ارائه مدلی جهت پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی در ایران
محورهای موضوعی : مدیریت
محمود رحمت الهی
1
,
مهدی مرتضوی
2
,
حامد رحمانی
3
1 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
2 - دانشیار، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران (عهده‌دار مکاتبات)
3 - استادیار، گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
کلید واژه: خط مشی, توسعه پایدار, موفقیت های جزئی, داده بنیاد.,
چکیده مقاله :
امروزه، هر جامعه و کشوری درپی دستیابی به رشد و توسعه می باشد، تا بتواند به جایگاه برتری نسبت به دیگر جوامع قرار گیرد. توسعه پایدار به عنوان یک متغیر جامع تمامی ابعاد رشد را در بر می¬گیرد که هر جامعه¬ای با توجه به امکانات و وضعیت خود به دنبال دستیابی به آن می باشد. هدف از این پژوهش ارائه مدلی جهت پیشیبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی در ایران است؛ روش پژوهش برحسب هدف، کاربردی و براساس ماهیت، توصیفی- پیمایشی است. مشارکت کنندگان در این پژوهش شامل10 نفر از متخصصان و خبرگان تاثیرگذار در اجرای خط مشی بودند که نمونه گیری به صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه پیدا کرد. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با استفاده از روش داده بنیاد کلاسیک صورت گرفته است. ابزار گردآوری دادهها مصاحبه بود که پس از جمع آوری داده ها، با استفاده از رویکرد ظاهرشونده (گلیزری) نظریه دادهبنیاد کلاسیک کدگذاری و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که عوامل مختلفی جهت پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار اثرگذار هستند. اما با توجه به مفهوم جدید موفقیتهای جزئی و مفهوم توسعه پایدار و کدگذاری های صورت گرفته شش عامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، استراتژیکی، زیست محیطی و سازمانی بعنوان عوامل پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی در ایران شناسایی شدند و در برگیرنده 18 زیر شاخص بودند که کشور ایران جهت پیشبرد و دستیابی به توسعه پایدار به این عوامل توجه ویژهای داشته اند. باید توجه نمود که کشورهای در حال توسعه و از جمله کشور ایران به این شاخص ها بعنوان شاخصهای تدوین خطمشی توسعه پایدار توجه نمایند تا بتوانند در عرصه جهان به این مهم دست یابند.
Today, societies and countries strive for growth and development to achieve superiority over others. Sustainable development encompasses all aspects of growth that each society aims to realize based on its resources and circumstances. This research aims to create a model for advancing sustainable development policies in Iran, drawing from partial successes. The study employs an applied research method with a descriptive-survey approach. It involved ten influential specialists in policy implementation, with sampling continuing until theoretical saturation was reached. Utilizing a qualitative approach and classical grounded theory, data was collected through interviews, which were then coded and analyzed using the emergent (Glaser) method. The findings indicate that multiple factors influence the promotion of sustainable development policies. Based on the new concept of partial successes and extensive coding, six key factors—economic, social, cultural, strategic, environmental, and organizational—were identified, along with 18 sub-indicators. Iran has prioritized these factors to advance sustainable development. Developing countries, including Iran, consider these indicators crucial for formulating sustainable development policies to achieve this significant global objective.
[1] انصاری پور، شیوا، نوراللهی، یونس، یوسفی، حسین، گلشن فرد، امین عباس. (1400). بررسی عوامل موثر بر تقاضای انرژی به منظور برنامه ریزی توسعه پایدار در کشور، فصلنامه علمی انرژی های تجدید پذیر و نو، سال هشتم، شماره اول، 69-63.
[2] جعفری، افشین، شجاعی فرد، علی، شکور، علی. (1401). بررسی وضعیت پیاده سازی راهبردهای توسعه پایدار و تبیین نقش حقوق شهروندی در آن (مطالعه موردی: شهر شیراز)، مطالعات محیطی هفت حصار، شماره سی و نهم، سال یازدهم، 131-119.
[3] سلطانی پور، فرزانه، دماری، بهزاد. (1395). وضعیت توسعه پایدار در ایران، مجله بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، دوره 14، شماره چهارم.
[4] الوانی، مهدی. (1393). تصمیم گیری و تعیین خط مشی دولت، تهران، انتشارات سمت.
[5] Ansell, C., Gash, A., (2007). Collaborative governance in theory and practice. J. Public Adm. Res. Theory 18, 543–571. https://doi.org/10.1093/jopart/mum032.
[6] Baum, S.D.(2019). A Survey of Artificial General Intelligence Projects for Ethics, Risk, and Policy. Global Catastrophic Risk Institute Working Paper 17-1. Available online https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm? abstract_ id=3070741
[7] Birkland, T, (2015). An Introduction to the Policy Process: Theories, Concepts, and Models of Public Policy Making, Published by Routledge Press, New York,3rd Edition.
[8] Bours, Sanne A.M.J.V. Wanzenböck, Iris, Frenken, Koen, (2022). Small wins for grand challenges. A bottom-up governance approach to regional innovation policy, European Planning Studies, 30:11, 2245-2272, DOI: 10.1080/09654313.2021.1980502.
[9] Cristóbal, Jorge, Ehrenstein, Michael, Domínguez-Ramos, Antonio, Galán-Martín Ángel, Pozo, Carlos, Margallo, María, Aldaco, Rubén, Jiménez, Laureano, Ángel, Irabien, Guillén-Gosálbez, Gonzalo, (2021). Unraveling the links between public spending and Sustainable Development Goals: Insights from data envelopment analysis, Science of the Total Environment, 786 (2021) 147459.
[10] Friedrich, Christoph, Feser, Daniel, (2023). Combining knowledge bases for small wins in peripheral regions. An analysis of the role of innovation intermediaries in sustainability transitions , Review of Regional Research, https://doi.org/10.1007/s10037-023-00192-7
[11] Glaser, B. G. (2008). Conceptualization: On theory and theorizing using grounded theory, International Journal of Qualitative Methods, 1(2), 23-38.
[12] Kirchherr, J., Piscicelli, L., Bour, R., Kostense-Smit, E., Muller, J., Huibrechtse-Truijens, A., & Hekkert, M. (2018). Barriers to the circular economy: evidence from the European Union (EU). Ecological Economics, 150, 264-272.
[13] Kozioł-Nadolna, Katarzyna, Beyer, Karolina, (2021). Barriers to innovative activity in the sustainable development of public sector organizations, Procedia Computer Science 192 (2021) 4376–4385.
[14] Markey, K. Tilki, M. Taylor, G.(2020). Practicalities in doctorate research of using grounded theory methodology in understanding nurses’ behaviours when caring for culturally diverse patients, Nurse Education in Practice, https://doi.org/10.1016/j.nepr.2020.102751. 1-23.
[15] Reijnders, Bram, (2021). Small wins triggering the sustainability transition of the Dutch construction industry, Faculty of Geosciences, Utrecht University
[16] Salo, Hanna H., Berg, Annukka, Korhonen-Kurki, Kaisa, Lahteenoja, Satu, (2022). Small wins enhancing sustainability transformations: Sustainable development policy in Finland, Environmental Science and Policy 128 (2022) 242–255.
[17] Soderberg, Erik, Liff, Roy, (2023). Reframing practice through policy implementation projects in different knowledge contexts, International Journal of Project Management 41 (2023) 102452.
[18] Strauss, A. Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (2nd Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
[19] Subroto A., (2011). Understanding Complexities in Public Policy Making Process through Policy Cycle Model: A System Dynamics Approach, II Conference of WCSA-World Complexity Science Academy, September 26 Th – 27 Th, Palermo, Italy.
[20] Termeer, C. J., & Dewulf, A., (2018). A small wins framework to overcome the evaluation paradox of governing wicked problems. Policy and Society, 38(2), 298-314.
[21] Termeer, C.J.A.M., Metze, T.A.P., (2019). More than peanuts: Transformation towards a circular economy through a small-wins governance framework, Journal of Cleaner Production, 240, 118272.
[22] Weick, K. E. (1984). Small wins: Redefining the scale of social problems. American Psychologist, 39(1), 40–49. https://doi.org/10.1037/0003-066X.39.1.40.
.مجله مدیریت توسعه و تحول 58 (1403) 77-67
ارائه مدلی جهت پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی در ایران
محمود رحمت اللهی1، مهدی مرتضوی2،*، حامد رحمانی3
1دانشجوی دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
2دانشیار، گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران (عهده‌دار مکاتبات)
3استادیار، گروه مدیریت دولتی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
تاریخ دریافت: 19/09/1402 تاریخ پذیرش نهایی: 18//07/1403
چكيده
امروزه، هر جامعه و کشوری در¬پی دستیابی به رشد و توسعه می باشد، تا بتواند به جایگاه برتری نسبت به دیگر جوامع قرار گیرد. توسعه پایدار به عنوان یک متغیر جامع تمامی ابعاد رشد را در بر می¬گیرد که هر جامعه¬ای با توجه به امکانات و وضعیت خود به دنبال دستیابی به آن می باشد. بنابراین هدف از این پژوهش ارائه مدلی جهت پیشیبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی در ایران است؛ روش پژوهش برحسب هدف، کاربردی و براساس ماهیت، توصیفی- پیمایشی است. مشارکت کنندگان در این پژوهش شامل10 نفر از متخصصان و خبرگان تاثیرگذار در اجرای خط مشی بودند که نمونه گیری به صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه پیدا کرد. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با استفاده از روش داده بنیاد کلاسیک صورت گرفته است. ابزار گردآوری دادهها مصاحبه بود که پس از جمع آوری داده ها، با استفاده از رویکرد ظاهرشونده (گلیزری) نظریه دادهبنیاد کلاسیک کدگذاری و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که عوامل مختلفی جهت پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار اثرگذار هستند. اما با توجه به مفهوم جدید موفقیتهای جزئی و مفهوم توسعه پایدار و کدگذاری های صورت گرفته شش عامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، استراتژیکی، زیست محیطی و سازمانی بعنوان عوامل پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی در ایران شناسایی شدند و در برگیرنده 18 زیر شاخص بودند که کشور ایران جهت پیشبرد و دستیابی به توسعه پایدار به این عوامل توجه ویژهای داشته اند. باید توجه نمود که کشورهای در حال توسعه و از جمله کشور ایران به این شاخص ها بعنوان شاخصهای تدوین خطمشی توسعه پایدار توجه نمایند تا بتوانند در عرصه جهان به این مهم دست یابند.
واژه‌های اصلی: خط مشی، توسعه پایدار، موفقیت های جزئی، داده بنیاد.
1- مقدمه
در این برهه از تکامل بشر، همه جوامع در پی دستیابی به رشد و توسعه میباشد، تا بتوانند به جایگاه برتری نسبت به دیگران قرار گیرند. رشد متغیری است که ابعاد مختلفی از جمله ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... را شامل میشود. در هر کشوری سرمایههای مختلف اجتماعی، انسانی، اقتصادی و طبیعی وجود دارند که مجموعه این سرمایه ها لازمه دستیابی به توسعه پایدار هستند. بنابراین توسعه پایدار به عنوان متغیری جامع تمامی ابعاد رشد را در بر میگیرد که هر جامعهای با توجه به امکانات و وضعیت خود به دنبال دستیابی به آن میباشد. اما در این زمینه هیچ گونه الگوی واحدی برای تمامی جوامع وجود ندارد. همین امر باعث گردیده که محققان بسیاری به دنبال طراحی الگویی خاص مختص آن جامعه باشند. در این میان، الگو (مدل) جهت دستیابی به توسعه پایدار مستلزم وجود خط مشیهایی برای سازمان های اجرا کننده می باشد.
مجموعهای از سیاستها، جهت گیریها و تصمیماتی که بوسیله مراجع مختلف بخش عمومی از قبیل دولت، مجلس و قوه قضاییه که نماینده حفظ منافع عمومی باشند، اتخاذ شوند، به عنوان خط مشی تعریف میگردد[4]. اکثر دانشمندان و صاحبنظران حوزه خط مشی عمومی و متون علمی خط مشیگذار عمومی، مراحل کلی خط مشیگذاری عمومی را شامل سه مرحله تدوین، اجرا و ارزیابی خط مشی میدانند. همچنین آنان مرحله اول یعنی مرحله تدوین خط مشی را نیز به سه مرحلهی شناخت مسئله، ورود به دستور کار دولت و فرموله کردن خط مشی یا راهحل، تقسیم نموده اند[7]. اندیشمندان خط مشیگذاری از بین مراحل مختلف فرآیند خط مشیگذاری عمومی همواره به مرحله اجرا توجه ویژه ای داشته اند[19]. یک خط مشی پاسخ دقیقی را به نحوه اجرای آن نمیدهد. بلکه به زمینه و سازگاری های محلی لازم برای اجرای آن خط مشی بستگی دارد. بنابراین، یک خط مشی تنها زمانی اجرا میشود که نیت‌ها، هم از نظر روحی( چیزی که باید به آن رسید) و هم در عمل (چگونگی دستیابی به آن) برآورده شوند.
mahdymortazavi@yahoo.com*
اغلب، هدف یک پروژه اجرای خط مشی تغییر ذهنیت بازیگران در سازمان میزبان در فرآیندی از پایین به بالا است، نه اجرای یک خط مشی از طریق فرمان در فرآیندی از بالا به پایین. در فرآیند پایین به بالا، ایجاد مشترک اهداف پروژه و شفاف سازی و انتقال اهداف خط مشی گذاران موضوع بسیار مهمی است. این استراتژی ها از فرآیند پایین به بالا پشتیبانی میکند و پروژه را قادر می سازد تا اجرای استراتژیک را ارتقا بخشد[17].
چارچوب موفقیتهای جزئی1 ریشه در تئوری‌های مربوط به تغییرات مستمر و پژوهشهایی در علم سازمان و علم خط مشی گذاری دارد. موفقیتهای جزئی به عنوان تغییرات ملموس، تکمیل شده و عمیق تعریف میشوند. آنها میتوانند از طریق مکانیسمهای پیشرانه غیرخطی مختلف، در تغییرات دگرگون کنندهای تجمع پیدا کنند. برای شناسایی و ارزیابی موفقیتهای جزئی، چهار ویژگی این موفقیتها و شاخصهای آنها از ترمی یر و دولف2 (2018) اتخاذ شده است. با توجه به گفته ترمی یر و دولف (2018)، موفقیت های جزئی میتوانند دشوار باشند، زیرا بیشتر آنها در نقطه توجه عمومی ظاهر میشوند. بنابراین، مهم است که هیچ موفقیت جزئی را نادیده نگیرید، بلکه برای همه آنها ارزش قائل شوید. این چهار ویژگی عبارتند از: نتیجه ملموس، تغییرات عمیق، اهمیت مناسب و قضاوت مثبت[20]. کارل ویک3(1984) نیز موفقیتهای جزئی را به عنوان «نتایج ملموس، تکمیل و اجرا شدهای که اهمیت متوسطی دارند» توصیف و بر تغییرات تدریجی برای دستیابی به نتایج پایدار برای چالشهای بزرگ اجتماعی تمرکز میکند[15].
باتوجه به آنچه بیان گردید موفقیتهای جزئی فعالیتها و تغیراتی هستند که در مقیاس خرد و کوچک اتفاق میافتد، اگر چه اینها فعالیتهایی هستند که به چشم نمی آیند اما باعث شتاب زیادی در فعالیتهای کلان تر در جهت رسیدن به توسعه پایدار میگردند.کشورهایی که به مباحث مرتبط با موفقیت های جزئی توجه نکردهاند و خط مشی برای آنها تدوین ننمودند کمتر توسعه یافته یا به توسعه پایدار دست نیافته اند. اما تجربه کشورهایی از جمله آمریکا و بعضی از کشورهای دیگر همانند فنلاند نشان میدهد که با توجه نمودن به موفقیتهای جزئی و تدوین اجرای خطمشی در حوزه های مختلف زیست محیطی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و.... می توان موجب تحول، نوآوری و دستیابی به بهره وری هرچه بیشتر در حوزه های مختلف از جمله حوزه های اقتصادی و سیاسی و نهایتا توسعه پایدار گردید. درکشور ما نیز به موضوع موفقیت های جزئی و تدوین سیاستهای مرتبط با آن کمتر پرداخته شده یا اصلا توجهی نشده است و همین امر موجب توسعه کمتر، و ایجاد صدماتی از جمله تحول و نوآوری کمتر، اقتصاد ناپایدار، تعطیلی صنایع و صدمه های جبران ناپذیر به محیط زیست و... گردیده است. لذا با توجه به اهمیت توسعه پایدار که درچند دهه اخیر بصورت جهانی مورد توجه جوامع، دولتها و سازمانها قرار گرفته و همچنین اهمیت دو چندان این امر در کشورهای درحال توسعه، سوال اصلی این پژوهش این گونه مطرح میگردد که عوامل پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی در ایران کدامند؟
2- مبانی نظری و پیشینه پژوهش
امروزه توسعه سازمانها باید به صورتی پایدار باشد، به این معنی که باید بر اساس اصول و با در نظر گرفتن جنبههای امروزه توسعه سازمانها باید به صورتی پایدار باشد، به این معنی که باید بر اساس اصول و با در نظر گرفتن جنبههای اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی (اکولوژیکی) انجام شود. توسعه پایدار سازمانها با تمام اشکال نوآوری، به ویژه نوآوریهای مربوط به تغییرات در روشهای سازمان و مدیریت، نوآوری های تکنولوژیکی و نوآوریهای زیستمحیطی در ارتباط است. این موضوع هم برای مشاغل و هم برای سازمانهای بخش عمومی صدق میکند[13]. سازمان ملل متحد در سال 2015، دستور کار 2030 را برای توسعه پایدار تصویب نمود که نقطه عطف بزرگی درجهت دگرگونی جهان ما بود. این دستور کار به چالشهای عمده‌ای که بشریت با آن مواجه است، از جمله پایان دادن به فقر و سایر محرومیت‌ها، بهبود بهداشت و آموزش، کاهش نابرابری، و تحریک رشد اقتصادی، که همگی در کنار مقابله با تغییرات آب و هوایی و تلاش برای حفظ اکوسیستم‌های آبی و خشکی هستند، می‌پردازد. این دستور کار یک فراخوان بلند پروازانه و فوری برای اقدام است که به توافق همه 193 کشور عضو سازمان ملل رسید و به 17 هدف توسعه پایدار ترجمه شده است[9].
از سویی دیگر، مفهوم موفقیت های جزئی که به عنوان «نتایج مشخص، تکمیل شده، اجرا شده دارای اهمیت متوسط» تعریف میشود، برای اولین بار توسط نظریه‌پرداز روان‌شناسی سازمانی، کارل ویک، در مقاله اصلی وی با عنوان «موفقیت های جزئی: باز تعریف مقیاس مشکلات اجتماعی» بیان شد. ممکن است بسیاری از موفقیت های جزئی شناسایی نشوند، یا مورد توجه قرار نگیرند، و حتی ممکن است هرگز نهادینه نشوند. دست کشیدن از موفقیت های جزئی خطر مهمی برای ارزیابانی است که تمایل دارند فقط فرآیندها و نتایج را مشاهده کنند و اینکه آنچه فکر میکنند با توجه به برنامه ها و فعالیت های رسمی اتفاق می افتد. بنابراین، اولین قدم، شناسایی و ارزش گذاری این گام های کوچک در حال ظهور است. شناسایی موفقیت های جزئی کار آسانی نیست، به این جهت که معمولاً در زیر رادار توجه عمومی ظهور پیدا کرده و یافتن آنها کار سختی است[20]. از نقاط قوت موفقیت های جزئی می توان به توانایی واکنش آن نسبت به شرایط دائماً در حال تغییر و پویای اطراف و تعمیق اعتماد، تعهد و درک در بین مردم اشاره نمود[22. 5]. باتوجه به گفته ترمی یر و دولف (2018) موفقیتهای جزئی با چهار ویژگی کلیدی تعریف میشوند: نتایج ملموس؛ تغییرات عمیق؛ اهمیت متوسط و قضاوت مثبت[15].
جدول1: ویژگی ها و شاخص های موفقیت های جزئی
ویژگی | نشانگر | نشانگر خطر4 |
نتایح و عملکرد | نتایج قابل مشاهده | فقط وعده ها و ایده |
تغییرات عمیق | تغییر مرتبه دوم و سوم شیوه های جدید رادیکال | فراتر از رخدادهای سریع مشابه، دسترسی آسان |
اهمیت متوسط | سطح کم یا متوسط محلی | در مقیاس بزرگ، بهترین شیوه ها |
قضاوت مثبت | بهبود، گامی به جلو، مرتبط با جاه طلبی مشترک | ضررهایی کوچک برای تعداد زیادی بازیگران |
مأخذ: ترمی یر و دولف(2018)
اولین مشخصه این است که موفقیت های جزئی به نتایج ملموسی اشاره دارند، نتایجی که تجسم تجربیات زیستهای است که فراتر از ایدهها یا وعدههای خلاقانه طراحی شده است. این را می توان با نتایج مشهودی که ابتکارات دیگر به همراه دارد تعیین کرد. ثانیاً، موفقیت های جزئی باید با تغییر در رویهها، باورها یا ارزش‌ها از طریق شیوههای جدید رادیکالی مانند تغییرات عمیق همراه باشد[20].
استراتژی موفقیتهای جزئی بر شیوه‌ها و نوآوریهای نوظهوری متمرکز است که در مقیاس کوچک رخ می دهند و به‌طور ارگانیک در حوزه‌های مختلف ظاهر میشوند. چنین نوآوری های فزاینده ای از طریق انباشته شدن خود، میتوانند برای مشکلات تغییرات دگرگون کنندهای ایجاد کنند. موفقیتهای جزئی بر این ایده استوار است که این موفقیتها توسط چشم اندازی بزرگتر برای تغییر هدایت میشوند. با این حال، به‌جای هدف‌گیری « موفقیت های بزرگ» از طریق نوآوری رادیکال در علم و صنعت، استراتژی حاکمیتی موفقیت های جزئی از منطق تحریک تلاش‌های نوآوری توزیع‌شده برای ایجاد تغییرات تدریجی و در عین حال عمیق در جهت دلخواه پیروی میکند. موفقیتهای جزئی میتوانند ماهیت فناورانه، اجتماعی یا نهادی داشته باشند و در بخش خصوصی و دولتی، جامعه مدنی یا جامعه محلی ظاهر شوند. دیدگاه موفقیت های جزئی امکان تجزیه و تحلیل انتقال پایداری محلی را فراتر از موقعیت‌های منفرد5، یا تعاملات رژیمی منفرد6 فراهم میکند و در نتیجه بازیگران بیشتر و اقدامات متفاوت تری را شامل میشود [8]. از دیدگاه موفقیتهای جزئی، فرآیندهای تغییر توسط ذینفعان مختلفی از جمله کاربران، گروه های ذینفع، جامعه مدنی یا بخش عمومی هدایت میشود [21].
به عبارتی، مفهوم موفقیتهای جزئی که از ادبیات مدیریت عمومی و حاکمیت محیطی برگرفته شده است، به موضوع پرداختن به مشکلات چند بعدی اجتماعی کمک میکند. موفقیت های جزئی تغییرات عمیقی را تشکیل میدهند که این تغییرات دگرگون کننده از طریق مکانیسم های پایین به بالا و از بالا به پایین ایجاد میشوند. بنابراین، موفقیتهای جزئی مستلزم نوآوری‌هایی در مقیاس کوچک هستند که در زمینههای مختلفی یافت میشوند و ماهیتی افزایشی دارند. این نوآوریهای افزایشی از طریق انباشته شدن بسیاری از جوانب کوچک، میتوانند فرآیندهای گذار را برای حل مشکلات پیچیده و چند بعدی اجتماعی هدایت کنند. درست مانند دگرگونیهای رادیکال یا «پیروزی‌های بزرگ»، انباشت دستاوردهای کوچک باعث میشود تغییرات عمیق دگرگون‌کنندهای به دور از وضعیت موجود جامعه، با چشم‌انداز بزرگ‌تری از تغییر هدایت شود[10].
در مورد موانع مربوط به موفقیت های جزئی تاکنون تحقیقات کمی انجام شده است. یکی از معدود پژوهشهایی که به موضوع ادغام موانع در ادبیات موفقیتهای جزئی اجرا شده، پژوهش ترمی یر و متز(2019) است. آنها چهار ویژگی موفقیتهای جزئی ترمی یر و دولف (2018) را پذیرفتند و ویژگی "غلبه بر مقاومت و موانع" را نیز به آنها اضافه کردند. آنان از موارد تجربی خود بر موانع فنی، مالی و مقرراتی که باید بر آنها غلبه نمود استفاده کردند. موانعی که مانع از انتقال پایداری میشوند، بیشتر مورد تحقیق قرار میگیرند. کریچر و همکاران7 (2018) اخیراً چارچوبی از موانع را ایجاد کردند که انتقال پایداری را از مسیر خارج نموده یا آن را کند میسازد، به ویژه انتقال به یک اقتصاد دورانی8، و تمایز بین موانع فرهنگی، نظارتی، بازار و فناوری[12].
مشکلات در همه جوامع وجود دارند. دولت ها، در پاسخ به این مشکلات و در ارتباط با اهداف رشد، توسعه ملی و رفاه شهروندان، خط مشیهایی را تدوین مینمایند که میتوان آن ها را در راستای تلاش دولت برای حاکمیت اثربخش دانست؛ اما به دنبال چالشهای موجود در فضای خط مشیگذاری عمومی در زمینه خط مشی گذاران، فرآیند خط مشیگذاری و ساختار خط مشیگذاری باعث شده که خروجی مرحله تدوین خط مشیگذاری عمومی منجر به محتوای ضعیفی در خط مشی منجر شود. با توجه به نبود انسجام و نا همسویی درونی خط مشی، ناسازگاری با خط مشیهای موجود، مشخص نبودن ابزارهای اجرا یا وجود ابزارهای نامناسب و نا هم سویی ابزارهای اجرا، تعریف ناکافی اهداف، اهداف مبهم و بلند پروازانه و نبودن مبنای نظری مناسب باعث محتوای ضعیف خط مشی عمومی می شود[6].
در همین حال، توسعه پايدار به معني تلفيق اهداف اقتصادي، اجتماعي، زيست محيطي براي حداكثر سازي رفاه انسان فعلي بدون آسيب به تواناييهاي نسلهاي آتي و با هدف برآوردن نيازهاي شان ميباشد. كميسيون جهاني محيط زيست براي اولين بار اين اصطلاح را ارائه داد توسعهاي كه نيازهاي زمان حال را بر آورده میسازد، بدون آنكه نيازهاي آيندگان را به خطر اندازد. توسعه پايدار، از معدود مفاهيم و شرايطي است كه هم جذابيتهاي خاصي براي سياست مداران و تصميم سازان دارد و هم با آرمانهاي آحاد جامعه هم خواني دارد. توسعه پايدار همچنين بر اهميت وجود چشم اندازهاي بلند مدت در مورد نتيجه فعاليتهاي امروز و همكاري جهاني در بين كشورها براي رسيدن به راه حل هاي موثر تاكيد ميگذارد. اين عناصر توسعه پايدار را به صورت هدف كليدي براي صورت بندي سياست هاي داخلي، منطقهاي و بين المللي در قرن ۲۱ در آورده است[3].
توسعه پایدار اغلب در بازههای زمانی طولانی و با دگرگونیهای بزرگی همراه است که این موضوع تفسیر، پیش بینی و دستیابی به آن را به موضوعی بسیار گسترده و چالش برانگیز تبدیل مینماید. پرداختن به مسائل بزرگی مانند توسعه پایدار، میتواند انتظارات غیرواقع بینانه ای از راه حلهای سریع، رادیکالی و جامع ایجاد نماید، یک موفقیت جزئی کوچک میتواند ابزار مفیدی را برای تغییرات ملموس، قابل اجرا و اغلب افزایشی ارائه دهد که میتواند انباشته شده، بزرگتر گردیده، گسترش یافته یا عمیق‌تر شود و حرکتی را برای تغییرات در مقیاسهای بزرگتر ایجاد کند. موفقیتهای جزئی نسبت به تغییرات در مقیاس بزرگتر، موفقیتهای کوچکتری بوده، قابل دست‌یابی‌تر بوده و با تبادلات کمتری همراه هستند. آنها "تنها" به عنوان گامهایی کوچک دیده میشوند، بدون این که نیاز باشد تصمیم گیری در حوزه ای به تعویق بیافتد، تجزیه و تحلیل کاملی در آن حوزه در دسترس بوده؛ بدین جهت که ذاتاً وجود چنین شرایط کاملاً آگاهانه ای برای مشکلات بزرگ، غیرممکن است[16].
در این راستا پژوهشهایی در این زمینه انجام گرفتهاند از جمله این پژوهشها: سالو و همکاران(2022)، که در پژوهشی به بررسی موفقیتهای جزئی ارتقا دهنده تحولات پایداری: خط مشی توسعه پایدار در فنلاند پرداختند و به این نتیجه رسیدند که درحالی که یک خط مشی توسعهپایدار که صرفاً بر اساس موفقیتهای جزئی است، میتواند برای مقابله با چالشهای اصلی پایداری زمان ما بسیار کند و افزایشی باشد، راه را برای اصلاحات متحول کننده تر هموار میکند. رجیندرز(2021)، پژوهشی را تحت عنوان موفقیتهای جزئی که باعث انتقال پایداری صنعت ساخت و ساز هلند میشود انجام داد. بر اساس این نتایج، میتوان نتیجه گرفت که موفقیتهای جزئی باید در مقیاس محلی و کوچک عمل کنند تا نوآوریهای رادیکال توسعه یابد. با انجام این کار، این رویدادها مقاومت کمتری را از سوی بازار تجربه خواهند کرد. کیزول نادولنا و بیر9(2021)، نیز پژوهشی را با عنوان موانع فعالیت های نوآورانه در توسعه پایدار سازمانهای بخش دولتی انجام دادند. بر اساس پژوهش انجام شده، موانع فعالیت نوآورانه که توسط مدیران مشخص شده است، به موانع بیرونی و داخلی تقسیم شدند. در موانع داخلی، موانع سازمانی، منابع انسانی، ارتباطی، مدیریتی و مالی مشخص شدند. تنها یک مانع به عنوان مانع خارجی شناسایی شد، فقدان سیاست دولتی در زمینه حمایت از نوآوری در مؤسسات عمومی. خروجی علمی کمی (شامل مطالعات نظری و تجربی) در زمینه موانع فعالیت نوآورانه در توسعه پایدار سازمانهای بخش عمومی وجود دارد.
در پژوهشهای داخلی نیز جعفری و همکاران(1401)، در پژوهشی به بررسی وضعیت پیاده سازی راهبردهای توسعه پایدار و تبیین نقش حقوق شهروندی در آن (مطالعه موردی: شهر شیراز) پرداختند. نتیجه نهایی تحقیق این بوده که یکی از راهبردهای غلبه بر موانع و چالشهای توسعه پایدار، وضعیت حقوق شهروندی شهروندان است. بنابراین بهبود وضعیت حقوق شهروندی، جزو یکی از شاخصترین راهبردهای توسعه پایدار است و در صورت لحاظ نمودن حقوق شهروندی در برنامه ریزیهای شهری، می توان مسیر دستیابی به توسعه پایدار را هموار نمود. انصاری پور و همکاران(1400)، در پژوهشی به بررسی عوامل موثر بر تقاضای انرژی به منظور برنامه ریزی توسعه پایدار در کشور پرداختند. با استفاده از دسترسی به افق آینده به مصرف، که این مدل در اختیار قرار میدهد، قادر به برنامه ریزی توسعه پایدار و اجرای طرح تامین انرژی مورد نیاز با استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر خواهیم بود.
3- روش پژوهش
با توجه به اینکه هدف این پژوهش ارائه مدلی جهت پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی در ایران است؛ بنابراین روش پژوهش برحسب هدف، کاربردی و براساس ماهیت و روش پژوهش، توصیفی- پیمایشی است. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با استفاده از روش داده بنیاد10 کلاسیک(گلیزری) صورت گرفته است. روش شناسی داده بنیاد بر مبنای کشف الگوهای رفتاری است که در واقعیتهای روزانه پایه گذاری میشوند. بنابراین اطلاع رسانی در مورد شیوه‌ها و تحقیقات آتی را تشویق مینماید. ماهیت پیچیده نحوه ارائه برخی از نظریهها در ادبیات و تغییر در نحوه استفاده برخی از روشهای داده بنیاد موضوعاتی هستند که نیاز به بررسی دارد([14]. ابزار گردآوری اطلاعات در پژوهش حاضر، روش مصاحبه نیمه ساختار یافته بود که با مطالعه ادبیات موضوع و زیر نظر خبرگان تهیه گردیده و در مصاحبهها از آنها استفاده شده است. مشارکن کنندگان در این پژوهش شامل متخصصان و خبرگان تاثیرگذار در اجرای خط مشی در وزارت صمت و همچنین خبرگان دانشگاهی بودند، و نمونه گیری به صورت هدفمند و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه پیدا کرد. با 10 نفر از افرادی که میتوانستند اطلاعات غنیتری در حوزه توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی در دسترس ما قرار دهند، مصاحبۀ نیمه ساختاریافته به صورت حضوری یا تلفنی انجام شد. به طورکلی، رویکرد ظاهر شونده در روش شناسی نظریۀ دادهبنیاد شامل سه مرحله: کدگذاری باز، کدگذاری انتخابی و کدگذاری نظری است[11]. با توجه به رویکرد ظاهر شونده(گلیزری)، کدگذاری باز با اقدام به کدگذاریِ آزاد دادهها، تا زمانی ادامه پیدا میکند که اثرات ظهور مقولۀ محوری، نمودار گردد، تا بدین ترتیب در مرحلۀ بعدی، یعنی مرحلۀ کدگذاری انتخابی، کدگذاری بر اساس مقولۀ محوری، هدایت شود[11]
تعداد مشارکت کنندگان در پژوهش حاضر10 نفر بوده که 8 نفر آنان مرد و2 نفر زن میباشند. همچنین از این تعداد 8 نفر دارای مدرک دکترا، 2 نفر دارای مدرک کارشناسی ارشد بودند و همگی سابقه کاری بالای 15 سال داشتند، که در جدول شماره2 آمده است:
جدول2: ویژگیهای دموگرافی آزمودنیها
تعداد | میانگین سن | میانگین سابقهکاری | تحصیلات | ||
ارشد | دکتری | ||||
مدیران حوزه ستادی وزارت صمت | 4 | 63/49 | 50/18 | - | 100% |
کارشناسان وزارت صمت | 4 | 18/44 | 33/16 | 50% | 50% |
مشاوران بخش‌های مختلف وزرات صمت | 2 | 05/42 | 11/16 | - | 100% |
مأخذ: یافته های پژوهش
برای جمعآوری دادههای این تحقیق در بخش کیفی از مصاحبه نیمهساختاریافته استفاده شده است. در مصاحبهی شماره هشتم اشباع نظری حاصل گردید، اما مصاحبهها تا نمونه دهم جهت حصول اطمینان از کفایت دادهها صورت گرفت.
4- یافته ها
در جدول شماره3تا5 بخش هایی از متن مصاحبه صورت گرفته با خبرگان، نکات کلیدی، کدگذاری باز و مفاهیم استخراج شده از چند مصاحبه بعنوان نمونه آورده شده است. لازم به توجه است که کلمه P ابتدای کلمه Point و A، B،C و... بیانگر هر یک از خبرگان مورد پرسش است
[1] Small wins
[2] Termeer, Dewulf
[3] Karl Weick
[4] Contra-indicator
[5] Single Niches
[6] Niche-Regime Interactions
[8] Circular Economy
[9] Kozioł-Nadolna et., al.
[10] Grounded Theory (GT)
جدول 3: بخش‌های مهم از متن یک مصاحبه
"در شرایط امروزی یکی از پایه‌های توسعه پایدار در سایه رخدادهای سازمانی، توجه به مسائل زیست محیط توسط سازمانها است که نقش مهمی در توسعه پایدار دارد. این مسئولیت سبب شده است که توسط نهادهای بالادستی قوانین و اسناد منسجم و منظمی برای حفاظت از محیط زیست توسط سازمانها تدوین شود که این اسناد حفاظتی در قبال محیط زیست میتوانند به افرایش پیشروی و جلو رفتن سازمان در زمینه توسعه پایدار کمک کند. اما مشکلاتی هم در زمینه محیط زیست وجود دارد که مشکلات بزرگی هم هستند که این مشکلات میتوانند در توسعه پایدار بازدارندگی ایجاد کنند. عوامل این حوزه مانند عدم مصرف بهینه انرژی در سازمان و عدم توجه به مسایل انرژیک توسط خود سازمانها از جمله مشکلاتی هستند که به کم شدن رویه‌های توسعه پایدار کمک میکنند. تدوین قوانین جدید یا توسعه قوانین فعلی میتواند منجر به حفاظت و بهبود و بهسازی محیط زیست و پیشگیری و ممانعت از هر نوع‌آلودگی و هر اقدام مخربی که موجب برهم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست میشود، گردد. بررسی علل بحران محیط زیست نشان داده است که توسعه فناوری، نهادهای اجتماعی و نگرش به محیط زیست و اعتقادات فردی رابطه‌ای تنگاتنگ دارند و نباید این عوامل را مجزا از یکدیگر در نظر گرفت. همچنین طبق اصل پنجاهم قانون اساسی، حفاظت از محیط زیست یک وظیفه عمومی تلقی میشود و همه اقشار جامعه در مقابل حفاظت از محیط زیستمان مسئول و متعهد هستیم و سازمانها نباید خود را از آن مبرا بدانند. عامل دیگری هم که در توسعه پایدار نقش دارد، عامل مسئولیت‌پذیری اجتماعی سازمانها است. میتوان گفت مسئولیت اجتماعی در هر حوزه، تعریفی خاص، بر اساس همان حوزه فعالیت دارد؛ در حوزه سازمانها این مسیولیت‌ها میتوانند هم راهگشا و هم بازدارنده باشند. یکی از رویه‌های بازدارنده توسعه پایدار با مدیریت موفقیت های جزیی، عدم توجه به فرهنگ سازمان توسط کارکنان است. همانگونه که نیازها علت رفتار و وسائل رفع آنان، هدف رفتار انسان را تشکیل میدهد به همین ترتیب فرهنگ سازمانی، الگوهای پذیرفته شده رفتاری توسط افراد سازمان برای کسب امکانات و رسائل رفع نیازهای فردی در سازمان است. درک اشتباه از مفهوم فرهنگ باعث می شود تمام فعالیتهایی که در جهت توسعه پایدار سازمانب صورت میگیرد از موفقیت چندانی برخوردار نباشد و مشکل سازمانهای ما همچنان ادامه یابد. اما اگر توجه به بعد نوع‌دوستی مسئولیت اجتماعی توسعه یابد، میتواند در پیشبرد اهداف سازمان نقش مهمی داشته باشد. بدین معنی که انسان‌دوستی، نیازمند اقدامات سازمانها برای ترویج رفاه انسان در پاسخ به انتظارات جامعه است، یعنی سازمانهای باید در حکم شهروندان خوب یک جامعه باشند. این سطح از مسئولیت اجتماعی در بالاترین سطح مسئولیت قرار دارد." |
مأخذ: یافته های پژوهش
جدول4: نکات کلیدی و کدگذاری باز دادههای مورد مطالعه
نشانگر | نکات کلیدی | کدهای باز |
PA1 | در شرایط امروزی یکی از پایه‌های توسعه پایدار در سایه رخدادهای سازمانی، توجه به مسائل زیست محیط توسط سازمانها است که نقش مهمی در توسعه پایدار دارد. | عامل زیست محیطی |
PA2 | این مسئولیت سبب شده است که توسط نهادهای بالادستی قوانین و اسناد منسجم و منظمی برای حفاظت از محیط زیست توسط سازمانها تدوین شود که این اسناد حفاظتی در قبال محیط زیست میتوانند به افرایش پیشروی و جلو رفتن سازمان در زمینه توسعه پایدار کمک کند. | تدوین قوانین حفاظت از محیط زیست برای سازمانها |
PA3 | عوامل این حوزه مانند عدم مصرف بهینه انرژی در سازمان و عدم توجه به مسایل انرژیک توسط خود سازمانها از جمله مشکلاتی هستند که به کم شدن رویه‌های توسعه پایدار کمک میکنند. | عدم مصرف مناسب انرژی در سازمان |
PA4 | عوامل این حوزه مانند عدم مصرف بهینه انرژی در سازمان و عدم توجه به مسایل انرژیک توسط خود سازمانها از جمله مشکلاتی هستند که به کم شدن رویه‌های توسعه پایدار کمک میکنند. | عدم توجه به مسایل انرژیک توسط خود سازمانها |
PA5 | تدوین قوانین جدید یا توسعه قوانین فعلی میتواند منجر به حفاظت و بهبود و بهسازی محیط زیست و پیشگیری و ممانعت از هر نوع‌آلودگی و هر اقدام مخربی که موجب برهم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست میشود، گردد. | تدوین قوانین جدید و توسعه قوانین فعلی در جهت حفاظت محیط زیست برای سازمانها |
PA6 | بررسی علل بحران محیط زیست نشان داده است که توسعه فناوری، نهادهای اجتماعی و نگرش به محیط زیست و اعتقادات فردی رابطه‌ای تنگاتنگ دارند و نباید این عوامل را مجزا از یکدیگر در نظر گرفت. | توسعه فناوری‌های حفظ‌کننده محیط زیست |
PA7 | بررسی علل بحران محیط زیست نشان داده است که توسعه فناوری، نهادهای اجتماعی و نگرش به محیط زیست و اعتقادات فردی رابطه‌ای تنگاتنگ دارند و نباید این عوامل را مجزا از یکدیگر در نظر گرفت. | توسعه نهادهای حفظ‌کنند محیط زیست |
PA8 | بررسی علل بحران محیط زیست نشان داده است که توسعه فناوری، نهادهای اجتماعی و نگرش به محیط زیست و اعتقادات فردی رابطه‌ای تنگاتنگ دارند و نباید این عوامل را مجزا از یکدیگر در نظر گرفت. | توسعه نگرش‌های کارا نسبت به محیط زیست |
PA9 | عامل دیگری هم که در توسعه پایدار نقش دارد، عامل مسئولیت‌پذیری اجتماعی سازمانها است. | عامل مسئولیت‌پذیری اجتماعی سازمانها |
PA10 | یکی از رویه‌های بازدارنده توسعه پایدار با مدیریت موفقیت های جزیی، عدم توجه به فرهنگ سازمان توسط کارکنان است. | عدم توجه به فرهنگ سازمان توسط کارکنان |
PA11 | اگر توجه به بعد نوع‌دوستی مسئولیت اجتماعی توسعه یابد، میتواند در پیشبرد اهداف سازمان نقش مهمی داشته باشد. | توجه به بعد نوع‌دوستی |
مأخذ: یافته های پژوهش
جدول 5: مفاهیم استخراج شده از دادهها برای مصاحبه شماره 1
ردیف | مفاهیم مرحله اول | مفاهیم مرحله دوم | مفاهیم مرحله دوم | نشانگرها |
1 | تدوین قوانین حفاظت از محیط زیست برای سازمانها | توسعه و تدوین قوانی حفظ محیط زیست در اسناد بالادستی | عامل زیست محیطی | PA1, PA2, PA5 |
2 | تدوین قوانین جدید و توسعه قوانین فعلی در جهت حفاظت محیط زیست برای سازمانها | |||
3 | توسعه فناوری‌های حفظ‌کننده محیط زیست | PA6 | ||
4 | توسعه نهادهای حفظ‌کنند محیط زیست | PA7 | ||
5 | توسعه نگرش‌های کارا نسبت به محیط زیست | PA8 |
کدگذاری انتخابی: در کدگذاری انتخابی هدف ایجاد مجموعه سازمان یافته‌ای از کدها و مفاهیم اولیه است که نتیجه بررسی دقیق و تفصیلی گزاره‌های هر مصاحبه در مرحله کدگذاری باز است. تمرکز این مرحله بیشتر بر کدها و مفاهیم است نه دادهها. البته ممکن است کدها و مفاهیم جدیدی نیز در این مرحله ظهور یابند لیکن وظیفه اصلی، مرور و بررسی کدهای اولیه است و به سوی سازماندهی موضوعات، مفاهیم، دسته بندی‌ها و تعریف محور مفاهیم اصلی در تحلیل است. از این رو پرسش‌هایی که در مرحله کدگذاری انتخابی این پژوهش مطرح خواهند شد عبارتند از اینکه آیا میتوان چندین مفهوم مرتبط با یکدیگر را برای ایجاد یک دسته‌بندی کلی‌تر باهم ترکیب کرد؟ آیا میتوان دسته‌بندی‌ها را درون یک توالی یا تسلسل، سازماندهی کرد؟ کد گذاری انتخابی در جداولی تحت عنوان مفاهیم مرحله دوم ارائه شد که برای هر مصاحبه پیاده شده است. در این مرحله، به منظور پاسخگویی به نخستین پرسش دسته بندی مفاهیم پس از دسته بندی مکرر مفاهیم و انجام مقایسه‌های مستمر و رفت و برگشت بین مصاحبه ها در نهایت 18 مفهوم برای عوامل پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی است. که در جدول 6مفاهیم استخراج شده، گزارش گردیده است.
جدول 6: مفاهیم استخراج شده
ردیف | مفاهیم | نوع عوامل |
1 | توسعه عملکردهای خودتنظیمی در حوزه محیط زیست | عوامل پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی |
2 | توسعه ظرفیت‌های یادگیری در حوزه محیط زیست | |
3 | توسعه و تدوین قوانین حفاظتی در قبال محیط زیست | |
4 | تمرکز بر اهداف بلندمدت | |
5 | نهادینه‌سازی استراتژی‌های مشارکتی | |
6 | پشتیبانی و تعهد سیاسی از رویه‌های توسعه پایدار | |
7 | توسعه بعد نوع دوستی اجتماعی | |
8 | توسعه مدیریت روابط با کارکنان در سازمان | |
9 | تدوین قوانین حمایتی از مردم در سازمانها | |
10 | افزایش قابلیت‌های سازمانی | |
11 | بهبود عملکرد سازمانی | |
12 | توجه به ارتباطات سازمانی | |
13 | توجه به تفکر توسعه بومی | |
14 | کاهش استفاده از منابع طبیعی برای تامین منابع مالی | |
15 | به کارگیری روشهای اقتصاد سبز | |
16 | آموزش و افزایش آگاهی جامعه در زمینه توسعه پایدار | |
17 | ارتقای فرهنگ مشارکتی و همکاری در جامعه | |
18 | ارتقای فرهنگ محیط‌زیستی در جامعه |
مأخذ: یافته های پژوهش
کدگذاری نظری: سومین مرحله کدگذاری، کدگذاری نظری است. این روش عبارت است از فراگرد انتخاب دسته بندی، اصلی مرتبط کردن سیستماتیک آن با دیگر دسته‌بندی‌ها، تأیید اعتبار این روابط و تکمیل دسته‌بندی‌هایی که نیاز به اصلاح و توسعه بیشتری دارند. در کدگذاری نظری مقوله‌ها به طور نظام‌مند بهبود یافته و با زیر مقوله‌ها پیوند داده میشوند. با این حال اینها هنوز مقوله‌های اصلی نیستند که در نهایت برای تشکیل یک آرایش نظری بزرگتر یکپارچه شوند، به طوری که نتایج تحقیق شکل نظریه پیدا کنند. فرآیند کدگذاری انتخابی یکپارچه سازی و بهبود مقوله‌هاست. با مصاحبه و کدگذاری باز و محوری مقولات اصلی شناسایی شده‌اند و در مرحله آخر ارتباط بین مقولات بیان شده‌اند. در جدول 7 مقوله‌ها و مفاهیم استخراج شده گزارش گردیده است که به صورت شکل1 ترسیم می گردد.
جدول 7: مقوله‌ها و مفاهیم استخراج شده
تحقیقات مرتبط | کد اولیه | کد ثانویه | کد محوری |
|---|---|---|---|
کیزول نادولنا و بیر(2021) بوگرز و همکاران (2022) گوپتا و داروال(2021) | توسعه عملکردهای خودتنظیمی در حوزه محیط زیست | عامل زیست محیطی | عوامل پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی |
توسعه ظرفیت‌های یادگیری در حوزه محیط زیست | |||
توسعه و تدوین قوانین حفاظتی در قبال محیط زیست | |||
ورونیکا بروس(2020) ترمی یر وهمکاران(2017) اورپلاینن(2013) | تمرکز بر اهداف بلندمدت | عامل استراتژیک | |
نهادینه‌سازی استراتژی‌های مشارکتی | |||
پشتیبانی و تعهد سیاسی از رویه‌های توسعه پایدار | |||
کیانفر و همکاران(1400) کوچ و همکاران(2018) | توسعه بعد نوع دوستی اجتماعی | عامل اجتماعی | |
توسعه مدیریت روابط با کارکنان در سازمان | |||
تدوین قوانین حمایتی از مردم در سازمانها | |||
افزایش قابلیت‌های سازمانی | عامل سازمانی | ||
بهبود عملکرد سازمانی | |||
توجه به ارتباطات سازمانی | |||
کریچر و همکاران،(2018) فارلا و همکاران (2012) | توجه به تفکر توسعه بومی | عامل اقتصادی | |
کاهش استفاده از منابع طبیعی برای تامین منابع مالی | |||
به کارگیری روشهای اقتصاد سبز | |||
ترمی یر و متز (2019) | آموزش و افزایش آگاهی جامعه در زمینه توسعه پایدار | عامل فرهنگی | |
ارتقای فرهنگ مشارکتی و همکاری در جامعه | |||
ارتقای فرهنگ محیط‌زیستی در جامعه |
مأخذ: محاسبات تحقيق
شکل1: عوامل پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیت های جزئی
3- بحث و نتیجه گیری
توسعه پایدار هدف مشترک هر ملتی در جهان است. توافق بر سر دستور کار2030 (سال2015) برای اولین بار اهدافی را ارائه داد که معنای توسعه پایدار برای هر کشوری را تعریف میکند. این دستور کار با تکیه بر رویکرد سنتی سه اصل توسعه پایدار(مردم، زمین و رفاه) خواستار تغییر جهان به منظور دستیابی به این اهداف است[16]. خطمشیگذاران ممکن است برای پرداختن به موضوعات گستردهای همچون توسعه پایدار مشکل داشته باشند یا وسوسه شوند که وعدههایی خارج از توان خود بدهند و توانایی خود را برای حل مشکلات بیش از حد ارزیابی کنند. در اصطلاح موفقیتهای جزئی، تغییرات ملموس، اجرا شده و اغلب تدریجی هستند که میتوانند انباشته شوند، بزرگ شده و گسترش یابند و در تغییرات در مقیاس بزرگتر شتاب ایجاد کنند. این موفقیتها به تنهایی ممکن است بی اهمیت به نظر برسند، اما موفقیتهای جزئی متعدد میتوانند تغییراتی دگرگون کنندهای به سمت اهداف یکپارچه ایجاد کنند. موفقیتهای جزئی که روال‌ها، ارزش‌ها و باورها را عمیقاً تغییر میدهند، میتوانند پتانسیل دگرگون‌کنندهای ایجاد کنند و در درازمدت به تغییرات اساسی منجر شوند[16]. امروزه تعداد فزایندهای از نویسندگان در کارهای خود به مفهوم موفقیتهای جزئی در زمینههای حکمرانی اشاره میکنند. با این حال، هنوز این مفهوم به طور گستردهای در حوزه مشکلات مهم به کار گرفته نشده است، عمدتا به شیوههای ارزیابی مرتبط نبوده و به طور کلی از نظر مفهومی آشکار و واضح نیستند[20].
این پژوهش با هدف ارائه مدلی چهت پیشبرد خط مشیهای توسعه پایدار بر مبنای موفقیتهای جزئی در ایران صورت گرفته است. در این راستا با خبرگان این امر مصاحبه و با استفاده از روش داده بنیاد به شناسایی این شاخصها پرداخته شد. نتایج نشان داد که شاخصهای مختلفی در اجرای خط مشیهای توسعه پایدار اثرگذار هستند. اما با توجه به مفهوم جدید موفقیتهای جزئی و مفهوم توسعه پایدار 6 شاخص شناسایی شدند. عوامل اقتصادی، اجتماعی، استراتژیک، سازمانی، زیست محیطی و فرهنگی که در برگیرنده 18 زیرشاخص بودند بعنوان عوامل پیشبرد شناسایی شدند که جهت پیشبرد و دستیابی به توسعه پایدار به این عوامل توجه ویژهای داشته باشیم. باید توجه نمود که کشورهای در حال توسعه و از جمله کشور ایران به این عوامل بعنوان عوامل تدوین خطمشی توسعه پایدار توجه ویژه نمایند تا بتوانند در عرصه جهان به این مهم دست یابند. نتایج بدست آمده از این پژوهش با نتایج برخی از مطالعات پیشین از جمله سالو و همکاران(2022)، رجیندرز(2021)،کیزول نادولنا و بیر(2021)، جعفری و همکاران (1401)، همسو و دریک راستا میباشد. بنابراین با توجه به دست آمده، پیشنهاد میشود کشورایران جهت دستیابی به توسعهای پایدار و برون رفت از بحرانها و مشکلات موجود، به ابعاد مختلف این مدل از جمله عامل فرهنگی و اجتماعی توجهای ویژه نماید، زیرا که زیربنای دستیابی به توسعه در هرجامعه وجود فرهنگ توسعه میباشد، که به ابعاد این عامل باید توجه ویژهای نمود. داشتن یک برنامه مدون و استراتژی خوب دستیابی به اهداف را سهلتر میگرداند. در این راستا توجه عامل استراتژیکی نیز در طراحی یک خط مشی کارآمد جهت دستیابی به توسعه پایدار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مسایل زیست محیطی، اقتصادی، سازمانی نیز در درجه بعد قرار میگیرند که باید جهت دستیابی به توسعه پایدارخط مشی مدون تری با توجه به اجرای از پایین به بالا و باتوجه به این ابعاد طراحی نمود. بنابراین توجه دولتها به موفقیتهای کوچک باعث میشود تغییرات عمیق دگرگون‌کننده ای به دور از وضعیت موجود جامعه، با چشم‌انداز بزرگ‌تری از تغییر برای جامعه به ارمغان بیاورد. همچنین پیشنهاد میگردد در تحقیقات آتی به رتبه بندی این عوامل با استفاده از روشها و متد جدید تصمیم گیری چند معیاره پرداخته شود. همچنین در پژوهشی دیگر با بکارگیری روش مدلسازی معادلات ساختاری به بررسی میزان تاثیر این عوامل بر توسعه پایدار پرداخته شود.
منابع و مأخذ
[1] انصاری پور، شیوا، نوراللهی، یونس، یوسفی، حسین، گلشن فرد، امین عباس. (1400). بررسی عوامل موثر بر تقاضای انرژی به منظور برنامه ریزی توسعه پایدار در کشور، فصلنامه علمی انرژی های تجدید پذیر و نو، سال هشتم، شماره اول، 69-63.
[2] جعفری، افشین، شجاعی فرد، علی، شکور، علی. (1401). بررسی وضعیت پیاده سازی راهبردهای توسعه پایدار و تبیین نقش حقوق شهروندی در آن (مطالعه موردی: شهر شیراز)، مطالعات محیطی هفت حصار، شماره سی و نهم، سال یازدهم، 131-119.
[3] سلطانی پور، فرزانه، دماری، بهزاد. (1395). وضعیت توسعه پایدار در ایران، مجله بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، دوره 14، شماره چهارم.
[4] الوانی، مهدی. (1393). تصمیم گیری و تعیین خط مشی دولت، تهران، انتشارات سمت.
[5] Ansell, C., Gash, A., (2007). Collaborative governance in theory and practice. J. Public Adm. Res. Theory 18, 543–571. https://doi.org/10.1093/jopart/mum032.
[6] Baum, S.D.(2019). A Survey of Artificial General Intelligence Projects for Ethics, Risk, and Policy. Global Catastrophic Risk Institute Working Paper 17-1. Available online https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm? abstract_ id=3070741
[7] Birkland, T, (2015). An Introduction to the Policy Process: Theories, Concepts, and Models of Public Policy Making, Published by Routledge Press, New York,3rd Edition.
[8] Bours, Sanne A.M.J.V. Wanzenböck, Iris, Frenken, Koen, (2022). Small wins for grand challenges. A bottom-up governance approach to regional innovation policy, European Planning Studies, 30:11, 2245-2272, DOI: 10.1080/09654313.2021.1980502.
[9] Cristóbal, Jorge, Ehrenstein, Michael, Domínguez-Ramos, Antonio, Galán-Martín Ángel, Pozo, Carlos, Margallo, María, Aldaco, Rubén, Jiménez, Laureano, Ángel, Irabien, Guillén-Gosálbez, Gonzalo, (2021). Unraveling the links between public spending and Sustainable Development Goals: Insights from data envelopment analysis, Science of the Total Environment, 786 (2021) 147459.
[10] Friedrich, Christoph, Feser, Daniel, (2023). Combining knowledge bases for small wins in peripheral regions. An analysis of the role of innovation intermediaries in sustainability transitions , Review of Regional Research, https://doi.org/10.1007/s10037-023-00192-7
[11] Glaser, B. G. (2008). Conceptualization: On theory and theorizing using grounded theory, International Journal of Qualitative Methods, 1(2), 23-38.
[12] Kirchherr, J., Piscicelli, L., Bour, R., Kostense-Smit, E., Muller, J., Huibrechtse-Truijens, A., & Hekkert, M. (2018). Barriers to the circular economy: evidence from the European Union (EU). Ecological Economics, 150, 264-272.
[13] Kozioł-Nadolna, Katarzyna, Beyer, Karolina, (2021). Barriers to innovative activity in the sustainable development of public sector organizations, Procedia Computer Science 192 (2021) 4376–4385.
[14] Markey, K. Tilki, M. Taylor, G.(2020). Practicalities in doctorate research of using grounded theory methodology in understanding nurses’ behaviours when caring for culturally diverse patients, Nurse Education in Practice, https://doi.org/10.1016/j.nepr.2020.102751. 1-23.
[15] Reijnders, Bram, (2021). Small wins triggering the sustainability transition of the Dutch construction industry, Faculty of Geosciences, Utrecht University
[16] Salo, Hanna H., Berg, Annukka, Korhonen-Kurki, Kaisa, Lahteenoja, Satu, (2022). Small wins enhancing sustainability transformations: Sustainable development policy in Finland, Environmental Science and Policy 128 (2022) 242–255.
[17] Soderberg, Erik, Liff, Roy, (2023). Reframing practice through policy implementation projects in different knowledge contexts, International Journal of Project Management 41 (2023) 102452.
[18] Strauss, A. Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (2nd Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
[19] Subroto A., (2011). Understanding Complexities in Public Policy Making Process through Policy Cycle Model: A System Dynamics Approach, II Conference of WCSA-World Complexity Science Academy, September 26 Th – 27 Th, Palermo, Italy.
[20] Termeer, C. J., & Dewulf, A., (2018). A small wins framework to overcome the evaluation paradox of governing wicked problems. Policy and Society, 38(2), 298-314.
[21] Termeer, C.J.A.M., Metze, T.A.P., (2019). More than peanuts: Transformation towards a circular economy through a small-wins governance framework, Journal of Cleaner Production, 240, 118272.
[22] Weick, K. E. (1984). Small wins: Redefining the scale of social problems. American Psychologist, 39(1), 40–49. https://doi.org/10.1037/0003-066X.39.1.40.