انتقاد صوفیان از روزگار نامناسب و مردم ناسازگار
محورهای موضوعی :
حماسه
قهرمان شیری
1
(دانش‌یار دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران.)
تاریخ دریافت : 1390/02/27
تاریخ پذیرش : 1390/12/14
تاریخ انتشار : 1390/12/01
کلید واژه:
تصوف – حکایت – شکایت – علما – صوفی نمایان- صوفیان,
چکیده مقاله :
تصوف به دلیل پای‌بندی به اصولی چون نظام احسن خلقت، جبر و تقدیرگرایی، و تسلیم طلبی در اعتقاد، و نیز به سبب تمایل به تساهل و تسامح در رفتار، اساساً بر وضع موجود چندان اعتراض و انتقادی ندارد. امّا واقعیت این است که در عمل شکایت بزرگان صوفیه از اوضاع روزگار و کار و کردار آدمیان، در مجموع چندان هم اندک‌تر از شاعران و سایر مردمان نیست. ریشة این ناخرسندی‌ها را باید در چه عواملی جست‌وجو کرد؟ حقیقت این است که در بسیاری از دوره‌ها در هم آشفتگی اوضاع روزگار آن چنان شدید بوده است که حتّی زبان بزرگان صوفیه را نیز به انتقاد باز کرده است. علاوه بر این دنیا‌گرایی و بی‌رغبتی به آموزه‌های دینی و بویژه فراموشی یاد حق از ذهن و زبان مردم و ارباب قدرت در زندگی روزمره و ایجاد درگیری‌های تعصّب‌آمیز فرقه‌ای و وابستگی به مقام و ثروت به وسیلة متولیان مذاهب، و البتّه روحیة حساس و هنرمندانة اهل تصوف، از عوامل مؤثّر این نارضایتی‌ها بوده است.
چکیده انگلیسی:
Due to attachment to certain principles such as the supreme system of creation, determinism and fatalism, submission in faith and also because of the inclination towards endurance and idleness in behavior, mysticism fundamentally has not much objection to the present state of affairs however the fact is that in practice the complaint of the great sufi figures of their times and their people in general is not less significant than that of the other classes. The root of these dissatisfactions should be sought in what factors? The truth is that in many periods the country had undergone such agitation and turbulence that even great sufi figures had begun to raise their voices. In addition to the worldliness and indifference towards religious teachings particularly oblivion of the remembrance of God from the mind, and tongue of people, and those in power in everyday life and formation of conflicts between fanatical groups, attachment to wealth and position by the religious authorities and certainly the sensitive temperament of sufi figures are among the influential factors causing dissatisfactions.
منابع و مأخذ:
ابن عربی، محیی‌الدّین محمّد بن علی، ترجمة فتوحات مکّیه، ترجمه، تعلیق و مقدّمه، محمّد خواجوی، مولی، تهران، باب 1 تا 4، چاپ دوم، 1383.
ابونعیم اصفهانی، احمدبن عبدالله، حلیة‌الاولیاء و طبقات الاصفیاء، دارالکتاب العربی، بیروت، 1387/1967م.
افلاکی العارفی، شمس‌الدین احمد، مناقب‌العارفین، به کوشش تخسین یازیجی، 2ج، چاپ دوم، تهران، دنیای کتاب، 1362.
بدوی، عبدالرحمن، شهید عشق الهی رابعه عدویه، ترجمة محمد تحریرچی، انتشارات مولی، تهران، 1367.
بسطامی، بایزید، دفتر روشنایی، ترجمة دکتر شفیعی کدکنی، تهران، سخن، چاپ سوم، 1385.
بقلی، الشیخ ابی محمّد روزبهان، شرح شطحیات، تصحیح هنری کربین، قسمت ایران‌شناسی ایران و فرانسه، 1344 / 1966 م.
ترمذی، حکیم ابو عبدالله محمّد بن علی، سیرة اولیاء، ]مندرج در:[ دو اثر از حکیم ترمذی ]و[ مفهوم ولایت در دوران آغازین عرفان اسلامی، بِرند رودلف راتکه و جان اوکِین، ترجمة دکتر مجدالدّین کیوانی، تهران، مرکز، 1379.
جامی، نورالدّین عبدالرحمن، نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح مهدی توحیدی‌پور، کتاب‌فروشی محمودی، تهران، 1336.
حمید‌الدّین، م، «نخستین صوفیان»: تاریخ فلسفه در اسلام، به کوشش م.م. شریف، جلد اول، مرکز نشر دانش‌گاهی، تهران، 1362.
دیلمی، ابوالحسن، سیرت ابن خفیف شیرازی، تصحیح ا. شیمل. طاری به کوشش دکتر توفیق سبحانی، انتشارات بابک، تهران، 1363.
زرین‌کوب، دکتر عبدالحسین، جست‌وجو در تصوّف ایران، امیرکبیر، تهران، چاپ دوم، 1363.
زرین‌کوب، دکتر عبدالحسین، ارزش میراث صوفیه، امیرکبیر، تهران، چاپ پنجم، 1362.
سپه‌سالار، فریدون بن احمد، رسالة سپه‌سالار در مناقب حضرت خداوندگار، مقدمّه و تصحیح و تعلیقات از محمّد افشین وفایی، تهران، سخن، 1385.
سرّاج طوسی، ابونصر عبدالله بن علی، کتاب اللّمع فی التصوّف، تصحیح نیکلسن، لیدن، هلند، 1914 م.
سلمی، ابوعبدالرحمن، طبقات الصوفیة، تحقیق نورالدین شریبه دارالکتاب العربی، مصر 1372 / 1953 م.
شمس تبریزی (شمس‌الدّین محمّد تبریزی)، مقالات شمس‌تبریزی، تصحیح و تعلیق محمّد علی موحّد، خوارزمی، تهران، 1369.
سنایی، مجدود ابن آدم، حدیقة الحقیقة، تصحیح مدرس رضوی، دانشگاه تهران، تهران، 1359
صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات ایران جلد 4، انتشارات فردوسی، تهران، چاپ دوم، 1363
عطّار، فریدالدین، تذکرة‌الاولیا، تحقیق رنولد نیکلسن، لیدن، بریل، 1905-1907م
عین القضات همدانی، نامه‌های عین القضات همدانی، به اهتمام علی‌نقی منزوی، عفیف عُسیران، تهران، بنیاد فرهنگ ایران (افست انتشارات زوّار)، 2 جلد، چاپ دوم، 1362
غزّالی، ابوحامد محمّد، ترجمة احیاء علوم‌الدین، ترجمان مؤید‌الدین محمد خوارزمی، بی‌‌کوشش حسین خدیوجم، بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1351-1359
کاشانی، عزّالدّین محمود، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تصحیح جلال‌الدّین همایی، چاپ سوم، مؤسسة نشر هما، تهران، 1367
کلابادی، ابوبکر محمد، التعرف لمذهب اهل التصوّف، تصحیح محمد امین النواوی، مکتبة الکلیات الازهریه، مصر، 1388 هـ / 1969 م
ماسینیون، لوئی و پ. کراوس، اخبار حلّاج، ترجمة سیدحمید طبیبیان، انتشارات اطلاعات، تهران، 1368
مستملی بخاری، اسماعیل ابن‌محمد، شرح التعرف لمذهب التصوّف، به کوشش محمد روشن، اساطیر، تهران، 1366
منوّر، محمّد، اسرار التّوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، 2ج، تصحیح دکتر محمّدرضا شفیعی کدکنی، آگاه، تهران، 1367
مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی، مثنوی معنوی، تحقیق نیکلسون، لیدن، 1933-1923م
مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی، به اهتمام دکتر محمد استعلامی کتاب‌فروشی زوار، تهران، 1362
مینوی، مجتبی، احوال و اقوال شیخ ابوالحسن خرقانی، کتاب‌خانه طهوری، تهران، 1367
نجم رازی، مرصاد العباد، به اهتمام محمد امین ریاحی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1366
هجویری، علی بن عثمان، کشف المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی، لنینگراد 1926، افست امیرکبیر با مقدّمة محمّد عباسی، تهران، 1336
