مدیریت و دفع رواناب های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS (نمونه موردی: بندر ماهشهر)

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

مریم ایلانلو ¹ , مصطفی قنواتی ² , صادق بشارتی فرد ³

1 - گروه جغرافیا، واحد ماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران
2 - گروه جغرافیا، واحدماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران
3 - گروه جغرافیا، واحدماهشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، ماهشهر، ایران

تاریخ دریافت : 1399/05/17 تاریخ پذیرش : 1399/08/11 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, رواناب, بندر ماهشهر, آبگرفتگی,

چکیده مقاله :

هدف از احداث شبکه‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی فراهم آوردن امکان ایمن‌سازی شهر در مقابل حوادث غیرمترقبه (‌سیل)‌و بهبود بهداشت شهری و .... است. در طی‌بارندگی‌ها سال‌های اخیر در بندر ماهشهر به دلیل نبود کانال‌ها و حتی جوی‌های انتقال روان آب‌های سطحی بیشتر معابر و خیابان‌ها دچار آبگرفتگی شدیدی شدند که خسارات عمده‌ای به زیرساخت‌ها منطقه وارد شده است. هدف این پژوهش مدیریت و دفع رواناب‌ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در بندر ماهشهر باشد. بدین منظور با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در ابتدا لایه های رقومی منطقه شامل ارتفاع، شیب، جهت شیب و شبکه زهکشی شهر تهیه گردید. سپس با استفاده از روش منطق فازی فضاهای دارای پتانسیل تجمع رواناب در منطقه مورد شناسایی قرار گرفتند. یافته‌های تحقیق بیانگر این می‌باشند که تمرکز این فضاها در شرق، مرکز و شمال شرق و جنوب شرق منطقه می باشد. سپس با استفاده از تکنیک RiverTools و با توجه به نقشه شبکه زهکشی شهر، بهترین مسیرها برای احداث کانال‌های پشنهادی تهیه گردید. این کانال‌ها شامل کانال‌های فرعی، کانال‌های اصلی درجه دو و کانال‌های اصلی درجه دو می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of constructing surface water collection networks is to provide the possibility of securing the city against unforeseen events (cessation) and improving urban health, etc. During the recent rains in Mahshahr port, most of the roads and streets were severely flooded due to the lack of canals and even streams. The purpose of this study is to manage and repel runoff using geographic information system in Mahshahr port. For this purpose, using the geographic information system, first the digital layers of the region including height, slope, slope direction and drainage network of the city were prepared. Then, using fuzzy logic method, spaces with runoff potential in the area were identified. The research findings indicate that the focus of these spaces is in the east, center and northeast and southeast of the region. Then, using the RiverTools technique and according to the map of the city's drainage network, the best routes were prepared for the construction of the proposed canals. These channels include sub-channels, main secondary channels and main secondary channels.

منابع و مأخذ:

منابع

1- آمار و ارقام وزارت نیرو،(1398).

2- اکبر نژاد، صیاد، (1395): بررسی پتانسیل تغییرات مورفولوژیک رودخانه شهر چای ارومیه،نشریهعلمی- پژوهشیجغرافیا و برنامه‌ریزی، سال دوم، شماره 75، صص 62- 49.

3- زادمهر، احمد، عراقی نژاد، شهاب، (1395): مدیریت بهینه رواناب شهری با بهره‌گیری از روش تصمیم‌گیری چندمعیاره مکانی، نشریه علمی- پژوهشی امیرکبیر-مهندسی عمران و محیط‌زیست، دوره 48، شماره 3. صص 240-227.

4- رضایی، فاطمه، بهره‌مند، عبدالرضا، شیخ،واحد بردی، دستورانی، محمدتقی، تاج‌بخش، سید محمد، (1397): تعیین مهم‌ترین پارامترهای تأثیرگذار بر میزان رواناب شهری با استفاده از مدلSWMM(مطالعه موردی: شهر مشهد، منطقه 9)، پژوهش‌نامه مدیریت حوزه آبخیز سال نهم، شماره 18. صص 135- 151.

5- شوکتی، هادی،کوچک زاده، مهدی، نوروزی، علی‌اکبر،(1398): مدیریت رواناب شهری در توسعه پایدار و محیط‌زیست، مجله مطالعات علوم محیط‌زیست، 4(1)، صص 1100-1107

6- غضنفری، حسین، صداقت کیش، مرضیه، سلیمانی دامنه، مجتبی، صباحی گراغانی،یاسر،(1398): سنجش واکنش مدیران شهری در رویارویی با مخاطرۀ محیطی سیل با تأکید بر تاب‌آوری (نمونه موردی:شهر جیرفت)، مجله جغرافیا و پایداری محیط، 30(3)، صص 107-127

7- عادلیسار دو، فاطمه، فریادی، شهرزاد، صالحی، اسماعیل، قهرودی تالی، منیژه، (1396)، بررسی پتانسیل تولید رواناب‌های شهری با استفاده از پهنه‌بندی به روش SCS-CN (مطالعه موردی: منطقه 2 شهرداری تهران)، مجله علوم و تکنولوژیمحیط‌زیست، 19(5)، صص 133-123

8- مافی، عزت‌ا...، مرادی، غلامرضا، حیاتیف سلمان، خیام‌پور،روح‌ا...، (1394)، به مدیریت و دفع رواناب‌های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیاییGISو تکنیکRiverTools (نمونه موردی: منطقه یک اهواز)‌، مجله جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، سال دوازدهم، شمارۀ بیست و دوم، صص 1-15.

 

9- Abi Aad M, Suidan M, Shuster W (2018): Modeling Techniques Of Best Management Practices: Rain.

10- Apel, H. Aronica, G. T. Kreibich, H. &Tieken, A. H. (2018): Flood Risk Analyses How Detailed Do We Need To Be. Natural Hazards, 49(1), Pp. 79-98

11- Jia, H, Yao H, Tang Y, Yu S, Field R, Tafuri A (2015): LID-Bmps Planning For Urban Runoff Control: The Case Study In China. Journal OfEnvironmental Management 149: Pp. 65-76

12- Karamouz M, Nazif S, Zahmatkesh Z (2014): SelfOrganizing Gaussian-Based Downscaling Of Climate Data For Simulation Of Urban Drainage Systems. Journal OfIrrigation And Drainage Engineering 139(2): Pp. 98–112

13- Kling, H. M. Fuchs AndM. Paulin... Runoff Conditions In The Upper Danube Basin Under Anensemble Of Climate Change Scenarios. Journal OfHydrology, 424-425(6):Pp. 264-277.

14- Lai F, Dai T, Zhen J, Riverson J, Alvi K, Shoemaker L (2019) Sustain An EPA BMP Process And Placement Tool For Urban Watersheds. Proceedings Of The Water Environment Federation, USA, Pp. 946-968

15- Oraei Zare S, Saghafian B, Shamsai A (2017): MultiObjective Optimization For Combined Quality– Quantity Urban Runoff Control. Journal OfHydrology And Earth System Sciences 16: Pp. 4531-4542

16- Sourisseau, S.A. S.F. Basser AndT. Perie... Calibration, Validation And Sensitivity Analysis Of An Ecosystem Model Applied To Artificial Streams. Water Research, 42(4-5)” Pp. 1167-1181.

17- Tanavud, C. C. Yongchalermchai, A. Bennui AndO. Densreeserekul. (2014): Assessment Of Flood Risk In Hat Yai Municipality, Southern Thailand, Using GIS. Journal OfNatural Disaster Science, 26(1): Pp. 1–14

18- Tsihrintzis, V. And R. Hamid... Runoff Quality Prediction From Small Urban Catchments Using SWMM. Hydrol Process, 12(2): Pp. 311-329.