طراحی مدل رفتاری کاهش خطای انسانی در مشاغل حساس صنعت هوانوردی ایران

محورهای موضوعی : خطمشی‌گذاری عمومی در مدیریت

ابراهیم مرادی ¹ , محمد عطایی ² , مهدی خیراندیش ³

1 - دانشجوی دکتری تخصصی مدیریت دولتی- رفتار سازمانی- گروه مدیریت دولتی- واحد قزوین- دانشگاه آزاد اسلامی- قزوین- ایران
2 - دکتری تخصصی مدیریت دولتی از دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات- استاد یار و عضو هیات علمی- گروه مدیریت دولتی- واحد قزوین- دانشگاه
3 - مدیریت دولتی، مدیریت ، دانشگاه هوایی شهید ستاری، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1400/07/08 تاریخ پذیرش : 1400/09/04 تاریخ انتشار : 1400/09/01

کلید واژه: الگوی رفتاری, مشاغل حساس هوانوردی, خطای انسانی,

چکیده مقاله :

زمینه: از آن جا که عوامل انسانی در رأس علل رخداد سوانح هوایی قرار می‌گیرند، لزوم بذل توجه به عوامل انسانی در صنعت هوایی بسیار مهم و حائز اهمیت است.هدف: طراحی مدل رفتاری کاهش خطای انسانی در مشاغل حساس صنعت هوانوردی ایران می‌باشد.روش: تحقیق حاضر از نوع کاربردی و همچنین در دسته تحقیقات اکتشافی و توصیفی قرار دارد. این پژوهش با روش آمیخته (کمی-کیفی) انجام‌شده است. جامعه آماری در بخش کیفی شامل مدیران مشاغل حساس در صنعت هوایی کشور می‌باشد فرایند نمونه‌گیری تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. براین اساس 11 نفر از افراد واجد شرایط در این مطالعه شرکت کرده‌اند. روش اصلی مورداستفاده در بخش کیفی، روش تحلیل محتوا است که از نرم‌افزار MaxQDA استفاده‌شده است. در بخش کمی جامعه آماری شامل کارکنان مشاغل حساس در صنعت هوایی کشور که جمعا 4521 نفر می‌باشند که 355 نفر نمونه برآورد شد. محاسبات مدل‌سازی ساختاری-تفسیری با نرم‌افزار MicMac انجام‌گرفته است.یافته‌ها: بر مبنای تکنیک دلفی 5 عامل شامل عوامل فردی، گروهی، سازمانی و محیطی و نظام منابع انسانی شناسایی شدند که در خطای انسانی مشاغل حساس تأثیرگذار بوده اند. بر اساس نمودار قدرت نفوذ-وابستگی متغیرهای عوامل فردی، عوامل محیط‌ کار، عوامل گروهی و عوامل سازمانی قدرت نفوذ بالایی داشته (برابر6 ) و تأثیرپذیری کمی (برابر 3) دارند و در ناحیه متغیرهای مستقل قرارگرفته‌اند. متغیر نظام منابع انسانی یک متغیر پیوندی (قدرت نفوذ برابر 2 و تاثیر پذری برابر 2) است و درنهایت متغیر کاهش خطای انسانی نیز از وابستگی بالا (برابر 6) اما نفوذ اندکی (برابر 1) برخوردار است.هیچ متغیری نیز در ربع اول یعنی ناحیه خودمختار قرار نگرفته است.نتیجه‌گیری: اگر قرار باشد آمار حوادث هواپیمایی کاهش یابد؛ عوامل انسانی در هوانوردی باید بهتر درک شوند و علم و دانش مربوط به آن مورد استفاده و بررسی مجدد قرار گیرند. افزایش اطلاعات در خصوص عوامل انسانی در نهایت باعث ایجاد پروازی امن تر خواهد شد.

چکیده انگلیسی:

Background: Reducing human error as one of the most important causes of air accidents in the world, is always one of the key goals and important strategies of the aviation industry.Objective: To provide a behavioral model for reducing human error in sensitive jobs of Iranian aviation organizations.Method: In terms of applied-developmental purpose and cross-sectional survey approach has been done. The statistical population included managers of sensitive jobs in the country's aviation industry and used the purposeful method for sampling and continued until theoretical saturation was achieved. Content analysis method and MaxQDA software were used to identify the underlying categories of human error reduction behavioral model and structural-interpretive method and MicMac software were used to present the model.Findings: Individual, group, organizational and environmental factors have affected the human resource system in terms of recruitment, retention, empowerment, skills development and retirement.Conclusion: Based on the influence-dependence power diagram; Individual, group, organizational and environmental factors had high influence and low influence and were in the area of independent variables. Was considered a dependent variable.

منابع و مأخذ:

الوانی، مهدی؛ بودلایی، حسن. (1391). پدیدارشناسی در مطالعات کارآفرینی، فصلنامه علوم مدیریت ایران، دوره 5، شماره 19، ص 33 تا 61.

آذر، عادل؛ خسروانی، فرزانه؛ جلالی، رضا. (1398)، تحقیق در عملیات نرم، انتشارات سازمان مدیریت صنعتی.

برقعی، هستی؛ منظمی، غزاله؛ مددی، شهریار. (1399). شناسایی و ارزیابی خطاهای انسانی اپراتورهای جرثقیل برجی. بهداشت و ایمنی کار. 1۰ (۱)، ۱۲-۲۳.

جعفری، بهنوش؛ نظامی، زینب؛ جزایری، امین. (1399). شناسایی و ارزیابی خطای انسانی در صنایع فولاد خوزستان. بهداشت‌کار و ارتقاء سلامت. 4 (1)، 58-69.

جعفری ندوشن، مهدی؛ فاطمه طهماسبی آبدر. 1399. شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر بروز خطاهای انسانی و راهکارهای کاهش آن در صنایع نفت و گاز: مرور سیستماتیک. سومین همایش بین‌المللی توسعه فناوری در نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی.

جلالی، رستم. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی، مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، دوره 1، شماره 4، ص 310 تا 320.

دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، مهدی؛ آذر، عادل. (1393). روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع، انتشارات صفار.

رنجبر، هادی؛ حق‌دوست، اکبر؛ صلصالی، مهوش؛ خوش‌دل، علی. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی: راهنمایی برای شروع. پژوهش علوم سلامت و نظامی، دوره 2، شماره 3، ص 238 تا 250.

سالاری، سمانه؛ فرخی، مریم؛ خلیلی، آرش. (1398). شناسایی خطاهای انسانی در استفاده از دستگاه ونتیلاتور با روش تجزیه‌وتحلیل پیش‌بینانه خطا. بهداشت و ایمنی کار، 9 (3)، 212-220.

صرافی زاده، علی؛ مدنی، حمید. (1390). سوانح هوایی و تأثیر آن بر توسعه صنعت گردشگری ایران در عرصه جهانی. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 4 (4)، 177-149.

کرمی، اسماعیل؛ گودرزی، زهرا؛ کریمی، علی. (1399). شناسایی و ارزیابی خطاهای انسانی در مشاغل حساس. فصلنامه بهداشت در عرصه، 8 (1)، 58-69.

نادری فر، مهین؛ گلی، حمیده؛ قلجایی، فرشته. (1396). گلوله برفی روشی هدفمند در نمونه‌گیری تحقیقات کیفی، نشریه گام‌های توسعه در آموزش پزشکی، دوره 14، شماره 41، ص 101 تا 121.

Bernardes, J. M., Gómez-Salgado, J., Ruiz-Frutos, C., & Dias, A. (2019). Self-reports of musculoskeletal symptoms as predictors of work-related accidents: A hospital-based case-control study. Safety science, 115, 103-109.

Bogdane, R., Gorbacovs, O., Sestakovs, V., & Arandas, I. (2019). Development of a model for assessing the level of flight safety in an airline using concept of risk. Procedia Computer Science, 149, 365-374.

Bove, T. (2002). Development and validation of a human error management taxonomy in air traffic control (Doctoral dissertation, Risø National Laboratory & University of Roskilde).

Darwis, A. M., Nai’em, M. F., & Maksun, S. S. (2021). Trend analysis and projection of work accidents cases based on work shifts, workers age, and accident types. Gaceta Sanitaria, 35, S94-S97.

Hajiakbari, M., Mohammadfam, I., Amid, M., & Mirzaei Aliabadi, M. (2015). Human error assessmentin minefield cleaning operation using human event analysis. Journal of Occupational Hygiene Engineering, 2(3), 38-44.

Hasibuan, C. F., Daeng, P. Y., & Hasibuan, R. R. (2020, May). Human Reliability Assessment Analysis with Human Error Assessment and Reduction Technique (HEART) Method on Sterilizer Station at XYZ Company. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 851 (1), 1-12.

Holsti, O. R. (1969). Content analysis for the social sciences and humanities, Reading, MA: Addison-Wesley.

Kim, S., Lee, J., & Kang, C. (2021). Analysis of industrial accidents causing through jamming or crushing accidental deaths in the manufacturing industry in South Korea: Focus on non-routine work on machinery. Safety Science, 13(3), 104-128.

Malka, R. A., Leibovitz-Zur, S., & Naveh, E. (2018). Employee safety single vs. dual priorities: When is the rate of work-related driving accidents lower?. Accident Analysis & Prevention, 121, 101-108.

Metzler, Y. A., Taibi, Y., Bellingrath, S., & Müller, A. (2021). A systematic overview on the risk effects of psychosocial work characteristics on musculoskeletal disorders, absenteeism, and workplace accidents. Applied ergonomics, 95, 103-134.

Monsalvo-Buelvas, J., Tortorella, G., Cómbita-Niño, J., Vidal-Pacheco, L., & Herrera-Fontalvo, Z. (2020). Design of a methodology to incorporate Lean Manufacturing tools in risk management, to reduce work accidents at service companies. Procedia Computer Science, 177, 276-283.

Mullen, J. (2004). Investigating factors that influence individual safety behavior at work. Journal of safety research, 35(3), 275-285.

Porathe, T., Hoem, Å., Rødseth, Ø., Fjørtoft, K., & Johnsen, S. O. (2018). At least as safe as manned shipping? Autonomous shipping, safety and “human error”. In Safety and Reliability–Safe Societies in a Changing World. CRC Press, 5 (2), 417-425.

Rantanen, E., & Hujibrechts, E. J. (2021). Organizational Safety in Airline Operations. In 80th International Symposium on Aviation Psychology, 7 (2), 190-211.

Wiegmann D, Faaborg T, Boquet A, Detwiler C, Holcomb K, Shappell S. 2005. Human error and general aviation accidents: A comprehensive, fine-grained analysis using HFACS. DTIC Document.