اولویت‌بندی عوامل تخریب جنگل‌های غرب گیلان در یک بازه زمانی 24 ساله با تکنیک سنجش از دور

محورهای موضوعی : اقلیم شناسی

بهمن نقره علیزاده درویی ¹ , مهرداد قدس خواه دریایی ² , ابوذر حیدری صفری کوچی ³

1 - دانشگاه گیلان
2 - گروه جنگل دانشگاه گیلان
3 - دانشگاه گیلان

تاریخ دریافت : 1399/04/31 تاریخ پذیرش : 1399/07/02 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, تخریب, سنجنده TM,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف برآورد سطح تخریب جنگل‌های شهرستان آستارا در طول یک دوره 24 ساله و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر تخریب جنگل‌های منطقه انجام شد. به این منظور نقشه پوشش منطقه ای 27 هزار هکتاری مربوط به سال‌های 1366 و 1390 با استفاده از تصاویر سنجنده TM ماهواره لندست 8 تهیه و مورد مقایسه قرار گرفت. در این پژوهش تعداد 100 نمونه تعلیمی برای دو کلاسه جنگل و غیر جنگل استفاده و طبقه‌بندی تصاویر به روش حداکثر احتمال به انجام رسید. نقشه عوامل فیزیوگرافی شیب، جهت، ارتفاع و عوامل عوامل انسانی، فاصله از جاده و مناطق مسکونی نیز با استفاده از نقشه مدل ارتفاعی رقومی (DEM) و نقشه عوارض مربوطه به‌دست آمد. نقشه‌های موجود با یکدیگر تطبیق و نقشه پهنه‌بندی خطر تخریب منطقه در محیط GIS حاصل و در نهایت بین سطوح تخریب و عوامل مؤثر در تخریب همبستگی گرفته شد. نتایج این پژوهش نشان داد که سطح جنگل‌های منطقه مورد مطالعه در طول 24 سال به میزان 5,744 هکتار کاهش یافته است. از بین عوامل بررسی شده فاصله از مناطق مسکونی (71/0r= ) و جاده (57/0r= ) بیشترین همبستگی را با سطح تخریب نشان دادند. عوامل جهت و ارتفاع از سطح دریا ارتباط معنی‌داری با تخریب نشان ندادند ولی عامل شیب تأثیر متوسطی بر تخریب نشان داد. در نتیجه عوامل انسانی به عنوان عوامل اصلی تخریب جنگل‌های منطقه شناسایی شدند. بنابراین، احیاء و حفاظت از جنگل‌های منطقه می‌بایست با اولویت کنترل مناطق انسان‌ساخت یاد شده انجام شود.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study was to estimate the level of deforestation in Astara county over a 24 year period and to prioritize the effective factors on deforestation in the area. For this purpose, the forest cover map of the study area for the years 1987 and 2011 was prepared and compared using Landsat 8 satellite TM images. In this study, 100 training samples for two classes of forest and non-forest were used and the images were classified according to the maximum probability method. The physiographic factors map of slope, direction, elevation and human factors of distance from road and distance from residential areas were also obtained using digital elevation model (DEM) and related objects map. Existing maps were matched and zoning map of destruction risk of the area prepared in GIS environment and finally correlation between levels of destruction and factors affecting the destruction were taken. The results showed that the forest area of the study area decreased over the 5744 hectares during 24 years. Distance from residential areas and distance from the roads were had the most correlation with the level of destruction. The direction and altitude factors had no significant relationship with degradation but slope had a moderate effect on degradation. As a result, human factors were identified as the main causes of deforestation in the region. Therefore, the restoration and protection of forests in the region should be prioritized through the control of human-made areas.

منابع و مأخذ:

- امینی، محمد رشید، شتایی جویباری، شعبان، معیری، محمدهادی، غضنفری، هدایت‌اله (1387): بررسی امکان مدل‌سازی احتمال تخریب جنگل‌های غرب کشور با استفاده ازGIS وRS مطالعه موردی: جنگل‌هایآر مرده بانه،تحقیقاتجنگلوصنوبرایران، دوره 16، شماره 3، صص 443-431.

2- درویش صفت،علی‌اصغر، ارژنگی، رقیه، بنیاد، امیر اسلام، رنود، قاسم (1395): ارزیابی امکان تهیۀنقشۀصنوبر کاری‌ها با داده‌های لندست 8 (مطالعۀ موردی: شهرستان‌های تالش و صومعه‌سرا، جنگل ایران، دوره 8، شماره 3، صص 312-301.

3- رمضانی، ساحل،ناجی،حمیدرضا،مهدوی،علی (۱۳۹۷). اثرات تغییر اقلیم و گردوغبار بر اکوسیستم‌های جنگلی، دومین همایش بین‌المللی گرد و غبار، ایلام، دانشگاه ایلام.

4- رنجبر، ابوالفضل،عسگری،محمد سعدی (۱۳۸۲): بررسی و برآورد روند تخریب جنگل‌ها با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست و یک سیستم اطلاعات جغرافیایی، همایش ژئو ماتیک 82، تهران، سازمان نقشه‌برداری کشور.

5- شادمانی،سعدا...،قدس‌خواهدریایی،مهرداد،قجر،اسماعیل،حیدریصفریکوچی،ابوذر(1399): مدل‌سازی درجات تخریب جنگل‌های حوضه 12 ماسال استان گیلان با استفاده از رگرسیون لجستیک، محیط‌زیست طبیعی، دوره 73شماره 1، صص 61-49.

6- شامخی، تقی (1392): حقوق و قوانین منابع طبیعی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 352 ص.

7- عابدی،رؤیا، بنیاد، سید امیر اسلام؛ شاه بهرامی؛ اسدالله (1395):طبقه‌بندی تراکم توده‌های جنگلی با استفاده از تصویر ماهوارۀ IRS و الگوریتم نا پارامتریکkNN، جنگل و فرآورده‌های چوب، دوره 69 شماره 4، صص 677-667.

8- عزیزی قلاتی،سارا،رنگ زن،کاظم، تقی زاده،ایوب، احمدی،شهرام(1394): کاربرد شبکه عصبی مصنوعی و رگرسیون حداقل مربعات معمولی در مدل‌سازی تغییرات کاربری سرزمین. جنگل و فرآورده‌های چوب، 68 (1): 16-1.

9- مروی مهاجر، محمدرضا (1385): جنگل‌شناسی و پرورش جنگل، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 389 ص.

10- معروفی اقدم، بفرین،قدسخواهدریایی، مهرداد،ترکمن، جواد،کرمزاده،سرخوش (1393):بررسی تأثیرپذیری رشد قطری بلوط بلندمازو(Quercus castaneifolia) از پارامتر تابش در جنگل‌های آستارا، محیط‌شناسی، دوره 40شماره 4، صص 960-949.

11- هدوی، علی، رنگین، سمیه، مهدی‌زاده، حسین،میرزایی زاده، وحید (1397). مدل‌سازی تخریب جنگل‌های زاگرس با استفاده از رگرسیون لجستیک (مطالعه موردی: جنگل‌های چرداول استان ایلام، جغرافیا و پایداری محیط، دوره 8 شماره 2، صص 13-1.

12- میرآخورلو، خسرو، اخوان، رضا (1396): ارزیابی تغییرات سطح جنگل‌های هیرکانی از سال 1383 تا 1395. طبیعت ایران، دوره 2، شماره 3، صص 45-40.

13- میرزایی زاده، وحید، نیک نژاد، مریم (1393): شناسایی عوامل مؤثر بر کاهش پوشش جنگلی با استفاده از تصاویر ماهواره لندست (مطالعه موردی: منطقه جنگلی بیوره- شهرستان ملکشاهی) نشریه حفاظت و بهره‌برداری از منابع طبیعی، دوره 2، شماره 2، 110-91.

 

14- Amini, M.S. Shataee Joybari, M. MoaieriAndH. Ghazanfari. (2008):Deforestation Modeling And Investigation On Related Physiographic And Human Factors Using Satellite Images And GIS (Case Study: Armerdeh Forests Of Baneh), Iranian Journal Of Forest And Poplar Research, 16(3): 443-431 (In Persian).

15- Dewan, A.M. And Yamaguchi, Y. (2009): Using Remote Sensing And GIS To Detect And Monitor Land Use And Land Cover Change In Dhaka Metropolitan Of Bangladesh During 1960-2005. Environmental Monitoring And Assessment, 150: 237-249.

16- Ghebrezgabher, M.G.Yang, T. Yang, X. Wang X. And Khan, M. (2016): Extracting And Analyzing Forest And Woodland Cover Change In Eritrea Based On LandsatData Using Supervised Classification. Egyptian Journal OfRemote Sensing And Space Sciences, 19(1): 37-47.

17- Heidari Safari Kouchi, A.Moradian Fard, F. Rostami Shahraji, T. And Iran Manesh, Y. (2017): Biomass And Carbon Allocation Of 10-Years-Old Poplar (Populous AlbaL.) Plantations Of West Iran. Forest Research: Open Access, 6(2):1-13.

18- Islam, K.Rahman, M.F. And Jashimuddin, M. (2018): Modeling Land Use Change Using Cellular Automata And Artificial Neural Network: The Case Of Chunati Wildlife Sanctuary, Bangladesh. Ecological Indicators, 88:­ 439-453.

19- Jafarzadeh, A.A. And Arekhi, S. (2012): Analyze And Predict Processes Of Deforestation Using Logestic Regression And GIS (A Case Study Of Northen Ilam Forest, Ilam Province, Iran). ElixirAgriculture, 44: 7104-7111.

20- Peterson, L.K.Bergen, K.M. Brown, D.G. Vashchuk, L. Blam, Y. (2009): Forested Land–Cover Patterns And Trends Over Changing Forest Management Eras In The Siberian Baikal Region. Forest Ecology AndManagement, 257: 911-922.

21- Pirbavaghar, M. (2015): Deforestation Modelling Using Logistic Regression And GIS. Journal OfForest Science, 61(5): 193-199.

22- Phompila, Ch, Lewis, M. Steindorff, B. And Clarke, K. (2017): Forest Cover Changes In Lao Tropical Forests: Physical And Socio-Economic Factors Are The Most Important Drivers. Land, 6(23): 1-14.

23- Sumon, N. Mizoue, N, Zawhtum, N. Kajisa, T. And Yoshida, S. (2012): Factors Affecting Deforestation And Forest Degradation In Selectivity Logged Production Forest: A Case Study In Myanmar. Forest Ecology AndManagement, 267:­190-198.

24- Wan, Ji-Zh. Wang, Ch-J. Qu, H. Liu, R. And Xi-Zh, Zh. (2018): Vulnerability Of Forest Vegetation To Anthropogenic Climate Change In China. Science Of The Total Environment, 621: 1633-1641.