عرفان در شخصیت و آثار مولانا و اکهارت

محورهای موضوعی : مطالعات نقد ادبی

مریم افشار طهرانی ¹ , علی اصغر حلبی ² , احمد خیالی خطیبی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
2 - استادیار،‌‌ گروه ‌زبان ‌و ‌ادبیات ‌فارسی،‌ واحد‌ تهران مرکزی، دانشگاه‌ آزاد‌ اسلامی، ‌تهران، ‌ایران
3 - استادیار،‌‌ گروه ‌زبان ‌و ‌ادبیات ‌فارسی،‌ واحد‌ تهران مرکزی، دانشگاه‌ آزاد‌ اسلامی، ‌تهران، ‌ایران

تاریخ دریافت : 1401/05/10 تاریخ پذیرش : 1401/08/20 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: عرفان, مولوی, اکهارت,

چکیده مقاله :

مولانا جلال الدین محمد بلخی و مایستر اکهارت مانند هر اندیشمند دیگری در بنای جهان بینی خود به دنبال معرفت هستی و وجود بودند و به امری الهی روی آوردند. دو عارف نامور در تاریخ که محیط فرهنگی و مذهبی خاص و متفاوتی داشته و در یک عصر یعنی قرن هفتم هجری یا سیزدهم میلادی زندگی می کرده اند. این دو در یک زیر ساخت فرهنگی و مذهبی عام شریک هستند به این معنا که از یک حقیقت کلی و برتر یعنی خدا، سخن گفته اند و هریک تجارب عرفانی عظیمی دارند. نظر به اینکه تجربه های عارفانة هر عارفی امری کاملا شخصی است و انسان های عادی به تجربة ایشان راه ندارند از راه تعبیرات زبانی و در قالب کلام، گفتار و نوشتار، به طور نسبی قادرند که تجربیات خویش را بدون درنظرگرفتن عواملی نظیر زمان، مکان و زبان به نوع بشر منتقل سازند و پر واضح است که تنها راه ارتباطی با عُرفا بررسی آثار و مکتوبات ایشان است. در این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای تدوین شده؛ ابتدا اشاره ای مختصر به مفهوم عرفان داشته و سپس به بررسی تأثیر این مفهوم در شخصیّت و آثار مولانا و اکهارت می پردازد.

چکیده انگلیسی:

Maulana Jalaluddin Muhammad Balkhi and Meister Eckhart, like any other thinker, were looking for the knowledge of existence in the foundation of their worldview and turned to a divine command. They were two famous mystics in history who lived in a special and different cultural and religious environment and in the same era, i.e. 7th century Hijri or 13th AD. These two share a common cultural and religious infrastructure, in the sense that they have spoken about a general and superior truth, that is, God, and each of them has great mystical experiences. The mystical experiences of every mystic are completely personal and ordinary people do not have access to their experiences through linguistic interpretations and they are relatively able to convey their experiences to mankind only in the form of words, speech and writing, without considering factors such as time, place and language, And it is very clear that the only way to communicate with mystics is to analyze their works and writings. Therefore, in this research, which is based on descriptive-analytical method and compiled using library resources, first, a brief reference is made to the concept of "mysticism" and then the influence of this concept on the personality and works of Rumi and Eckhart is analyzed.

منابع و مأخذ:

ابن­سینا، حسین بن عبدالله.(۱۳۸۲). اشارات و تنبیهات، مترجم: حسن ملکشاهی، چاپ چهارم، تهران: سروش.

احمدتوبی، مظاهر.(1383). معنای ظاهری و باطنی قران در نظر مولوی و کتاب مقدّس در آرای اکهارت، مقالات و بررسی­ها، دورة سی­وهفتم، صص 172 – 161.

احمدتوبی، مظاهر.(1396). انقطاع: طریق بازگشت نَفْس به اتحاد دوباره با ذات الهی از نظر مایستر اکهارت، مجلة ادیان و عرفان، سال پنجاهم، شمارة دوم، صص 200-179.

افلاطون.(1387). ضیافت افلاطون (رسالة ضیافت یا سخن در خصوص عشق)، پیشگفتار: محمد علی­فروغی، ویراستاری و بازترجمانی: محمدابراهیم­امینی­پور، چاپ دوم ، تهران: جامی.

اکهارت، مایستر.(1390). مکاشفات، ترجمه به فارسی: مسیحا برزگر، تهران: ذهن­آویز.

بحرانی، اشکان.(1389). آینه­های نیستی (الهیات سلبی در آثار مولانا و مایستر اکهارت)، مقدمة قاسم کاکایی، تهران: علم.

بهجت، حمیده.(1379). عرفان مسیحی در آلمان (قرن 13 و 14 میلادی)، نشریه مدرّس علوم انسانی، شمارة شانزدهم، صص16-1. 

بهنام، مینا.(1389). استعارۀ مفهومی نور در دیوان شمس، فصلنامۀ نقد ادبی، سال سوم، شمارة دهم. صص114-91.

تابانفرد، عباس و رسمی، سکینه.(1399). تحلیل هیجان مثبت «عشق عرفانی» در مثنوی­معنوی با رویکرد مثبت­گرا، متن­پژوهی ادبی، سال بیست­وچهارم، شمارة هشتادوپنجم.صص112-69.

توران، امداد.(1389). ازانقطاع تا فنا در اندیشة اکهارت، مجلة هفت­آسمان، شمارة چهل­وششم، هفت آسمان، دورة دوازدهم، صص 34-7.

جهاندیده کوهی، سینا.(۱۳۹۲). ساختار و ساخت­آفرینی در تمثیل معنوی، نشریة الهیّات هنر، شمارة اوّل، صص128-105.

حسینی، سیّدحسین.(1392). عشق پژوهشی؛ از خدا تا انسان، فصلنامۀادبیات عرفانی واسطـوره­شناختی، سال نهم ، شمارة سی­وسوم.صص61-33.

حلبی، علی اصغر.(1375). تأثیر قرآن و حدیث در ادبیات فارسی، چاپ چهارم، تهران: اساطیر.

دوبرین، یوهانس.(۱۳۷۸). شعر صوفیانة فارسی(درآمدی بر شعر عرفانی کلاسیک)، مترجم: مجدالدین کرمانی، تهران: مرکز.

دهخدا، علی­اکبر، فرهنگ لغت فارسی (واژه­یاب بر خط).

زرین­کوب، عبدالحسین.(1382). نردبان شکسته: شرح توصیفی و تحلیلی دفتر اول و دوم مثنوی، تهران: سخن.

زمانی، کریم.(1383). میناگر عشق: شرح موضوعی مثنوی معنوی، مولانا جلال­الدین محمد بلخی»، چاپ دوم، تهران: نی.

صادقی، معصومه .(1397). وحدت و کثرت ادیان با رویکرد عرفانی در مثنوی مولوی، فصلنامه عرفان اسلامی، سال چهاردهم، شمارة پنجاه­وششم، صص341-326.

صفیئی، کامبیز.(1394). مطالعة تطبیقی «وحدت­وجود» در نگاه ابن­عربی و ماستر اِکهارت آلمانی ، فصلنامة عرفان اسلامی، سال دوازدهم، شمارة چهل­وهشتم.صص202-181.

عبادی­جوکندان، کرم.(۱۳۹۲). ضرورت خلوت و صحبت در سلوک عرفانی از دیدگاه مولوی، بهارستان سخن سال نهم، شمارة 21، صص200-177. 

غزازنی، الهام.(۱۳۹۶). رابطة بین انسان و خدا از نگاه مولانا، اسفار: دوفصلنامه علمی و تخصصی دین پژوهی سال سوم، شماره هشتم. صص132-111.

فتوحی­رودمعجنی، محمود.(۱۳۸۹). بلاغت تصویر، چاپ دوم، تهران: سخن.

قبادی، حسینعلی و گرجی، مصطفی.(1387). پیام­های جهانی مولوی برای انسان امروز، مجلة مطالعات عرفانی، شمارة هشتم، صص 124-101.

کاپلستون، فردریک­چارلز.(1388). تاریخ فلسفه، ترجمة سید جلال­الدین مجتبوی، جلد 1: یونان و روم، چاپ ششم، تهران: علمی و فرهنگی.

کاکایی، قاسم.(1391). وحد­وجود به روایت ابن­عربی و مایستر اکهارت، چاپ پنجم، تهران: هرمس.

کسرائی­فر، مرضیه و وکیلی، هادی.(1398). حال سرمدی از نظرگاه مایستر اکهارت و اکهارت تولی، مطالعات عرفانی (مجلة علمی­پژوهشی) دانشکدة ادبیّات و زبان­های خارجی دانشگاه کاشان،دورة اوّل، شمارة بیست­ونهم، صص252-227.

کیایی، فاطمه.(1394). بی­اعتنایی به احکام و شعایر عبادی: اتّهامی علیه مایستراکهارت، مجلة پژوهش­های ادیانی، سال سوم، شمارة پنجم، صص268-245.

کی­منش، عباس.(1366). پرتو عرفان (شرح اصطلاحات عرفانی کلیّات شمس)، تهران: سعدی.

گولپینارلی، عبدالباقی.(1382). نثر و شرح مثنوی شریف: دفتر اوّل و دوم (جلد1)، مترجم: توفیق هاشم­پور سبحانی، چاپ سوم، تهران: طبع و نشر.

محمودی، حسین و دادبه، اصغر.(1391). رنج از دیدگاه مولانا با نگاهی به مسئلة شرّ، پژوهش­نامة فلسفة دین (نامة حکمت)، سال یازدهم، شمارة 2، صص188-163.

مرغوب، حوا؛ سرامی، قدمعلی؛ حکمت، شاهرخ.(1397). زیباشناختی تمثیل در مثنوی مولانا با گرایش حسّ نوستالژی، فصلنامة زیبایی­شناسی ادبی، سال شانزدهم، شمارة 35، صص120-95.

نظری، ماه.(1395). بیان وحدت شگردهای تمثیلی در مثنوی معنوی، فصل­نامة تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر، شمارة پیاپی: سی­ام، صص 168-151.

نوروزی­خشت، مریم.(1395). تفاوت عشق از دیدگاه عطار و مولانا، اولین کنفرانس بین­المللی ادبیات و زبان­شناسی.

نیکلسون، رینولد الین.(1378). شرح مثنوی معنوی مولوی (شش دفتر)، ترجمه و تعلیق: حسن لاهوتی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.