واکاوی بن مایه آزادی در شعر قاسم حدّاد و احمد شاملو

محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

رضا کوچری ¹ , اردشیر صدرالدینی ^{2 *} , مصطفی یگانی ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی، واحد مهاباد دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.
2 - استادیار زبان و ادبیّات عربی، واحد مهاباد دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.
3 - استادیار زبان و ادبیّات عربی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/05/16 تاریخ پذیرش : 1403/05/28 تاریخ انتشار : 1403/11/26

کلید واژه: آزادی, قاسم حداد, احمد شاملو, حقوق انسانی, ظلم و ستم,

چکیده مقاله :

چکیده شعر آزادی شاخه‌ای از شعر است که در آن شاعر به بیان ایده‌ها، احساسات و اندیشه‌های خود بدون محدودیت‌های سنتی، اجتماعی یا سیاسی می‌پردازد و از تحریم‌ها و محدودیت‌های زبانی و ساختاری رها می‌شود. در این نوع شعر، شاعر اغلب به بیان اندیشه‌های نو، تجربیّات شخصی و نگرش‌های متفاوت به جوامع و مسائل اجتماعی می‌پردازد. شعر آزادی با ابتکار، خلاقیّت و زبان شاعرانه می‌تواند بر مخاطبان خود تأثیر بگذارد و به‌عنوان ابزاری برای انتقاد از قدرت‌ها و نهادها و تبیین آرمان‌های فردی و اجتماعی استفاده شود. در میان عرب‌زبانان و فارسی‌گویان، شاعران برجسته‌ای در زمینة آزادی شعر سروده‌اند که از آن جمله می‌توان به قاسم حدّاد از بحرین و احمد شاملو از ایران اشاره کرد. اشعار این دو شاعر مملو از مفاهیم آزادی است که به‌عنوان میراثی ارزشمند در عرصة شعر آزادی در ادبیّات معاصر شناخته می‌شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی، درون‌مایه‌های آزادی دو شاعر را بررسی و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن را استخراج می‌کند تا عوامل ظهور مضامین آزادی در شعر هر دو تبیین شود. یافته‌های پژوهشی حاکی از آن است که عوامل اجتماعی، سیاسی و تاریخی از مهم‌ترین انگیزه‌های دو شاعر در بیان مضامین آزادی هستند. مهم‌ترین درون‌مایه‌های مشترک آزادی در شعر هر دو عبارتند از: برخورد با ظلم و ستم، حقوق انسانی، بیان اندیشه‌ها و ایده‌ها، انکار زنجیرها و محدودیت‌ها، تجربه زندان و زندگی در محدودیت.

چکیده انگلیسی:

Abstract Freedom poetry is a branch of poetry where the poet expresses their ideas, feelings, and thoughts without traditional, social, or political constraints, liberating themselves from linguistic and structural limitations. In this type of poetry, poets often explore new ideas, personal experiences, and different perspectives on societies and social issues. Freedom poetry, characterized by innovation, creativity, and poetic language, can profoundly impact its audience and serves as a tool for critiquing powers and institutions, as well as articulating individual and social ideals. Among Arab and Persian speakers, prominent poets have written extensively on freedom poetry, including Qasim Haddad from Bahrain and Ahmad Shamlou from Iran. The works of these two poets are rich with concepts of freedom and are regarded as valuable legacies in contemporary freedom poetry. This study, using a descriptive-analytical method and based on the American school of comparative literature, examines the themes of freedom in the works of these two poets, identifying their similarities and differences to elucidate the factors leading to the emergence of freedom themes in their poetry. The research findings indicate that social, political, and historical factors are among the most significant motivations for both poets in expressing themes of freedom. The most common themes of freedom in their poetry include confronting oppression and injustice, human rights, expressing thoughts and ideas, rejecting chains and limitations, and the experience of imprisonment and life under constraints.

منابع و مأخذ:

منابع:
الف) منابع عربی
1. بدوی، محمّد مصطفی. (1975م). مدخل إلى الشعر العربي الحديث. لندن: جامعة كامبريدج.
2. بنیس، محمّد. (2007م). الشعر العربی المعاصر و قضایا التحول و الانطلاق. دمشق: دار التنویر.
3. بولاطه، عيسى ج. (1976م). الاتجاهات والحركات في الشعر العربي الحديث. دمشق: منشورات اتّحاد الکتّاب العرب.
4. حافظ، صبري. (1993م). السعي إلى الهويات: تطور القصة القصيرة العربية الحديثة. بیروت: دارالعودة.
5. حدّاد، قاسم. (2006م). قاسم حدّاد: ديوان الشعر. بیروت: دار العودة.
6. ــــــــــــــــ. (2010م). الأعمال الشعرية الكاملة. بیروت: دار الساقي.
7. سعد، محسن. (2005م). قراءة في شعر قاسم حدّاد. دمشق: دار الفكر.
8. شوکری، محمّد. (2013م). حركة الشعر الحديث في الخليج الفارسي. بیروت: دار الفارابي.
9. عباس، جابر. (2012م). الحرية في الشعر العربي الحديث. بغداد: دار الحكمة.
10. غنیمی هلال، محمّد. (1960م). فی الشعر العربی الحدیث. قاهرة: دار النهضة العربیة.
11. المنجد، كمال. (2008م). الشعر العربي المعاصر: دراسات نقدية. قاهرة: دار المعارف.
12. نجیب عیسی، علی. (1967م). حركة الشعر الحدیث بین التقلید و التجدید. بیروت: دار المعارف.
ب) منابع فارسی
13. آشوری، داریوش. (۱۳۷۴). شعر زمان ما. تهران: نشر مرکز.
14. براهنی، رضا. (۱۳۷۶). طلا در مس: بررسی انتقادی ادبیات معاصر. تهران: انتشارات نگاه.
15. بهمنی، محمد. (1392). نگاهی به شعر شاملو. تهران: نشر ثالث.
16. پژوهان، حسن. (1388). احمد شاملو: شاعر آزادی. تهران: نشر چشمه.
17. زرین‌کوب، عبدالحسین. (۱۳۷۳). دو قرن سکوت. تهران: انتشارات سخن.
18. شاملو، احمد. (1379). مجموعه آثار احمد شاملو. تهران: انتشارات نگاه.
19. ــــــــــــــــ. (1373). هواي تازه. تهران: انتشارات نگاه.
20. شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (۱۳۸۶). با چراغ و آینه: در جستجوی ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران. تهران: نشر سخن.
21. ملکی، فرهاد. (1390). شعر نو ایران: از نیما تا شاملو. تهران: انتشارات نیلوفر.
22. یوسفی، محمدرضا. (۱۳۹۴). تاریخ تحلیلی شعر نو فارسی. تهران: انتشارات نیلوفر.
ج) منابع لاتین
23. Abrams, M. H. (2000). The Norton Anthology of English Literature. New York: W. W. Norton & Company.