ارزیابی سنجه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی در نظام‌های کشاورزی پایدار (مطالعه موردی طرح پایلوت پروژه آبرسانی سیستان هامون ۳)
محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهیمنصور حیدریان 1 , مهدی دهمرده 2 , محمدرضا اصغری پور 3 , اسماعیل سید آبادی 4 , محمود رمرودی 5
1 - دانشگاه زابل
2 - گروه کشاورزی، دانشکده کشاورزی،دانشگاه ملی زابل،ایران
3 - گروه آگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
4 - دانشگاه زابل گروه زرعت
5 - دانشگاه زابل، دانشکده کشاورزی، گروه زراعت
کلید واژه:
چکیده مقاله :
در سیستم‌های کشاورزی سرتاسر جهان، امنیت غذایی و حفظ پایداری در تمام جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه است. ارزیابی پروژه‌های آبیاری، ابزاری مؤثر برای مدیریت و پیش‌بینی تأثیرات زیست محیطی می باشد. امروزه چالش کمبود منابع آب ایران به حدی تشدید یافته است که اجرای سیاست‌های مدیریتی و اصول صحیح بهره‌وری اجتناب ناپذیر است. در این مطالعه پروژه انتقال آب از چاه نیمه‌های سیستان با تأکید بر شاخص‌های اقتصادی و بوم‌شناختی مورد ارزیابی قرارگرفته است. در این مطالعه توصیفی-تحلیلی، شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نظام‌های کشاورزی پایدار در منطقه سیستان با استفاده از روش‌های آماری مناسب مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده‌ها از طریق آمارهای ثبت شده و مصاحبه حضوری با مدیران پروژه آبرسانی جمع‌آوری شدند. پروژه آبرسانی شامل 16 واحد عمرانی با مساحت‌های متفاوت بود که یکی از آن‌ها، واحد عمرانی هامون ۳، به عنوان مورد مطالعه انتخاب شد. این واحد عمرانی دارای 16 بخش زیرمجموعه بود که طرح پایلوت شبکه آبیاری با تکنولوژی کم فشار در آن اجرا شده بود. تأثیرات پروژه آبرسانی بر شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با استفاده از آزمون ویلکاکسون مورد تحلیل قرار گرفتند. پس از اجرای پروژه، جمعیت منطقه حدود 30 درصد کاهش داشته که ناشی از کاهش تولید، افزایش مهاجرت و نقص در ایجاد اشتغال پایدارمی باشد. کاهش سطح اراضی زراعی کمتر از 5 درصد بوده در مقابل، سطح اراضی باغی با بهبود دسترسی به آب 15 درصد افزایش‌یافته است. افزایش 11 درصدی تعداد دام‌های سنگین و37 درصدی مصرف برق، نشانگر بهبود شرایط زندگی دامداران و تحولات اجتماعی و اقتصادی پس از اجرای طرح است. همچنین هزینه تولید و فروش محصولات زراعی و باغی به دلیل تورم سالانه افزایش‌یافته است. قیمت فروش محصولات زراعی با افزایش 30 درصدی روبرو بوده اما قیمت فروش محصولات باغی افزایش چشم‌گیر 230 درصدی داشته با افزایش آفات ناشی از خشک‌سالی‌ها، استفاده از سموم 20 درصد نسبت به قبل افزایش یافته، در ارزیابی‌ها، میزان خسارات وارده بعد از اجرای طرح با 15 درصد افزایش ریالی مواجه بوده این مطالعه نشان می‌دهد پروژه انتقال آب از چاه نیمه‌های سیستان تأثیرات مختلفی بر جوانب اقتصادی، اکولوژیکی و اجتماعی منطقه داشته و نیازمند راهکارهایی برای حل چالش‌ها و تقویت نتایج است.
In agricultural systems worldwide, food security and sustainability are criticaleconomic, social, and cultural considerations. Accurate assessment of irrigation projects serves as an effective tool for managing and predicting environmental impacts. Today, the challenge of water scarcity in Iran has intensified to the extent that implementing effective management policies and principles of proper productivity is imperative.This study evaluates the water transfer project from the half-wells of Sistan, emphasizing economic and ecological indicators. In this descriptive-analytical study, the economic, social and cultural indicators of sustainable agricultural systems in the Sistan region were evaluated using appropriate statistical methods. The data were collected through registered statistics and face-to-face interviews with the managers of the irrigation project. The irrigation project consisted of 16 civil units with different areas, one of which, Hamoon 3 civil unit, was selected as the case study. This civil unit had 16 sub-sections, where a pilot plan of low-pressure irrigation network was implemented. The effects of the irrigation project on the economic, social and cultural indicators were analyzed using the Wilcoxon test. Following project implementation, the region's population decreased by approximately 30% due to reduced production, increased migration, and shortcomings in establishing sustainable employment. The decrease in agricultural land area was less than 5%, while orchard land area increased by 15% due to improved water access. An 11% increase in the number of livestock and a 37% increase in electricity consumption indicate improved conditions for livestock farmers and socio-economic changes post-project.Moreover, agricultural and orchard product production and sales costs have increased annually due to inflation. The selling price of agricultural products faced a 30% increase, while orchard product prices experienced a substantial 230% surge. With a 20% rise in pesticide use due to drought-induced pests, post-implementation assessments show a 15% increase in monetary losses. This study reveals that the water transfer project from the half-wells of Sistan has diverse effects on the region's economic, ecological, and social aspects, necessitating solutions to address challenges and enhance outcomes.