برهان نظم، تکامل و تنظیم دقیق: بررسى مقایسه‌اى دیدگاه‌هاى سویین‌برن و مطهرى
محورهای موضوعی : فلسفه
کلید واژه: غایتمندی, نظم زمانی, نظم مکانی, علیت فاعلی, علیت غایی, احتمال, اصل آسان‌باوری, اصل سادگی, برهان تنظیم دقیق, تنظیم دقیق,
چکیده مقاله :
برهان نظم از گذشته‌های بسیار دور مورد توجه همه‌ى ادیان و مبلغان دینی بوده است. این بذل توجه به دلیل خاصیت اقناعی این برهان برای عامه‌ى مردم است. در قرن هجدهم، انتقادات بسیارى از سوی هیوم و برخى دیگر از فیلسوفان جدید به این برهان وارد شد و نیز ظهور دیدگاه تکاملی این انتقادات را بسیار قوت بخشید. در نتیجه، برهان تضعیف و خاصیت اقناعی آن گرفته شد. در سال‌های اخیر، برخی از فیلسوفان درصدد ارائه‌ى تقریر نوینی از برهان نظم برآمده‌اند و با فرض قبول و صحت دیدگاه تکاملی تبیین سازواری از نگرش خداباورانه و قبول نظریه‌ى تکامل ارائه کرده‌اند. این دست کوشش‌ها نمونه‌هایی در فیلسوفان مسیحى و مسلمان دارد. ریچارد سویین‌برن از فیلسوفان مسیحی است که با کمک دانش فیزیک، ریاضیات و زیست‌شناسى و براساس محاسبات احتمالاتی برهانى استقرایی را صورت‌بندی کرده است که مدعی است سازگاری فرضیه وجود خدا را با دیدگاه تکاملی نشان می‌دهد. مرتضی مطهری نیز از متفکران مسلمانی است که کوشیده است تا این سازگاری را اثبات کند. او نه تنها این دو نگرش را با هم سازگار می‌داند، بلکه دیدگاه تکاملی را بهترین تفسیر ممکن از غایتمندی الهی در جهان نیز برمی‌شمارد. اگرچه مقام، شکل و سطح بحث این دو متفکر با هم متفاوت است، محتوا و نتیجه‌ى حاصل از این بحث در آثار هر دوی ایشان یکسان به نظر مى‌رسد.
The argument from design for the existence of God has been considered by almost all religions and religious preachers. This is because of the persuasive power of this kind of argument. In the 18th century, Hume and some modern philosophers severely criticized the argument and the emergence of evolutionary views reinforced these criticisms. Recently, there has been a new version of the argument which presupposes the validity of evolutionary view and gives a consistent account of theism and theory of evolution. There are instances of this new effort among Christian and Muslim philosophers. Using physics, mathematics, biology, and complex probabilistic calculations, Richard Swinburne formed an inductive argument which claims that theism is consistent with the evolutionary viewpoint. Among Muslims, Murtiza Mutahhari not only believes in this consistency, but also maintains that the evolutionary viewpoint is the best interpretation of God’s purposefulness in the world. These two thinkers are different in respect of the level and form of their discussions, though the content and the results of their arguments seem akin.