آینده نگری روند تحولات و راهبردهای مدیریت رشد سکونتگاه های غیررسمی در شهر مراغه

محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای

منیژه لاله پور ¹ , پوران کرباسی ² , گلستان صالحی ³

1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مراغه، ایران.
2 - دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، و مدرس دانشگاه مراغه، ایران.
3 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه مراغه، ایران.:

تاریخ دریافت : 1401/10/27 تاریخ پذیرش : 1402/01/14 تاریخ انتشار : 1403/09/01

کلید واژه: مراغه, آینده پژوهی, سکونتگاههای غیررسمی, مدیریت رشد,

چکیده مقاله :

مقدمه‌: با مرور چند دهه تلاش برای کنترل، کاهش و ساماندهی اسکان غیررسمی، شاهد آن هستیم که نه تنها مسئله حاشیه‌نشینی به سطحی قابل قبول نرسیده بلکه آمارها حاکی از شیوع و عمیقتر شدن آن در کشور است. حاشیه‌‌شینی تنها یک معضل اجتماعی تلقی نمی‌شود بلکه عاملی است که خاصیت انباشتی داشته و بازتولید کننده انواع آسیب‌ها و مسائل اجتماعی است برون رفت از آن نیازمند ملاحظات پیچیده‌ای است. هدف پژوهش‌: این پژوهش به شناسایی عوامل و متغیرهای شکل‌گیری و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی در شهر مراغه در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و مدیریتی پرداخته است. روش شناسی تحقیق: این پژوهش با روش توصیفی- پیمایشی و با بهره‌گیری از رویکرد آینده‌پژوهی و با استفاده ترکیبی از مدل‌های کمی و کیفی این رویکرد انجام گردید. برای انجام این پژوهش، از تکنیک پویش محیطی و دلفی جهت استخراج عوامل اولیه مؤثر بر روند آینده سکونتگاه‌های غیررسمی شهر مراغه استفاده گردید. اطلاعات پرسشنامه‌ها از طریق 23 نفر از کارشناسان سازمانی، اساتید دانشگاهی بدست آمد و عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده سکونتگاه‌های غیررسمی شهر مراغه با استفاده از اطلاعات گردآوری شده در پرسشنامه‌ها در نرم‌افزار Micmac، شناسایی گردید و از روش سناریونویسی و نرم‌افزار Vensim برای تدوین سناریوهای مختلف جهت رسیدن به سناریوهای مطلوب استفاده گردید. قلمروجغرافیایی پژوهش‌: سکونتگاههای غیررسمی در شهر مراغه واقع در استان آذربایجان شرقی به عنوان قلمرو جغرافیایی پژوهش انتخاب شد.یافته ها و بحث: یافته‌ها حاکی از آن است که 48 عامل در 4 حوزه مختلف (اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی و کالبدی) استخراج شدند. میزان تأثیرگذاری عوامل و درجه پرشدگی ماتریس نشان می هد که عوامل در بیش از 92 درصد بر یکدیگر تأثیرگذار بوده‌اند. بنابه نظر متخصصان سه متغیر وضعیت کلان اقتصادی، نرخ بیکاری و میزان سرمایه گذاری دولت تاثیر موثری در شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی داشته است. نتایج: با توجه به وضعیت نیروهای کلیدی و تأثیرگذار چهار سناریو برای آینده اسکان غیررسمی در شهر مراغه ارائه شد که در نهایت سناریوی اول که سناریوی مطلوب بود، راهبردهایی که در این راستا شکل خواهند گرفت، ارائه داد: سیاست های توازن منطقه ای، مدیریت شهری و منطقه‌ای واحد و یکپارچه، سیاست‌های بازتوزیعی، فقرزدایی.

چکیده انگلیسی:

Introduction: After reviewing several decades of efforts to control, reduce and organize informal settlements, we see that not only the problem of marginalization has not reached an acceptable level, but statistics indicate its prevalence and deepening in the country. Marginalization is not only considered a social problem, but it is a factor that has cumulative properties and reproduces all kinds of harms and social problems. Getting out of it requires complex considerations. Research aim: This research has identified the factors and variables of the formation and expansion of informal settlements in the city of Maragheh in social, economic, physical and managerial dimensions.Methodology: This research was carried out with a descriptive-survey method and using the future research approach and using a combination of quantitative and qualitative models of this approach. In order to carry out this research, environmental scanning and Delphi techniques were used to extract the primary factors affecting the future trend of informal settlements in Maragheh city. The information of the questionnaires was obtained through 23 organizational experts, academic professors, and the key factors affecting the future status of the informal settlements in Maragheh city were identified by using the information collected in the questionnaires in the Mic Mac software, and using the scenario writing method and Vensim software was used to develop different scenarios to achieve the desired scenarios. Geographical area of research: Informal settlements in the city of Maragheh, located in East Azarbaijan province, were chosen as the geographical scope of the research.Results and discussion: The findings indicate that 48 factors were extracted in 4 different areas (economic, social, managerial and physical). The degree of influence of the factors and the degree of filling of the matrix show that the factors have influenced each other in more than 92%. According to experts, three variables of macroeconomic situation, unemployment rate and government investment have had an effective effect on the formation of informal settlements.Conclusion: According to the situation of the key and influential forces, four scenarios were presented for the future of informal settlement in Maragheh city, and finally the first scenario, which was the optimal scenario, presented the strategies that will be formed in this direction: regional balance policies, urban management and a single and integrated region, redistribution policies, poverty alleviation.