مقاتل الحسین (ع) و جایگاه روضة حسینیة سید احمد اردکانی

محورهای موضوعی : پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

زهرا یزدانی طبائی ¹ ( دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران )
علیرضا قوجه زاده ² ( استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران (نویسنده مسئول))
اشرف چگینی ³ ( استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/12/25 تاریخ پذیرش : 1402/03/28 تاریخ انتشار : 1403/02/27

کلید واژه: مقتل‌نویسی, روضۀ حسینیه, سیّد احمد اردکانی, نسخ خطی, متون شیعی,

چکیده مقاله :

روضة‌‌‌حسینیة، یکی از تألیفات سیّد احمد اردکانی یزدی، عالم، مورّخ و محدث شیعی(سدۀ 13‌هـ ق) به زبان فارسی است. عمدۀ موضوع این اثر به زندگانی امام حسین(ع) و واقعه جانگداز عاشورا و کربلا اختصاص‌ دارد. اردکانی در نقل هر موضوعی سندی را با ذکر نام راوی و صاحب‌اثر ارائه داده، سپس به تحلیل و تفسیر برخی از آنها و ترجمۀ آیات، ابیات، نقل‌قول‌ها، روایات راویان و مقتل‌نگاران پرداخته است. وی در روضۀ‌حسینیۀ از مطالب و اسناد معتبر بهره‌جسته و از بافته‌های روضه‌خوانان و معرکه‌گیرانی که آثاری کذب دربارۀ واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) ارائه داده‌اند، دوری جسته‌است. اگرچه بیشتر مقتل‌نگاران پیش از وی مطالبی بدون مستندات ارائه داده‌اند، این پرسش پیش می‌آید که اردکانی چه اندازه‌ در کار خود موفق بوده و امتیاز او، نسبت به دیگر مقتل‌نگاران چه حدّ است؟ چنین بر‌می‌آید وی با اشراف و تکیه بر مجموعه‌ای از متون، روایات و احادیث معتبر شیعی به‌ویژه مثیرالاحزان ابن نمای‌حلی، الامالی شیخ صدوق، إعلامُ الوَری طبرسی، الملهوف سیّد بن طاووس و... نیز تفاسیری؛ مانند تفسیر ابن عباس، امام حسن عسگری (ع) و... توانسته برخی از شبهات و روایات ضعیف دربارۀ شهادت امام حسین (ع) و واقعۀ کربلا را برطرف نماید. اردکانی را می‌توان یکی از نخستین مترجمان بخش‌هایی از کتب مقاتل، همچون لهوف سیّد طاووس و... تلقی کرد. از این رو روضة‌حسینیه جایگاه اسنادی مهمی برای مطالعه و تحقیق دربارۀ مقتل‌نویسی محسوب می‌شود. در این مقاله با نگاهی مختصر به مقتل‌نویسی، به معرفی ابعاد شخصیّتی اردکانی و نیز معرفی نسخۀ حاضر و اهمّیت آن پرداخته شده است.

چکیده انگلیسی:

Rawdat Hosseiniyah, written by Sayyid Ahmad Ardakani Yazdi (13 AH), written by a Persian writer. The main subject of this topic is the influence of Zindgani on Imam Hussein (peace be upon him) and the reality of Jangdaz Ashura and Karbala. Radkani, the transfer of Harqi, a subject of Sanadi, with the memory of Nam Rawi and the owner of his arguments, Dada, with a solution and the interpretation of his relaxation, and the translation of verses, verses, verses, transmission of her, narrators, and killing of his Radakh In the garden of Husseini, there are demands and a reliable chain of transmission with its nonsense, and in the face of the garden of Khawanan and its battle, there are traces of falsehood regarding the reality of Karbala and the testimonies of Imam Hussein (peace be upon him), his opinions, Dadand, Dori Justest. A comprehensive collection of texts, narrations and hadiths of respected Shiite scholars with a sad and sad identity, under the supervision and supervision of Al-Amali Sheikh Saduq, Alaam Al-Wari Tabarsi, Al-Mallah And Sayyid bin Tawoos and... Niz Tafsiri; From the interpretation of Ibn Abbas, Imam Hassan Askari (peace be upon him) and... his counterparts are weak in the face of suspicions and weak narrations regarding the testimonies of Imam Hussein (peace be upon him) and the reality of Karbala, see below. Ardakani has two copies of the books translated by Muqatil, Hamshun Lahof Sayyid Tawoos and... received a response.

منابع و مأخذ:

1. آذرنوش، آذرتاش. (1375ش). تاریخ ترجمه از عربی به فارسی (از آغاز تا عصر صفوی): ا. ترجمه‌های قرآنی. تهران: سروش.
2. آقابزرگ‌ تهرانى‌، محسن‌ بن‌ على‌ بن‌ محمدرضا. (1403ق). الذريعة‌ الى‌ تصانیف‌ الشيعة‌. بیروت‌: دارالاضواء.
3. ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق. (1394). الفهرست. ترجمۀ محمدرضا تجدد. تهران: دنیای کتاب.
4. اشکوری، قطب‌الدین. (1380). محبوب ‌القلوب، تاریخ حکمای پیش از اسلام. تصحیح علی اوجبی. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
5. بیگ باباپور، یوسف، و غلامیه، مسعود. (1393). فهرست دست‌نویس‌های مراثی و مقتل‌نامه‌ها. تهران: منشور سمیر.
6. بیهقی، ابوالحسن علی بن ابی‌القاسم بن زید. (1428ق). لباب الأنساب والألقاب والأعقاب. قم: مکتب آیت‌الله المرعشی.
7. جعفریان، رسول. (1373). علی بن عیسی اربلی و کشف الغمة. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‏های اسلامی.
8. جعفریان، رسول. (1375). ملاحسین واعظ کاشفى و روضة ‏الشهداء. چاپ‌شده در: مقالات تاریخى، ج1. قم: نشر الهادى.
9. جعفریان، رسول. (1381). تأملى در نهضت عاشورا. قم: انتشارات انصاریان.
10. جودکی، حجت‌الله. (1377). قیام جاوید: گردانیدۀ مقتل الحسین(ع) ابی‏مخنف. تهران: مؤسسۀ فرهنگی انتشاراتی تبیان.
11. حسینی اردکانی، احمد. (1375). مرآت الاکوان. به اهتمام عبدالله نورانی. تهران: میراث مکتوب.
12. دانش‌پژوه، محمدتقی. (۱۳۳۹). فهرست کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران. مجلّد هشتم. تهران: دانشگاه تهران.
13. درایتی، مصطفی. (۱۳۸۹). فهرست‌وارۀ دست‌نوشته‌های ایران (دنا). تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
14. دهخدا، علی‌اکبر. (1375). لغت‌نامه. تهران: دانشگاه تهران.
15. رنجبر، محسن. (1386). سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر ۳. فصلنامۀ علمی‌تخصصی تاریخ در آینۀ پژوهش، ۴(۱۶)، ۸۳ـ۱۲۱.
16. سید بن ‏طاووس، رضی‏الدین ابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر. (1383). اللهوف علی قتلی الطفوف. تحقیق و تقدیم فارس تبریزیان (حسّون)، دارالاسوة.
17. شقاقی سرابی، رضاقلی‌خان. (1398). لجة الألم فی حجة الأمم، (آوای درد). ترجمۀ الزحوف الی قتلی الطفوف ابن‌طاووس. تصحیح و تعلیق رضا مستفویی. تهران: عهد مانا.
18. طوسی، محمد بن حسن. (1356ق). الفهرست. تحقیق جواد قیومی. نجف اشرف: بی‌نا.
19. کاشفى، حسین بن على. (1390). روضة الشهداء. تصحیح حسن ذولفغاری و علی تسنیمی با همکاری صبا واصفی. تهران: انتشارات معین.
20. لکهنویی کشمیری، محمدمهدی. (1406ق). نجوم الاسماء. قم: مکتبة بصیرتی.
21. محدث قمی، عباس‏. (1359ق). الفوائد الرضویة. قم: بوستان کتاب.
22. مولایی، محمدسرور. (1377). قیام سیدالشهداء حسین بن علی(ع) و خون‏خواهی مختار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
23. میرشریفى‌، سید على‌. (1369). ابومخنف‌ و سرگذشت‌ مقتل‌ وى. فصلنامۀ‌ آینۀ‌ پژوهش‌، شمارۀ‌ 2، 66ـ87.
24. نایینى، محمدجعفر بن محمدحسین. (1353). جامع جعفرى. تصحیح ایرج افشار. تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار ملی.
25. نجاشى‌، ابوالعباس‌ احمد بن‌ على. (1416ق)‌. فهرست‌ اسماء مصنفى‌ الشيعة‌ مشهور به‌ رجال‌ النجاشى‌. تحقیق‌ سید موسى ‌شبیرى‌ زنجانى. قم: مؤسسة النشر الاسلامى.