واکاوی دانشِ بومی پدافند غیرعامل در توصیفات معمارانۀ سفرنامۀ ناصرخسرو
محورهای موضوعی : تاریخ معماریسید احسان میرهاشمی روته 1 * , شروین میرشاهزاده 2
1 - گروه دکتری معماری ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
2 - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: پدافند غیرعامل, معماری دفاعی, سفرنامۀ ناصرخسرو, تاریخ معماری, ادبیات و معماری,
چکیده مقاله :
چکیده دفاع مقوله‌ای بر دو وجه عامل و غیرعامل (بدون اسلحه) است که نوع دوم آن در گذشته و امروز، با معماری و شهرسازی پیوند عمیق دارد. فقدان متون و اسناد تاریخی که صرفاً محمول بر فرآیند عملِ معماری باشد، رجوع به دیگر منابع را بر اساس استعداد معمارانۀ آنها ضروری می‌سازد تا دامنۀ مطالعات تاریخیِ معماری تقویت گردد. این پژوهش پی‌‌جوی این پرسش است که اصول پدافند غیرعاملِ مرتبط با معماری، در شهرها و یا روستاهایی که ناصر خسرو از آنها عبور کرده، چگونه رعایت شده است. پژوهش حاضر از نظر پیامد در دستۀ تحقیقات بنیادی-راهبردی قرار می‌گیرد و سعی دارد با منطق استنتاجی و فرآیند کیفی و رویکردی آمیخته از تحلیل محتوا و تفسیری- تاریخی، به تبیین نوع مدیریت دفاعی از مجتمع‌های زیستی با نگاه به توصیفات ناصر خسرو در سفرنامه‌اش، به‌عنوان هدف پژوهش دست یازد. با نظر به توصیفات او این‌گونه بر می‌آید که اولاً مدیریت دفاعی مرتبط با معماری در هر منطقه به‌نسبت تهدیدها متفاوت بوده و ثانیاً متغیرهایی چون مکان‌یابی صحیح محل استقرار شهر، احداث استحکامات با معماری متنوع، حفاظت از راه‌ها با ساخت رِباط‌ها، احداث پایگاه‌های نظامی منطقه‌ای و دفاع غیرعامل مردم‌نهاد، در حفظ شاکلۀ دفاعی مجتمع‌های زیستی نقش بنیادین داشته‌اند.- - - -
The concept of defense can be divided into two main categories: active and passive. Passive defense is closely linked to the fields of architecture and urban planning. Unfortunately, due to the scarcity of historical texts and documents focused on the architectural process, it is necessary to refer to other sources to broaden the scope of historical studies of architecture. This research strives to answer the question of how passive defense principles related to architecture were implemented in the cities and villages that Nasser Khosrow visited. The current research is classified as fundamental-strategic research and aims to explain the type of defensive management of cities through inferential logic and a mixed approach of content analysis and interpretive-historical analysis by examining Nasser Khosrow's descriptions in his travelogue. Based on his descriptions, it becomes apparent that the management of defense relating to architecture varied depending on the region and the corresponding threats. Key variables such as the optimal location of the city, the construction of fortifications with diverse architecture, the protection of roads through the construction of ties, the construction of regional military bases, and the passive defense of the people's organization all played crucial roles in maintaining the defensive structure of the cities.