ارزیابی حرکتهای تکتونیکی در دامنه ی شمال شرقی کوه کرکس با استفاده از شاخص های ژئومورفیک

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

معصومه رجبی ¹ , سمیه خسروی ²

1 - دانشیار گروه جغرافیا طبیعی، دانشگاه تبریز، ایران
2 - کارشناسی ارشد جغرافیا طبیعی، دانشگاه تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1392/08/04 تاریخ پذیرش : 1394/03/16 تاریخ انتشار : 1394/01/01

کلید واژه: حرکتهای تکتونیکی, شاخصهای ژئومورفیک, دامنه ی شمال شرقی کوه کرکس, جبهه ی کوهستان و مخروط افکنه,

چکیده مقاله :

دامنه یشمال شرقیکوهکرکسبهعنوانبخشیازتوده یکوهستانیکرکسبهشمارمی رود کهدرجنوب غربشهرستاننطنزواقعشدهاستودرجهتشمال غربی–جنوب شرقیامتداد یافتهاست.منطقه یموردمطالعهدرپهنه یآتشفشانیارومیه ،دختر(تبریز،بزمان)واقعاست. شروواشتوکلین (نقلازپروهان،1380) اینپهنهرایکمحورشکستهوفعّالازنظر ولکانیسم(کرتاسه یفوقانی- ائوسن) وازلحاظپلوتونیسیم(الیووسینومیوسین) بهشمار می آورند. گسلاصلیمنطقهبخشیازگسلقم–زفرهاستکهدریککیلومتریجنوب غرب نطنزشروعوتازفرهادامهدارد. اینگسلیکگسلامتدادلغزراست گردمی باشدوموجیبریدگیآبرفت هایکواترنردرشمالنطنزشدهاست. جابجاییآبراهه هااکثرابهصورت راست برمی باشدوجوانترینفعّالیتگسل،درحرکتراست برمخروطافکنه هایجواندر ارتفاع هایجنوب غربکاشاندیدهمی شود. برایشناساییفعّالیت هایزمینساختیدر منطقه یموردمطالعهازشاخص هایژئومورفیکمختلفیازجملهشاخصتضاریسجبهه یکوهستان، گرادیان طولی رودخانه، نسبت پهنای کف درّه به ارتفاع آن و مورفومتری مخروط افکنه ها استفاده شده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که دامنه های شمال شرقی کوه کرکس از نظر تکتونیک همچنان فعّال می باشد.

چکیده انگلیسی:

The Northeastern slope of Karkas Mountain is regarded as part of the Karkas mountain range which is located in south west of Natanz County and has spread along northwest-southeast directions. The study area has been placed in volcanic stretch of Urmia-Dokhtar (Tabriz-Bazman) area. Shrew and Schtoklin (quoted in Paroohan, 2001), have announced this area to be a broken and active axis with regards to volcanism (during upper Cretaceous-Eocene) and plutonic (Oligocene and Miocene).The main fault of the area is part of Qom-Zafreh fault being started from south west of Natanz and continues toward Zafreh. It is a right-lateral strike-out fault which has dug out quaternary alluviums in the northern Natanz.The displacement of water courses is usually right-oriented and the youngest fault is seen due to this mechanism in young alluvial fans of south west heights of Kashan.For the recognition of tectonic activities in the area under study we have used various geomorphologic indexes such as the mountain front congregation, length gradient of the river, the ration of valley bottom to its height and the morphometry of alluvial fans.Results obtained indicate that Northwestern slopes of the Karkas Mountains are still tectonically active.

منابع و مأخذ:

1- پروهان، ندا، (1380): تحلیل دگر ریختی گسل زفره(محدوده کاشان، اردستان)، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

2- خیام، مقصود و مختاری کشکی، داود، (1382): ارزیابی عملکرد فعّالیت­های تکتونیکی بر اساس مورفولوژی مخروط افکنه­ها، پژوهش­های جغرافیایی، سال 35، شماره­ی 44.

3- خسروی، سمیه، (1387): تحول ژئومورفولوژی دامنه­ی شمال­شرقی کوه کرکس و دشت بادرود، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.

4- رضائی مقدم، محمد حسن، (1374): پژوهشی در تشکیل کوهپایه­ها و دشت­های انباشتی دامنه­ی جنوبی میشوداغ با تأکید بر مورفوکلیما و مورفوتکتونیک، پایان­نامه­ی دکتری، دانشکده­ی علوم انسانی واجتماعی، دانشگاه تبریز.

5- عباس نژاد، احمد، (1375): پژوهش­های ژئومورفولوژی در دشت رفسنجان، پایان­نامه­ی دکتری، دانشکده­ی علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.

6- کرمی، فریبا، (1381): بررسی مسایل ژئومورفولوژی دامنه­ی شمالی رشته کوه بزقوش و دشت انباشتی سراب، پایان­نامه­ی دکتری، دانشکده­ی علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.

7- گورابی، ابوالقاسم، (1386): شواهد ژئومورفولوژیکی تکتونیک فعّال حوضه­ی آبریز درکه، پژوهش­های جغرافیایی، شمار­ی 60.  

8- مختاری کشکی، داود، (1381): عوامل مؤثر در گسترش و تکامل مخروط افکنه­های کواترنری در دامنه­ی شمالی میشو و ارزیابی توان­های محیطی آن، پایان­نامه­ی دکتری، دانشکده­ی علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.

9- مختاری کشکی، داود، (1382): تحلیل روابط ویژگی­های مورفومتری مخروط افکنه­ها با حوضه­های آبریز- مطالعه­ی موردی: حوضه­ها و مخروط افکنه­های دامنه­ی شمالی میشوداغ (شمال­غرب ایران)، فصل­نامۀ تحقیقات جغرافیایی، سال 18، شماره­ی 4.

10- مقامی مقیم، غلامرضا، (1386): بررسی عوامل مؤثر در شکل­گیری و گسترش مخروط افکنه­های دامنه­ی جنوبی آلاداغ، پایان­نامه­ی دکتری، دانشکده­ی علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.

11- یمانی، مجتبی و مقصودی، مهران، (1382): بررسی و تحول کانال­های گیسویی در سطح مخروط افکنه­ها (مطالعه موردی: مخروط افکنه­های تنگوئیه در چاله­ی سیرجان)، پژوهش­های جغرافیایی، شماره­ی 45.

12- Bull. W. B. And L. D. Mcfaden, (1977): Tectonic Geomorphology of North Fault, California in Doehring Geomorphology of Arid Regions Allen and Unwin, London.

13- Rachochi, Andezey, (1985): Alluvial Fans, New York, John Wiley & Sons.

14- Kellr. A. And Pinter, N. (1996): Active Tectonics, Effective Tools for Teaching and Research, Geomorphology.

15- Barbank, Douglas, W. and Anderson, Robert. (2001): Tectonic Geomorphology. USA, Blackwell.

16- Szynkaruk, E & et al, (2004): Active Fault Systems and Tectonic – Topographic Configuration of The Central Trans – Menican Volcanic Belt. Geomorphology.