نقد فقهی و حقوقی ابطال رأی موات هیات واگذاری و احیاء اراضی، توسط دادگاه اصل 49 قانون اساسی استان مازندران

محورهای موضوعی : فقه المعاملات

مهدی خاقانی اصفهانی ¹ , حسین رسولی آسیابی ²

1 - استادیار حقوق جزا و جرم شناسی پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی (سمت)، تهران، ایران.
2 - فقه و مبانی حقوق اسلامی،دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران،بابلسر،ایران

تاریخ دریافت : 1403/05/21 تاریخ پذیرش : 1402/10/29 تاریخ انتشار : 1402/10/29

کلید واژه: اصل 49 قانون اساسی, اصل 45 قانون اساسی, هیأت واگذاری و احیاء اراضی, رأی موات, إبطال رأی موات,

چکیده مقاله :

مالکیت دولت نسبت به اراضی موات خارج از محدوده شهرها و روستاها، بعد از شناسایی این اراضی توسط هیأت واگذاری و احیاء اراضی، محقق می¬شود. از طرفی دادگاه اصل 49 قانون اساسی استان مازندران در برخی از آراء صادره، به¬رغم آگاهی از شمول اصل 45 قانون اساسی نسبت به اراضی موات و تشخیص میدانی آن توسط هیأت، با دائر¬فرض¬نمودنِ مالکیت اشخاص مسلوب¬المالکیه، وصف انفالی را زائل و مالکیت دولت نسبت به این اراضی را سلب می¬نماید. عدم رعایت مقررات صلاحیت در رسیدگی، و مفروض¬¬بودنِ شمول ماده 12 اصلاحیه آیین¬نامه نحوه رسیدگی، نسبت به اراضی موات خارج از محدوده شهرها و روستاها از سوی دادگاه اصل 49 قانون اساسی استان مازندران و ستاد اجرایی، باعث شده است که برخلاف رویه دادگاه¬های صالح محل وقوع ملک، در خصوص ماهیت عرصه قبل از سال 1365 شمسی توسط دادگاه اصل 49 کنکاشی صورت نپذیرفته و رأی موات با ملاحظه دادنامه¬های موضوع مصادره، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته که نتیجه آن ابطال رأی موات و سلب مالکیت دولت است. با بررسی فقهی و حقوقی اقدام دادگاه اصل 49، این نتیجه حاصل می¬شود که اراضی موات خارج از محدوده شهرها و روستاها، مشمول ماده 12 اصلاحیه آیین¬نامه نحوه رسیدگی به پرونده¬های اصل 49 نبوده و اقدام دادگاه اصل 49 قانون اساسی، دائر بر ابطال رأی موات هیأت و سلب مالکیت دولت، خارج از حدود صلاحیت این دادگاه و مغایر با فقه مذهب رسمی کشور و مفاد اصل 45 و 49 قانون اساسی است.

چکیده انگلیسی:

The government's ownership of favorable lands outside the boundaries of cities and villages is realized after the identification of these lands by the Board of Land Reclamation and Allocation. On the other hand, the Court of Article 49 of the Constitution of Mazandaran Province issued some decisions, despite the knowledge of the inclusion of Article 45 of the Constitution in relation to favorable lands and its field determination by the board, by assuming the ownership of dispossessed persons, the description of infali and the government's ownership of these lands is revoked. Non-observance of jurisdiction regulations in the proceedings, and the supposed inclusion of Article 12 of the amendment of the procedure of proceedings, regarding favorable lands outside the boundaries of cities and villages by the court of Article 49 of the Constitution of Mazandaran province and the executive headquarters, has caused that, contrary to The procedure of the competent courts where the property is located, regarding the nature of the area before 1365 AD, was not investigated by the Article 49 court, and the decision of Wasteland was examined and evaluated considering the documents on the subject of confiscation, which resulted in the cancellation of the decision of Mowat and confiscation. It is owned by the government. With the jurisprudential and legal examination of the action of the Article 49 Court, it is concluded that the favorable lands outside the boundaries of the cities and villages are not subject to Article 12 of the amendment of the regulation on how to deal with the cases of Article 49 and the action of the Court of Article 49 of the Constitution. Appealing for the annulment of the board's favorable decision and expropriation of the government's property is beyond the scope of this court's jurisdiction and contrary to the jurisprudence of the country's official religion and the provisions of Articles 45 and 49 of the Constitution.

منابع و مأخذ:

1. اصغری، عبدالرضا؛ ربیع، مهدی (1396)، تحلیل سیاست جنایی مبتنی بر ابزار اداری دولت در قبال اراضی دولتی، فصلنامه پژوهش ملل، شماره 16.
2. امین¬فرد، محمد؛ مشکانی، زینب (1392)، تأثیر حکومت سیاسی بر حکم فقهی استفاده از انفال در دوران غیبت از دیدگاه شیعه، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 69.
3. آقاخانی سنجانی، محمد؛ فقیه حبیبی، علی (1399)، نگرشی تحلیلی به مرجع صالح برای رسیدگی به شکایات مطروحه نسبت به آرای صادره از سوی کمیسیون ماده 12 قانون زمین شهری، مجله پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، دوره 2، شماره 14.
4. بهنام رودسری، حسین (1378)، چگونگی رسیدگی به پرونده های موضوعی اصل 49 قانون اساسی در دادگاه های انقلاب، مجله کانون وکلاء،1378، شماره 200و 201.
5. تارم، میثم؛ طباطبایی، سیده¬فاطمه؛ مددی¬زاده، فرزانه (1398)، ماهیت و احکام اراضی موات در فقه اسلامی، فصلنامه پژوهش¬های فقهی، دوره 15، شماره 1.
6. حبیبی، محمدحسن؛ نجارزاده هنجنی، مجید (1388)، ملاک تمیز انفال و نسبت آن با سایر عناوین مالکیت عمومی، فصلنامه حقوق خصوصی، دوره 6، شماره 15.
7. حسینی سروستانی، سیده فرانک (1401)، ابطال حکم موات¬بودن اراضی و چالش¬های متعاقب آن برای محاکم قضایی (نقد و بررسی آراء شعبه 211 دادگاه حقوقی تهران و شعبه 12 دادگاه تجدیدنظر استان تهران)، دوفصلنامه نقد و تحلیل آراء قضایی، دوره 1، شماره 2.
8. حیدرپور، احمد (1392)، ترجیح بلا مرجح و اختیار، تحقیقات کلامی، شماره 1.
9. خمينى، سيد روح الله (1422ق)، استفتائات، چ 5، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
10. خمينى، سيد روح الله (1423ق)، ولايت فقيه، چ 12، تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (قدّس سرّه).
11. خواجوند، مظاهر؛ پوراسکندر، عادل (1396)، مصادره اموال در حقوق ایران با تأکید بر رویه دادگاه اصل 49 قانون اساسی، مجله پژوهش ملل، دوره 2، شماره 22.
12. دفتر حقوق و بازرسی سازمان جنگلها و مراتع کشور (1380)، مجموعه قوانین منابع طبیعی کشور، چ 1، تهران: نقش سبحان.
13. رسولی سرآسیابی، حسین؛ ایزدی¬فرد، علی¬اکبر؛ زارعی، محمدمهدی (1402)، بررسی فقهی عملیات تشخیص اراضی موات، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دوره 15، شماره 32.
14. رضایی¬زاده، محمدجواد؛ امینی طامه، علیرضا (1398)، الگوی مطلوب رویکرد فقهی- حقوقی در حدود دخالت دولت در مالکتی خصوصی، پژوهش¬نامه حقوق اسلامی، دوره 20، شماره 1.
15. رودگرمی، پژمان؛ عموزاده مهدیرجی (1398)، چالش¬ها و مشکلات قوانین و مقررات کشور در حفظ جنگل¬ها و مراتع، مجله جنگل ایران، دوره 11، شماره 1.
16. زورمند، مریم؛ احمری، حسین؛ عباسپور، رضا (1402)، حکم احیاء اراضی موات، فصلنامه اندیشه حقوقی معاصر، دوره 4، شماره 3.
17. شمس، عبدالله (1398)، آئین دادرسی مدنی، ج 1، چ 39، تهران: انتشارات دراک.
18. عباسی، بیژن؛ سهرابلو، علی؛ شهسواری، احسان (1397)، رویه قضائی در حقوق عمومی معاصر، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، شماره 48.
19. کریمی خنجری، فرزاد؛ هاشمی گلیجانی، مهدی (1400)، ارزیابی صلاحیت کمیسیون ماده 12 اراضی شهری مطابق رویه دادگاه¬ها در ارتباط با سیاست¬گذاری دولت برای رفاه عمومی، فصلنامه برنامه¬ریزی و توسعه محیط شهری، دوره 1، شماره 3.
20. کلینی، محمد بن یعقوب (1377)، اصول کافی، کتاب الجهاد، تهران: نشر گلگشت.
21. محقق داماد، سيد مصطفى (1406ق)، قواعد فقه، چ 12، تهران: مركز نشر علوم اسلامى.
22. مداحی¬نسب، مصطفی؛ مسلمی، یوسف (1394)، بررسی تطبیقی حیازت و احیای اراضی موات با قاعده تصرف در نظام حقوقی عرفی ایالات متحده آمریکا، فصلنامه حقوق انرژی، دوره 1، شماره 1.
23. مسعودمقدم، یاسر؛ بهمن¬پوری، عبدالله؛ اسفندیاری، احمد (1402)، بررسی و نقد قوانین منع احیای اراضی موات و مقایسه آنها با متون فقهی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره 23، شماره 89.
24. مصباحی مقدم، غلامرضا (1387)، نگاهی نو به مسئله احیای زمین¬های موات، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره 30.
25. منتظری، حسينعلى، مترجم: صلواتى، محمود و شكورى، ابوالقاسم (1409ق)، مبانى فقهى حكومت اسلامى، چ 1، قم: مؤسسه كيهان.
26. موسوی بجنوردی، سیدمحمد (1383)، انفال و فیء اراضی موات، پژوهشنامه متین، شماره 22.