قرآن‌پردازی نسل دوم نوگرایان دینی ایران (با تأکید بر آراء و اندیشه‌های سید اسدالله خرقانی و شریعت سنگلجی)
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
سید محمد ابراهیمی حسینی
1
,
علی اصغر داوودی
2
,
سعید گازرانی
3
1 - دانشجوی علوم سیاسی، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و زبانهای خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و زبانهای خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
3 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و زبانهای خارجی، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
کلید واژه: قرآن‌گرایی, شریعت سنگلجی, اصلاحگری دینی, نوگرایی دینی, سید اسدالله خرقانی,
چکیده مقاله :
نوگرایی دینی در ایران معاصر، از زمان پیدایش تاکنون چهار نسل متفاوت را تجربه کرده است: نسل اول از دوران مشروطه تا ابتدای دوره رضاشاه، نسل دوم در دوران پهلوی اول تا اوایل دهه 1330، نسل سوم از کودتای 28 مرداد 1332 تا انقلاب اسلامی، و نسل چهارم از دهه 1360 تاکنون. این مقاله که با روش کتابخانه ای و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی سازماندهی شده، در پی پاسخ به این پرسش است که کدامیک از این چهار نسل تأثیر حیاتی و ویژه بر تداوم جریان نوگرایی دینی در ایران داشته است. یافته‌ها مؤید آن است که افکار نواندیشانه نسل اول، در همان دوران، با افول مشروطه به محاق رفت؛ اما نسل دوم که صبغه قرآن‌گرایی آن برجسته‌تر از سایر ویژگی‌های فکری‌اش بوده است، هرچند تکاپوهای نوآورانه آن به دلیل شرایط سیاسی حاکم در دوران رضاشاه چندان به بار ننشست، ولی راهی را به منظور تداوم مسیر نوگرایی دینی در ایران برای نسل سوم و چهارم گشود.
Religious modernity in contemporary Iran has experienced four different generations since its inception: the first generation from the constitutional period to the beginning of Reza Shah, the second generation from the first Pahlavi period to the early 1330s, the third generation from the coup d'état of 28 August 1332 to the Islamic Revolution, And the fourth generation from the 1360s until now. This article, which is organized by library method and descriptive-analytical method, seeks to answer the question of which of these four generations has had a vital and special impact on the continuation of religious modernity in Iran. The findings confirm that the modernist ideas of the first generation, at the same time, came to an end with the decline of the Constitution; But the second generation, whose Qur'anic character was more prominent than its other intellectual features, although its innovative endeavors did not bear much fruit due to the political conditions prevailing during Reza Shah, opened the way for the third and fourth generations to continue the path of religious modernity in Iran. In other words, the influence of the second generation of religious modernity is doubly important because it paved the way for religious modernity by relying on Qur'anicism and led to the emergence of religious thought in the following decades.
آل سید غفور، سید محسن. ۱۳۹۴ش، سنت اسلام نواندیش در ایران معاصر، تهران: رخداد نو.
بصیرتمنش، حمید. ۱۳۷۶ش، علما و رژیم رضا شاه؛ نظری بر عملکرد سیاسی ـ فرهنگی روحانیون در سالهای ۱۳۲۰-۱۳۰۵، تهران: عروج.
جعفریان، رسول. ۱۳8۲ش، سید اسدالله خرقانی، روحانی نوگرای روزگار مشروطه و رضا شاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دریابیگی، محسن. 1386 ش، حیات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آخوند خراسانی، تهران: مؤسسه تحقیق و توسعه علوم انسانی.
رازی، محمد. ۱۳۳۲ش، آثار الحجه، قم: برقعی.
شریعت سنگلجی، میرزا رضاقلی. 1323ش، محو الموهوم، تهران: تابان.
ـــــــــــــــــــــــــــــ 1345ش، توحید عبادت، تهران: دانش.
طبری، احسان. 1356، جامعه ایران در دوران رضا شاه؛ یک تحلیل عمومی، بی جا، بی نا.
فراستخواه، مقصود. ۱۳۸۸ش، سرآغاز نواندیشی معاصر، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
فیاضی، عمادالدین. ۱۳۷۸ش، حاج شیخ عبدالکریم حائری، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
فیرحی، داود. 1391ش، فقه و سیاست در ایران معاصر: فقه سیاسی و فقه مشروطه، تهران: نی.
ـــــــــــ ۱۳۹۶ش، فقه و سیاست در ایران معاصر: تحول حکومتداری و فقه حکومت اسلامی، چاپ سوم، تهران: نی.
منظورالاجداد، سید محمدحسین. ۱۳۷۹ش، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست؛ اسناد و گزارشهایی از آیات عظام نائینی، اصفهانی، قمی، حائری و بروجردی، تهران: شیرازه.
مقاله
تهرانی، محمدصادق. ۱۳۶۵ش، فصلنامه یاد، سال اول، شماره ۴، صص 44- 37.
جعفریان، رسول. ۱۳۹0ش، «گرایش جریان نوگرایی در تفسیر معنای محکم و متشابه قرآن»، مجله آینه پژوهش، سال بیست و دوم، شماره ۵، صص 48- 40.
خاصه، علیاکبر و دیگران. 1395ش، «بررسی جایگاه مطالعات قرآنی در تولید علم جهانی با استفاده از فنون علمسنجی»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال هفتم، شماره 38،صص 51-45.
گندمی نصرآبادی، رضا. 1393ش، «مقایسه مبانی انکار سنت در یهودیت و اسلام»، علوم حدیث، سال نوزدهم، شماره 7۲، صص 190- 179.
محقق داماد، مصطفی. 1381 ش، «وضعیت تاریخی حوزه علمیه قم و مناسبات سیاسی ـ اقتصادی»، روزنامه ایران، سال هشتم، شماره ۲۲۰۱، ص9.
ـــــــــــــــــــ ۱۳۹۳ش، «آیتالله حائری یزدی با قانون مدنی موافق بود»، نامه شهر قانون، شماره ۹، صص 75-79.
سایت
یوسفی اشکوری، حسن. 1383ش، «شریعت سنگلجی و تفکر سلفیگری»، (www.yousefieshkevari.com).
ـــــــــــــــــــــ 1398ش، «آموزههای سید اسدالله خرقانی»، www.yousefieshkevari.com)).
ـــــــــــــــــــــ 1398ش، «مروری بر تاریخ اصلاح دینی در ایران معاصر؛ قسمت چهارم: آموزههای شریعت سنگلجی»، (www.yousefieshkevari.com).
_||_
Rahnema Ali,Shi’i Reformation in Iran, The Life and Theology of Shariat Sanglaji, Routledge 2015.
Richard Yann, Shariat Sanglaji: A Reformist Theologian of the Rida Shah Period, in Athority and Political Culture in Shi’ism, University of New York Prees, 1988.
Ale Seyyed Ghafoor Seyyed Mohsen (2015). The Tradition of Modern Islam in Contemporary Iran, Tehran: Rokhdad now.
Basiratmanesh, Hamid (1997). Ulema and the regime of Reza Shah; A view on the political-cultural performance of the clergy in the years 1927-1942, Tehran: Orouj.
Daryabeigi, Mohsen (2007). Political, Social and Cultural Life of Akhund Khorasani, Tehran: Institute for Research and Development of Humanities.
Faraskhah, Maghsoud (2009). The Beginning of Contemporary Innovation, Fourth Edition, Tehran: Publishing Joint Stock Co.
Fayazi, Emad al-Din (1999). Haj Sheikh Abdolkarim Haeri, Tehran: Islamic Revolution Documentation Center.
Feirahi, Davood (2013). Jurisprudence and Politics in Contemporary Iran: Political Jurisprudence and Constitutional Jurisprudence, Tehran: Ney.
ـــــــــــ (2018). Jurisprudence and Politics in Contemporary Iran: The Evolution of Governance and Jurisprudence of Islamic Government, Third Edition, Tehran: Ney.
ـــــــــــــــ (2009). Khorasani policy; Political Pieces in the Works of Mullah Mohammad Kazem Khorasani, Second Edition, Tehran: Kavir.
Gandomi Nasrabadi, Reza (2015). "Comparison of the Principles of Denial of Tradition in Judaism and Islam", Hadith Sciences Quarterly, 19 Year, No. 72.
Jafarian, Rasool (2003). Seyyed Assadollah Kharghani, a modernist cleric of the constitutional era, and Reza Shah, Tehran: Islamic Revolutionary Documentation Center.
Jafarian, Rasool (2012). "The trend of modernity in interpreting the strong and similar meaning of the Qur'an", Ayneh Pajuhesh Magazine, 22 Year, No. 5.
Khasseh, Ali Akbar et al. (2015). "Study of the position of Quranic studies in the production of world science using scientometric techniques", Quarterly Journal of Quranic Studies, seventh year, No. 38.
Manzoor-Al-Ajdad, Seyyed Mohammad Hussein (2001). Religious reference in the field of society and politics; Documents and reports from the great verses of Naeini, Isfahani, Qomi, Haeri and Boroujerdi, Tehran: Shirazeh.
Mohaghegh Damad, Mostafa (2002). "Historical Situation of Qom Seminary and Political-Economic Relations", Iran Newspaper, 8 Year, No. 2201.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (2014). "Ayatollah Haeri Yazdi agreed with the civil law", City of Law letter, No. 9.
Rahnema Ali, Shi’i Reformation in Iran, The Life and Theology of Shariat Sanglaji, Routledge 2015.
Razi, Mohammad (1953). Athar al-Hojah, Qom: Burqaei.
Richard Yann, Shariat Sanglaji: A Reformist Theologian of the Rida Shah Period, in Authority and Political Culture in Shi’ism, University of New York Press, 1988.
Shariat Sangalji, Mirza Rezagholi (1945). Mahv-Al-Mohoom, Tehran: Taban.
ــــــــــــــــــــــــــــ (1967). Tohid Ebadat, Tehran: Danesh.
Tabari, Ehsan (1986). Iranian society during the reign of Reza Shah; A general analysis, (n.p), (n.p).
Tehrani, Mohammad Sadegh (1986). Yad Quarterly, First Year, No. 4.
2Yousefi Eshkevari, Hassan (2005). "Sangalji Law and Salafi Thought", (www.yousefieshkevari.com).
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (2020). "Teachings of Seyyed Assadollah Kharghani", (www.yousefieshkevari.com).
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (2020). "A Review of the History of Religious Reformation in Contemporary Iran; Part 4: The Teachings of Shari'a Shari'a (www.yousefieshkevari.com).