مدل یابی ساختاری عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر احساس تعلق به اجتماع ملی با تاکید بر تنوع قومیتی (مورد مطالعه کلانشهر اهواز)

محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگی

بهرام سروستان ¹ (دانشجوی دکتری جامعه¬شناسی اقتصادی و توسعه، واحد دهاقان،دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران )
احمد آذین ² (دانشیار گروه علوم سیاسی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران،)
سید ناصر حجازی ³ (استادیار گروه جامعه شناسی،واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران )

تاریخ دریافت : 1401/10/28 تاریخ پذیرش : 1402/02/09 تاریخ انتشار : 1403/03/30

کلید واژه: احساس تعلق به اجتماع ملی, مشارکت اجتماعی, روابط بین قومی, قوم¬گرایی, و احساس محرومیت نسبی,

چکیده مقاله :

امروزه نقش احساس تعلق به اجتماع ملی به عنوان عاملی بسیار مهم، در جهت انسجام اجتماعی، وفاق ملی، صیانت فرهنگی و برنامه ریزی اجتماعی بیش از پیش مورد توجه قرار می¬گیرد. این پژوهش با هدف مدل یابی ساختاری عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر احساس تعلق به اجتماع ملی با تاکید بر تنوع قومیتی درکلانشهر اهواز انجام شده است. روش تحقیق توصیفی پیمایشی بوده و جامعه آماری این پژوهش کلیه سرپرستان خانوار ساکن در کلانشهر اهواز بوده است. نمونه آماری با استفاده از نرم افزار سمپل پاور تعداد 500 نفر با روش نمونه گیری خوشه ایی به عنوان حجم نمونه انتخاب گردیدند. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه 98 سوالی محقق ساخته استفاده شد. روایی آن از طریق تحلیل عاملی تأییدی و پایایی از طریق آلفای کرونباخ(75/0=α) تایید گردید. تجزیه و تحلیل داده¬ها با استفاده از نرم افزارهای spss و amos و با تحلیل مدل معادلات ساختاری در دو سطح توصیفی و استنباطی صورت گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که به ترتیب متغیرهای تعلق دینی با ضریب مسیر(42/0) ، مشارکت اجتماعی با ضریب مسیر(35/0) ،روابط بین قومی با ضریب مسیر(24/0) ، احساس محرومیت نسبی با ضریب مسیر(18/0-) و تعهد اجتماعی با ضریب مسیر(12/0) در سطح معناداری ‌(001/0) تأیید شده و بیشترین تأثیر را بر احساس تعلق به اجتماع ملی داشته‌اند.

منابع و مأخذ:

احمدی و مصدق گنج خانلو. (1393). رابطه هویت ملی و هویت قومی بین جوانان شهر زنجان، فصلنامه رهیافت های سیاسی و بین المللی، سال ششم شماره 40 زمستان 93
احمدی، حمید. (1400). قومیت و قوم گرایی در ایران از افسانه تا واقعیت، تهران: نشر نی
ازکیا، مصطفی و حسینی راد، کریم. (1388). نقش اعتماد اجتماعی در مشارکت مردم در طرح هاي توسعه ي روستایی، پژوهشنامه ي علوم اجتماعی، سال سوم، شماره ي اول.
اکوانی، سید حمداله.(1387). گرایش به هویت ملی و قومی در بین عرب های خوزستان، فصلنامه مطالعات ملی، سال نهم، دوره 36، صص 99-127
اينگلهارت، رونالد. (1395). تحول فرهنگي در جامعه پيشرفته صـنعتي، متـرجم، مـريم وتـر، تهـران: انتشارات کویر،چاپ سوم.
برتون، رولان .(1396). قوم شناسی سیاسی ، ترجمه ناصر فکوهی ، تهران : نشر نی.
بیدل، پری¬ناز و محمود¬زاده، علی¬اکبر. (1391).احساس تعلق به ایران در میان اقوام ایرانی، مطالعه موردی شهر مشهد، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره پنجم، شماره 2 ، تابستان 1391.
پاتنام، رابرت. (1392). دموکراسی و سنت های مدنی، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران، دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور.
پورافكاري، نصراله.(1389). چالش ها و فرصت هاي توسعه پايدار در شوشتر، فصلنامه تخصصي علوم اجتماعي، دوره4، شماره يازدهم، سال چهارم، صص102-55.
توسلی، غلامعباس. (1400). نظریه هاي جامعه شناسی، تهران: انتشارات سمت.
جلالی،مهدی.(1397). بررسی تطبیقی هویت قومی و هویت ملی در میان دانش‌آموزان ترک آذری زبان و کردزبان (مطالعه موردی شهرستان میاندوآب)،فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، دوره13، شماره37، ص17-93.
جوکار، محمدصادق.(1386).بررسی هویّت ملّی و ارتباط هویت و ملیت ایرانی اسلامی در فرخنای تاریخ ،سایت روزنامک.
چلبی،مسعود،یزدانی نسب،محمد.(1391).بررسی تطبیقی-کمّی اثر سیاست های قومی بر تضاد قومی و شیوۀ بروز آن 1995- 2004،مجله تحلیل اجتماعی،دوره1390،شماره2.
چلپی، مسعود.(1395). جامعه شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظم اجتماعی، تهران: نشر نی.چاپ هشتم.
حیدری، احسان، آذین، احمد و چیت ساز، محمدعلی.(1397). بررسی جامعه شناختی عوامل بازدارنده اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر توسعه پایدار شهری در کلانشهر اهواز، رساله دکتری جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد داقان.
دامن باغ، مرتضی، فرهمند،مهناز و جوادیان، سید رضا. (1396). بررسی رابطه بین مؤلفه های فرهنگی و تعلق ملی در بین شهروندان شهر یزد، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه یزد.
دورکیم، امیل.(1393).خودکشی، مترجم: ناصر سالارزاده، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
رضایی، عبدالعلی.(1375). مشارکت اجتماعی هدف یا ابزار توسعه، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال سیزدهم، شماره 109 و 110، پاییز، صص 54-63.
ساوورا، ل. ا. و ديگران.(1379). ارتباط بين فرهنگ ها، ترجمه غلامرضا کيانی و سیداکبر میرحسینی تهران: انتشارات باز.
صادقی جعفری، جواد،یزدخواستی، بهجت و اجتهادی، مصطفی. (1398). تحلیلی بر احساس تعلق مردم به جامعه در حال تغییر ایران و عوامل مؤثر بر آن (مورد مطالعه: شهر تهران)، مجله جامعه شناسی ایران، دوره نوزدهم، شماره 1، بهار 1397، صص 3 – 26
صالحی امیری، سید رضا.(1388). انسجام ملی و تنوع فرهنگی، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک.
عشایری، طاها ؛ ذولفقاری، اکبر ؛ نامیان، فاطمه ؛ حسین زاده، الهام.(1397). تبیین جامعه‌شناختی هویت ملی ایرانیان، مطالعات میان فرهنگی زمستان 1397 - شماره 37، صفحه 37
فرهادی، عزیز ؛ احمدی، حمید ؛سینایی، سیدعطاءالله .(1400). نقش لرها در تقویت هویت ملی در عصر پهلوی با تاکید بر مولفه زبان فارسی ،مطالعات ملی زمستان 1400 - شماره 88 ،صفحه - از 91 تا 110.
فرهمند، مهناز، سعیدی مدنی، سید محسن و سهندی خلیفه کندی،مهناز.(1394). مطالعه تطبیقی انسجام اجتماعی بین دو قومیت آذری و کُرد، مورد مطالعه شهرهای سنندج و تبریز، بررسی مسائل اجتماعی ایران،دوره6،شماره1،ص95-122.
قیصری، نوراله.(1386).تنوع فرهنگی و وحدت ملی در ایران: الزامات نظری و رهیافتی، پژوهشکده مرکز تحقیقات استراتژیک، شماره 8 : 84-51.
قيم، عبدالنبي. (1380). نگاهي جامعه¬شناختي بـه زنـدگي و فرهنـگ مـردم عـرب خوزسـتان، فصلنامه مطالعات ملي، سال دوم، شماره 7.
کاروانی، عبداللطیف ؛غفاری‌نسب، اسفندیار.(1398). هویت ملی و هویت قومی در زیست‌جهان دانشجویان بلوچ مقاله،مسائل اجتماعی ایران پاییز و زمستان 1398، سال دهم - شماره 2 ،ص 2.
كائوتري، هوئين. (1379). مشاركت در توسـعه، ترجمـه هـادي غبرائـي و داود طبـائي، تهران: روش.
لاپتن، دبورا. (1380). بیم و مدرنیزاسیون تأملی، ترجمه مریم رفعت جاه، فصلنامه ارغنون، شماره 18.
مارشال ،گوردون. (1388). فرهنگ جامعه شناسی، ترجمه حمیرا مشیری زاده، تهران: نشرمیزان.
مظاهری، محمدعلی و ديگران.(1387). مقايسه دلبستگی ملی در ايرانيان مقيم كانادا ، متقاضی مهاجرت به كانادا و ساكن تهران، مجله روانشناسی، سال دوازدهم، شماره 2، صص 154-169.
مفرح، فاطمه، ابراهیم¬زاده،حسین، هاشمی¬زهی، نوروز و اشتری، اباذر.(1393). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر تعلق شهروندان تهران ب محله جامعه مورد مطالعه: ساکنان بالای 18 سال منطقه 22 تهران، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 37، زمستان 1393.
مقصودی، مجتبی. (1380). تحولات قومی در ایران، تهران: موسسه مطالعات ملی.
نقدی، اسداله، احمدی، امیدعلی و سلطانی عزت، محمود.(1392). بررسی جامعه‌شناختی میزان همگرایی قومیت‌های (فارس، ترک، لر) استان همدان.
یازرلو، رضا ؛ سوسرایی، بتول.(1399). رابطه هویت ملی و هویت قومی و بررسی وضعیت این دو متغیر بر اساس برخی متغیرها در بین دانش آموزان مقطع متوسطه نظری گنبدکاووس،علوم اجتماعی (دانشگاه آزاد شوشتر) بهار 1399 - شماره 48، صفحه - از 36 تا 50.

Burke,N.(2007). Identity Process and Globalization. Northen Illinoi University. Callan , Eamonn (2006) , Love , identity and patriotism , Social theory and practice, Vol 32 , No 4
Molina, L. E., Phillips, N. L., & Sidanius, J. (2015) .National and Ethnic Identity in the Face of Discrimination: Ethnic Minority and Majority Perspective, Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 21 (2): 225-236.
Phinney, J. S. (1990). Ethnic Identity in Adolescents and Adults: Review OF Research Psychological,. Bulletin Vol. 108, No. 3 .
Pollini,Gabriele.(2000). Social Belonging Second Edition E.F.Borgatta R J.Montgomery Encyclopedia of Sociology.
Rose, R.(1999). getting Things Done in an Anti modern Society : social capital Networks in Russia. in Dasgupta & Serageldin. Pp 71-147.
Sanina, A. (2012).Competing for a Citizen: “Visible” and “Invisible” Forms of State Identity in Russia”, Journal of Eurasian Studies, 3 (2): 126-146.
Singh, M.(1997). Commitment Among Autonomous Agents in Information-rich Environment. In preceding of the 8th AOTP04 Workshop on Modeling Autonomous Agent in a Multi-agent World(MAAMAW), pp. 141-155.
Weber, Max.(1978). Economy and Society, University of California Press.