سهم نسخة خطی منتشر نشدة «تحفه المرشدین من حکایات الصّالحین» در «نفحات الانس من حضرات القدس»

محورهای موضوعی : حماسه

مهدی تدین ¹ , مریم پرهیزکاری ²

1 - استاد دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد نجف‌آباد، ایران.
2 - دانش‌جوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد نجف‌‌آباد ایران.

تاریخ دریافت : 1390/08/02 تاریخ پذیرش : 1390/08/02 تاریخ انتشار : 1390/06/01

کلید واژه: تحفة المرشدین من حکایات الصّالحین ـ روض الرّیاحین فی حکایات الصّالحین ـ نفحات الانس من حضرات القدس ـ جلال الدّین محمّد عبادی کازرونی ـ عب,

چکیده مقاله :

مأخذشناسانِ مهم‌ترین کتاب عرفانی فارسی قرن نهم هجری قمری یعنی نفحات الانس من حضرات القدس اثر عبدالرحمان جامی به دلیل عدم آگاهی بر وجود نسخة خطی فارسی منتشر نشده تحفة المرشدین من حکایات الصّالحین و یا عدم تطبیق محتوای این نسخه با محتوای نفحات الانس، سهم قابل ملاحظه‌ای از این نسخة خطی را در نفحات الانس نادیده گرفته و یا سهم آن را به روض الریاحین من حکایات الصّالحین داده‌‌اند. در واقع تحفة المرشدین، اثر جلال الدّین محمّد عبادی کازرونی، ترجمة کتاب مشهور عرفانیِ عربی روض الریاحین فی حکایات الصّالحین، اثر صوفی مشهور قرن هشتم هجری قمری، یعنی عبداللّه الیافعی الیمنی است. دو نسخة خطی فارسی یافت شده از این اثر یکی در شهر لاهور به سال 818 هـ .ق و دیگری در شهر ایاصوفیه به سال 838 هـ .ق تحت اختیار نگارندگان است. این مقاله کوشیده است تا با روی‌کردی تطبیقی و ارائه دلایلی هم‌چون اشارة جامی به تحفة المرشدین در دست‌نوشته‌‌های نفحات الانس، گزینش یکسان نفحات الانس و تحفة المرشدین از برخی حکایات، برداشت‌‌های مشترک جامی و عبادی از متن روض الریاحین، علاقه‌‌مندی جامی به استفاده از منابع فارسی، چگونگی دسترسی جامی به تحفة المرشدین و سهم تحفة المرشدین را در نفحات الانس مشخص نماید.

چکیده انگلیسی:

The most important Persian mystical book in the 9th century Hijri is Nafahat al-Ons Men Hazarat al-Qods written by Abdol al-Rahman Jami.  Since the specialists at the time were not aware of the existence of the unpublished Persian manuscript, Tohfat al-Morshedin Men Hekayat al-Salehin or due to the inconsistencies that existed in the content of this copy with that of Nafahat al-Ons, they have not acknowledged the significant part this manuscript played in Nafahat al-Ons and instead they have given its share to Rozat al-Riyahin Fi Hekayat al-Salehin. Tohfat al-Morshedin written by Jalal al-Din Mohammad Ebadi Kazerooni is in fact the translation of the well-known Arabic mystical book Rozat al-Riyahin Fi Hekayat al-Salehin written by the distinguished Sufi in the 8th century Hijri, namely Abdollah al-Yafee al-Yamani and the two Persian manuscript copies of this work, one found in Lahoor in 818 Hijri and the other found in the city of Ayasufieh in 838 Hijri are at present at the disposal of the writers of this article. This article attempts to provide evidence by comparative approach.  Evidence such as Jami’s reference to Tohfat al-Morshedin in the manuscripts of Nafahat al-Ons, identical selection of some anecdotes both in Nafahat al-Ons and Tohfat al-Morshedin, Jami and Ebadi, both have taken common pieces from the text of Rozat al-Riahin, Jami’s interest to use Persian sources and how he could find access to Tohfat al-Morshedin, is cited to acknowledge the significance of this work.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

الف ـ نسخ خطی منتشر نشده

1-     تصویر نسخه خطی پنجاب: « تحفة المرشدین من حکایات الصالحین»، آرشیو شخصی نگارندگان.

2-            تصویر نسخه خطی ایا صوفیا: « تحفة المرشدین من حکایات الصالحین»، آرشیو شخصی نگارندگان.

ب ـ کتاب‌‌ها

1-  پژوهش‌‌های عرفانی، پورجوادی، نصرالله، تهران: نشر نی، 1388.

2-  تاریخ ادبیات ایران، صفا، ذبیح الله، تلخیص محمد ترابی، تهران: انتشارات فردوس، 1374.

3-  تاریخ ایران‌‌زمین، مشکور، محمد جواد، تهران: انتشارات اشراقی، 1366.

4-  تذکرة الاولیاء، عطار، فرید الدین محمد، تهران: انتشارات زوّار، 1386.

5-  ترجمة المنجد، سیّاح، احمد، تهران: چاپ‌خانه تهرانی؛ 1372.

6-  جست‌وجو در تصوف ایران، زرین‌‌کوب، عبدالحسین، تهران: امیرکبیر، 1358.

7-  روضات الجنات، خوانساری اصفهانی، میر سید محمد باقر، تهران: چاپ اسلامیه، 1360.

8-  روض الرّیاحین فی حکایات الصالحین، یافعی، عبدالله، مصر؛ 1307 هـ.ق.

9-  شرح شطحیات، بقلی شیرازی، روزبهان، تهران: کتاب‌خانه طهوری، 1374.

10-             فردوس المرشدیه و انوار المرشدیه، محمود بن عثمان، به کوشش ایرج افشار، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی، 1333.

11-             کشف المحجوب، جلابی هجویری، علی بن عثمان، تصحیح محمود عابدی، تهران: انتشارات سروش، 1387.

12-             لغت‌‌نامه، ده‌خدا، علی اکبر، تهران: چاپخانه مجلس، 1325.

13-             مختصری در تاریخ تحول نظم و نثر پارسی، صفا، ذبیح الله، تهران: انتشارات ققنوس، 1385.

14-             معارف و معاریف، حسینی دشتی، سید مصطفی، قم، دایرة المعارف جامع اسلامی، 1385.

15-             نفحات الانس من حضرات القدس، جامی، عبدالرحمان، تصحیح محمود عابدی، تهران: انتشارات اطّلاعات، 1370.