تدوین مدل زون بندی مناطق تحت حفاظت مبتنی بر تکنیک آنتروپی شانون (مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده حرا)

محورهای موضوعی : آمایش سرزمین

نغمه شریفی ¹ , افشین دانه کار ^{2 *} , مریم رباطی ³ , نعمت اله خراسانی ⁴ , طاهر رجایی ⁵

1 - دانشجوي دكتري محيط زيست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامي، تهران، ایران.
2 - استاد گروه محیط زیست، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه علوم و مهندسي محيط زيست، دانشكده منابع طبيعي و محيط زيست، واحد علوم و تحقيقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ايران
4 - استاد گروه محیط زیست، دانشكده منابع طبيعي، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
5 - استاد، گروه مهندسی عمران، دانشگاه قم، قم، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/01/14 تاریخ پذیرش : 1400/02/27 تاریخ انتشار : 1403/10/01

کلید واژه: پهنه بندی, تصمیم‌گیری چند معیاره, مدل های ترکیب خطی معیار, منطقه حفاظت شده, حرا.,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: هدف اصلي از زون‌بندي محيط‌هاي طبيعي تحت مديريت، تشريح و تعیین سطوح مختلف حفاظت و كاربري و جدا نمودن مناطق حساس و آسيب‌پذيراست. در این مطالعه سعی شده تا با زون‌بندی منطقه حفاظت شده حرا، زمینه برای مدیریت بهینه منطقه یاد شده فراهم شود تا به اهداف حفاظتی مورد تاکید سازمان حفاظت محیط زیست و اتحادیه جهانی حفاظت یعنی حمایت از تنوع زیستی، تضمین بهره برداری پایدار انسان از طبیعت و حفظ فرايندهاي اكولوژيك و نگهداري سيستم‌هاي حيات بخش دست یافت.

روش بررسی: منطقه حفاظت شده حرا، به عنوان یک منطقه حساس دریایی که دارای بیشترین وسعت جنگل های مانگرو در ایران می‌باشد،  با وسعت 86258 هکتار بين دو شهرستان بندر خمیر و قشم در استان هرمزگان، قرار گرفته است. در فرآیند زون‌بندی پس از شناسایی معیارهای با ماهیت اکولوژیک و انسانی برای هر یک از زون های یازده گانه و  غربال سازی آنها توسط روش دلفی به کمک روش تصمیم گیری آنتروپی شانون معیارها وزن دهی شد، سپس مدل خطی ترکیب معیارهای مکانی تدوین و در محیط GIS لایه­سازی و تلفیق گردیدند و در سال 1400 نقشه زون بندی به عنوان واحدهای برنامه ریزی در منطقه تهیه شد.

یافته ها: نتیجه حاصل از زون بندی در منطقه حفاظت شده حرا نشان می دهد زون های طبیعت محدود شده 40/12%، حفاظتی 83/14%، استفاده گسترده 28/3% ، استفاده متمرکز 65/0%، فرهنگی و تاریخی07/0%، استفاده ویژه 11/0%، سپر بازدازنده90/63%، علمی ترویجی21/0 % و سایر استفاده‌ها 54/4% از کل مساحت منطقه را به خود اختصاص داده اند.

بحث و نتیجه گیری: جمع بندی نتایج تحقیق نشان داد که می توان با استفاده از معیارهای مکانی و تبدیل آنها به مدل های ترکیب خطی، پهنه بندی مناطق را به درستی و با حفظ ارزش های اکولوژیک و انسانی مهیا ساخت.

 

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: The main purpose of zoning natural environments under management is to describe and determine different levels of protection and to separate sensitive and vulnerable areas. In this study, an attempt has been made to zoning the mangrove protected area to provide the basis for the optimal management of the area in order to achieve the protection objectives emphasized by the Department of Environment and the International Union for Conservation of Nature.

Material and Methodology: The Hara protected area, as a sensitive marine area with the largest area of ​​mangrove forests in Iran, with an area of ​​86258 hectares is located between the two cities of Bandar Khamir and Qeshm in Hormozgan province. In the zoning process, after identifying criteria with ecological and human nature for each of the eleven zones and screening them by Delphi method, the criteria were weighted using Shannon entropy decision method, then a linear model of combining spatial criteria was developed and in GIS environment. They were layered and combined, and zoning map was prepared as planning units in the region.

Findings: The result of zoning in the Hara protected area shows restricted nature zones 12.40%, protection Zone 14.83%, Extensive Use Zone 3.28%, Intensive Use Zone 0.65%, cultural and historical Zone 0.07%, Special Use Zone 0.11%, Buffer Zone 63. 90%, Scientific Zone 0.21% and Other Uses Zone 4.54% of the total area.

Discussion and Conclusion: Summarizing the research results showed that using zoning models of spatial criteria, zoning of areas can be provided correctly and while preserving ecological and human values.

 

منابع و مأخذ:

1. Azizi Jalilian, M. Shayesteh, K. Danehkar, A., 2020. A new ecosystem-based land classification of Iran for conservation goals. Environ Monit Assess 192, 18.
2. Sobhani, P. Goshtasb, H. Nezami, B. Jahani, A., 2018. Evaluation of Promoting Conservation Hunting Areas: Case Study: Hamedan Alvand No-Hunting Area. J Environ Sci Technol 20, 3 (78); 143 - 157. (In Persian)
3. Majnoonian, H. Mirab, P. Danesh, M., 2014. Guide to Assessing the Impacts of Development on the Environment (Guidelines for Evaluating Development Plans, Energy and Industry), Mashhad University Jihad Publications, 460 p. (In Persian)
4. Moradpanah, M. Moradpanah, H., 2017. Zoning of Maloosan protected area using GIS. J Environ Sci Technol 19(4), 463-474. (In Persian)
5. Herrera Montes, M.I., 2018. Protected Area Zoning as a Strategy to Preserve Natural Soundscapes, Reduce Anthropogenic Noise Intrusion, and Conserve Biodiversity. Tropical Conservation Science (TCS) journal, Volume 11: 1–15.
6. Majnonian, H. Makhdoom, M., 2010. Zoning Instructions for Areas under Management, Journal No. 257. Environmental Protection Organization, 155 p. (In Persian)
7. Danehkar, A. Sharifi, N. Robati, M., 2018. Analysis on Iran Protected Areas. J Environmental Studies, Natural Resources and Sustainable Development, 2(6); 15-36. (In Persian)
8. Ghadirian, O. Khazaee, F. Lotfi, A., 2020. Identifying and prioritizing protective strategies for the Mouteh Wildlife Refuge on the basis of the existing status. J Animal Environment, 12(1),49-58.
9. Maksin, M. Ristić, V. Nenković-Riznić, M. Mićić, S., 2018. The role of zoning in the strategic planning of protected areas: lessons learnt from EU countries and Serbia . European Planning Studies.VOL. 26, NO. 4, 838–872.
10. Hasti, F. Rouhi, H. Khodakarami, L. Mahiny, A.S., 2016. Zoning the protected area of Shahoo/Kosalan using RS and GIS. IOSR Journal of Environmental Science, To xicology and Food Technology (IOSR-JESTFT) e-ISSN: 2319-2402,p- ISSN: 2319-2399.Volume 10, Issue 8 Ver. I (Aug. 2016), PP 74-81.
11. Samadi, B., 2019, Development of Multi-Spatial Criteria Decision Making Models for Selection of Coastal-Marine Protected Areas in Iran: A Case Study of Hormozgan Province. PhD Thesis in Marine Biology, Islamic Azad University, Faculty of Natural Resources and Environment, 88-100 p. (In Persian)
12. ICZM, 2019. Integrated Coastal Zone Management of Iran, Ports and Maritime Organization. (In Persian)
13. Kaboli, M. Aliabadian, M. Tohidifar, M. Hashemi, A. Roselar, C., 2016. Atlas of Birds of Iran, Department of Environment, 577P. (In Persian)
14. Danehkar, A. Mahmoudi, B. Sabaee, M. Ghadirian, T. Asadollahi, Z. Sharifi, N. Petrosian, H., 2012. National Documentation of Sustainable Management Program of Iran's Mangrove Forests. Forests Range and Watershed Management Organization, Dry land Forestry Center Administration, Consulting engineers of Sustainability of nature and resources. 624 p. (In Persian)
15. Taherdoost, H., 2016. Validity and Reliability of the Research Instrument; How to Test the Validation of a Questionnaire/Survey in a Research. International Journal of Academic Research in Management (IJARM) Vol. 5, No. 3, 2016, Page: 28-36, ISSN: 2296-1747.
16. Yaghoobzade, M. Mahini, A.R. Mikaiili, A. Danehkar, A. Moslehi, M., 2020. Prioritizing Environmental Hazards of Mangrove Forests in Hormozgan Province. Journal of Natural Environmental Hazards, 2020: 1-1.http://doi.org/ 10.22111/jneh.2020.34699.1675(In Persian)
17. Mafi-Gholami, D. Feghhi, J. Danehkar, A. Yarali. N., 2015. Classification and Priorition of Negative Factors Affecting on Mangrove Forest Using Delphi Method (A Case Study: Mangrove Forest of Hormozgan Province, Iran). Advances in Bioresearch,6(3) 78-92.
18. Geneletii, D. Duren, I.V. 2008. Protected area zoning for conservation and use: A combination of spatial multi criteria and multi objective evaluation. Landscape and Urban Planning 85, 97-110.
19. Gol Mohammadi, Z., 2014. Zoning of Bojagh Coastal-Marine National Park with the application of fuzzy multi-spatial evaluation criteria, Master Thesis in Natural Resources-Environmental Engineering, University of Tehran, Faculty of Natural Resources, 75-100 p. (In Persian)
20. Azizi Jalilian, M., 1398. Providing a framework for evaluating, selecting and modifying the network of protected areas based on macro-ecological units in Iran, PhD thesis, Malayer University, Faculty of Natural Resources and Environment, 85-120 p. (In Persian)
21. Farashi, A. Naderi, M. Parvian, N., 2016. Identifying a Preservation Zone Using Multi–Criteria Decision Analysis. Animal Biodiversity and Conservation, 39.1: 29–36.
22. Grantham, H.S. Agostini, V. N. Wilson, J. Mangubhai, S. Rotinsulu, C. Hidayat, N. Muljadi, M. Mongdong, M. Darmawan, A. Rumetna, L. Erdmann, M. V. Possingham, H. P., 2013. A comparison of zoning analyses to inform the planning of a marine protected area network in Raja Ampat,Indonesia. Marine Policy 38 (2013) 184–194.
23. Asadolahi, Z. Danekar, A. Asadolahi, Z., 2012. Protect zoning Chaghakhor wet land by using Assecment Spatial Multi-Creiteria. Scientific & Research. Journal of Wet land Ecobiology, Ahvaz evaluation. Landscape and Urban Planning; 85; 97–110. (In Persian)
24. Danehkar, A. Madjnonian, H., 2004. Criterion recommendation for assessment of coastal-marine areas for determination of coastal and marine protected areas in IRAN. Journal of environmental studies, 30(35), 9-32. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=11967(In Persian)
25. Yun Lu, S. Shen C. H. Chiau W. Y., 2014. Zoning strategies for marine protected areas in Taiwan: Case study of Gueishan Island in Yilan County, Taiwan, 2014. Marine Policy Volume48 (2014) 21–29.
26. Fourie,E. Kock,G. Daphne,P. Mabunda,D,. 2012. Agulhas National Park: Management Plan, Approved by SANParks EXCO for DEA internal scrutiny.
27. Jomepour, M. Yaghoobifaz, S., 2018. The location of Tourist Resorts in the Central Alborz Protected Area with a Sustainable Development Approach. Tourism Management Studies 13(42); 1-19. (In Persian)
28. Makhdom, M., 2015. Foundamental Land use planing. Tehran University Publishs. 304p.
29. Salami, M. Sayahi, Z. Jozi, A., 2019. Capability Assessment of Mishdagh Protected Area for Ecotourism using PROMETHEE and ANP in GIS Environment. J Environmental and Development 10,19;35-46. (In Persian)
30. Shams, B. Kaboli, M., 2018. Development of the conservation area network using systematic conservation planning approach in Iran. J Animal Environment, 10(4),47-162. (In Persian)
31. Ramsar Convention, 2016. http://www.ramsar.org
32. Laghai, H. Monavari, M. Raisi, B., 2009. Planning and zonning for Harra biosphere reserve according to international scales (with emphasis on Qeshm island) using GIS. Human & Environment, 2009; 7(1): 30-39. (In Persian)
33. Kapourchal, S.A. Dargahi,D.M. Karimzadegan, H., 2014. Zoning Coastal Marine Boujagh National Park and Sustainable Management by Geographic Information System. Indian Journal of Science and Technology, Vol 7(12), 1933–1938.
34. Gadimi, M. Hoseini, M. poorghasemi, H. moradi, H., 2010. Protection modeling of Manesht and Ghalarang protected areas using fuzzy logic. Environmental Science, 8(1), 85-105. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=218253. (In Persian)
35. Jozai, J., 2006. Environmental Capacity Assessment of Nayband National Coastal-Marine Park, M.Sc. Thesis, University of Tehran, Faculty of Environment, 90-120 p.
36. Vahidi, F. Fatemi, S.M. Danehkar, A. Mashinchian Moradi, A. Musavi Nadushan, R., 2020. Patterns of mollusk (Bivalvia and Gastropoda) distribution in three different zones of Hara Biosphere Reserve, the Persian Gulf, Iran. Iranian Journal of Fisheries Sciences (IJFS) , 17:1295-1306. (June. Press in Iran) (JCR, IF: 0.3) DOI: https://doi.org/10.1007/s13762-019-02469-2.
37. Bozorgian, G., 2002. Assessing the ecological potential of the Hara protected area for ecotourism management with GIS, Master Thesis in Natural Resources Engineering, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Branch, 78-110 p. (In Persian)
38. Kapos, V. Lysenko, I. Lesslie, R., 2002. Assessing forest integrity and naturalness in relation to biodiversity. In Forest Resources Assessment Programme, Working Paper 54; Forestry Department FAO:Rome, Italy.
39. Keivani, Y. Nasri, M. Abasi, K. Abdoli, A., 2016. Atlas of Inland Water Fishes of Iran, Department of Environment, 218P. (In Persian)
40. Samadi, B. Danehkar, A. Fatemi, M. Jozi, A. Ramezani, E., 2020. Proposal for a Decision Algorithm for Selecting Coastal-Marine Protected Areas in South of Iran Case Study: Hormozgan Province. J Natural Environment, 73(2); 341-354.
41. Department of Environment (Hormozgan Provincial Directorate.2020. Protected Area. see information in: https://hormozgan.doe.ir/portal/home/ (In Persian)
42. Hormozgan's General Administration of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization. 2020. see information in: .https://hchto.ir. (In Persian)

متن کامل:



تدوین مدل زون بندی مناطق تحت حفاظت مبتنی بر تکنیک  آنتروپی شانون

 (مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده حرا) 

 

چکیده

زمینه و هدف: هدف اصلي از زون‌بندي محيط‌هاي طبيعي تحت مديريت، تشريح و تعیین سطوح مختلف حفاظت و كاربري و جدا نمودن مناطق حساس و آسيب‌پذيراست. در این مطالعه سعی شده تا با زون‌بندی منطقه حفاظت شده حرا، زمینه را برای مدیریت بهینه منطقه مذکور فراهم آورده تا به اهداف حفاظتی مورد تاکید سازمان حفاظت محیط زیست و اتحادیه جهانی حفاظت دست یافت.

روش بررسی: منطقه حفاظت شده حرا، به عنوان یک منطقه حساس دریایی که دارای بیشترین وسعت جنگل های مانگرو در ایران می‌باشد،  با وسعت 86258 هکتار بين دو شهرستان بندر خمیر و قشم در استان هرمزگان، قرار گرفته است. در فرآیند زون‌بندی پس از شناسایی معیارهای با ماهیت اکولوژیک و انسانی برای هر یک از زون های یازده گانه و  غربال سازی آنها توسط روش دلفی به کمک روش تصمیم گیری آنتروپی شانون معیارها وزن دهی شد، سپس مدل خطی ترکیب معیارهای مکانی تدوین و در محیط GIS لایه­سازی و تلفیق گردیدند. و نقشه زون بندی به عنوان واحدهای برنامه ریزی در منطقه تهیه گردید.

یافته ها: نتیجه حاصل از زون بندی در منطقه حفاظت شده حرا نشان می دهد زون های طبیعت محدود شده 40/12%، حفاظتی 83/14%، استفاده گسترده 28/3% ، استفاده متمرکز 65/0%، فرهنگی و تاریخی07/0%، استفاده ویژه 11/0%، سپر بازدازنده90/63%، علمی ترویجی21/0 % و سایر استفاده‌ها 54/4% از کل مساحت منطقه را به خود اختصاص داده اند.

بحث و نتیجه گیری: جمع بندی نتایج تحقیق نشان داد که می توان با استفاده از معیارهای مکانی و تبدیل آنها به مدل های ترکیب خطی، پهنه بندی مناطق را به درستی و با حفظ ارزش های اکولوژیک و انسانی مهیا ساخت.

واژه های کلیدی: پهنه بندی، تصمیم‌گیری چند معیاره، مدل های ترکیب خطی معیار، منطقه حفاظت شده، حرا

 

Developing a Model for Zoning Protected Areas Based on the Entropy Shannon Technique (Case Study: Mangrove Protected Area)

Abstract

Background and Objective: The main purpose of zoning natural environments under management is to describe and determine different levels of protection and to separate sensitive and vulnerable areas. In this study, an attempt has been made to zoning the mangrove protected area to provide the basis for the optimal management of the area in order to achieve the protection objectives emphasized by the Department of Environment and the International Union for Conservation of Nature.

Method: The Hara protected area, as a sensitive marine area with the largest area of ​​mangrove forests in Iran, with an area of ​​86258 hectares is located between the two cities of Bandar Khamir and Qeshm in Hormozgan province. In the zoning process, after identifying criteria with ecological and human nature for each of the eleven zones and screening them by Delphi method, the criteria were weighted using Shannon entropy decision method, then a linear model of combining spatial criteria was developed and in GIS environment. They were layered and combined, and zoning map was prepared as planning units in the region.

Findings: The result of zoning in the Hara protected area shows restricted nature zones 12.40%, protection Zone 14.83%, Extensive Use Zone 3.28%, Intensive Use Zone 0.65%, cultural and historical Zone 0.07%, Special Use Zone 0.11%, Buffer Zone 63. 90%, Scientific Zone 0.21% and Other Uses Zone 4.54% of the total area.

Discussion and Conclusion: Summarizing the research results showed that using zoning models of spatial criteria, zoning of areas can be provided correctly and while preserving ecological and human values.

 

Keywords: Zoning, Multi criteria analysis, Criteria liner models, protected area, Hara  

 

مقدمه: 

بهره برداري از منابع طبیعی تجدید شونده بیش از توان باز تولید آنها منشأ تغییراتی است که عرصه را بر موجودات تنگ و بسياري از آنها را حذف نموده است، به همین دلیل انديشمندان انتخاب محيط هاي طبيعي را راه حل مناسب برای حفاظت، بازسازی و بهره برداري می دانند (1). به مرور زمان و با بروز مشكلات روزافزون محيط زيستي، ديدگاه حاكم بر انتخاب مناطق حفاظت شده تكامل يافت و بحث مهندسی رابطه انسان و محیط زیست مطرح گردید (2). در ایران سازمان حفاظت محیط زیست برای حفظ و نگهداری تنوع اکوسیستم ها، مناطق چهارگانه حفاظتی شامل پارک ملی، آثار طبیعی- ملی، پناهگاه حیات وحش و مناطق حفاظت شده، را  پایه ریزی نموده است (3). با وجود طبقه بندی مناطق تحت حفاظت، در موارد متعددی این مناطق نتوانسته‌اند اهداف حفاظت را تضمین نمایند. به این جهت ضروري است برای مدیریت یک منطقه، خصوصیات محیط طبیعی و اجتماعی آن به درستی شناسایی و مطالعه شود و بر اساس توانمندی‌ها و ویژگی‌های متفاوت هر بخش، زون بندي صورت پذیرد (4). هدف اصلي از زون بندي محيط‌هاي طبيعي تحت مديريت، تشريح و تعیین سطوح مختلف حفاظت و كاربري و جدا نمودن مناطق حساس و آسيب پذيراست (5). در ايران تاکنون دستورالعمل تهيه طرح مديريت مناطق چهارگانه (نشریه شماره 257) كه در سال 1381 تدوين شده است، جهت راهنماي ملي زون بندي و تدوین برنامه مديريت محيط هاي طبيعي مبنای عمل قرار گرفته است (6). بر طبق آخرین دستورالعمل، زون‌های قابل شناسایی در مناطق چهارگانه حفاظتی ایران به ترتیب عبارت از زون 1 (طبیعت محدود شده)، زون 2 (حفاظتی)، زون 3 (استفاده گسترده)، زون 4 (استفاده متمرکز)، زون 5 (فرهنگی تاریخی)، زون 6 (بازسازی)، زون 7 (استفاده ویژه)، زون 8 (سپر بازدارنده)، زون 9 (گذرگاهی)، زون10 (علمی ترویجی) و زون11 (سایر استفاده ها) (7) است. در داخل و خارج از کشور مطالعات زیادي در زمینه پهنه بندي و ارزیابی مناطق تحت مدیریت با روش‌هاي مختلف صورت گرفته است. قدیریان و همکاران (1399) برای تعیین و اولویت بندی استراتژی های حفاظتی برای پناهگاه حیات وحش موته از روش های DPSIR ، SWOT و ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک (SPACE) و در نهایت ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی (QSPM) استفاده کردند(8). دانه کار و همکاران (1397)، در تحقیقی براي جاري ساختن رويكرد تناسب سنجي در زون بندي مناطق تحت حفاظت، هر یک از زون های یازده‌گانه را به طور کامل تعریف و ماموریت، وظایف، ميزان حساسيت، آسيب پذيري، ظرفيت توسعه پذيري و سطح اشغال آنها را تعیین کردند(7). مراد پناه و همکاران (1396)، برای زون بندی منطقه حفاظت شده ملوسان، پس از شناسایی منابع اکولوژیک و اقتصادی-اجتماعی و تجزیه و تحلیل مبتنی بر رهیافت سیستمی، واحدهای زیست محیطی در منطقه را تفکیک کرده، سپس مدل های ویژه ای را تهیه و از مقایسه آنها با جدول یگان‌های زیست محیطی زون بندی انجام شد (4). ماکسین و همکاران (2018)، در پژوهشی جهت بهبود زون‌بندی و برنامه‌ریزی مکانی در مناطق تحت حفاظت صربستان، به آنالیز پهنه‌بندی مناطق و شناسایی شباهت‌ها و تفاوت‌های موجود در رویکردهای زون‌بندی کشورهای منتخب اتحادیه اروپا (شش کشور اروپایی) پرداختند (9). مونتس (2018)، در پارک ملی ال یونکو در پورتوریکو، زون بندی منطقه حفاظت شده را به عنوان یک استراتژی برای حفاظت از سیمای طبیعی سرزمین و حفظ تنوع زیستی معرفی کرد(5). هستی و همکاران (2016)، در منطقه حفاظت شده شاهوکوسالان به بررسی تاثیر سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در تخصیص زون های بهینه و حل تضادهای موجود پرداختند(10). با توجه به اینکه پیامدهای نامطلوب ناشی از مخاطرات طبیعی و انسان پدید همواره از تهدیدات جدی برای اکوسیستم‌های مانگرو (بویژه منطقه حفاظت شده حرا) محسوب می شوند (11)، از این رو انجام فعالیت‌های حفاظتی و توسعه خط مشی‌های مدیریتی کارآمد در منطقه حفاظت شده حرا که حافظ فرآيندهاي اکولوژيک، تنوع زیستي و خدمات اکوسیستمی این ذخیره‌گاه باشد، ضرورتی انکارناپذیر خواهد بود. جهت دستیابی به هدف فوق و پهنه بندی زون های یازده گانه، شناسایی معیارها و شاخص‌های مکانی و تدوین مدل ترکیب خطی معیارها می‌تواند به عنوان ابزاری موثر و سودمند جهت جلوگیری از تخریب و کاهش سطح این اکوسیستم جنگلی منحصر به فرد و تامین نیازمندی‌های محیط زیستی منطقه به کار گرفته شود.

مواد و روش ها

منطقه مورد مطالعه

منطقه حفاظت شده حرا با وسعتی معادل 86258 هکتار مطابق شکل 1 بين دو شهرستان بندر خمیر و قشم در استان هرمزگان، حد فاصل دلتای رودخانه مهران و سواحل شمال غربی جزيره قشم (تنگه خور خوران) قرار گرفته است. این منطقه علاوه بر عنوان ملی، یکی از ذخیره گاه های زیستکره و تالاب های بین المللی تحت پوشش کنوانسیون رامسر می باشد. گسترش جغرافیایی آن حدفاصل عرض شمالی 26 درجه و 40 دقیقه تا 27 درجه و طول شرقی 55 درجه و  21 دقیقه تا 55 درجه و 52 دقیقه است. این محدوده دربرگیرنده بزرگترین رویشگاه مانگرو خلیج فارس است و از حیث گونه های حفاظتی ساحلی- دریایی یکی از کانون های مهم زیستی کشور و حوزه خلیج فارس محسوب می شود. در منطقه 6 خانواده و 16 گونه پستاندار خشکی زی و آبزی زیست می کنند. که در بین آنها گونه های دلفین گوژپشت، دلفین بینی بطری هند و پورپویز بی باله دارای ارزش حفاظتی هستند. در ضمن 111 گونه پرنده از 33 خانواده در فصول مختلف مورد شناسايي قرار گرفته اند (12و13). به لحاظ تنوع در فرم رویشگاه دارای تیپ دلتایی (سواحل بخش خمیر)، تیپ جزیره ای (جزایر پراکنده ترعه خوران) و تیپ ساحلی (سواحل و جزاير مرتبط با كرانه هاي شمال غربي جزيره قشم است و همچنین دارای پوشش های متنوع کم تراکم، پرتراکم و تنک می باشد و تعدادی از هالوفیت های ساحلی این اجتماعات جنگلی را همراهی می کنند (11و14).

 

شکل 1- محدوده منطقه حفاظت شده حرا

Fig. 1. Boundaries of Hara protected area

روش بررسی:

در این مطالعه در پي تدوین مدل براي زون بندی مناطق تحت حفاظت، در گام نخست، به تشریح، تعیین هدف و ماموریت زون های یازده گانه پرداخته شد. سپس شناسايي و طبقه بندي معيارهای اولیه با توجه به سوابق مطالعاتی داخلی و خارجی و  توصیه های IUCN، بر اساس هدف، مأموریت و موقعیت مکانی هر زون انجام شد. در این راستا براي بومي سازي معيارها و يكپارچه سازي آنها با توجه به شرایط کشور، معيارها از نظر ماهيت به دو گروه انسانی و اکولوژیک تفکیک شد. موضوع حائز اهمیت در سنجش وابستگی معیارها به زون ها، نقش و عملکرد هر زون است. در بین زون های یازده‌گانه، زون 8 که به شکل سپر عمل می کند، فاقد معیارهای مستقل است و در مرحله تلفیق نهایی قلمرو آن معلوم خواهد شد و از آنجایی که منطقه مورد مطالعه جزء مناطق حفاظت شده است به همین دلیل زون گذرگاهی (زون 9) که مربوط به پهنه بندی ذخیره گاه زیستکره است از این مطالعه حذف شد. پس از جمع آوری معیارها و زیر معیارهای مکانی هر یک از زون های یازده گانه، به غربال­سازی و تعیین درجه اهمیت آنها پرداخته ­شد. غربال سازی معیارها با هدف افزایش صحت و دقت مکان یابی در دو مرحله صورت گرفت، نخست روایی محتوایی (از طریق ضریب نسبت روایی محتواCVR¹  ) و پایایی(با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ) (15) پرسشنامه ها مورد ارزیابی قرار گرفت و معیارهایی که روایی و پایایی قابل قبول داشتند در فرایند دلفی وارد شدند و درجه، درصد و ضریب اهمیت هر معیار در آنها مورد سنجش قرار گرفت (رابطه 1) و در قالب نمودار اهمیت معیار نمایش داده و نهایی شدند. 

= ضریب وزن تعدیل شده 

وزن تعدیل شده 

امتیاز وزن دار 

درصد اهمیت معیار           

= درجه اهميت معيار 

به همین منظور پرسشنامه ای برای نظر‌سنجی جهت پهنه بندی مناطق تحت حفاظت در اختیار 9 کارشناس (مطابق روش کوکران برای جامعه آماری محدود) متخصص مجرب درزمینه‌ زون بندی مناطق قرار گرفت و محاسبات بر طبق رابطه 1 انجام شد(16و17):

در این رابطه N: تعداد پرسش‌شوندگان؛ n: تعداد افرادی که به هر اهمیت رأی داده‌اند؛ xi: وزن اولیه (1، 3، 5، 7، 9)؛ yi: وزن تعدیل‌شده است. بعد از اینکه معیارها توسط روش دلفی غربال و نهایی شدند، از آنجایی که ماهيت معيارهاي تصميم گيري سرزمين چندگانه است. اين معيارها به لحاظ شکل مداخله در فرایند تصمیم مي توانند الزامي يا ترجيحي باشند. معیار الزامی، معیاری است که برای تصمیم گیری وجود آن ضروری است و در فرایند پهنه بندی، پهنه های مناسب هر زون از طریق معیارهای الزامی صورت می گیرد و در صورتی که پهنه ها دارای مساحت بیش از حد مجاز باشند (7)، با توسل به معیارهای ترجیحی، این لکه ها اولویت بندی می شود تا چنانچه تعداد آنها بیش از نیاز در فرایند برنامه ریزی بود و یا حسب نیاز در تلفیق نهایی، ضرورتی برای حذف برخی لکه ها پیش آمد بتوان براساس اولویت های شناسایی شده تصمیم گیری نمود. بنابراین در این مطالعه، معیارهای ترجیحی، معیاری است که در فقدان آن زون می تواند شناسایی و استقرار یابد، اما وجود این معیارها میزان شایستگی زمین برای اختصاص کاربری ها را در اولویت قرار می دهد. معیارهای ترجیحی از طریق روش های وزنی برای اولویت بندی لکه ها مداخله دارند در همین راستا معیارهای ترجیحی شناسایی شده با روش آنتروپی شانون، توسط نرم افزار Entropy Shannon Solver وزن دهی شدند. در انتها پس از شناسایی معیارهای تصمیم گیری برای پهنه بندی هر زون، تفکیک معیارهای الزامی و ترجیحی و وزن دهی معیارهای ترجیحی، ترکیب خطی معیارهای الزامی و ترجیحی هر زون تدوین شد و بر اساس مدل تهیه شده لایه های اطلاعاتی ساخته شد. بدین منظور با توجه به اهداف و ماموریت هر یک از زون های یازده گانه (7) و مدل های خطی، اجتماع (,) و اشتراک (+) لایه های اطلاعاتی در سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) با مقیاس 1:50000 گرفته شد و زون های یازده‌گانه مکان‌یابی و نهایی شد.

یافته ها:

منطقه حفاظت شده حرا، مطابق دستورالعمل زون بندی مناطق، می تواند بالقوه دارای 10 زون باشد. بنابراین پهنه‌هاي اختصاص يافته به اين زون شامل زون های طبیعت محدود شده² (زون 1)، حفاظتی³ (زون 2)، استفاده گسترده⁴ (زون 3)، استفاده متمرکز⁵ (زون 4)، فرهنگی-تاریخی⁶ (زون 5)، بازسازی⁷ (زون 6)، استفاده ویژه⁸ (زون 7)، سپر بازدارنده⁹ (زون 8)، علمی-ترویجی¹⁰ (زون 10) و سایر استفاده ها¹¹ (زون 11) می‌باشد که هر یک به لحاظ حساسیت، آسیب‌پذیری، توسعه پذیری و ماموریت دارای ویژگی‌های متفاوتی هستند(جدول 1). 

جدول1- تشريح ويژگي زون هاي مختلف در مناطق تحت حفاظت

 Table 1- Description of the characteristics of different zones in protected areas

زون       ویژگی	زون 1	زون 2	زون 3	زون 4	زون 5	زون 6	زون 7	زون 8	زون 10	زون 11
	طبیعت محدود شده	حفاظتی	استفاده گسترده	استفاده متمرکز	فرهنگی و تاریخی	بازسازی	استفاده ویژه	سپر بازدارنده	علمی و ترویجی	سایر استفاده ها
ميزان حساسيت	حساس	حساس	غير حساس	غير حساس	نيمه حساس	نيمه حساس	غير حساس	غير حساس	غير حساس	غير حساس
ميزان آسيب پذيري	زياد	زياد	کم	کم	متوسط	متوسط	کم	کم	کم	کم
ظرفيت  توسعه پذيري	توسعه ناپذير	توسعه ناپذير	توسعه ناپذیر	توسعه پذیر	توسعه ناپذير	توسعه ناپذير	توسعه پذیر	توسعه ناپذير	توسعه ناپذیر	توسعه پذیر
ماموريت	حراست محیط طبیعی	حراست محیط طبیعی	حمایت محیط طبیعی	توسعه متوازن	حمایت محیط طبیعی	حراست دوره ای	توسعه متوازن	پشتیبانی حفاظتی	حمایت محیط طبیعی	توسعه متوازن

 

بر طبق هدف و ماموریت هر زون، معیارها و زیر معیارها انتخاب شدند و غربال سازی آنها توسط روش دلفی صورت گرفت (جدول 2). و سپس شاخص ها تدوین شد و لایه ها و نقشه های مرتبط با هر یک در سامانه اطلاعات جغرافیایی توسط نرم افزار Arc GIS 10.4.1 تهیه شد (جدول 3). در گام بعد بر اساس رتبه های کسب شده در روش دلفی و نظر تیم مطالعاتی معیارها به دو دسته الزامی و ترجیحی تفکیک شدند و وزن دهی معیارهای ترجیحی توسط روش آنتروپی شانون انجام شد (جدول 4). و در نهایت مدل های خطی الزامی (MZ¹²) و ترجیحی(¹³PZ)  مکان یابی زون های یازده‌گانه تدوین شد (جدول ). 

جدول2-  معیارها و زیر معیارهای نهایی زون های یازده‌گانه منطقه حفاظت شده حرا

Table. 2 The final criteria and sub criteria of eleven zones in Hara protected area

معیار	زیر معیار	کد حرفی	زون 1	زون 2	زون 3	زون 4	زون 5	زون 6	زون 7	زون 10	زون 11
محيط فيزيكي	خاک	SO			*	*			*
	توپوگرافی	TO			*	*			*
	آب	WA			*	*	*		*		*
محيط بيوفيزيكي	دست نخوردگی	WH	*	*
	حساسیت زیستگاه	HS	*	*				*
	آسیب پذیری زيستگاه	VA	*	*				*
	وسعت	AH	*	*
	یکپارچگی	IH	*	*
	اهمیت زیستگاه	HI	*	*				*
منابع زيستي	تنوع گونه ای	SD	*	*
	حضور گونه‌های حفاظتی	PS	*	*
	پوشش گیاهی	VE			*	*
اجتماعی	مشاركت مردمي	PC			*	*	*				*
فرهنگی	منابع فرهنگي-تاریخی	HR			*	*	*
اقتصادی	کاربری اراضی	LU							*		*
مدیریتی	منابع تفرجی	RR			*	*
	پدیده‌ها با ارزش تفسیری‌آموزشی	PE								*
	امكانات و زير ساخت ها	FI			*	*			*	*	*
	تسهیلات و خدمات گردشگری	TF					*

 

جدول4- وزن معیارهای ترجیحی محاسبه شده توسط روش آنتروپی شانون برای زون های یازده گانه

Table 4 - Weight of preferential criteria calculated by Shannon entropy method for eleven zones

زون	معیارهای ترجیحی	وزن معیارها wj
زون طبیعت محدود شده	آسیب پذیری زيستگاه	225/0
	اهمیت زیستگاه	212/0
	گستره و وسعت	115/0
	تنوع گونه ای	048/0
	یکپارچگی زیستگاه	036/0
زون حفاظتی	تنوع گونه ای	192/0
	گستره و وسعت	116/0
	آسیب پذیری زیستگاه	116/0
	حضور گونه حفاظتی	107/0
	حساسیت زيستگاه	065/0
	دست نخوردگی	056/0
زون استفاده گسترده	امکانات زیر ساخت ها	173/0
	مشاركت مردمي	172/0
	توپوگرافی	117/0
	منابع فرهنگی و تاریخی	101/0
	منابع آب	100/0
	خاک	094/0
زون استفاده متمرکز	منابع فرهنگی و تاریخی	429/0
	امکانات زیر ساخت ها	344/0
	پوشش گیاهی	095/0
	مشاركت مردمي	092/0
	منابع تفرجگاهی	040/0
زون استفاده ویژه	کاربری اراضی	531/0
	خاک	159/0

 

جدول5- روابط خطی ترکیب معیارها در زون بندی منطقه حفاظت شده حرا

Table 5 - Linear combination of the criteria in the zoning of the Hara protected area

رابطه خطی معیارها	ماهیت معیارها	زون
MZ1 = HS+WH+PS	الزامی	زون 1
PZ1 = 0.304VA+0.287HI+0.156AH+0.065SD+0.049IH	ترجیحی
MZ2 = IH+HI	الزامی	زون 2
PZ2=0.243SD+0.147AH+0.147VA+0.135PS+0.082HS+0.071WH	ترجیحی
MDZ3 = RR,VE	الزامی	زون 3
PZ3 = 0.229 FI+0.227PC+0.155TO+0.133HR+0.132WA+0.124SO	ترجیحی
MZ4 = TO+SO+WA	الزامی	زون 4
PZ4 = 0.429HR+0.344FI+0.095VE+0.092PC+0.040RR	ترجیحی
MZ5 = HR+(PC,WA,TF)	الزامی	زون 5
MZ6 = VA,HS,HI	الزامی	زون 6
MZ7 = TO+WA+FI	الزامی	زون 7
PZ7 = 0.77LU+0.23SO	ترجیحی
MZ10 = FI+PE	الزامی	زون 10
MZ11 = WA,PC,FI,LU	الزامی	زون 11

 

 

 

 

 

 

 

 

با اجرای مدل های خطی در محیط GIS نقشه نهایی زون های مناسب برای پهنه بندی منطقه حفاظت شده حرا حاصل شد (شکل 4). مطابق پهنه بندی نهایی در چارچوب مدل های خطی، جدول 6، تعداد لکه های نهایی هر زون و مساحت آنها را نمایش می دهد. از آنجایی که زون های 1 و 2 باید حداقل 20 درصد منطقه را شامل شوند (شکل 2)، مجموع وسعت زون هاي 3، 4، 7 و 11  نبايد از 10 درصد وسعت منطقه بيشتر باشند (شکل 3) و سایر زون ها نیز هر یک به تنهایی نباید از 80درصد وسعت منطقه تجاوز کنند. بر طبق نتایج به دست آمده در منطقه حفاظت شده حرا زون های حفاظتی 1 و 2 حدود 27 درصد منطقه را شامل می شوند و زون های 3، 4، 7 و 11 حدودا 8 درصد منطقه را به خود اختصاص می دهند. به عبارت دیگر زون ها در منطقه حفاظت شده حرا دارای مساحت بیش از حد مجاز نمی باشند، در نتیجه نیاز به استفاده از مدل های خطی معیارهای ترجیحی (PZ) برای اولویت بندی لکه های مکان یابی شده نیست. 

جدول6- مساحت و سطح اشغال زون های 11 گانه پس از زون بندی نهایی 

Table 6- Area of 11 zones after final zoning

زون	مساحت	درصد	تعداد لکه
زون 1	7/10699	40/12	5
زون 2	8/12793	83/14	7
زون 3	6/2830	28/3	5
زون 4	4/556	65/0	7
زون 5	3/59	07/0	1
زون 7	7/98	11/0	5
زون 8	6/55122	90/63	--
زون 10	6/178	21/0	4
زون 11	3/3918	54/4	6
مجموع	86258	100	40

 

 

 

 

 

 

شکل 2- زون های 1 و 2 در منطقه حفاظت شده حرا

Fig.2. Zones 1 and 2 in the Hara protected area

شکل 3- زون های 3، 4، 7 و 11 در منطقه حفاظت شده حرا

Fig.3. Zones 3, 4, 7 and 11 in the Hara protected area

 

 

شکل 4- زون بندی نهایی منطقه حفاظت شده حرا

Figure 4- Final zoning of the Hara protected area

بحث و نتیجه گیری

منطقه حفاظت شده حرا به عنوان منطقه حساس دریایی، دارای بیشترین وسعت جنگل های مانگرو در ایران (85 درصد مساحت رویشگاه های مانگرو ایران) می‌باشد که تا به امروز برنامه مدیریتی برای پهنه بندی و حفاظت آن تدوین نشده است، این تحقیق برای رفع این مشکل به شناسایی و جمع آوری معیارهای معین و مستقل برای زون های یازده گانه مناطق تحت مدیریت و غربال و هدفمند نمودن آنها، تعیین شکل مداخله معیارها در فرایند زون‌بندی، به کارگیری فنون تصمیم‌گیری در فرایند زون‌بندی مناطق و دست یابی به مدل خطی تصمیم گیری مکانی اثر بخش برای پهنه بندی زون‌های یازده‌گانه بوده است. آنچه از نتایج این پژوهش به­دست­آمد نشان داد که فرآیند زون­بندی یک مساٌله تصمیم­گیری است که ذاتاً نیازمند ارزیابی ویژگی­های مختلف سرزمین بر اساس اهداف چندگانه است. این موضوع در پژوهش های Montes Herrera و همکاران (2018)، Geneletti  و همکاران (2007)، گل محمدی (1393) و مرادپناه و همکاران (1396) مورد توجه قرار گرفته بود(5و18و19و4). رویکرد زون­بندی با هدف استفاده چندجانبه در حالی که سطوح بالای حفاظت را برای نواحی ویژه فراهم می­سازد، در عین حال سایر استفاده­های منطقی را نیز مورد تشویق قرار می­دهد. برای دست­یابی به یک هدف ویژه، اغلب ارزیابی چندین معیار نیاز خواهد بود که چنین رویکردی در مطالعات Maksin و همکاران (2018)، عزیزی جلیلیان (1398)، Farashi (2016) و Grantham و همکاران (2013) مشاهده شد (9و20و21و22). معیارهای با ماهیت اکولوژیک و انسانی در پهنه بندی مناطق، کاربردهای عدیده ای داشته است که از مطالعات مشابه می‌توان به پژوهش‌های اسدالهی و همکاران (1391)، دانه کار و مجنونیان(1383)، Yun Lu (2014) و Fourie و همکاران (2012) اشاره نمود (23و24و25و26). اما نقطه مشترک بیشتر مطالعات تحقیقاتی به خصوص در سال­های اخیر، دادن ارزش بالاتر به معیار اکولوژیک اهمیت زیستگاه و معیار زیستی تنوع گونه ای می باشد، یعنی حدود نیمی از منابع همچون جمعه پور و همکاران، 1397؛ مخدوم، 1394 Hasti, 2016;  (27و28و10) از معیار اهمیت زیستگاه و در تحقیقات سالمی و همکاران، 1398؛  شمس و همکاران،1397؛ گل محمدی،1393؛ Ramsar Convention, 2016؛ صمدی، 1399 (29و30و19و31و11) از معیار تنوع گونه استفاده کرده اند. در بین معیارهای اقتصادی،کاربری اراضی و وابستگی به خدمات زیست بوم (32و33) در میان معیارهای فرهنگی ، منابع با ارزش فرهنگی و تاریخی (4و34و26) در بین معیارهای جنبه های مدیریتی ، زیرمعیارهای منابع  تفرجی، پدیده های با ارزش تفسیری و آموزشی، برنامه های مدیریتی و تسهیلات و خدمات گردشگری دارای بیشترین فراوانی و کاربرد در منابع بوده اند (9و35). به طور کلی در انتخاب زون های یازده گانه با اهداف و ماموریت حفاظتی (زون‌های 1، 2، 6) جنس معیارها اغلب از نوع بیوفیزیکی و زیستی می باشد و در زون های توسعه ای (زون‌های 3، 4، 5، 7، 9، 10 و 11) نقش جنبه‌های فیزیکی و اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی بیشتر است.

زون هاي مناطق تحت حفاظت، به لحاظ عملکردی از حساسيت، آسيب پذيري و سطوح مختلف توسعه پذيري برخوردارند که در این میان زون های 1 و  2 به دلیل وجود شكنندگي ذاتي در گروه حساس با آسیب پذیری زیاد و زون های 5 و 6 به واسطه سابقه استفاده يا آسيب هاي تحميل شده پيشين در گروه نیمه حساس با آسیب پذیری متوسط و سایر زون ها به دلیل عدم شکنندگی در ساختار فیزیکی و زیستی در گروه غیر حساس با آسیب پذیری کم و در گروه توسعه پذیر قرار می گیرند به لحاظ سطح اشغال نیز زون های 1 و 2 باید حداقل 20 درصد منطقه را شامل شوند و مجموع وسعت زون هاي 3، 4، 7 و 11 نبايد از 10 درصد وسعت منطقه بيشتر باشند. در نهایت زون بازسازی بسته به فعاليت هاي اختلال آور موجود در مناطق تحت حفاظت و از آنجایی که زمان دار و موقتي است همچنین زون سپر بازدارنده که جهت همجواری زون های ناسازگار در مناطق جانمایی می شود و زون 5 به دلیل ارزش فرهنگی و تاریخی دارای وسعت متغیر خواهند بود (7).

قدردانی: از تمامی افرادی که در انجام این پژوهش مساعدت نمودند خصوصا آقای مهندس رفیعی، آقای دکتر طاهری، خانم دکتر جلیلیان و خانم دکتر یعقوب زاده تشکر و قدردانی می شود.

جدول 3- تهیه لایه ها و نقشه های مرتبط با معیارهای زون بندی منطقه حفاظت شده حرا

 Table 3- Preparation of layers and maps related to the zoning criteria of the Hara protected area

زیر معیار	نقشه	تشریح	منبع
خاک	واحدهای اراضی	تیپ و واحدهای اراضی	12
توپوگرافی	طبقات شیب	نقشه توپوگرافی 1:25000	12
آب	منابع آب موجود	حداقل آب در دسترس شرب	12
دست‌نخوردگی	دست نخوردگی پوشش حرا	تراکم و انبوهی جنگل‌های مانگرو	12 و 14 و16
حساسیت زیستگاه	حساسیت زیستگاه کف زیان	حساسیت زیستگاه کفزیان	36 و 37
	حساسیت‌رویشگاه حرا	انبوهی بالای 75درصد جنگل های مانگرو	16
	حساسیت پرندگان	گیلانشاه خالدار،اگرت ساحلی و بزرگ،حواصیل خاکستری، هندی و شب،نوک پارویی،پلیکان سفید و پاخاکستری،دراج،فلامينگوبزرگ،چاخ لق هندی، سلیم طوقی کوچک، پرستو دریایی	13
آسیب پذیری زيستگاه	زیستگاه های حساس	تنش‌های‌زیستگاه(سکونتگاه،جاده‌خاکی،آسفالته،اسکله،ترددکشتی،سرشاخه‌زنی،پرورش میگو،لنج‌سازی، کارخانه گچ‌-سیمان، آلودگی آب به فلزات سنگین)	17
یکپارچگی	پیوستگی زیستگاه	سنجه های سیمای سرزمین (اندازه لکه ها، شکل لکه ها، ارتباط بین لکه ها)	38
اهمیت زیستگاه	زیستگاه با اهمیت	پراکنش پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان و ماهی های حفاظتی در منطقه	13و39
		زیستگاه‌های کرانه‌ای حساس(موقعیت پرتگاه‌های ساحلی، سواحل کم‌شیب ممتد، خور-مصب، خور-کولاب، پهنه های جزر و مدی)	40
	رویشگاه با اهمیت	انبوهی اجتماعات گیاهی حرا	16
تنوع گونه ای	گونه های جانوری	قلمرو زیستگا‌هی مهره داران بزرگ منطقه (پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان، ماهیها)	37و41
پوشش گیاهی	پوشش جنگل مانگرو	تراکم و انبوهی جنگل‌های مانگرو	14و16
حضور گونه‌های حفاظتی	حیات وحش حفاظتی	پراکنش بالابان،دلیجه،قرقی،كركس مصری،عقاب ماهی گیر،خالدار بزرگ و طلایی، سنقر تالابی، گیلانشاه خالدار،اگرت ساحلی و بزرگ،حواصیل خاکستری، هندی و شب،نوک پارویی،پلیکان سفید و پاخاکستری، دراج،فلامينگوبزرگ،چاخ لق هندی، سلیم طوقی کوچک، پرستو دریایی،لاك پشت سبز و عقابي،دلفین گوژپشت،بینی بطری هند و پورپویز بی باله	13و39
مشاركت مردمي	مشاركت مردمي	مکان کلبه‌های محلی اقامت گردشگران، مکان خدمات تغذیه و خوراک محلی به گردشگران (رستوران، قهوه خانه)، مسیرهای گردش گردشگران با راهبر محلی و مکان های بازسازی و احیأ جنگل با مشارکت مردم	42
منابع فرهنگي‌تاریخی	منابع فرهنگي‌تاریخی	قلعه تاریخی نادری، برج های دوقلو قلعه بندر لافت، قلعه تاریخی پرتغالی ها، بافت قدیم روستای لافت، مقبره عبدالشیخ ابن صالح الثانی ال معین لافت و چاه های طلا	42
کاربری اراضی	کاربری اراضی موجود	سکونتگاه روستایی، لنج سازی، نخلستان، پارک و تفرجگاه، محاوط تاریخی- فرهنگی و شبکه زیر ساخت	12
منابع تفرجی	منابع تفرجی	جنگل حرا،سایت پرنده نگری(تالاب پرندگان، جزیره پرنده ها)،تنگه کلارنس،گردشگاه اسکله،بندر وگردشگاه ساحلی طبل،کلبه کالنگار مردو،پارک ساحلی ،پارک بام،موزه مردم شناسی و ناخدا علی لافت	42
پدیده های با ارزش تفسیری و آموزشی	پدیده های تفسیری و آموزشی	بافت های قدیم روستای لافت،جزیره و تالاب پرنده ها،موزه مردم شناسی لافت،موزه ناخدا علی و قلعه تاریخی نادری لافت ،مجموعه گردشگری حرادر جزیره مردو،چاههای بندر لافت،جنگل حرای سهیلی و طبل،اسکله باستانی بندر لافت	42
امكانات و زير ساخت ها	امكانات و زير ساخت ها	جاده های آسفالته و خاکی منطقه حفاظت شده حرا،مسیر تردد لنج و قایق،خطوط انتقال برق منطقه و پست های برق، مکان بندر پهل، بندر گوران و بندر لافت	12
تسهیلات و خدمات گردشگری	تسهیلات و خدمات گردشگری	مرکز جامع سلامت در روستای لافت، مکان جابه جایی کالا و مسافر در بنادر خمیر، لافت، طبل، پهل و گوران،اقامتگاه های بوم گردی در طبل، لافت،رستوران محلی در لافت و طبل	42

 

Reference:

1.       Azizi Jalilian, M. Shayesteh, K. Danehkar, A., 2020. A new ecosystem-based land classification of Iran for conservation goals. Environ Monit Assess 192, 18.

2.       Sobhani, P. Goshtasb, H. Nezami, B. Jahani, A., 2018. Evaluation of Promoting Conservation Hunting Areas: Case Study: Hamedan Alvand No-Hunting Area. J Environ Sci Technol 20, 3 (78); 143 - 157. (In Persian)

3.       Majnoonian, H. Mirab, P. Danesh, M., 2014. Guide to Assessing the Impacts of Development on the Environment (Guidelines for Evaluating Development Plans, Energy and Industry), Mashhad University Jihad Publications, 460 p. (In Persian)

4.       Moradpanah, M. Moradpanah, H., 2017. Zoning of Maloosan protected area using GIS. J Environ Sci Technol 19(4), 463-474. (In Persian)

5.       Herrera Montes, M.I., 2018. Protected Area Zoning as a Strategy to Preserve Natural Soundscapes, Reduce Anthropogenic Noise Intrusion, and Conserve Biodiversity. Tropical Conservation Science (TCS) journal, Volume 11: 1–15.

6.       Majnonian, H. Makhdoom, M., 2010. Zoning Instructions for Areas under Management, Journal No. 257. Environmental Protection Organization, 155 p. (In Persian)

7.       Danehkar, A. Sharifi, N. Robati, M., 2018. Analysis on Iran Protected Areas. J Environmental Studies, Natural Resources and Sustainable Development, 2(6); 15-36. (In Persian)

8.       Ghadirian, O. Khazaee, F. Lotfi, A., 2020. Identifying and prioritizing protective strategies for the Mouteh Wildlife Refuge on the basis of the existing status. J Animal Environment, 12(1),49-58.

9.       Maksin, M. Ristić, V. Nenković-Riznić, M. Mićić, S., 2018. The role of zoning in the strategic planning of protected areas: lessons learnt from EU countries and Serbia . European Planning Studies.VOL. 26, NO. 4, 838–872.

10.       Hasti, F. Rouhi, H. Khodakarami, L. Mahiny, A.S., 2016. Zoning the protected area of Shahoo/Kosalan using RS and GIS. IOSR Journal of Environmental Science, To xicology and Food Technology (IOSR-JESTFT) e-ISSN: 2319-2402,p- ISSN: 2319-2399.Volume 10, Issue 8 Ver. I (Aug. 2016), PP 74-81.

11.       Samadi, B., 2019, Development of Multi-Spatial Criteria Decision Making Models for Selection of Coastal-Marine Protected Areas in Iran: A Case Study of Hormozgan Province. PhD Thesis in Marine Biology, Islamic Azad University, Faculty of Natural Resources and Environment, 88-100 p. (In Persian)

12.       ICZM, 2019. Integrated Coastal Zone Management of Iran, Ports and Maritime Organization. (In Persian)

13.       Kaboli, M. Aliabadian, M. Tohidifar, M. Hashemi, A. Roselar, C., 2016. Atlas of Birds of Iran, Department of Environment, 577P. (In Persian)

14.       Danehkar, A. Mahmoudi, B. Sabaee, M. Ghadirian, T. Asadollahi, Z. Sharifi, N. Petrosian, H., 2012. National Documentation of Sustainable Management Program of Iran's Mangrove Forests. Forests Range and Watershed Management Organization, Dry land Forestry Center Administration, Consulting engineers of Sustainability of nature and resources. 624 p. (In Persian)

15.       Taherdoost, H., 2016. Validity and Reliability of the Research Instrument; How to Test the Validation of a Questionnaire/Survey in a Research. International Journal of Academic Research in Management (IJARM) Vol. 5, No. 3, 2016, Page: 28-36, ISSN: 2296-1747.

16.       Yaghoobzade, M. Mahini, A.R. Mikaiili, A. Danehkar, A. Moslehi, M., 2020. Prioritizing Environmental Hazards of Mangrove Forests in Hormozgan Province. Journal of Natural Environmental Hazards, 2020: 1-1.http://doi.org/ 10.22111/jneh.2020.34699.1675(In Persian)

17.       Mafi-Gholami, D. Feghhi, J. Danehkar, A. Yarali. N., 2015. Classification and Priorition of Negative Factors Affecting on Mangrove Forest Using Delphi Method (A Case Study: Mangrove Forest of Hormozgan Province, Iran). Advances in Bioresearch,6(3) 78-92.

18.       Geneletii, D. Duren, I.V. 2008. Protected area zoning for conservation and use: A combination of spatial multi criteria and multi objective evaluation. Landscape and Urban Planning 85, 97-110.

19.       Gol Mohammadi, Z., 2014. Zoning of Bojagh Coastal-Marine National Park with the application of fuzzy multi-spatial evaluation criteria, Master Thesis in Natural Resources-Environmental Engineering, University of Tehran, Faculty of Natural Resources, 75-100 p. (In Persian)

20.       Azizi Jalilian, M., 1398. Providing a framework for evaluating, selecting and modifying the network of protected areas based on macro-ecological units in Iran, PhD thesis, Malayer University, Faculty of Natural Resources and Environment, 85-120 p. (In Persian)

21.       Farashi, A. Naderi, M. Parvian, N., 2016. Identifying a Preservation Zone Using Multi–Criteria Decision Analysis. Animal Biodiversity and Conservation, 39.1: 29–36.

22.       Grantham, H.S. Agostini, V. N. Wilson, J. Mangubhai, S. Rotinsulu, C. Hidayat, N. Muljadi, M. Mongdong, M. Darmawan, A. Rumetna, L. Erdmann, M. V. Possingham, H. P., 2013. A comparison of zoning analyses to inform the planning of a marine protected area network in Raja Ampat,Indonesia. Marine Policy 38 (2013) 184–194.

23.       Asadolahi, Z. Danekar, A. Asadolahi, Z., 2012. Protect zoning Chaghakhor wet land by using Assecment Spatial Multi-Creiteria. Scientific & Research. Journal of Wet land Ecobiology, Ahvaz evaluation. Landscape and Urban Planning; 85; 97–110. (In Persian)

24.       Danehkar, A. Madjnonian, H., 2004. Criterion recommendation for assessment of coastal-marine areas for determination of coastal and marine protected areas in IRAN. Journal of environmental studies, 30(35), 9-32. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=11967(In Persian)

25.       Yun Lu, S. Shen C. H. Chiau W. Y., 2014. Zoning strategies for marine protected areas in Taiwan: Case study of Gueishan Island in Yilan County, Taiwan, 2014. Marine Policy Volume48 (2014) 21–29.

26.       Fourie,E. Kock,G. Daphne,P. Mabunda,D,. 2012. Agulhas National Park: Management Plan, Approved by SANParks EXCO for DEA internal scrutiny.

27.       Jomepour, M. Yaghoobifaz, S., 2018. The location of Tourist Resorts in the Central Alborz Protected Area with a Sustainable Development Approach. Tourism Management Studies 13(42); 1-19. (In Persian)

28.       Makhdom, M., 2015. Foundamental Land use planing. Tehran University Publishs. 304p.

29.       Salami, M. Sayahi, Z. Jozi, A., 2019. Capability Assessment of Mishdagh Protected Area for Ecotourism using PROMETHEE and ANP in GIS Environment. J Environmental and Development 10,19;35-46. (In Persian)

30.       Shams, B. Kaboli, M., 2018. Development of the conservation area network using systematic conservation planning approach in Iran. J Animal Environment, 10(4),47-162. (In Persian)

31.       Ramsar Convention, 2016. http://www.ramsar.org

32.       Laghai, H. Monavari, M. Raisi, B., 2009. Planning and zonning for Harra biosphere reserve according to international scales (with emphasis on Qeshm island) using GIS. Human & Environment, 2009; 7(1): 30-39. (In Persian)

33.       Kapourchal, S.A. Dargahi,D.M. Karimzadegan, H., 2014. Zoning Coastal Marine Boujagh National Park and Sustainable Management by Geographic Information System. Indian Journal of Science and Technology, Vol 7(12), 1933–1938.

34.       Gadimi, M. Hoseini, M. poorghasemi, H. moradi, H., 2010. Protection modeling of Manesht and Ghalarang protected areas using fuzzy logic. Environmental Science, 8(1), 85-105. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=218253(In Persian)

35.       Jozai, J., 2006. Environmental Capacity Assessment of Nayband National Coastal-Marine Park, M.Sc. Thesis, University of Tehran, Faculty of Environment, 90-120 p.

36.       Vahidi, F. Fatemi, S.M. Danehkar, A. Mashinchian Moradi, A. Musavi Nadushan, R., 2020. Patterns of mollusk (Bivalvia and Gastropoda) distribution in three different zones of Hara Biosphere Reserve, the Persian Gulf, Iran. Iranian Journal of Fisheries Sciences (IJFS) , 17:1295-1306. (June. Press in Iran) (JCR, IF: 0.3) DOI: https://doi.org/10.1007/s13762-019-02469-2.

37.       Bozorgian, G., 2002. Assessing the ecological potential of the Hara protected area for ecotourism management with GIS, Master Thesis in Natural Resources Engineering, Islamic Azad University, Tehran Science and Research Branch, 78-110 p. (In Persian)

38.       Kapos, V. Lysenko, I. Lesslie, R., 2002. Assessing forest integrity and naturalness in relation to biodiversity. In Forest Resources Assessment Programme, Working Paper 54; Forestry Department FAO:Rome, Italy.

39.       Keivani, Y. Nasri, M. Abasi, K. Abdoli, A., 2016. Atlas of Inland Water Fishes of Iran, Department of Environment, 218P. (In Persian)

40.       Samadi, B. Danehkar, A. Fatemi, M. Jozi, A. Ramezani, E., 2020. Proposal for a Decision Algorithm for Selecting Coastal-Marine Protected Areas in South of Iran Case Study: Hormozgan Province. J Natural Environment, 73(2);341-354.

41.       Department of Environment(Hormozgan Provincial Directorate.2020. Protected Area. see information in: https://hormozgan.doe.ir/portal/home/(In Persian)

42.       Hormozgan's General Administration of Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization. 2020. see information in: .https://hchto.ir. (In Persian)

6

 

---

[1]  Content Validity Ratio

[2]  Strict Nature Reserve Zone

[3]  Protected Zone

[4]  Extensive Use Zone

[5]  Intensive Use Zone

[6]  Historic – Cultural Zone

[7]  Restoration Zone

[8]  Special Use Zone

[9]  Buffer Zone

[10]  Scientific- Extension Zone

[11]  Other use Zone

[12]  Mandatory criteria

[13]  Preferential criteria

---