پایداری زیست محیطی در فضاهای باز شهری:ارزیابی کیفی محلات مسکونی در تبریز

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

سید باقر حسینی ¹ (استادیار دانشکده معماری وشهر سازی، دانشگاه علم وصنعت ایران)
راضیه رضازاده ² (استادیار دانشکده معماری وشهر سازی، دانشگاه علم وصنعت ایران)
محمد باقری ³ (استادیار دانشکده معماری وشهر سازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.)
حمید رضا عظمتی ⁴ (استادیاردانشکده معماری وشهر سازی، دانشگاه شهید رجایی تهران*(مسئول مکاتبات).)
عبدالحمید قنبران ⁵ (استادیاردانشکده معماری وشهر سازی، دانشگاه شهید رجایی تهران)

تاریخ دریافت : 1386/02/15 تاریخ پذیرش : 1386/05/09 تاریخ انتشار : 1388/10/01

کلید واژه: ارزیابی, پایداری زیست محیطی, فضاهای باز شهری, محلات مسکونی, تبریز,

چکیده مقاله :

یکی ازراهبردهای طراحی شهری پایدار، تاکید بر فضاهای بازشهری است.هدف تحقیق حاضر،معرفی پایداری زیست محیطی درفضاهای باز شهری وارزیابی سه محله مسکونی در تبریز است. برای این کار پنج معیار اصلی وشاخص های فرعی آن ها برمبنای طراحی شهری پایدار( تحرک، انرژی، شکل فضایی،محیط زیست،طراحی وتوسعه) برای ارزیابی تعریف شدند.محلات انتخابی به روش پیمایش میدانی وبر اساس متغیر فاصله ای امتیازدهی شده و به صورت مقایسه ای ارزیابی وتحلیل شدند. براساس یافته های تحقیق، محله تاریخی مقصودیه در معیارهای تحرک، انرژی و طراحی وتوسعه بالاترین امتیاز را کسب کرد. طرح ارگانیک ، بافت احیا شده، شبکه معابر وبناهای فشرده ،نزدیکی به مراکز شهری، برخورداری از خدمات محله ای، شبکه ارتباطی پیوسته ،فضاهای شهری پیاده و وابستگی کمتر به اتومبیل ، حفظ وباززنده سازی بناهاو فضاهای با ارزش ،استفاده مجدد از مصالح بومی و سازگار با محیط زیست وتوجه به اقلیم محلی از مهم ترین مولفه های کالبدی این محله است.محله نوساز رشدیه، ساخته شده بر اساس اصول طراحی شهری ودارای فضاهای باز سرسبز،تنوع زیستی، چشم اندازها و منابع طبیعی وکیفیت های بصری، در معیار محیط زیست بالاترین امتیاز را کسب کرد.همین محله با ویژگی هایی چون خود اتکایی ، اختلاط کاربری های مختلف، جمعیت پذیری بالا و وجود فضاهای متنوع عمومی، درمعیار شکل فضایی، بالاترین امتیاز را کسب کرد و با فاصله اندکی پس از آن محله مقصودیه قرارگرفت. مجتمع آپارتمانی گلپارک - از بافت های سکونتی رایج با فضاهای شهری فاقد طراحی و دارای معضلات زیست محیطی - در معیار های پنج گانه امتیاز پایینی کسب کرد. نتیجه گیری تحقیق آن است که بیشترفضاهای محله ای نوساز، فاقد طراحی شهری پایدار بوده وبه لحاظ زیست محیطی پاسخ گوی نیازها و علایق ساکنان نیستند.از این رو راهبردهای آسایش حرارتی، نوروتابش ودید،آسایش درپناه باد، آسایش صوتی و ارتقای کیفیت محیط و منظر محله، از طریق راهکارهای نوینی چون پیاده راه وباغ راه ، سبزراه وپل سبز، محله پیاده مدار، مسیر دوچرخه سواری واسکیت ، حمل ونقل عمومی ، بوستان های محله ای وهمسایگی ، ایستگاه های سلامت ومحیط زیست می توانند به پایداری زیست محیطی در محلات شهری کمک کنند.

چکیده انگلیسی:

One of the sustainable urban design strategies is to emphasize the micro scale urban spaces. The purpose of this study is to explore the environmental sustainability in urban space and assessment of three residential quarters inTabriz. Five main criteria of sustainable urban design (movement, energy, spatial form, ecology, and design and development) were selected for assessment. In a field study, the selected quarters were scored by a professional research team and the findings were assessed comparatively. Maghsodieh historical quarter got the top score for movement, energy, and design and development criteria. Organic urban pattern, neighborhood facilities, connected streets, revitalized historical buildings, urban spaces for walking, environmental adaption, and local identity are among the main physical characteristics of this quarter. Roshdieh quarter, due to its designed green open spaces, biodiversity, green landscapes, and natural views, got the top score in ecology criterion. Both Maghsoodieh and Roshdieh got the top score in spatial form criterion because of self-sufficiency, mixed applications, and diverse public spaces. Golpark quarter, having urban spaces which lack design as well as having serious environmental problems, got low scores in all five criteria. This study shows that most open spaces of new residential quarters suffer from the lack of environmental design. Moreover, they cannot satisfy the needs and desires of their users. The strategies of thermal comfort, natural light, sound and wind comfort, and enhancement of the quality of urban landscape can help improve the environmental sustainability of urban quarters. New ideas such as walking ways, green ways, green bridges, bicycle and skate lines, urban and neighborhood parks as well as health and sport areas are all of practical use.