یادداشتی بر جای‌گاه هند در برخی متون حماسی
محورهای موضوعی : حماسه
1 - دانشیار و عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی
کلید واژه: رستم, هند, متون حماسی, پارسیان (هند), سیستان,
چکیده مقاله :
چکیده در موضوع حماسه و حماسه سرایی در ایران و یادگارهای برجای مانده از آن، کارهای ارزشمندی در یک سدۀ گذشته به چاپ رسیده است. با وجود این، دربارۀ آثاری چون گرشاسپ نامه، فرامرزنامه، شهریارنامه، آذربرزین نامه و بهمن نامه کم‌تر نقدهایی بر پایه شرایط خاصّ اجتماعی و سیاسی ایرانِ نخستین سده های اسلامی نوشته شده است. در این چند اثر ارزشمند حماسی، جغرافیای رخ‌دادها به هندوستان مرزمند می شود و همۀ پهلوانان با رستم، قهرمان ملّی، درهم تنیده اند. نگارنده با پرسش بر این دو موضوع، باور دارد که مهاجرت تاریخی زرتشتیان به هند سرآغاز تغییرات معنادار در ادب فارسی و بویژه ادبِ حماسی بوده است. نگارنده، پررنگ شدن نامِ هند در این دسته از یادگارنوشته های حماسی و نیز تنیدگیِ نام پهلوانان را با رستم، با فعالیّت های زرتشتیان در نخستین سده های اسلامی در کران سیستان و نیز مهاجرت آنان به هند را هم‌پیوند می داند. کلیدواژه‌ها متون حماسی، پارسیان (هند)، سیستان، هند، رستم.
Abstract Ever since the last century regarding epic and its composition many valuable works have been published, yet on works such as Garshasbnameh, Faramarznameh, Shahriyarnameh,Azarbarzinnameh, and Bahmannameh one hardly comes across critical commentaries written based on the special social and political circumstances of Iran in the first Islamic centuries. In the above magnificent epics, the geography of events lead to India and all heroes are intertwined with Rostam, the national hero. The reason for these facts according to the study of these works is the historic migration of Zoroastrians to India which to a large extent influenced Persian literature and brought about meaningful changes in epic literature in particular. Zoroastrians’ activities in early post conquest centuries of Islam in Sistan province and their later migration to India are well connected with India being so bold in these epics and the central role of Rostam and his close connection with the champions in epic works is the outcome of this migration. Keywords Epic texts, Parsis, Sistan, India, Rostam.
- آیدنلو، سجاد. (1393). متون منظوم پهلوانی (برگزیده منظومههای پهلوانی پس از شاهنامه)، تهران: سمت.
- اسدی‌توسی، ابونصر علی‌بن احمد. (1393). گرشاسپنامه، به اهتمام حبیب یغمایی، ویراستار پرویز یغمایی، تهران: دنیای کتاب.
- اکبرزاده، داریوش. (1394). «چرا سخنی از فیروز فرزند یزدگردسوم در شاهنامه نیست؟»، مجلّه مطالعات ایرانی، سال چهاردهم، شمارۀ 28، صص 37-48، دانشگاه کرمان.
- امیدسالار، محمود. (2015). «چشم انداز گسترده شعر غزنوی»، مجلّه ایران‌نامه، شماره 2/30، صص 209-109.
- ایرانشان، بن‌ابی‌الخیر. (1370). بهمن‌نامه، ویراسته رحیم عفیفی، تهران: علمی و فرهنگی.
- بهار، مهرداد. (1373). جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز.
- بی‌نا. (1382). تاریخ سیستان (نوشته به نیمه قرن پنجم هجری)، ویرایش جعفر مدرس صادقی، تهران: مرکز.
- بی‌نا. (1382). فرامرزنامه، به اهتمام مجید سرمدی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- بی‌نا. (1394). فرامرزنامۀ بزرگ، بهکوشش ماریولین فان زوتفن و ابوالفضل خطیبی، تهران: سخن.
- بی‌نا. (1389). مجمل الّتواریخ، تصحیح ملک‌الشعرای بهار، به همت محمّد رمضانی، تهران: اساطیر.
- دریایی، تورج. (1383). شاهنشاهی ساسانی، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس.
- دوست‌خواه، جلیل. (1370). اوستا (کهن‌ترین سرودهای ایرانیان)، دو جلد، تهران: مروارید.
- سرمدی، مجید.
- صفا، ذبیح الله. (1369). حماسه سرایی در ایران (قدیمی‌ترین عهد تاریخی تا قرن چهاردهم هجری)، تهران: امیرکبیر.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1380). شاهنامه، نُه‌جلد، تهران: ققنوس.
- مینوی خرد. (1364). احمد تفضلی. تهران: توس.
- مجتبایی، فتح الله. (1370). «داستان های هندی در ادب فارسی»، یکی قطره باران، جشن‌نامه زریاب خویی به -کوشش احمد تفضلی، تهران: نشر نو، صص 471-488.
- مختاری، عثمان. (1382). دیوان، به تصحیح جلال الدین همایی، تهران: علمی و فرهنگی.
- Akbarzadeh, D. (2014(a). “Different Parts of Kush-nameh”, Journal of Cultural and Regional Studies, No. 3, PP. 1-8, Seoul: Hanyang University.
- Akbarzadeh, D. (2014 (b). “A New Note on Historical Relations between Iran, Silla and China (According to KN)”, PP. Asia Culture Forum, PP. 149-158, Gwangju: Chonnam National University.
- Akbarzadeh, D. (2015). “Mazdian Eschatology and the Disintegration of the Sassanids”, Journal of Iran-nameh, No. 30:2, PP. 288-295, Toronto.
- Akbarzadeh, D. (2016 (in Print (a). “Parsi Migration to India and New Changes in Persian Texts”, Journal of ANABASIS, No. 7, PP. 1-12, Poland.
- Akbarzadeh, D. (2016(b). “The Collapse of Sasanian Empire: Zoroastrianism and Specific Toponyms”, Threads of Continuity: Zoroastrian Life& Culture, Edit. By Shernaz Cama, PP. 225-236, UNESCO Parzoor Foundation, New Delhi.
- Callieri, P. (2004 (=2012). “India: Historical Storical Geography: The Ancient Frontier with Iran” (India ii), Encyclopaedia Iranica, Online, New York.
- Cereti, Carlo, G. (1996). “Again on Bahram Varzavand”, La Persia e L’Asia Centrale da Alssendro al Secolo, PP. 629-639, Roma.
- Hodivala, Shahpurshah Hormasji. (1920). “The Qissa-i Sanjan”, Studies in Parsi History PP. 94-117, www. Avesta. Org. Online.
- Matini, J. (2008). “KUŠ-NĀMA”, www.iranicaonline.org, New York (online).