تحلیل همدیدی مخاطره امواج گرما در شمال غرب ایران

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

علی محمد خورشیددوست ¹ (استاد گروه آب و هواشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)
سعید زنگنه ² (دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)
یوسف زارعی ³ (دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)
سعید محمودی ⁴ (دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)

تاریخ دریافت : 1395/11/09 تاریخ پذیرش : 1396/08/30 تاریخ انتشار : 1396/09/30

کلید واژه: شمال‌غرب ایران, تحلیل همدیدی, موج گرما, فرارفت گرم,

چکیده مقاله :

دما از عناصر اساسی اقلیم است لذا تغییرات ناگهانی یا کوتاه مدت و درازمدت آن می‌تواند ساختار آب و هوای هر محلی را دگرگون سازد. در این پژوهش تحلیل سینوپتیکی امواج گرمایی هجده ساله اخیر(1999-2016) در شمال غرب ایران مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از داده‌های دمای روزانه، موج‌های گرما را که با افزایش ناگهانی و هماهنگ دما در همه ایستگاه‌های انتخابی منطقه شمال غرب ایران رخ داده بود، بر روی نمودار به صورت ماهانه(72 نمودار) مشخص گردید، که با این روش 14 موج گرما با شدت‌های مختلف شناسایی گردید. سپس با استفاده از داده های NCEP-NCAR و نرم افزار GRADS و چهار سطح تراز دریا، 850، 700 و 500 هکتوپاسکال، انتخاب گردیدند و نقشه‌های سینوپتیکی تهیه گردید و مورد تحلیل همدیدی قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده با قرار گرفتن پشته حاصل از مراکز واچرخندی بر روی نیمه غربی ایران در روز اوج موج گرما، و با همگرا شدن هوا سبب فرونشینی و نشست هوا و در نهایت گرم شدن آن به صورت آدیاباتیک می‌شود. بررسی موج گرما از 48 ساعت قبل از شروع آن تا پایان موج و گذشتن از روی منطقه نشان می‌دهد که مراکز پرفشار جنب حاره ابتدا بر روی عربستان و شمال شرق آفریقا بسته می‌شوند و از روی دریای سرخ و عربستان عبور کرده و تا پایان موج گرما از شرق ایران گذشته و بعد از آن ضعیف شده و به عرض‌های پایین جابجا می‌شوند.

چکیده انگلیسی:

دما از عناصر اساسی اقلیم است لذا تغییرات ناگهانی یا کوتاه مدت و درازمدت آن می‌تواند ساختار آب و هوای هر محلی را دگرگون سازد. در این پژوهش تحلیل سینوپتیکی امواج گرمایی هجده ساله اخیر(1999-2016) در شمال غرب ایران مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از داده‌های دمای روزانه، موج‌های گرما را که با افزایش ناگهانی و هماهنگ دما در همه ایستگاه‌های انتخابی منطقه شمال غرب ایران رخ داده بود، بر روی نمودار به صورت ماهانه(72 نمودار) مشخص گردید، که با این روش 14 موج گرما با شدت‌های مختلف شناسایی گردید. سپس با استفاده از داده های NCEP-NCAR و نرم افزار GRADS و چهار سطح تراز دریا، 850، 700 و 500 هکتوپاسکال، انتخاب گردیدند و نقشه‌های سینوپتیکی تهیه گردید و مورد تحلیل همدیدی قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده با قرار گرفتن پشته حاصل از مراکز واچرخندی بر روی نیمه غربی ایران در روز اوج موج گرما، و با همگرا شدن هوا سبب فرونشینی و نشست هوا و در نهایت گرم شدن آن به صورت آدیاباتیک می‌شود. بررسی موج گرما از 48 ساعت قبل از شروع آن تا پایان موج و گذشتن از روی منطقه نشان می‌دهد که مراکز پرفشار جنب حاره ابتدا بر روی عربستان و شمال شرق آفریقا بسته می‌شوند و از روی دریای سرخ و عربستان عبور کرده و تا پایان موج گرما از شرق ایران گذشته و بعد از آن ضعیف شده و به عرض‌های پایین جابجا می‌شوند.

منابع و مأخذ:

1-   اسمعیل نژاد، مرتضی. (1390): شناسایی امواج گرمایی ایران و ارتباط آن با الگوهای همدیدی در ایران، پایان نامه دکتری تخصصی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

2-   اسمعیل نژاد، مرتضی، خسروی، محمود، علیجانی، بهلول و سید ابوالفضل مسعودیان. (1392): شناسایی امواج گرمایی ایران، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 33، صص 54-39.

3-   احمدآبادی، علی و محمد احمدی. (1384): بررسی و شناخت الگوی سینوپتیک تقویت امواج گرمایی روی ایران، مجموعه مقالات کنفرانس اقلیم پزشکی همدان- ملایر، انجمن معلمان،122-115.

4-   بهاروند، فاطمه. (1392): بررسی امواج گرمایی در فصل زمستان استان لرستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

5-   براتی،غلام رضا و سید شفیع موسوی. (1384): جابه جایی مکان موج های زمستانی گرما در ایران، مجله جغرافیا و توسعه، سال سوم، شماره 5، صص52-41.

6-   توحیدی زاده، علی. (1392): تحلیل سینوپتکی و منشا یابی موج های گرم زمستانه غرب در دهه اخیر و ارتباط آن با واچرخند های جنب حاره، پایان نامه کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، استاد راهنما: دکتر حسن لشکری، گروه جغرافیا، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی.

7-   چراغی، مسلم. (1391): تحلیل سینوپتیک امواج سرماو گرما در ایستگاه های منتخب جنوب غرب ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی.

8-   خسروی، محمود، نگارش، حسین، شاه حسینی، منصوره و پیمان محمودی. (1389): مطالعه خشکسالی‌های شهرستان زاهدان، جغرافیا و توسعه،  شماره 18، صص 134-109.

9-      دارند، محمد. (1393): شناسایی و تحلیل زمانی- مکانی امواج گرمایی ایران زمین، جغرافیا و توسعه، شماره 35، 180-167.

10-  زرین، آذر (1386): تحلیل پرفشار جنب حاره بر روی ایران، رساله دکتری اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تربیت مدرس.

11- صالحی، حسن. (1393): تحلیل سینوپتکی امواج گرمایی شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد آب و هواشناسی سینوپتیک، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی.  

12- عساکره، حسین، مسعودیان، سید ابوالفضل و حسن شادمان. (1392): تحلیل سینوپتیک پویشی فراگیرترین روز گرم ایران طی سال 1340 تا سال 1386، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 7، صص 52-35.

13- قویدل رحیمی، یوسف. (1390): شناسایی- طبقه بندی و تحلیل سینوپتیک موج ابر گرم تابستان 1389 ایران، مطالعه جغرافیایی مناطق خشک، شماره 3، صص 100-85.

14- کمالی، غلامعلی. (1380): سرمای زیان بخش به کشاورزی ایران در قالب معیار های احتمالاتی،  فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 63-64 ، صص 165-149.

15- مجرد، فیروز، معصوم پور، جعفر و طیبه رستمی. (1394): تحلیل آماری- همدیدی امواج گرمایی بالای 40 درجه سلسیوس در غرب ایران، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 13، صص 57-41. 

1-        Bobb.G,brooke Anderson and michelle L(2011) heat waves the united states: mortality risk during heat Waves and Effect Modifation by Heat Wave Characteristics in 43 U.S communities, Enveron health Perspect, 119(2): 210- 218.

2-        Baldi, M, M. Pasqui, F. Cesarone & G. De Chiara, “Heat Wave in the Mediterranean Region: Analysis and Model Result”, Institute of biometeorology, pp. 1-12, 2004.

3-        Gerald A.Meehl and Warren M. Washington (2004) Climate change projections for the Twenty-First century and climate change commitment in the ccsm3. 19T 2597-2616.

4-        Hunt BG (2006) Aclimatology of heat waves from a multimillennial simulation. Jornal of Climate.20, 3802-3821.

5-        Ragasakthi S; sundarvel S (2003) Anthopogenic  Indaced Climate Change in India Proceeding of the International Symposium on climate Change(ISCC). Beijing china.

6-        Roger D. Peng, Jennifer F. Bobb and Francaesca Dominici,(2011), Towrd a Quantitative Estimate of Future Heat Wave Mortality under Global Climate Change.Environmental health Perspectives, national institude of­ environmental healthscince.119(5) 701-706.

7-        Baldi, Marina and etal(2004) Heat Wave in The Mediterranean Region Analysis and model Results, institute of biometeorology –Cnr.Rom.Italy.

8-        Colacino, m (1995) heat wave in the central Mediterranean A synoptic climatology instituted di fisica dell Atmospheric fear (CNR) Roma. Italy. Vol. 18c.3.

9-        Diaz, Julio, Cristina, Linares and Aurelio, Toby’s (2006) A Critical comment on heat Wave response plans. European Journal of publication health vole, 16 no. 6, 600.

10-    Auroop R, and etal,.(2009); Higher trends but larger uncertainty and geographic variability in 21st century temperature and heat waves, PNAS, vol. 106, no. 37, 15555–15559.

11-    Fujibe, fumiaki (2004) Long-Term Changes of temperature extremes and day-to-day variability in Japan, papers meteorology and geophysics vol.58,63-72.

12-    Kozlowski, Daniel R (2007); An Analysis and Summary of the July 2006 Record- Breaking Heat Wave Across the State of California, Western Region Technical Attachment, No. 07-05.

13-    Marshall, A. G., D. Hudson, M. C. Wheeler, O. Alves, H. H. Hendon, M. J. Pook & J. S. Risbey,(2014); “Intra-seasonal Drivers of Extreme Heat Over Australia in Observation and POAMA-2”, Climate Dynamics, No. 43, pp. 1915-1937.

14-    Welbergen A. Justi , and etal, (2007); Climate change and the effects of temperature extremes on Australian flying-foxes, Proceeding of The Royal Society, Proc. R. Soc. B 2008, 275, 419-425.

15-    Maxwel, Brandt l (2007); Analysis of the 22-23 July 2006 Extreme Heat In San Diego County, Western Region Technical Attachment, No. 07-04,61-72.

16-    -Koppe, Christina, Sari Kovats, Gerd Jendritzky and Bettina Mennen (2004) Health and Global Environmental Change ,publication, WHO, Regional office for Europe scherfigsvej 8 ,DK 2004 Copenhagen, Denmark’s 6.

17-    Vose, R. S., Easterling, D. R., and Gleason, B., 2005. Maximum and minimum temperature trends for the globe: An update through 2004. Geophys Res, V. 32. doi:10.1029/2005GL024379.

18-    Trenberth Kevin E., Philip D. Jones Peter Ambenje, Roxana Bojariu, David asterling, Albert Klein Tank, David Parker, Fatemeh Rahimzadeh, James A. Renwick, Matilde Rusticucci, Brian Soden, Panmao Zhai. IPCCWGI 2007 . bservations:Surface and Atmospheric Climate Change.308-312.

19-    Peterson, S, (2000), Philosophy of climate science. Bull. Amer. Meteor. Soc, 81:256-270.