری مورخ نهاد وزارت ونظام اخلاق سیاسی برپایه اندرزنامه نویسی است؛ بدین معنا که دو مولفه یاد شده از طریق فراهم کردن اندیشه های پشتیبانی کننده، الگوی اندیشه ایرانشهری را شکل می دهد. یافته های این پژوهش بر اساس روش توصیفی- تحلیلی نشان میدهد، رویکرد مورخ بر اندیشه ایرانشهری سبب تقویت و تداوم هویت ایرانی و نزدیک ساختن تاریخ به حکمت عملی از سوی وی شده است.. واژگان کلیدی: تاریخ نگاری، اندیشه ایرانشهری، هویت ملی وصاف شیرازی تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
29 - نقش حدیث در تاریخ نگاری
مرتضی قاسمی حامدحدیث و تاریخ نگاری رابطهای دوسویه با یکدیگر دارند، بهگونهای که هریک از محدثان و مورخان در راستای تکمیل معارف خود، ناگزیر باید به یکدیگر مراجعه نمایند؛ زیرا فهم حدیث بدون تاریخ و فهم تاریخ بدون مراجعه به حدیث امکان پذیر نیست. بررسی منابع این دو علم نیز نشان میدهد که أکثرحدیث و تاریخ نگاری رابطهای دوسویه با یکدیگر دارند، بهگونهای که هریک از محدثان و مورخان در راستای تکمیل معارف خود، ناگزیر باید به یکدیگر مراجعه نمایند؛ زیرا فهم حدیث بدون تاریخ و فهم تاریخ بدون مراجعه به حدیث امکان پذیر نیست. بررسی منابع این دو علم نیز نشان میدهد که میان این دو، رابطهای برقرار است، به طوری که در دورهای محدثان و مورخان یکسان بودهاند. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تأثیرات حدیث بر تاریخ در گذر زمان میپردازد که تأثیرات آن را بر چهار محور تقسیم کرده است: 1) یکسانی حدیث و تاریخ 2) تبعیت تاریخ از اسلوب حدیث 3) حدیث به عنوان منبعی برای ذکر وقایع تاریخی 4) تاریخ جزئی از منابع حدیثی. بنابراین با ظهور حدیث از سوی پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) و گسترش آن، تاریخ از آن تأثیر پذیرفت، اما به تدریج به دو علم مستقل مبدل شدند و در ادامه، تاریخ نگاری به عنوانی علمی در جرح و تعدیل حدیث به کار گرفته شد. تفاصيل المقالة -
حرية الوصول المقاله
30 - پست مدرنیسم و تاثیر نیهیلیسم بر آن
فیاض زاهداندیشه پست مدرن یکی از آخرین رهیافتهای فیلسوفان و مورخان در سالهای اخیر است. هرچند دوران آن به نظر برخی متفکران به پایان رسیده و عصر نگره های جدیدی آغاز شده است.پست مدرنیته از نقد مدرنیته می آید. هرچند در آغاز شکلی ادبی داشت اما توسط متفکران برجسته فرانسوی از جمله میشل أکثراندیشه پست مدرن یکی از آخرین رهیافتهای فیلسوفان و مورخان در سالهای اخیر است. هرچند دوران آن به نظر برخی متفکران به پایان رسیده و عصر نگره های جدیدی آغاز شده است.پست مدرنیته از نقد مدرنیته می آید. هرچند در آغاز شکلی ادبی داشت اما توسط متفکران برجسته فرانسوی از جمله میشل فوکو، لیوتار، بودریار و ریچاردرورتی امریکایی ودر سالهای اخیر واتیمو از متفکران ایتالیایی به جهان شناسانده شد.اما این دسته از متفکران خود تحت تاثیر هایدگر و البته نیچه قرار داشتند.هایدگر حلقه وصل این اندیشمندان با نیچه بود.او این امکان را به متفکران غربی داد تا اندیشه های نیچه را بازشناسی و بازخوانی نمایند.طرح فکری او در باره نیهیلیسم به رشد پست مدرنیسم بسیار کمک کرد.آنها در باب مفهوم خداوند، متافیزیک، انسان و تاریخ اصول جدیدی را ارائه کردند.آنها با روایتگریهای مطلق گرایانه مخالفت کردند.تاریخنگاری کلاسیک از نظر آنها محل اتکا نبود و نیاز بود تا داوری و تفسیر نوینی از رویدادها ارائه شود.انسان هم در مرکز این بازداوری قرار می گرفت.تفاسیر افلاطونی و نئو اسکولاستیکی در ادیان مورد عمیقترین نقدها قرار داشت.پست مدرنیسم بر مفاهیمی چون تاریخ استعمار، تاریخ سیاهان، تاریخ زنان، ابدیت انگاری تاریخی و تئوری های خطی خط بطلان کشید.انسان را آزاد فرض کرد و هرگونه فرجام نگری در کارش را ناپسند و غیر عقلانی دانست.البته بر نگرش آنها نیز نقدهای مستحکمی وارد شد.آنها برای اثبات صحت ادعاهای خویش محکوم به رعایت قواعد و اصولی بودند که دنیای مدرن و پیش از مدرن بنیانهای آنرا بنا نهاده بودند. تفاصيل المقالة