بررسی کیفیت علوفه ی گونه Gymnocarpus decander در مراحل مختلف فنولوژیک در استان هرمزگان (مطالعه موردی: مراتع شهرستان رودان)

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

محمد امین ناصری بازیاری ¹ (دانش آموخته کارشناسی ارشد مرتعداری، واحد ارسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، ارسنجان، ایران)
محمد پیچند ² (کارشناس ارشد مرتعداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هرمزگان، بندرعباس ، ایران)
کیان نجفی تیره شبانکاره ³ (استادیار پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان، بندرعباس ، ایران)

تاریخ دریافت : 1395/04/12 تاریخ پذیرش : 1395/11/10 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: مرتع, کیفیت علوفه, Gymnocarpus decander, مراحل فنولوژیکی, رودان,

چکیده مقاله :

تعیین کیفیت علوفه‌ی گونه‌های موجود در مراتع یکی از مهم‌ترین عواملی است که جهت مدیریت صحیح مراتع لازم و ضروری است. تحقیق حاضر به ارزیابی کیفیت علوفه‌ی گونهGymnocarpos decander در منطقه‌ی رودان پرداخته است. طی این تحقیق در سه مرحله رویشی، گلدهی و بذردهی در سه تکرار و در هر تکرار 3 گیاه به صورت تصادفی انتخاب و نمونه-برداری از قسمت‌های هوایی و رشد سال جاری گیاه انجام شد. سپس در آزمایشگاه فاکتورهای دیواره سلولی عاری از همی سلولز، پروتیئن خام، ماده خشک قابل هضم، چربی خام، خاکستر خام، دیواره سلولی، کربوهیدرات قابل حل در آب، فسفر، کلسیم و انرژی متابولیسمی اندازه‌گیری شدند. داده‌های بدست آمده با نرم افزار آماری SPSSتجزیه و تحلیل گردیدند و مقایسه میانگین با استفاده از آزمون چند دامنه دانکن انجام شد. نتایج نشان داد که کیفیت علوفه در این گونه با پیشرفت مراحل رشد کاهش می‌یابد. پروتئین خام در مرحله بذردهی کمترین مقدار را داشت و بین مرحله رویشی و گلدهی تفاوت معنی‌داری مشاهده شد. از طرفی مقدار انرژی متابولیسمی در مرحله گلدهی نسبت به مرحله بذردهی تفاوت معنی‌داری وجود داشت و مقدار بیشتری را نشان می‌داد. مرحله رویشی مقدار هضم‌پذیری و انرژی متابولیسمی بیشتری نسبت به مراحل دیگر داشت که در کل می‌توان گفت مرحله رویشی و گلدهی دارای کیفیت بیشتری نسبت به مرحله بذردهی می‌باشد و بر اساس کیفیت علوفه بهترین زمان چرا را مرحله گلدهی در نظر گرفت.

چکیده انگلیسی:

Determining the forage quality is one of the main factors required for proper, systematic and comprehensive management of rangelands. This research carried out to investigate forage quality of Gymnocarpus decander in the region of Rudan, at three phenological stages (vegetative, flowering and seed ripening). At each stage, 3 replications and in each replication 3 plants selected randomly, and sampled from the aerial shoots. Then, samples were analyzed to determine the quality traits including crude protein (CP), Acid detergent fiber (ADF), Natural detergent fiber (NDF), dry matter digestibility (DMD), metabolic energy (ME), water soluble carbohydrate (WSC), Ash Stands, Ether Extract (EE) phosphorus (P) and Calcium (Ca). The data were analyzed with SPSS statistical software and mean comparisons were performed using Duncan's multiple range test. The Results showed that the forage quality in this species decreased with growth stages increasing. crude protein was the lowest in seeding stage and there was significant between vegetative growth and flowering stages. Metabolizable energy in flowering stage were more than both other stages. Vegetative growth and flowering stages has more quality than seeding stage and forage quality in seeding stage the best time of grazing be considered.

منابع و مأخذ:

ابرسجی، ق. 1375. بررسی رویشگاه­های Aeluropus sppدر مراتع شور و قلیایی استان گلستان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

ابرسجی، ق.، ق. شاهی و م. پاسندی. 1387. تعیین کیفیت علوفه Hedysarum coronarium در مراحل مختلف فنولوژی. مجله پژوهش و سازندگی. جلد 78، شماره 1: 55-51.

اداره ارزیابی آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی هرمزگان، گزارش سالانه حوزه آبخیز معرف-زوجی دهگین، سال آبی 1392-1391.

ارزانی، ح. 1389. کیفیت علوفه و نیاز روزانه دام چراکننده از مرتع. انتشارات دانشگاه تهران. 354 صفحه.

ارزانی، ح.، س.ح. کابلی، ع، نیکخواه و ع. جلیلی. 1383. معرفی مهم­ترین شاخص­های تعیین ارزش غذایی گیاهان مرتعی. نشریه منابع طبیعی ایران. جلد 57، شماره 4: 791-777.

ارزانی، ح.، ع. احمدی، ح. آذرنیوند و ع. ا. جعفری. 1385. تعیین و مقایسه کیفیت علوفه پنج گونه مرتعی در مراحل مختلف رشد فنولوژیکی. مجله علوم کشاورزی ایران. جلد 37، شماره 2: 311-303.

ارزانی، ح.، ف.ا. ترنیان، ج. معتمدی (ترکان) و م. سعیدفر. 1390. تعیین و مقایسه ویژگی­های کیفی چهار گونه مرتعی در مراتع نیمه استپی گوراب فریدون شهر اصفهان. نشریه مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران. جلد 64، شماره 4: 372-363.

ارزانی، حسین. ج. ترکان، م. جعفری، ع. جلیلی و ع. نیکخواه. 1380. تأثیر مراحل مختلف فنولوژیک و عوامل اکولوژیک بر روی کیفیت علوفه­ای چند گونه مرتعی. مجله علوم کشاورزی ایران. جلد 32، شماره 2: 397-385.

امیرخانی، م.، ق. دیانتی تیلکی و م. مصداقی. 1386. بررسی کیفیت علوفه گونه­های علف گندمی  Thinopyrum intermediumوAgropyron cristatum  در سه مرحله فنولوژیکی پارک گلستان. مجله پژوهش وسازندگی در منابع طبیعی. شماره 74: 63-54.  

باقری راد، ا. 1386. بررسی کیفیت علوفه­ی سه گونه­ی علف گندمی در منطقه شور و قلیایی اینچه برون. مجله پژوهش و سازندگی. جلد 76: 163-157.

بدرزاده، م. 1379. تعیین و بررسی ترکیب­های شیمیایی و انرژی خام پنج گونه از گیاهان مرتعی غالب سبلان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

جنگجو، م.، ف. ملتی، ز. آتشگاهی و م. وطن پور. 1392. معرفی سه گونه علوفه­ای Prangos latiloba Korov. Convolvulus commutatus Boiss و Stachys trinervis Aitch. & Hemsl. در مراتع استان خراسان شمالی. مجله تحقیقات مرتع و بیابان ایران. جلد 20، شماره 1: 160-145.

خدری غریب وند، ح.ا.، ق. دیانتی تیلکی، م. مصداقی و ح.ع. شیرمردی.1387. مقایسه­ی کیفیت علوفه­ی دو گونه­ی Echinophora platyloba  و Camphorosma monspeliaca در استان چهارمحال بختیاری. مجله علمی و پژوهشی مرتع. جلد 6، شماره 2: 161-151.

خطیر نامینی، ج. 1375. شناسایی و بررسی خصوصیات اکولوژیکی سالسولاها در منطقه­ی گنبد. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم و کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

دیانتی تیلکی، ق. 1390. بررسی تأثیر مراحل فنولوژی بر کیفیت علوفه و هیدرات­های کربن محلول دو گونه­یsalsola richteri  وSalsola arbuscula در مراتع شور سبزوار. مجله تحقیقات مرتع و بیابان ایران. جلد 18، شماره 4: 661-652.

صفائیان، ن. و م. شکری. 1375. گزارش طرح پژوهشی نقش فنولوژی در خوشخوراکی و ارزش غذایی گیاهان مرتعی جلگه مازندران. دانشکده منابع طبیعی دانشگاه مازندران.

عرفان زاده، ر. و ح. ارزانی. ۱۳۸۲. بررسی تأثیر مراحل فنولوژی و خصوصیات خاک بر کیفیت علوفه دو گونه­ی مرتعی Trifolium pratense و Cornilla varia  در منطقه جواهرده رامسر. مجله پژوهش و سازندگی. شماره 58: 4-2.

قورچی، ت. 1374. تعیین ترکیبات شیمیایی و قابلیت هضم گیاهان غالب مراتع استان اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه صنعتی اصفهان.

کرمی بی زلیخایی، خ.، م. ساغری، م. باشتنی و ذ. محمدی. 1392. بررسی و مقایسه مراحل مختلف فنولوژی بر کیفیت علوفه دو گونه مرتعی جاشیر (Prangos ferulaceae) و بیلهر (aucheri Dorema ) در مراتع ییلاقی شهرستان کهگیلویه. مجله تحقیقات دام و طیور. جلد 2 شماره 1: 56-51.

کریمی، ع. 1381. بررسی منابع غذایی مورد استفاده دام و طیور در استان فارس. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس. 53 صفحه.

مقیمی، ج. 1384. معرفی برخی گونه­های مهم مرتعی مناسب برای توسعه و اصلاح مراتع ایران. انتشارات آرون. 669 صفحه.

میرزاعلی، ع.، ا. میرزاعلی و م. رحیم فروزه. 1387. بررسی اثر مراحل فنولوژیکی بر کیفیت علوفه دو گونه هالوفیت Halostachys caspica  و Halocnemum strobilaceum در مراتع گمیشان. مجله پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی. شماره 78: 84-79.

نوروزی، ع. 1382. بررسی کیفیت سه گونه گراس مرتعی در مراحل مختلف فنولوژیکی در مراتع پلور. پایان نامه کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه تربیت مدرس.

Alldredge, M.W., J.M. Peek and W.A. Wall. 2002. Nutritional quality of forage used by elk in northern Idaho. J. Range Manage. 55:253-259.

Arzani, H., M. Zohdi, E. Fish, G.H. Zahedi Amiri, A. Nikkhah and D. Wesrer. 2004. Phonological effects on forage quality oF five grass species. J. Range Manage. 57: 624- 629.

Ball, D.M., M. Collins, G.D. Lacefield, N.P. Martin, D.A. Mertens, K.E. Olson, D.H. Putnam, D.J. Undersander and M.W. Wolf. 2001. Underestanding forage quality. American Farm Bureau Federation Publication, 1-01. Park Ridge. IL.18p.

Cook, C.V., L.A. Stodart and L. E. Harris. 1952. Determining the digestibility and metabolisable energy of winter range plant by sheep. J. Animal. Sci. 11: 578-590.

Everitt, J.H., M.A. Alaniz and A.H. Gerbermann. 1982. Chemical composition of native range grasses growing on saline soils of the South Texas plains. J. Range Manage. 35: 43-46.

Farrukh, H and J. Mufakhirah. 2009. Nutritional evalution of some forage plants from harbio rangeland, Kalat, Pakistan. Pak. J. Bot. 41: 1137-1154.

Holchek, J.I., C.H. Herbal and R.D. Pieper. 2004. Range management principles and practices. Prentice Hall Pub. USA. Forth Edition, 587 P.

Iqbalsultani, J., I.U. Rahim, M.A. Yaqoob, H. Nawaz and M. Hameed. 2008. Nutritive value of free rangeland grasses of Northern grasslands of Pakistan. Pak. J. Bot. 40: 249-258.

Oddy, V.H., G.E. Robards  and S.G. Low. 1983. Prediction of in vivo dry matter digestibility from the fiber nitrogen content of a feed, in feed information and animal production. Eds. G.E. Robards and R.G. Packham. Common Wealth Agricultural Breux, Australia, 295-298.

Ramirez, R.G., H. Gonzalez-Rodriguez, R. Morales-Rodriguez, A. Cerrillo-Soto, A. Juarez-Reyes and G.J. Garcia-Dessommes. 2009. Chemical composition and dry matter digestion of some native and cultivated grasses in Mexico. Czech J. Animal. Sci. 54: 150-162.

Standing Committee on Agriculture (SCA), 1990. SCIRO, Australia.

Van Soest, P.J. 1982. Nutritional ecology of the ruminant, ruminant metabolism, fermentation and the Chemistry of Forages and Plant Fibers, Cornell University Press, Ithaca, New York, 137p.