رویکرد سیاست خارجی دولت یازدهم نسبت به نظم و امنیت منطقه خاورمیانه

محورهای موضوعی : روابط بین الملل

ملک تاج خسروی ¹

1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

تاریخ دریافت : 1396/09/17 تاریخ پذیرش : 1396/09/17 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: دولت یازدهم, سیاست خارجی ایران, تنش‌زدایی, واژه‌های کلیدی: خاورمیانه, نظم منطقه‌ای پایدار,

چکیده مقاله :

چکیده منطقه خاورمیانه و زیرنظام آن یعنی منطقه خلیج فارس به عنوان منطقه‌ای منحصر به فرد شناخته می‌شود که از یک سو به دلیل وجود منابع انرژی و از سوی دیگر به دلیل موقعیت ممتاز ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک دارای اهمیت بین‌المللی است. تاریخ تحولات خاورمیانه در دهه‌های گذشته نشان می‌دهد که ﺗﺄمین نظم، امنیت و ثبات، مهم‌ترین اولویت کشورهای این منطقه و قدرت‌های فرامنطقه‌ای بوده است. در نیم قرن گذشته تلاش‌های متعددی در این راستا، از سوی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در خاورمیانه به اجرا در آمده است که هر کدام به دلیل عدم توجه به برخی از مؤلفه‌های مهم این منطقه با شکست مواجه شده است. با توجه به رویکردهای متفاوت دولت در جمهوری اسلامی ایران به منطقه خاورمیانه و موضوع نظم، هدف اصلی این پژوهش پرداختن به رویکرد سیاست‌ خارجی دولت ‌یازدهم در جمهوری اسلامی ایران به مسئله نظم در منطقه خاورمیانه است. با روی کار آمدن دولت ‌یازدهم، نگاه دستگاه سیاست‌گذار خارجی به موضوع نظم از یک نگاه تقابلی به یک نگاه تعاملی تغییر جهت داد و دولت روحانی تلاش کرد تا در چهارچوب سیاست تنش‌زدایی و تعامل سازنده بار دیگر نظم پایدار منطقه‌ای را شکل دهد. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی به سئوال اصلی رویکرد سیاست خارجی ایران نسبت به نظم منطقه‌ای خاورمیانه در دولت یازدهم می‌پردازد و پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات به این نتیجه رسیده است که سیاست خارجی دولت یازدهم با رویکرد مبتنی بر تنش زدایی، سیاست نظم منطقه‌ای پایدار را در پیش گرفته است.

چکیده انگلیسی:

Abstract: The Middle East region and its sub-system, i.e. the Persian Gulf, are known as a unique region enjoying international importance for possession of energy resources on the one hand and for its outstanding geopolitical, geostrategic and geo-economic position on the other. History of developments in the Middle East over the past decades shows that provision of order, security and stability, has been the main priority of the countries in this region and trans-regional powers. The Islamic Republic of Iran in different periods has adopted different approaches vis-à-vis the Middle East region and the question of order. The main goal of this research is Iran’s Foreign Policy Approach towards ME Regional Order under 11th Government. With the coming to power of the 11th government, the outlook of Iran's foreign policy apparatus towards order changed from one of opposition to one of interaction. The Rouhani administration has tried to reshape the regional sustainable order within the framework of a policy of détente and constructive interaction. This research with using descriptive-analysis method is seeking to respond to one main question: What is Iran’s foreign policy approach towards the regional order in the Middle East under the 11th government? Also by analyzing data to conclude that the 11th government has adopted a policy of sustainable regional order based on détente.

منابع و مأخذ:

منابع:

-      ازغندی، علیرضا. (1382). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر قومس.

-      بازرگان، مهدی. (1377). انقلاب ایران در دو حرکت. تهران: نشر مظاهر.

-      بوزان، باری و الی ویور. (1388). مناطق و قدرت‌ها. ترجمه رحمان قهرمان پور. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

-      بوزان، باری.(1378). مردم، دولت‌ها و هراس. ترجمه پژوهشکده‌مطالعات‌راهبردی، تهران: پژوهشکده‌مطالعات‌راهبردی.

-      تاجیک، محمدرضا. (1383). سیاست خارجی، عرصه فقدان تصمیم و تدبیر؟!. تهران: نشر فرهنگ گفتمان.

-      خداکرمی، سارا. (1389). مدیریت نظم منطقه‌ای خلیج فارس پس از یازده سپتامبر و ﺗﺄثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. امام جمعه زاده، جواد. دانشگاه اصفهان، گروه علوم اداری و اقتصاد.            

-      ذاکریان،مهدی. (1380). سیاست خارجی خاتمی از نگاه صاحبنظر. تهران: انتشارات همشهری .

-      رمضانی، روح الله. (1386). چهارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر نی. 

-     رولف، رالف، یورگن رولاند. (1393). میان منطقه‌گرایی و روابط بین‌الملل. ترجمه الهه کولایی، محمدکاظم شجاعی. تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.

-      سیف‌زاده، سیدحسین.( 1386). نظریه‌ها و تئوری‌های مختلف در روابط بین‌المللی فردی  - جهانی شده.‌ تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

-      قاسمی، فرهاد. (1386). دیپلماسی و روابط بین‌الملل. تهران: نشرمیزان.

-      قاسمی، فرهاد. (1392). نظریه‌های روابط بین‌الملل: بنیان‌های نظری نظم و رژیم‌های بین‌المللی. تهران: نشر میزان.

-      کوهن، سامئول. (1388). ژئوپلیتیک نظام جهانی. ترجمة عباس کاردان. تهران: نشر ابرار معاصر تهران.

-      مشیرزاده، حمیرا. (1384). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل. تهران: انتشارات سمت.

-      منسفیلد، پیتر.( 1388). تاریح خاورمیانه. ترجمه عبدالعلی سپهبدی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

-      منصوری، جواد. (1370). سیاستخارجی جمهوریاسلامیایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.

-      والتز،کنت. (1393). نظریه سیاست بین‌الملل. ترجمه غلامعلی چگینی‌زاده و دیگران. تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.

-      ازغندی، علیرضا. (1378). «تنش‌زدایی در سیاست خارجی، مورد: جمهوری اسلامی ایران (78-1368)». فصلنامه سیاست خارجی. سال13، شماره 4.

-      دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال. (1383). «طرح خاورمیانه بزرگ و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 7، شماره 25.

-      رضایی علیرضا و قاسم ترابی. (1392). «سیاست خارجی دولت حسن روحانی تعامل سازنده در چهارچوب دولت توسعه گرا». فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، دوره 5، شماره 15.

-      رضایی، علی‌اکبر. (1384). «بررسی های نظری در حوزه سیاست خارجی ایران: دستاوردها و توصیه ها». فصلنامه سیاست خارجی. سال19، شماره1.

-      شفیعی‌عربی، میرعلی. (1387). «اهمیت منطقه خاورمیانه و بررسی اجمالی طرح خاورمیانه بزرگ». فصلنامه فضای جغرافیایی. دوره 8، شماره 23.

-      واعظی، محمود. (1389). «نقش قدرت‌های بزرگ در منطقه خلیج فارس و چالش‌های هژمونی آمریکا». فصلنامه روابط خارجی. دوره 2، شماره 6.

-      واعظی، محمود. (1387). «راهبرد تعامل سازنده و الزامات سیاست خارجی توسعه‌گرا». مجموعه مقالات همایش سیاست خارجی توسعه گرا. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.

-      شاخص‌های سیاست خارجی دولت روحانی. (1393). قابل دسترس درسایت انتخاب.

 

-      Barnett, Michael n. (1998). Dialogues in Arab politics: negotiations in regional order. New York: Columbia university press.

-      Deutsch, Karl & J. David Singer. (1964). Multipolar Power System and International Stability, World Politics.Vol. 16(3).

-      Ottaway, M., Brown, N. J، Hamzawy, A., Sadjadpoor, K., Salem, P. (2008), For International Peace, The New Middle East.Available at: http://carnegieendowment.org/2008/02/25.

-      Otte, Evelien, Rousseau, Ronald. (2002). Social network analysis: a powerful strategy, also for the information sciences. Journal of Information Science, Vol. 28 )6(, pp. 441-453.

-      Danahar، Paul. (2013). The World after the Arab Spring, The New Middle East. Available at: www. Bloomberg.com/uk/the-n.