تحلیل سیر شخصیت قهرمان در یک داستان عاشقانه- قهرمانی از منظر نقد روان‌شناختی (بر مبنای مطالعة موردی: داستان بیژن و منیژه)
محورهای موضوعی : حماسه
1 - عضو هیات علمی دانشکاه آزاد اسلامی واحد گرمسار
کلید واژه: قهرمان, من, بیژن, منیژه, نقد روان‌شناختی, فرامن,
چکیده مقاله :
تحلیل سیر شخصیّت قهرمان در یک داستان عاشقانه- قهرمانی از منظر نقد روان شناختی(بر مبنای مطالعة موردی: داستان بیژن و منیژه) معصومه صادقی* استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گرمسار، دانش گاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران. تاریخ دریافت: 15/2/1397 تاریخ پذیرش: 12/6/1398 چکیده نقد روان شناختی گونه ای از نقد ادبی است که بر اساس اصول روان شناسی به نقد و تحلیل اثر ادبی می پردازد. در این نوع نقد، شخصیّت مهم‌ترین مسألة تحقیق است. مطابق این روی کرد، در این مقاله که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی انجام شده، شخصیّت قهرمان در یک داستان عاشقانه (بیژن و منیژه)، از حیث تحلیل روان کاوانه بررسی شده تا این فرضیه اثبات شود که یک داستان عاشقانه– قهرمانی، فارغ از جنبه‌های رمانتیک خود، داستانی از تعالی شخصیّت قهرمان در مسیر تشرّف از من به فرامن یا منِ آرمانی است. بیژن در این داستان، هبوط در ظلمت ناخودآگاه را تجربه می‌کند، سپس، احساس گناه، زمینة تعالی او را فراهم می‌کند؛ مسیری که با تبعید به چاه تاریک آغاز می‌شود. این چاه را می توان مظهری از جنبة تاریک خویشتن بیژن دانست که خروج وی از آن، مستلزم فرایندی چون یک درمان روان‌شناختی است تا این چاه تاریک درون را به روشنای خودآگاهی و رهایی تبدیل کند. در نتیجه بیژن (خود)، هم راه منیژه که نمادی از اروس اوست، تاوان گناه را با سخت ترین رنج ها می پردازد تا ناخودآگاه (چاه) به خودآگاه (رهایی) تبدیل شود. آزمون پایانی او نمادی از همین تعالی است. * . sadeghi2002@yahoo.com
Analysis of the evolutionary path of a hero’s character in a romantic heroic tale from the viewpoint of psychological criticism based on the case study of the tale of Bizhan and Manizheh *Ma’someh Sadeghi Assistant Professor, Persian Literature, Garmsar Branch, Islamic Azad University, Garmsar, Iran Date of reception: 97/2/15 Date of acceptance: 98/6/12 Abstract In psychological criticism character is the main focus of the research. According to this approach, hero’s character in Bizhan and Manizheh which is a romantic tale is studied and analyzed in terms of psychological principles to prove the hypothesis that far from the romantic aspects, this genre of stories revolve around the journey the hero undertakes to reach his superior self or his ideal self. This research is based on the descriptive analytic method. Bizhan experiences the darkness of the unconscious by falling into a well, then feeling of guilt prepares the ground for his perfection; a path which begins with an exile in a dark well which is a symbol for the dark side of Bizhan’s self whose deliverance necessitates a procedure such as a psychological cure to transform the darkness of the within into the brightness which consciousness and freedom brings forth. As a result Bizhan himself together with Manizheh who is a symbol of his id, pays the price of his guilt with the most enduring tortures in order to gain his freedom. His final trial is a symbol of this advancement. * . sadeghi2002@yahoo.com
فهرست منابع
- استور، آنتونی. (1375). فروید، ترجمۀ حسن مرندی، تهران: طرح نو
.
- استوارت، ویلیام. (1386). دائره‌المعارف مشاوره، ترجمۀ شکوه نوّابی نژاد، تهران: علم.
- برنر، چارلز. (1347). مقدمات روانکاوی، ترجمة فرید جواهر کلام، تهران: بنگاه نشر و ترجمة کتاب.
- بی نیاز، فتح الله. (1378). درآمدی بر داستان نویسی و روایت شناسی؛ با اشارهای موجز به آسیب شناسی رمان و داستان کوتاه. تهران: افراز.
- پروین، لارنس. ا. (1372). روانشناسی شخصیّت، ترجمۀ محمّد جعفر جوادی و پروین کدیور، بیجا: مؤسّسۀ خدمات فرهنگی رسا.
- دیچز، دیوید. (1366). شیوه‌های نقد ادبی، ترجمة محمد تقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، تهران: علمی.
- راس، آلن اُ. (1375). روانشناسی شخصیّت (نظریه ها و فرایندها)، ترجمۀ سیاوش جمال فر، تهران: روان.
- شاملو، سعید. (1382). مکاتب و نظریه ها در روانشناسی شخصیّت، تهران: رشد.
- شولتز، دوان پی و آلن شولتز. (1383). نظریه های شخصیّت، ترجمۀ یحیا سیّد محمّدی، تهران: نشر هما.
- فرام، اریک. (1349). روانکاوی از فروید، ترجمه و اقتباس عزّالدین معنوی، تهران: دانشگاه تهران.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
- فرزاد، عبدالحسین. (1376). دربارۀ نقد ادبی، تهران: قطره.
- فروید، زیگموند. (1357). پیدایش روانکاوی، ترجمه و تعلیق هاشم رضی، تهران: آسیا
.
- فروید، زیگموند.. (1340). تجزیه و تحلیل روان‌سنجی، ترجمۀ علی دشتستانی، تهران: کتابخانۀ مرکزی
.
- فروید، زیگموند.. (1343). روانکاوی و زندگی من، ترجمۀ محمود نوایی، تهران: کتاب‌های جیبی
.
- گورین، ویلفرد. ال؛ جان. ار. ویلینگهام؛ ارل. جی. لیبر، و لی. مورگان. (1370). راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمة زهرا میهن‌خواه، تهران: اطلاعات.
- منصور، محمود. (1352). احساس کهتری، تهران: آسیا.
- مورنو، آنتونیو. (1376). یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمة داریوش مهرجویی، تهران: مرکز.
- ویتل، جونز، دالبی یز. (1339). فروید و اصول روانکاوی، ترجمه، تحشیه و مقدمۀ هاشم رضی، تهران: کاوه.
- هرسن، مایکل و ترنر، ساموئل ام. (1388). مصاحبۀ تشخیصی، ترجمۀ سعید شاملو و محمّدرضا محمّدی، تهران: رشد.
- یاوری، حورا. (1374). روانکاوی و ادبیات (دو متن، دو جهان، دو انسان)، تهران: نشر تاریخ ایران.
- Campbell, Joseph. (1994). Hero's Journey, Random House Value Publishing.
- Freud, Sigmund. (1955). The Standard Edition of the Complete Psychlological Works of Sigmund Freud, Volume 13, London, the Hogarth Press.
- Kliewer, Stephen& John W. Saultz. (2006). Healthcare and Spirituality, Oxford: Radcliffe.
- Roback, Abraham Aaron. (1999). The Psychology of Character, reprint, Routledge.
- Russell, Jeffrey Burton. (1990). Mephistopheles: The Devil in the Modern World, reprint,
Cornell University Press.
- Shalit, Erel. (2011). The Hero and His Shadow: Psychopolitical Aspects of Myth and Reality in Israel, Fisher King Press.
- Sheets-Johnstone, Maxine. (1994). The roots of power: animate form and gendered bodies, Open Court Publishing.
_||_