شناسایی و ارزیابی عوامل کلیدی موثر بر آینده بانکداری با تمرکز بر بلاک‌چین با رویکرد فازی
محورهای موضوعی : پژوهش های مدیریت راهبردی
ابراهیم قدسی
1
(
دانشیار،گروه مدیریت، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
)
علی محقر
2
(
دانشیار، گروه مدیریت صنعتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
)
محمدرضا پورفخاران
3
(
استادیار، گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی ، قم، ایران.
)
محمدحسن ملکی
4
(
استادیار، گروه مدیریت، دانشگاه قم، قم، ایران.
)
کلید واژه: عوامل کلیدی, آینده, بانکداری, بلاک‌چین, رویکرد فازی,
چکیده مقاله :
هدف: فناوری‌های دیجیتال مثل بلاک‌چین صنایع مختلف علی‌الخصوص صنعت مالی را دستخوش تغییرات بسیاری کرده‌اند. این تغییرات در آینده با دامنه و شدت بیش‌تری دنبال خواهد شد. تحقیق حاضر به دنبال شناسایی و ارزیابی عوامل کلیدی موثر بر آینده بخش بانکی با تمرکز بر فناوری بلاک‌چین است. روش: مطالعه حاضر از نظر روش‌شناسی، کمی بوده و از حیث گردآوری داده‌ها، یک پژوهش میدانی است. در این پژوهش از دو روش کمی دلفی فازی و واسپاس فازی برای تحلیل داده ها استفاده شد. جامعه نظری پژوهش شامل مدیران و مشاوران فناوری‌های مالی در بخش بانکی بودند. نمونه‌ها بر اساس صلاحیت و مهارت خبرگان در این حوزه‌ها گزینش شدند. حجم نمونه در این پژوهش برابر با 10 نفر بود. فنونی مانند دیمتل چون بر اساس مقایسه زوجی هستند، نسبت به افزایش حجم نمونه و عوامل بسیار حساس هستند. افزایش حجم نمونه باعث کاهش سازگاری و اعتماد به نتایج می‌شود. در این روش‌ها چون نظر تخصصی خبره اهمیت دارد حجم نمونه بین پنج تا 15 نفر توصیه می‌شود. ابزارهای گردآوری داده در این پژوهش شامل مصاحبه ساختاریافته و پرسشنامه بود. برای غربال عوامل کلیدی از پرسشنامه خبره‌سنجی و جهت رتبه‌بندی عوامل از پرسشنامه اولویت‌سنجی واسپاس فازی استفاده شد. مقادیر نسبت روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی برای تمامی عوامل مطلوب بود که بیانگر روایی مناسب ابزارهای پژوهش است. یافته‌ها: تحقیق حاضر در سه مرحله انجام شد. در گام اول، 31 عامل از طریق مرور پیشینه و مصاحبه با خبرگان استخراج شد. عوامل استخراج‌شده در سه دسته شامل پیشران، سیگنال‌های ضعیف و شگفتی‌سازها طبقه‌بندی شدند. عوامل استخراج‌شده با توزیع پرسشنامه‌های خبره‌سنجی و روش دلفی فازی غربال شدند. نه عامل به دلیل داشتن عدد دیفازی مطلوب، برای اولویت‌بندی نهایی انتخاب شدند. عوامل غربال‌شده با روش واسپاس فازی اولویت‌بندی شدند. بر اساس امتیازات کسب‌شده، مهم‌ترین عوامل موثر عبارت بودند از: مزایای سازمانی ادراک‌شده، همسازی و سازگاری فناوری بلاک‌چین با سیستم‌های فناوری اطلاعات در صنعت بانکداری، پذیرش بلاک‌چین در سایر حوزه‌ها و صنایع از جمله زنجیره تأمین و توسعه رگ‌تک‌ها در کشور. تمامی این عوامل به استثنای یک مورد، سیگنال ضعیف بودند. نتایج: پیشنهادهای کاربردی پژوهش بر اساس مهم‌ترین عوامل ارائه شد. برخی از مهم‌ترین پیشنهادهای پژوهش عبارت بودند از: تهیه ابزار برای سنجش مزایا و منافع فناوری‌های جدید در بخش بانکی، بکارگیری نگاه سیستمی در انتقال فناوری به بخش بانکی، استفاده از تجارب دیگر حوزه‌ها در پیاده‌سازی فناوری بلاک‌چین و استفاده از قابلیت رگ‌تک‌ها در شناسایی و تحلیل ریسک‌های همکاری بانک‌ها و فین‌تک‌ها.
احمدی، اسماعیل؛ ملکی، محمدحسن؛ ثانوی فرد، رسول؛ فتحی، محمدرضا (1398). ارائه مدلی برای آینده‌پژوهی زنجیره تامین صنعت نفت با رویکرد نرم، فصلنامه پژوهش های مدیریت در ایران، 24(1)، 59-79.
حسینی، سید رسول؛ تاری، غفار؛ داودی، سیدعلیرضا؛ شفیعی، مرتضی(1402). بررسی عوامل موثر بر زنجیره تامین پایدار با رویکرد بلاک‌چین مبتنی بر نقشه شناختی، فصلنامه مدیریت زنجیره تامین، 24(77)، 23-39.
خلیلی، زهرا؛ کیماسی، مسعود؛ عباسی، جواد؛ شاه حسینی، محمدعلی (1400). ارائه چارچوبی متضمن شاخص های مرتبط برای ارزیابی آمادگی بانک‌های تجاری جهت استفاده از فناوری بلاک‌چین با روش فراترکیب، نشریه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران، 13(49)، 183-194.
زارع بهنمیری، محمدجواد؛ ملکی، محمدحسن؛ حسنخانی، فاطمه؛ رامشه، منیژه (1402). ارائه چارچوبی برای شناسایی و تحلیل پیشران‌های کلیدی اثرگذار روی آینده حسابرسی در ایران با تمرکز بر فناوری بلاک‌چین. پژوهش‌های تجربی حسابداری. چاپ آنلاین.
صادقی، محسن؛ ناصر، مهدی(1397). ملاحظاتی برای سیاستگذاری حقوقی قراردادهای هوشمند، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، 4(2)، 143-167.
کوشش کردشولی، رضا؛ غلامی جمکرانی، رضا؛ ملکی، محمدحسن؛ فلاح شمس، میرفیض(1400). آینده پژوهی فناوری مالی در ایران با رویکرد سناریونگاری، فصلنامه برنامه ریزی و بودجه، 25(150)، 33-63.
کوشش کردشولی، رضا؛ ملکی، محمدحسن؛ غلامی جمکرانی، رضا (1400). ارائه چارچوبی برای شناسایی پیشران های کلیدی اثرگذار روی آینده فناوری مالی با بکارگیری فنون دلفی فازی و تحلیل سلسله مراتبی فازی نوع2، فصلنامه مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، 12(49)، 357-374.
موسوی، پریسا؛ صالحان، علیرضا؛ یوسفی زنوز، رضا (1401). شناسایی و بررسی حوزه ها و روندهای پژوهشی فناوری بلاک‌چین، فصلنامه مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند، 10(39)، 163-195.
مومیوند، بهزاد؛ غلامی جمکرانی، رضا؛ ملکی، محمدحسن؛ جهانگیرنیا، حسین(1401). ارائه چارچوبی برای شناسایی پیشران های موثر روی آینده صنعت بانکداری با تاکید بر نقش فناوری مالی، نشریه اقتصاد مالی، 16(61)، 175-194.
میش مست هراتی، خشایار؛ موسوی، سید علیرضا؛ حیدرزاده هنزایی، کامبیز؛ عبدالوند، محمدعلی (1402). واکاوی پیشایندها و پیامدهای کسب و کار تجاری هوشمند مبتنی بر بلاک‌چین با استفاده از رویکرد مرور نظام‌مند پیشینه، دو ماهنامه بررسی های بازرگانی، 21(118)، 115-133.
هادی شایسته، اباذر؛ ملکی، محمدحسن؛ میرعرب بایگی، سید علیرضا؛ یزدانیان، نرگس(1401). آینده‌پژوهی سازمان‌های پروژه محور فعال در صنعت خدمات مالی، نشریه مدیریت صنعتی، 13(42)، 391-414.
Agarwal, S., Kant, R., & Shankar, R. (2020). Evaluating solutions to overcome humanitarian supply chain management barriers: A hybrid fuzzy SWARA–Fuzzy WASPAS approach. International Journal of Disaster Risk Reduction, 51, 101838.
Ahmadi, M., Rousta, A., Maleki, M. H., & Asayesh, F. (2022). Future Study of Marketing in the Banking Industry with a focus on Blockchain Technology. Journal of System Management, 8(4), 133-146.
Ante, L. (2021). Smart contracts on the blockchain–A bibliometric analysis and review. Telematics and Informatics, 57, 101519.
Antonucci, F., Figorilli, S., Costa, C., Pallottino, F., Raso, L., & Menesatti, P. (2019). A review on blockchain applications in the agri‐food sector. Journal of the Science of Food and Agriculture, 99(14), 6129-6138.
Arner, D. W., Barberis, J., & Buckey, R. P. (2016). FinTech, RegTech, and the reconceptualization of financial regulation. Nw. J. Int'l L. & Bus., 37, 371.
Attaran, M. (2022). Blockchain technology in healthcare: Challenges and opportunities. International Journal of Healthcare Management, 15(1), 70-83.
Bagrecha, N. R., Polishwala, I. M., Mehrotra, P. A., Sharma, R., & Thakare, B. S. (2020, June). Decentralised blockchain technology: Application in banking sector. In 2020 International Conference for Emerging Technology (INCET) (pp. 1-5). IEEE.
Berger, A. N. (2003). The economic effects of technological progress: Evidence from the banking industry. Journal of Money, credit and Banking, 141-176.
Bhaskar, P., Tiwari, C. K., & Joshi, A. (2021). Blockchain in education management: present and future applications. Interactive Technology and Smart Education, 18(1), 1-17.
Brandon, D. (2016). The blockchain: The future of business information systems. International Journal of the Academic Business World, 10(2), 33-40.
Chen, W., Xu, Z., Shi, S., Zhao, Y., & Zhao, J. (2018, December). A survey of blockchain applications in different domains. In Proceedings of the 2018 International Conference on Blockchain Technology and Application (pp. 17-21).
Crosby, M., Pattanayak, P., Verma, S., & Kalyanaraman, V. (2016). Blockchain technology: Beyond bitcoin. Applied Innovation, 2(6-10), 71.
Cucari, N., Lagasio, V., Lia, G., & Torriero, C. (2022). The impact of blockchain in banking processes: The Interbank Spunta case study. Technology Analysis & Strategic Management, 34(2), 138-150.
Dos Santos, S., Singh, J., Thulasiram, R. K., Kamali, S., Sirico, L., & Loud, L. (2022, June). A new era of blockchain-powered decentralized finance (DeFi)-a review. In 2022 IEEE 46th Annual Computers, Software, and Applications Conference (COMPSAC) (pp. 1286-1292). IEEE.
Dutta, P., Choi, T. M., Somani, S., & Butala, R. (2020). Blockchain technology in supply chain operations: Applications, challenges and research opportunities. Transportation research part e: Logistics and transportation review, 142, 102067.
Enriques, L. (2017). Financial supervisors and Regtech: Four roles and four challenges. Revue Trimestrielle de Droit Financier, 53.
Fedorova, E. P., & Skobleva, E. I. (2020). Application of blockchain technology in higher education. European Journal of Contemporary Education, 9(3), 552-571.
Garg, P., Gupta, B., Chauhan, A. K., Sivarajah, U., Gupta, S., & Modgil, S. (2021). Measuring the perceived benefits of implementing blockchain technology in the banking sector. Technological forecasting and social change, 163, 120407.
Guo, Y., & Liang, C. (2016). Blockchain application and outlook in the banking industry. Financial innovation, 2, 1-12.
Guo, Y., & Liang, C. (2016). Blockchain application and outlook in the banking industry. Financial innovation, 2, 1-12.
Gupta, A., & Gupta, S. (2018). blockchain technology application in Indian banking sector. Delhi Business Review, 19(2), 75-84.
Gupta, A., Rathod, J., Patel, D., Bothra, J., Shanbhag, S., & Bhalerao, T. (2020). Tokenization of real estate using blockchain technology. In Applied Cryptography and Network Security Workshops: ACNS 2020 Satellite Workshops, AIBlock, AIHWS, AIoTS, Cloud S&P, SCI, SecMT, and SiMLA, Rome, Italy, October 19–22, 2020, Proceedings 18 (pp. 77-90). Springer International Publishing.
Habibi, A., Jahantigh, F. F., & Sarafrazi, A. (2015). Fuzzy Delphi technique for forecasting and screening items. Asian Journal of Research in Business Economics and Management, 5(2), 130-143.
Hassani, H., Huang, X., & Silva, E. (2018). Banking with blockchain-ed big data. Journal of Management Analytics, 5(4), 256-275.
Huang, J., He, D., Obaidat, M. S., Vijayakumar, P., Luo, M., & Choo, K. K. R. (2021). The application of the blockchain technology in voting systems: A review. ACM Computing Surveys (CSUR), 54(3), 1-28.
Iqbal, S., Hussain, M., Munir, M. U., Hussain, Z., Mehrban, S., & Ashraf, M. A. (2021). Crypto-currency: future of FinTech. In Research Anthology on Blockchain Technology in Business, Healthcare, Education, and Government (pp. 1915-1924). IGI Global.
Khan, S. N., Loukil, F., Ghedira-Guegan, C., Benkhelifa, E., & Bani-Hani, A. (2021). Blockchain smart contracts: Applications, challenges, and future trends. Peer-to-peer Networking and Applications, 14, 2901-2925.
Larrier, J. H. (2021). A brief history of blockchain. Transforming Scholarly Publishing With Blockchain Technologies and AI, 85-100.
Lee, I., & Shin, Y. J. (2018). Fintech: Ecosystem, business models, investment decisions, and challenges. Business horizons, 61(1), 35-46.
Legowo, M. B., Subanidja, S., & Sorongan, F. A. (2021). Fintech and bank: Past, present, and future. Jurnal Teknik Komputer AMIK BSI, 7(1), 94-99.
Lin, S. Y., Zhang, L., Li, J., Ji, L. L., & Sun, Y. (2022). A survey of application research based on blockchain smart contract. Wireless Networks, 28(2), 635-690.
Miles, I., Saritas, O., & Sokolov, A. (2016). Foresight for science, technology and innovation. Switzerland: Springer International Publishing.
Panetta, K. (2018). Why blockchain matters to supply chain executives.
Park, A., & Li, H. (2021). The effect of blockchain technology on supply chain sustainability performances. Sustainability, 13(4), 1726.
Peter, H., & Moser, A. (2017). Blockchain-applications in banking & payment transactions: Results of a survey. European financial systems, 141, 141.
Raddatz, N., Coyne, J., Menard, P., & Crossler, R. E. (2023). Becoming a blockchain user: understanding consumers’ benefits realisation to use blockchain-based applications. European Journal of Information Systems, 32(2), 287-314.
Rajnak, V., & Puschmann, T. (2021). The impact of blockchain on business models in banking. Information Systems and e-Business Management, 19, 809-861.
Rashideh, W. (2020). Blockchain technology framework: Current and future perspectives for the tourism industry. Tourism Management, 80, 104125.
Reyna, A., Martín, C., Chen, J., Soler, E., & Díaz, M. (2018). On blockchain and its integration with IoT. Challenges and opportunities. Future generation computer systems, 88, 173-190.
Shah, T., & Jani, S. (2018). Applications of blockchain technology in banking & finance. Parul CUniversity, Vadodara, India.
Tabatabaei, M. H., Vitenberg, R., & Veeraragavan, N. R. (2022). Understanding blockchain: definitions, architecture, design, and system comparison. arXiv preprint arXiv:2207.02264.
Tan, B. S., & Low, K. Y. (2019). Blockchain as the database engine in the accounting system. Australian Accounting Review, 29(2), 312-318.
Varma, J. R. (2019). Blockchain in finance. Vikalpa, 44(1), 1-11.
Xiong, H., Dalhaus, T., Wang, P., & Huang, J. (2020). Blockchain technology for agriculture: applications and rationale. frontiers in Blockchain, 3, 7.
Zheng, Z., Xie, S., Dai, H. N., Chen, X., & Wang, H. (2018). Blockchain challenges and opportunities: A survey. International journal of web and grid services, 14(4), 352-375.