بررسی انتقادی نظام‌های سیاسی در روابط بین الملل براساس مفهوم عدالت از منظر غرب و اسلام(با تاکید بر اندیشه های شهید مطهری و امام موسی صدر)
محورهای موضوعی : روابط بین الملل
ملکه گاز‌ُر
1
,
سید محسن آل سیدغفور
2
,
فرزاد نویدی نیا
3
1 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی گرایش مسائل ایران واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
3 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اندیمشک، اندیمشک، ایران.
کلید واژه: عدالت, اسلام, غرب, شهید مطهری, امام موسی صدر,
چکیده مقاله :
مفهوم عدالت، از دیرباز در اندیشه بشری جایگاهی ویژه داشته وهمواره مورد بحث و بررسی فلاسفه، متکلمان و اندیشمندان بوده است. ازآنجاکه یکی از ابعاد نقصان تحلیلی رهیافت‌های نظـري انتقادی هنجاری مسئله تأثیرات انگاره‌ها و دیدگاه‌های حکمای دینی است، تلاش پژوهش حاضر بررسی این موضوع از این منظر است. بدون تردید، شهید مطهری و شهید صدرازجمله متفکران برجسته قرن حاضردر حوزه فلسفه عدالت هستندکه درتبیین و تفسیرعدالت وشاخصه‌های تحلیل عدالت نقشی بسزا ایفا کرده‌اند.لذا، بررسی اندیشه‌های فلسفی این دو متفکر در مطالعه موضوع عدالت در مقایسه بااندیشمندان غربی موردتوجه قرارگرفته است.لذا سؤال اصلی این مقاله آن است که وجوه افتراق و اشتراک مفهوم عدالت در دیدگاه های متفکران غربی ب اندیشه های اسلامی شهید مطهری و شهید صدردر چه مواردی است؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اشتراکات آن‌ها در الهی بودن مبنای عدالت، نقد الگوهایی چون کمونیسم و لیبرالیسم،ضرورت عدالت برای سعادت انسان و جامعه و وظیفه حکومت در برقراری عدالت است. اما ایرادی که به آن ها وارد است، این است که تنها به یک بعد از حقیقتی چند بعدی پرداخته و دیگر ابعاد وارکان آنرا مورد توجه قرار نداده اند؛در حالی که اسلام بانگرشی جامع به این موضوع پرداخته و عدالت را از زوایای مختلف مورد بحث قرارداده است،به گونه ای که درجامعه اسلامی حقی ازکسی ضایع نشود. مقاله حاضر بااستفاده ازروش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی وبا بهره مندی ازابزار کتابخانه ای ابتدا سیر تطور عدالت در غرب و اسلام را بررسی کرده و سپس آن ها را به صورت منطقی مقایسه کرده است.
The concept of justice has long held a special place in human thought and has always been a subject of discussion and examination among philosophers,theologians,and intellectuals.Given that one of the analytical shortcomings of critical theoretical approaches is the influence of assumptions and viewpointsofreligious leaders,the present research endeavors to examine this issue from such a perspective.Undoubtedly, Martyr Motahhari and Martyr Sadr are among the prominent thinkers ofthe present centuryin the fieldof the philosophy of justice,who have played a significant role in explaining and interpreting justice and its analytical indicators.Therefore,the examination of the philosophical ideas of these two thinkersin studying the subject of justice in comparison with Western intellectuals has been highlighted. Hence, the main question ofthis article is what are the differences and similaritiesin the concept of justice between the perspectives of Western thinkers and the Islamic thoughts of Martyr Motahhari andMartyr Sadr?The research findings indicate their commonalities inthe divine nature of the basis of justice, criticism of models such as communism and liberalism,the necessity of justice forthe happiness of humanity and society,and the government's duty to establish justice.However,the criticism leveled against them isthat they have only addressed one dimensionof the multidimensional truth and have not paid attention to other aspects and elements,while Islam has addressedthis issue comprehensively anddiscussed justice from various angles sothatno one's right is violated in Islamic society.This article, using a descriptive-analytical and comparative method and benefiting from library resources,first examines the evolution of justice in the West and Islam and then logically compares them.
1. استیری، اکرم (1400)، عدالت در اخلاق فردي و اجتماعي با تکیه‌بر ديدگاه امام خميني (ره)، قابل‌دسترس در: https://lib.eshia.ir/10252/11/2#_ftn11
2. اسماعیلی جلودار، حسین (1400)، ماهیت و ابعاد کلام اجتماعی از منظر متکلمان شیعه معاصر با محوریت آراء شهید صدر و شهید مطهری، پایان‌نامه ارشد دانشگاه معارف اسلامی، استاد راهنما: محمد صفر جبرائیلی
3. ایروانی، شهین؛ باری قلی، بهبود (1397)، تحلیل مفهوم، مانی، اهداف و اصول عدالت تربیتی از منظر شهید مطهری، نشریه پژوهش در مسائل و تربیت اسلامی، سال بیست و ششم، شماره 41، صص 28-5
4. ایزدی، حسین (1400)، عدالت و توسعه اجتماعی، فصلنامه توسعه اجتماعی، دوره 16، شماره 4، صص 225-181
5. بوداغی، فرزاد (1400)، بررسی تطبیقی فلسفه عدالت از منظر جان رالز و شهید مطهری، پایان‌نامه ارشد دانشگاه مازندران، استاد راهنما: رمضان مهدوی آزاد بنی
6. جلالی، رضا؛ ترابی، محمد (1395)، معرفت‌شناسی باور دینی از دیدگاه استاد مطهري و تأثیر آن بر نسبت دین و سیاست، فصلنامه سیاست متعالیه، سال چهارم، شماره پانزدهم، صص 42-23
7. جمشیدی، محمدحسین (1379)، بررسی و تبیین نظریه عدالت (قسط) با تکیه‌بر دیدگاه‌های سه اندیشمند مسلمان ابونصر فارابی، امام خمینی و شهید صدر، رساله دکتری دانشگاه تهران، استاد راهنما: عبدالرحمن عالم
8. جمشیدیها، غلامرضا؛ کلوری، سید رضا (1389)، عدالت اجتماعی اندیشه آیت‌الله سید محمدباقر صدر، فصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، سال بدوم، شماره 3، صص 54-25
9. دشتگرد، مجید؛ ستار، فاطمه (1402)، فصلنامه مطالعات بین‌المللی سال 20، شماره 1(77)، صص:214-193
10. رحیمی روشن، حسن؛ رحیمی، سهیلا؛ جعفری، سید حسین (1397)، رهیافت اخلاق و سیاست در فلسفه سیاسی معاصر: با تأکید بر آرا و اندیشه‌های رضا داوری اردکانی و السدیرمک اینتایر، پژوهشنامه علوم سیاسی پاییز 1397 - شماره 52، صص 104-73
11. رسولی، مهدی (1394)، مداخله دولت در اقتصاد برمبنای نظریه عدالت اجتماعی از دیدگاه شهید مطهری و جان رالز، پا این نامه ارشد دانشگاه تهران مرکزی، استاد راهنما: اسدیان
12. رودگر، محمدجواد (138)، عدالت جنسیتی از دیدگاه علامه طباطبایی و شهید مطهری، فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی زنان، سال دوازدهم، شماره 46، صص 80-50
13. زرگوش، عبدالجبار؛ معین، امرالله، غیبی، سید معصومه (1392)، مبانی فقهی مسئولیت دولت اسلامی در تأمین اجتماعی، مجموعه مقالات هشتمین همایش سیاست‌های مالی و مالیاتی ایران
14. زمانی، امین (1397)، بررسی نسبت عدالت و حکمرانی خوب در اندیشه نوگرایان دینی ایران (امام خمینی، شهید بهشتی، شهید مطهری)، پایان‌نامه ارشد دانشگاه یاسوج، استاد راهنما: سید حمدالله اکوانی
15. سرآبادانی تفرشی، پیغامی (نویسنده مسئول), & عادل. (1396). تبیین مفهومی نظریه عدالت اجتماعی در اندیشه شهید صدر. نقد و نظر، سال 22، شماره 88، صص 64-35
16. سید امامی، سید کاووس (1395)، پژوهش در علوم سیاسی، نشر امام صادق (ع)، چاپ سوم
17. شکوری، علی (1395)، کاوشی در مجادلات عدالت اجتماعی بین متفکرین غربی و اسلامی، فصلنامه نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، شماره دوم، صص 310-277
18. صدر، امام موسی (1387)، عدالت در اسلام، ترجمه سیدغلامحسین موسوی، نشر امام موسی صدر
19. عباس تبار، رحمت؛ فولادی، شهربانو (1397)، عدالت سیاسی در اندیشه شهید مطهری و راولز در یک نگاه تطبیقی، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، سال هفتم، شماره 36، صص 120-103
20. عبدی نمهیل، زهرا (1396)، مقایسه نظریه عدالت شهید صدر و جان رالز، پایان‌نامه ارشد دانشگاه الزهرا، استاد راهنما: اعلی تورانی
21. قزلسفلی، محمدتقی؛ فرخی، سمیه (1392)، مؤلفه‌های ایرانی - اسلامی عدالت در عصر جهانی، کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، شماره 2
22. قزوینیان، زینب (1394)، نوآوری‌های فلسفی شهید صدر، پایان‌نامه ارشد دانشگاه الزهرا (س)، استاد راهنما: نرگس نظر نژاد
23. کوهکن، سعید (1400)، فرایند دولت سازی از منظر امام خمینی (ره) و شهید سید محمدباقر صدر، پایان‌نامه دانشگاه باقرالعلوم، استاد راهنما: نجف لک زایی
24. محمد بیگی، علیرضا؛ توتونچیان، نهری (1398)، بررسی قاعده عدالت از دیدگاه فقه امامیه، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، سال اول، شماره سوم، صص 35-1
25. مطهری، مرتضص (1378)، پیرامون انقلاب اسلامی، نشر صدرا
26. مطهری، مرتضی (1372)، پیرامون انقلاب اسلامی، انتشارات صدرا
27. مطهری، مرتضی (1384)، عدل الهی، انتشارات صدرا، چاپ بیست و سوم
28. مطهری، مرتضی (1385)، سیری در نهج البلاغه، انشتارات صدرا، چاپ سی و چهار
29. منوچهری، عباس (1388)، نظریه سیاسی پارادایمی، فصلنامه پژوهش سیاست نظری، شماره ششم، صص 93-77
30. منوچهری، عباس (1394)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، نشر سمت، چاپ هفتم
31. مهدی زاده، منصوره (1392)، بررسی مسئله اجتماعی از منظر شهید محمدباقر صدر، پایان‌نامه دانشگاه تهران، استاد راهنما: عبدالحسین کلانتری
32. میرزایی، سعید (1396)، مفهوم لغوی عدالت در حقوق، کنفرانس پژوهش‌های حقوقی و قضایی، شهریور 1396
33. میرشکاری سلیمانی، محدثه (1393)، عدالت اجتماعی در قرآن از دیدگاه امام خمینی رحمه‌الله و شهید صدر رحمه‌الله، پیان نامه دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، استاد راهنما: حسن صادقی
34. نصری، عبدالله (1382)، حق و عدالت در اندیشه استاد مطهری، نشریه قبسات، شماره 28، قابل‌دسترس در:https://ensani.ir/fa/article/6827
35. نوفرستی، محمد (1390)، مبانی اقتصاد خرد با نگرشی به اقتصاد ایران، نشر رسا
36. hawzah, عدالت وجایگاه آن در اسلام از دیدگاه شهید مطهری(ره)، (1385) https://hawzah.net/fa/Magazine/View/5801/5820/58774