پایش فصلی خشکسالی در کشور با استفاده از داده های شبکه ای CRU

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

آزاده اربابی سبزواری ¹ (عضو هیأت علمی دانشگاه : آزاد اسلامی واحد اسلام شهر)

تاریخ دریافت : 1399/11/09 تاریخ پذیرش : 1400/04/02 تاریخ انتشار : 1400/04/01

کلید واژه: خشکسالی, بارش, داده‌های شبکه‌ای, CRU, SPEI,

چکیده مقاله :

خشکسالی از ویژگی‌های طبیعی و تکرارشونده آب‌وهوا است که در تمامی مناطق اقلیمی رخ می‌دهد اما ساختار و اثرات مهم آن از یک منطقه به منطقه دیگر متفاوت است. هدف اصلی پژوهش حاضر نیز بررسی خشکسالی‌های هواشناسی کشور طی دوره طولانی‌مدت با استفاده از داده‌های شبکه‌ای با قدرت تفکیک مکانی و زمانی مناسب است. تجزیه ‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از شاخص چند متغیره SPEI انجام شد. نتایج محاسبه خشکسالی نشان داد از نظر زمانی طی دوره (1966-2015) به‌ طورکلی بارش دوره سرد سال روند کاهش دارد، کاهش بارش در مناطق مختلف کشور عمدتاً از اواخر دهه 90 شروع می‌شود و به‌طور پیوسته با گسست‌های جزئی تا انتهای دوره مطالعاتی تداوم یافته است.در سال‌های انتهایی دوره مطالعاتی به‌جز فصل پاییز، شاهد تکرار بیشتر دوره‌های خشک هستیم و برخلاف اواخر دهه 80، خشکسالی‌ها بیشتر اتفاق افتاده‌اند.از نظر مکانی طی دوره موردمطالعه جنوب و جنوب شرق ایران با فراوانی و تداوم بالای خشکسالی در مقیاس‌های مختلف زمانی و برخورداری از شدت‌های خشکسالی متوسط قابل‌توجه و تجربه برخورداری از خشکسالی‌های شدید می باشد که جز بحرانی‌ترین نواحی کشور محسوب می‌شوند.

چکیده انگلیسی:

Drought is a natural and recurring feature of the climate that occurs in all climatic regions, but its structure and important effects vary from region to region.The main purpose of this study is to investigate the country's meteorological droughts over a long period of time using network data with appropriate spatial and temporal resolution. Data analysis was performed using SPEI multivariate index. The results of drought calculation showed that in terms of time during the period (1966-2015) the rainfall of the cold period of the year decreases in general, the decrease in rainfall in different parts of the country mainly starts from the late 90s In the last years of the study period, except in autumn, we see more repetition of dry periods and unlike the late 80s, droughts have occurred more. Moderate drought intensities are significant and experience of severe droughts, which are among the most critical areas of the country.

منابع و مأخذ:

1- انصاری، حسین، داوری، کامران، ثنائی نژاد، حسین (1389): پایش خشک‌سالی با استفاده از SPEI توسعه یافته بر اساس منطق فازی، نشریه آب و خاک، 24، صص 38-52.

2- چمن‌پیرا، غلامرضا، زهتابیان، غلامرضا، احمدی، حسن، ملکیان، آرش (1393): بررسی تأثیر خشک‌سالی بر منابع آب زیرزمینی به‌منظور مدیریت بهینه بهره‌برداری در دشت الشتر، مهندسی و مدیریت آبخیز، 6، صص 10-20.

3- رحیمی، مجتبی.، (1390): تحلیل آماری – همدیدی خشک‌سالی‌های جنوب غرب ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا.

4- عرفانیان، مهدی.، وفایی، نسرین.، رضاییان زاده، مهدی.، (1393): ارائه یک روش نوین برای ارزیابی ریسک خشک‌سالی استان فارس با تلفیق داده‌های ماهانۀ بارندگی ماهواره TRMM و داده‌های شاخص پوشش گیاهی NDVI سنجیدۀ MODIS، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال 64(1)، صص 108-93.

5- عزیزی، قاسم و طاهرصفرراد (1389): ارزیابی روش‌های کریگینگ معمولی و فاصله معکوس وزین در برآورد مقادیر خشک‌سالی و ترسالی ایران، اولین همایش ملی ژئو ماتیک در منابع طبیعی و محیط‌زیست.

6- علیجانی، بهلول (1389): آب‌وهوای ایران، تهران: انتشارات پیام‌نور.

7- کتیرایی بروجردی، پری سیما (1392): مقایسه داده‌های بارش ماهانه ماهواره‌ای و زمینی در شبکه‌ای با تفکیک زیاد روی ایران، مجله ژئوفیزیک ایران، 4، 149-160.

8- محمدی، حسین (1387): مخاطرات جوی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران

9- میری، مرتضی.، رضیئی، طیب.، رحیمی، مجتبی.، (1395): ارزیابی و مقایسه آماری داده‌های بارش TRMM و GPCC با داده‌های مشاهده‌ای در ایران، مجله فیزیک زمین و فضا، 42(3)، صص 672-657.

10- مصطفی‌زاده، رئوف، ذبیحی، محسن (1395): تحلیل مقایسه شاخص‌های SPI و SPEI در ارزیابی خشک‌سالی هواشناسی (بررسی موردی: استان کردستان)، فیزیک زمین و فضا، 42، صص 633-643.

11- نصرتی، کاظم (1393): ارزیابی شاخص SPEI جهت شناسایی خشک‌سالی در اقلیم‌های مختلف ایران، فصلنامه علوم محیطی، شماره 4، صص 63-74.

12- هاتفی، عادله، مساعدی، ابوالفضل، نوقابی، مهدی (1395): نقش تبخیر و تعرق در پایش خشک‌سالی هواشناسی در چند ناحیه اقلیمی کشور، پژوهش‌های حفاظت خاک، شماره 22، صص 1-21.

 

13- Alama,N.M.,Sharma, G.C., Moreirab, E., Sharmaa, N.K., Mandal, D. (2017): Evaluation Of Drought Using SPEI Drought Class Transitions And Log-Linear Models For Different Agro-Ecological Regions Of India, Physics And Chemistry Of The Earth, 100: 31-43

14- Burke E.J., Brown S.J., And Christidis N. (2006): Modeling The Recent Evolution Of Global Drought And Projections For The Twenty-First Century With The Hadley Centre Climate Model. Journal Of Hydrometeorology, 7: 1113–1125.

15- Bordia And A.Sutera (2007): Methods And Tools For Drought Analysis And Management (Water Science And Technology Library), Published By Springer Vol 62.

16- Byakatonda, J., Parida, B.P., Moalafhi, D.B,. Kenabatho, P.K. (2018): Analysis Of Long Term Drought Severity Characteristics And Trends Across Semiarid Botswana Using Two Drought Indices, Atmospheric Research, 213: 492–508.

17- Liu, X., Pan, Y., Zhu, X., Sun, ZH. (2018): Drought Evolution And Its Impact On The Crop Yield In Tatli. H And M. Türkes (2011). Empirical Orthogonal Function Analysis Of The Palmer Drought Indices, Agricultural And Forest Meteorology, 151: 981–991.

18- Peters, E, Bier, G, Lanen, H, A, Torfs, P, (2006): Propagation And Spatial Distribution Of Drought In A Groundwater Catchment. Journal Of Hydrology 321,257-75.

19- Vicente-Serrano, S.M,. Begueria, S., Lopez-Moreno, J. I,. Angulo, M., El Kenawy, A. (2010b): Comparison With Current Drought Index Datasets Based On The Palmer Drought Severity Index, J. Hydrometeorology, 11: 1033-1043.

20- Wagner, P. D., Finer, P., Wilken, F., Kumar, SH., Schneider, K., (2012): Comparison And Evaluation Of Spatial Interpolation Schemes For Daily Rainfall In Data Scarce Regions, J Hydrol, 464, 388 – 400.

21- Zambreski, T.Z., Lin, X., Kluitenberg, J. G., Pielke Sr, A.R. (2018): Identification Of Hydroclimate Subregions For Seasonal Drought Monitoring In The U.S. Great Plains, Journal Of Hydrology, 567: 370-381.