مؤلّفه‌‌های ادبيات تعلیمی مقاومت در اشعار کودکانه نزار قبانی و عبّاس یمینی شریف با تکیه بر نظریۀ ژان پیاژه

محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

آیدا دانائی ¹ , محمد شایگان مهر ² , فریبرز حسین‌جان‌زاده ³

1 - دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیات عرب، واحدکاشمر، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشمر، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات عرب، واحد کاشمر، دانشگاه آزاد اسلامی
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات عرب، واحد کاشمر، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشمر، ایران

تاریخ دریافت : 1402/11/10 تاریخ پذیرش : 1403/03/09 تاریخ انتشار : 1403/09/26

کلید واژه: ادبيات تعلیمی, مقاومت, شعر کودکانه, یمینی شریف, قبانی, ژان پیاژه.,

چکیده مقاله :

شاعران کودک و نوجوان در ایران و جهان عرب به ادبيات تعلیمی توجهات ویژه¬ای داشتند. امروزه شعر کودک چهرۀ جدیدی از خود را به جهانیان به نمایش گذارده و از لحاظ ساختاری، بیان، وسعت خیال و تصویرآفرینی شیوه¬ای نوین را در سیاق خود در پیش گرفته است. پژوهش در مورد ادبيات و شعر کودک و نوجوان را می‌توان به دو قرن اخیر حوالت داد. از این رو می‌توان قرن بیستم را «قرن کودک» نامید؛ زیرا مسئلۀ تعلیم در ادبيات کودک و نوجوان از جایگاه ویژه¬ای برخوردار است. شعر کودک و نوجوان زبانی خیال‌انگیز و ساده‌گون دارد که البته در شعر کودک به تدریج معنا جای می‌گیرد. آنجا که شعر کودک، شعری است که بتواند با آموزش ذوق و استعداد وی را برانگیزد، باید دارای سحطی در خور تصوّر و اندیشه کودک باشد. نزار قبانی و عبّاس یمینی شریف از شاعران شعر کودک هستند. که مضامین تعلیمی و تربیتی در قالب مقاومت را دراشعار خود گنجانده¬اند. هر دو بیانی ساده دارند که با مضامینی تعلیم گونه به آنان پرداخته‌اند. این پژوهش با استفاده از روش مکتب فرانسوی، مکتبی که به تأثیرگذاری ملّت‌ها و پیوندهای ادبی آنان در محدودة زمانی یکسانی می‌پردازد و برخلاف دیگر مکاتب به آثار از دید زیباشناسی اهمّیت چندانی نمی‌دهد نوشته شده است، و سعی شده است تا با استفاده از این مکتب جلوه¬ایی از تعلیمی بودن اشعار و برخی از شباهت‌ها و تفاوت‌های هر دو شاعر را بیان نماییم.که حاصل این پژوهش آن شد که هر دو شاعر بر کودک و نوجوان دیدگاهی هم‌سو و مثبت دارند و از دوران کودک و کودکی هم‌چون زمینی حاصل‌خیز یاد می‌گردد؛ که باید به این زمین توجه نمود و آن را همیشه سرسبز نگاه داشت.

چکیده انگلیسی:

Child and adolescent poets in Iran and the Arab world paid special attention to Didactic literature. Nowadays, children's poetry has created a new view, and in terms of structure, expression, scope of imagination and image creation, it has adopted new ways in its context. The research on the literature and poetry of children and teenagers can be related to the last two centuries. Therefore, the 20th century can be called "the century of children", because the issue of education has a special place in the literature of children and teenagers. The poetry of children and teenagers has an imaginative and simple language. Of course, the meaning gradually takes place in the children's poetry. Since a child's poem is a poem that can stimulate his taste and talent through education, it should have a quality suitable for the child's imagination and thought. Nizar Qabbani and Abbas Yamini Sharif are among the poets of children's poetry who include Didactic and educational themes in the form of resistance in their poems. Both of them have simple expressions that have been addressed with educational themes. This research was written using the method of the French school, a school that deals with the influence of nations and their literary ties in the same time frame and, unlike other schools, does not give much importance to works from the point of view of Aesthetics. It has also been tried to use this school to express some aspects of the didactic nature of the poems and some of the similarities and differences of both poets. The result of this research reveals that both poets have a positive view on children and adolescents, and childhood is remembered as a fertile ground that you should pay attention to this land and keep it green all the time.

منابع و مأخذ:

1-قرآن کریم، (1384)، ترجمۀ مهدی الهی¬قمشه‌ای، چاپ نوزدهم، تهران: حافظ نوین.
2-السید نجم، (2005)، المقاومة و الحب في الروایة العربیة، القاهره: دار الجمهوریة للصحافة.
3-توفیق، زینب، (1397)، روان¬شناسی کودک ژان پیاژه، بابل: نی.
4-زلط، احمد(ب)، (1994)، ادب الاطفال بین احمد شوقی و محمّدعثمان جلال، قاهره: دارالنشر للجامعات المصریة.
5-سازمان مرکزی شمارش فلسطین، (2007)، گزارش سالانه (جریانات و شمارش‌ها) از سلسله آمار کودکان، فلسطین: شمارۀ10، رام الله.
6-شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1387)، صور خیال در شعر فارسی تحقیق انتقادی در تطوّر ایماژهای شعر پارسی و سیر نظریه بلاغت در اسلام و ایران، چاپ هفتم، تهران: آگاه.
7-صالح محسن، علی یاسر، (1389)، کودک فلسطینی زیر چکمه‌های اشغالگران ، مترجمان صادقی سنابادی محسن، کفعمی لادانی مجید، خانی‌آرانی هادی، جمعیت دفاع از ملّت فلسطین، تهران: قبلۀ اوّل.
8-عبده، سمیر، (2013)، التحلیل النفس شخصیة نزار قبانی، بیروت: منتدی المعارف.
9-غفاری، سعید، (1365)، گامی در ادبيات کودک ونوجوان، چاپ اوّل، تهران: دبیزش.
10-قبانی، نزار، (1988)، ثلاثیة أطفال الحجارة، بیروت: منشورات نزار قبانی، الطبعة الأولی.
11-__________، (1993)، الآعمال السیاسة الکاملة، الجزء الثالث، بیروت: منشورات نزار قبانی، الطبعة الخامسة.
12-کلت، جیمز، (1990)، مقدمه‌ای بر روانشناسی، چاپ دوم، تهران: روان.
13-کمری، علیرضا، (1373)، در آمدی بر خاطره¬نویسی و خاطره نگاشته‌ها در گسترۀ ادب و مقاومت و فرهنگ جبهه، تهران: دفتر ادبيات و هنر مقاومت حوزۀ هنری.
14-یمینی شریف، عبّاس، (1369)، نیم قرن در باغ شعر کودکان، تهران: روش نو.
15-____________ ، (1325)، آواز فرشتگان، تهران: امیرکبیر.

مقالات
1-ارجستانی، محمّد؛ چگینی، اشرف و قوجه‌زاده، علیرضا، (1401)، «نگاهی تطبیقی بر ادبيات مقاومت و پایداری در شعر قیصر امین‌پور و کمال ناصر»، فصل¬نامۀ جستارنامه ادبيات تطبیقی، دورۀ 6، شمارۀ 21: 184- 158.
2-سلیمانی، فرامرز، (1370)، «مقدمه‌ای بر ادبيات کودک و نوجوان»، مجلّۀ کلک، شمارۀ 13: 21 – 12.
3-فرمی¬باف، سیّدحسین؛ خواجه‌پور، کمال و عاصی مذئب، ابوالقاسم، (1401)، «مبانی قرآنی ضرورت مقاومت در اشعار فارسی»، فصل¬نامۀ جستارنامه ادبيات تطبیقی، دورۀ 6، شمارۀ 22: 261- 225.
4-خلیلی جهانتیغ، مریم، (1390)، «سبک اشعار کودک و نوجوان عبّاس یمینی شریف»، فصل¬نامۀ تخصّصی سبک¬شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، علمی- پژوهشی، سال چهارم، شمارۀ اوّل، شمارۀ پیاپی 11: 151-121.

پایان¬نامه‌ها
1-رضاییان، هومن، (1394)، «شرح أحوال و نقد آثار عبّاس یمینی شریف» پایان‌نامة کارشناسی ارشد قم، دانشگاه قم، دانشکدة ادبيات و علوم انسانی.
2-ستّاری بابوکانی، مصطفی، (1389)، « تصویر شهر در شعر نزار قبانی» پایان‌نامة کارشناسی ارشد یزد، دانشگاه یزد، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
3-یوسفی¬فرد، آسیه، (1391)، «نزار قبانی از عشق تا سیاست» پایان‌نامة کارشناسی ارشد سمنان، دانشگاه سمنان، دانشکدة ادبيات و علوم انسانی.