تقابل عقل و عشق از دیدگاه عطار
محورهای موضوعی : حماسه
شهین اوجاق علی زاده
1
(عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران)
کلید واژه: عطار, عقل, عشق, تقابل عقل و عشق, آثار عطار,
چکیده مقاله :
سخن از تقابل میان عاطفة ازلی بی زوال شورآفرین عشق است و بارقة نخستین خلقت یعنی عقل. دو مقوله ای که همواره تعارض آن دو از مهم ترین مسایل مورد بحث در طول تاریخ عرفانی ادب فارسی بوده است. موضوعی که پژوهش ها و نقدهای بسیاری در پی داشته است. یافتن پیشینة تاریخی این تقابل از میان آثار بزرگان عرفان و تصوف، خود در خور مقالة مفصلی است که در این مجمل نمی گنجد. این مقاله سعی دارد تا دیدگاه عطار را به عنوان یکی از پیش گامان بزرگ شعر عرفانی از این منظر مورد دقت و توجه قرار دهد. تبیین دیدگاه بزرگ مردی که مدار اصلی سخن او عشق است و رکن کلامش درد عشق و متدلوژی عرفانش تدوین هفت وادیِ سلوکِ عاشقانه سالکان طریقت برای رسیدن به حقیقت
Counteraction between the eternal sensational sentiment, love and the creations' first spark, reason is the main concern of this article. The two are the most controversial issues during the history of mysticism in the Persian literature, and a subject for many researches and criticisms. Searching to find the historical background of this counteraction in between the works of great mystics, in itself, requires an independent article. This article however attempts to investigate Attar's point of view as one of the pioneers of mystical poetry from the aspect of this counteraction. The attempt is also made to show that Attar's main preoccupation is love, his words centers around the pain of love and his mystical methodology pictures the journey of the mystic from the start of his pilgrimage to his final attainment as one through seven valleys. Love is a mirror which fully reveals the mystical culture of Attars' works. Although his style in his masnavi is teaching the mystical instructions, in his lyrics, one hears his passionate compositions. Reason is the sole guide of the initiate in the religious law, and he is worthy of servitude. Love is the initiate's guide towards divinity. In order to manifest the reflection of love in Attar's words and to explain his apprehensions regarding reason and its counteraction with love in his works, definitions of love and reason and their characteristics are given.
احادیث مثنوی، فروزانفر، بدیعالزمان، تهران: انتشارات امیرکبیر، چ سوم، 1361.
اسرارالتوحید، محمدبنمنور، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: انتشارات آگاه، 1366.
اسرارنامه، عطار، شیخ فریدالدین محمد، تصحیح سیدصادق گوهرین، تهران: انتشارات زوّار، چاپ ششم، 1384.
الهینامه، عطار ، تصحیح فواد روحانی، تهران: انتشارات زوّار، 1351.
اندیشة عرفانی عطار، محمدی، احمد، تهران: انتشارات ادیب، چاپ اول، 1368.
الانسان الکامل، نسفی، عزیزالدین، تصحیح ماریژان موله، تهران: انتشارات طهوری، 1350.
باغ سبز عشق، اسلامی ندوشن، تهران: انتشارات یزدان، 1377.
تاریخ تصوف در اسلام، غنی، قاسم، ج 2، تهران، انتشارات زوّار، چاپ هفتم، 1375.
تذکرة الاولیا، عطار ، تصحیح محمد استعلامی، تهران: الزهراء، 1370.
تعلیقات حدیقۀ الحقیقه و شریعۀ الطریقه، مدی، ارژنگ، عشق در ادب فارسی از آغاز تا قرن ششم، تهران: موسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1371.
تمهیدات، همدانی، عینالقضات، به اهتمام علینقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران..
حدیث عشق در شرق (از سدة اول تا سدة پنجم هجری)، کلودواده، ژان، ترجمة جواد حدیدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ اول، 1372.
حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، سنایی، ابوالمجد مجدودبن آدم، تصحیح مدرس رضوی، انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
در سایة آفتاب، پورنامداریان، تقی، تهران، نشر سخن، 1380.
دیدار با سیمرغ، پورنامداریان، تقی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.
دیوان، حافظ، شمسالدین محمد، به اهتمام محمدقزوینی و قاسم غنی، تهران: انتشارات زوّار، چاپ هشتم، 1381.
دیوان، عطار ، تصحیح تقی تفضّلی، تهران: انتشارات علمی و فرهنئگی، چاپ یازدهم، 1384.
رساله عقل و عشق، رازی، نجم الدین، تصحیح تقی تفضّلی، تهران، بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
عرفان مولوی، عبدالحکیم خلیفه، ترجمة احمد محمدی و احمد میرعلایی، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی، بیتا.
قرآن مجید، ترجمة مهدی الهی قمشه ای، تهران: انتشارات قلمستان، چاپ اول، 1383.
کشف المحجوب، هجویری، علیبن عثمان، تصحیح ژوکوفسکی، مقدمه قاسم انصاری، تهران: کتابخانة طهوری، چاپ سوم، 1373.
کلیات شمس، مولوی، جلال الدین، محمد، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1376.
مثنوی معنوی، مولوی ، تصحیح رینولدالین نیکلسن، تهران: انتشارات توس، 1375.
مصیبت نامه، عطار ، تصحیح نورانی وصال، تهران: انتشارات زوّار، 1338.
منطق الطیر، عطار ، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: نشر سخن، 1383.
هفتاد سال عاشقانه: تحلیلی از ذهنیت معاصر و گزینه شعر 200 شاعر، 1300-1370، مختاری، محمد، تهران: انتشارات تیراژه، 1378.
.
_||_