تأثیر رژیم‌های آبیاری بر عملکرد دانه و شاخص‌های سودمندی جو (Hordeum vulgare L.) در کشت مخلوط با حبوبات

محورهای موضوعی : مجله علمی- پژوهشی اکوفیزیولوژی گیاهی

سید حسام نیک سیرت ¹ , احسان بیژن زاده ² , علی بهپوری ³

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد بخش اگرواکولوژی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، داراب، ایران
2 - دانشیار بخش اگرواکولوژی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، داراب، ایران
3 - استادیار بخش اگرواکولوژی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز داراب، ایران

تاریخ دریافت : 1395/04/06 تاریخ پذیرش : 1395/11/19 تاریخ انتشار : 1397/09/01

کلید واژه: تنش آبی, مجموع ارزش نسبی, کلمات کلیدی: نسبت برابری زمین, دمای سایه انداز,

چکیده مقاله :

کشت مخلوط غلات با بقولات به عنوان یکی از روش‌های افزایش عملکرد محصولات در واحد سطح توصیه می‌گردد. به منظور بررسی اثر قطع آبیاری و تیمارهای کشت مخلوط بر عملکرد و اجزای عملکرد جو با حبوبات آزمایشی مزرعه‌ای به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 94-1393 در دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز اجرا شد. در این آزمایش رژیم‌های آبیاری (آبیاری مطلوب وقطع آبیاری در مرحله شیری شدن دانه جو) به‌عنوان کرت‌های اصلی و تیمارهای کشت (تک کشتی‌های جو دو ردیفه نیمروز، جو شش ردیفه زهک، نخود (Cicer arietinum L.) و باقلا (Vicia faba L.) ، و کشت مخلوط ردیفی با نسبت 1 به 1 جو نیمروز + نخود، جو نیمروز + باقلا، جو زهک + نخود و جو زهک + باقلا) در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. در شرایط قطع آبیاری در مرحله شیری شدن دانه جو، بالاترین عملکرد دانه در کشت خالص جو زهک و نیمروز به ترتیب به میزان‎‌های 3470 و 3300 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. در هر دو رژیم آبیاری تیمارهای کشت مخلوط جو زهک + باقلا و جو نیمروز + باقلا مجموع ارزش نسبی بالاتری نسبت به تک‌کشتی داشتند. در این آزمایش رقم جو زهک به‌واسطه عملکرد دانه، نسبت برابری زمین و مجموع ارزش نسبی بالاتر نسبت به جو نیمروز، گزینه مناسبتری در کشت مخلوط با حبوبات در شرایط تنش آبی می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Cereals with legume intercropping as one of the ways to increase yield per unit area are recommended. To investigate the effect of cutting off irrigation on yield, yield component and advantageous indices of barley intercropped with legumes, a field experiment was conducted as split plot in randomized complete blocks design with three replicates at College of Agriculture and Natural Resources of Darab, Shiraz University during 2014 growing season. Treatments were included two levels of irrigation regimes as main plot (full irrigation and cutting off irrigation at milk development stage) and cropping treatments consisted of monoculture of Nimroz tow-rowed barley, Zehak six-rowed barley, pea and faba bean and intercropping of Nimroz + pea, Nimroz + faba bean, Zehak + pea and Zehak + faba bean) with a ratio of 1:1 as sub plot. Results showed that under cutting off irrigation number of seeds/spike, harvest index, biological yield and grain yield of barley cultivars decreased 12.5%, 23.6%, 4.3% and 20%, respectively. Under cutting of irrigation at milk development stage, the highest grain yield was obtained in monocropping of Zehak (3470 kg/ha) and Nimroz (3300 kg/ha). In both of the irrigation regimes, Zehak and Nimroz barley cultivars intercropped with faba bean had higher relative value total (RVT) compared to monoculture. In addition, Zehak barley cultivar due to higher grain yield, LER and RVT was better option in intercropping with legumes compared to Nimroz cultivar, under water stress.

منابع و مأخذ:

اسدی، ه. و و. قطبی. 1390. بررسی اقتصادی کشت مخلوط یونجه با غلات یکساله آبی. مجله به‌زراعی نهال و بذر. جلد 27، شماره2: 194-182.

اسدی، ق. ع و س. خرم دل. 1393. اثر نسبت‌های کشت مخلوط جو با ماشک گل‌خوشه‌ای بر جمعیت و تنوع علف‌های هرز و عملکرد. نشریه تولید گیاهان زراعی. جلد 7، شماره1: 156-131.

آمارنامه کشاورزی سال زراعی 94-1393. 1395. ایران. وزارت جهاد کشاورزی، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات . جلد 1. 174 صفحه. http://amar.maj.ir  

امام، ی. 1390. زراعت غلات. انتشارات دانشگاه شیراز: 190 صفحه.

جوانمرد، ع. ا.، ع. دباغ محمدی نسب، ی. نصیری. و ف. شکاری. 1393. ارزیابی عملکرد علوفه و برخی شاخص‌های سودمندی در گشت مخلوط ذرت با چند لگوم در کشت دوگانه. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی باغی. جلد 4 شماره 12: 51-39.

حمزه‌ئی، ج.، م. سیدی.، گ. احمدوند. و م. ع. ابوطالبیان. 1391. تأثیر کشت مخلوط افزایشی بر سرکوب علف‌های هرز، عملکرد و اجزای عملکرد نخود و جو. مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی و باغی. جلد 2 شماره 3: 55-43.

حمزه‌ئی، ج. 1391. ارزیابی عملکرد، شاخص اسپد، کارایی استفاده از زمین و شاخص بهره‌وری سیستم در کشت مخلوط جو (Hordeum vulgare L.) و گاودانه (Vicia ervilia). مجله تولید و فرآوری محصولات زراعی  و باغی. جلد 2 شماره 4: 91-79.

حمزه‌ئی، ج. و م. سیدی. 1392. ارزیابی کشت مخلوط نخود و جو با استفاده از شاخص‌های سودمندی کشت مخلوط تحت شرایط رقابت با علف‌های هرز. مجله دانش زراعت. جلد 6 شماره 9: 12-1.

دارائی مفرد، ع.، ر. خ. عزیزی، س. حیدری و ع. ر. احمدی. 1387. بررسی عملکرد دانه جو  (Hordeum vulgare L.) و رشد علف‌های هرز در سیستم مخلوط و تک‌کشتی با ماشک برگ درشت .(Vicia narbonensis L.) مجله دانشور علوم زراعی. جلد 1: 44-35.

دهقان نیری، ع. 1374. اثر کشت مخلوط جو بهاره و گاودانه بر عملکرد دانه. پایان‌نامه. دانشکده کشاورزی، تبریز. 130 صفحه.

رضائی‌چیانه، ا.، ع. دباغ محمدی نسب.، م. ر. شکیبا.، ک. قاسمی گلعذانی. و س. اهری‌زاده. 1389. بررسی دریافت نور و برخی ویژگی‌های کانوپی در کشت خالص و مخلوط ذرت (Zea mays L.)  و باقلا (Vicia faba L.) . نشریه بوم شناسی کشاورزی. جلد 2 شماره 3: 447-437.

سایت رسمی سازمان جهاد کشاورزی، 1394. قابل دسترس در www.maj.ir.

سرآبادانی تفرشی، ر.، م. ر. بی‌همتا.، ز. سادات‌شبر.، م. شهبازی.، ا. کرمی.، م. ر. نقوی.، ح. رضا نیک‌خواه. و ح. دهقانی سانیچ. 1392. اثر تنش خشکی انتهای فصل بر عملکرد و برخی از ویژگی‌های فیزیولوژیکی چند رقم و لاین جو. نشریه پژوهش آب در کشاورزی. جلد 27 شماره 4: 549-535.

سرمدنیا، غ. ح. 1372. اهمیت تنش های محیطی در زراعت. مقالات کلیدی اولین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران، دانشکده کشاورزی کرج، دانشگاه تهران: صفحه ۱۵۷.

سیدی، س. م.، ر. قربانی، پ. رضوانی مقدم. و م. نصیری محلاتی. 1391. تأثیر طول دوره تداخل علف‌های هرز بر درصد و کارایی جذب فسفر و پتاسیم سیاهدانه (Neglla sativa L.) و علف‌های هرز آن. حفاظت گیاهان. جلد 26: 91-82.

صابر، ز.، ح. پیردشتی، م. ع. اسماعیلی و ا. عباسیان. 1390. ارزیابی باکتری های محرک رشد، نیتروژن و فسفر بر کارایی کود و عملکرد گندم رقم N-80-19 در شرایط ساری. نشریه بوم شناسی کشاورزی. جلد 5 شماره 1: 49-39.

قزوینی، ح. ا.، ش. ع. کوهکن، ا. لک‌زده، ح. ع. فلاحی، ج. آلت‌جعفربای، م. قاسمی، ع. ا. امینی، س. م. طبیب غفاری و ب. سرخی لله لو. 1393. زهک، رقم جدید جو آبی با سازگاری مناسب برای کاشت در مناطق گرم و خشک جنوب کشور. نشریه علمی ـ ترویجی یافته‌های تحقیقاتی در گیاهان زراعی و باغی. جلد 3 شماره 1: 27-15.

قنبری، ا.و ح. غدیری. و م. جوکار. 1385. بررسی اثر کشت مخلوط ذرت و خیار بر کنترل علف‌هرز. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی. جلد73 شماره 1: 199-193.

مجنون حسینی، ن. 1380. زراعت غلات (گندم، جو، برنج و ذرت). انتشازات نقش مهر. 126 صفحه.

مجنون حسینی، ن. 1387. زراعت و تولید حبوبات. انتشارات جهاد دانشگاهی. 284 صفحه.

مدحج، ع.، ا. نادری. و ع. سیادت. 1383. بررسی اثرات تنش گرمای پس از گرده افشانی بر ارقام گندم و جو. مجله علمی کشاورزی. جلد 27 شماره 2: 99-83.

مظاهری، د. 1377. زراعت مخلوط. انتشارات دانشگاه تهران. 262 صفحه.

نورزاد، س.، ا. احمدیان. و م. مقدم. 1394. بررسی میزان پرولین، شاخص کلروفیل، کربوهیدرات و مقدار جذب عناصر غذایی در گیاه داردیی گشنیز (Coriandrum sativum L.) تحت تأثیر تنش خشکی و تیمار کودی. نشریه پژوهش‌های زراعی ایران. جلد 13 شماره 1: 139-131.

Antolin, M., and J. Yoller. 1995. Effect of temporary drought on nitrate-fed and nitrogen-fixing alfalfa plants. Plant Sci. 107 (2): 159-165.

Argenta, G., P. R. F. Da Silva, and  L. Sangoi. 2004. Leaf relative chlorophyll content as an indicator parameter predicts nitrogen fertilization in maize. Cienc. Rural. 34 (5): 1379-1387.

Banik, P.,  A. Midya, B. K. Sarkar, and S. S. Ghase. 2006. Wheat and Chikpea intercropping systems in additive series experiment: advantages and smothering. Eur. J. Agron. 24 (4): 325-332.

Dhima, K. V., A. S. Lithorgidis., I. B. Vasilakoglou, and C. A. Dordas. 2007. Competition indices of common vetch and cereal intercrop in two seeding ratio. Field Crops. Res. 100 (2): 249- 256.

El–Sherif, A., and M. M. Ali. 2015. Effect of deficit irrigation and soybean/maize intercropping on yield and water use efficiency. Int. J. Curr. Microbiol. App. Sci. 4 (12): 777–794.

Foulkes, M. J., and S. R. Sylvester–Bradley. 2002. The ability of wheat cultivars to withstand drought in UK conditions: formation of grain yield. J. Agric. Sci. 138 (2): 153–169.

Gupta. S., D. Campbell., B. Derijard, and R. J. Davis. 1995. Transcription factor ATF2 regulation by the JNK signal transduction pathway. Sci. 267: 389-397.

Ghosh, P. K. 2004. Growth, yield, competition and economics of groundnut- cereal fodder intercropping system in the semi- arid tropics of India. Field Crops Res. 88 (2): 227- 237.

Jaya, K. D., V. J. Bell, and P.W. Sale. 2008. Modification of within-canopy microclimate in maize for intercropping in the lowland tropics. Available at: // www.regional.org.au.

Ledgard, S. F. 1991. Transfers of fixed nitrogen from white clover to associated grasses in swards grazed by dairy cows estimated using 15 methods. Plant Soil. 131: 215-223.

Lithourgidis, A. S., D. N. Vlachostergios., C. A. Dordas, and C. A. Damalas. 2011. Dry mater yield, nitrogen content, and competition in pea–cereal intercropping systems. Eur. J.  Agron. 34 (4): 287–294.

Mahajan, S., and  N. Tuteja. 2005. Cold, salinity and drought stress: an overview. Arch. Biochem. Biophys. 444 (2): 139-158.

Morris, R.A., and D. P. Garrity. 1993. Resource capture and utilization in intercropping: water. Field Crops Res. 34 (3-4): 303- 317.

Samarah, N. H., A. M. Alqudah., J. A. Amayreh, and G. M. McAndrews. 2009. The effect of late-terminal drought stress on yield components of four barley cultivars. J. Agron. Crop. Sci. 195 (6): 427–441.

Willey, R.W. 1990. Resource  use in intercropping systems. Agric. Water  Manag. 17 (1): 215–231.

Yao, S. K., M. Bounejmate, J. Rayan, R. Balbaki, A. Nassar, and R. Muacaroum. 2003. Barley-legumes rotation for semi-arid areas of Lebanon. Eur. J. Agron. 19: 599-610.