بررسی نسخۀ خطی دیوان میرزا محمّد حسین شریفی شیرازی با رویکرد سطح فکری

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

معصومه کیان ¹ , شهین اوجاق علیزاده ² , مهدی ماحوزی ³ , فاطمه امامی ⁴

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران
3 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران
4 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، رودهن، ایران

تاریخ دریافت : 1399/09/21 تاریخ پذیرش : 1399/09/21 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: نسخۀ خطی, سطح فکری, دیوان عالی, ویژگی های سبکی,

چکیده مقاله :

میرزا محمّد حسین بن میرزا محمّد شریفی شیرازی متخلّص به عالی از شاعران قرن سیزده، دورۀ قاجار و از خاندان های معتبر شیراز است. دیوان اشعار بر جای مانده از وی در بردارندۀ 2101 بیت، در قالب قصیده، قطعه، غزل و رباعی است. قالب مسلّط دیوان اشعار عالی غزل و سبکِ رایج در دیوانش بازگشت ادبی است. شعر عالی از ویژگی های فکری قرن سیزده که به طور کلی در ادبیات فارسی رواج داشته، برخوردار است؛ وی همان گونه که در زبان، پیرو قدما بوده در طرح موضوع و مضمون نیز مقلّد ایشان بوده است و می توان گفت که همچون معاصران خود به بازآفرینی مضامین و موضوعات قدما به زبان قدما مشغول بوده است؛ در قصایدش اندیشۀ ناصرخسرو؛ اخلاقیات، زهد، حکمت، پند و اندرز منعکس است و در غزل هایش از همان عشق و هجر مطرح شده از سوی حافظ و سعدی بار دیگر سخن می راند و اساساً عمدۀ درونمایۀ غزل هایش عشق و هجر است؛ همچنین مورد توّجه شاعری چون رهی معیّری بوده است. عالی از انواع موسیقی (بیرونی، کناری، درونی)، صنایع بدیعی و صورخیال در اشعارش بهره برده است تا شعری موزون و آهنگین و خیال انگیز و تاثیرگذار پدید آورد. شاعر، شیعه مذهبِ اثنی عشری و ارادتش به پیامبر و اهل بیت در اشعارش مشهود است. به استناد تذکره ها شاعر خوشنویس بوده و خود نیز به آن اشاره کرده است. این پژوهش ضمن بررسی ویژگی های سبکی؛ اعم از زبانی، ادبی و بویژه فکریِ شاعر، مختصری به زندگی نامه و تحلیل نسخۀ خطّی عالی نیز پرداخته است. روش به کار رفته در مقاله، توصیفی- تحلیلی است.